Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Teresa Kołbuc

Sędziowie: SSO Beata Piwko

SSO Rafał Adamczyk (spr.)

Protokolant: starszy protokolant sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2018 r. w Kielcach

sprawy z wniosku H. L. i J. L.

z udziałem Gminy K., K. Z., K. S. (1), K. S. (2), A. K. i C. O.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawców od postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 12 kwietnia 2017 r., sygn. akt I Ns 1588/16

postanawia: oddalić apelację.

II Ca 1339/17

UZASADNIENIE

H. L. i J. L. domagali się stwierdzenia, że z dniem 31 grudnia 2007 r. nabyli własność: nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) o nr ewidencyjnym (...) i powierzchni 0,0066 ha, nieruchomości o nr ewidencyjnym (...) i powierzchni 0,0001 ha oraz nieruchomości o nr ewidencyjnym (...) i powierzchni 0,0075 ha. W uzasadnieniu żądania wnioskodawcy wskazali, iż H. L. jest jedynym spadkobiercą po zmarłej w dniu 24 lipca 2005 r. Z. K. (1); w 1977 r. część działki, której właścicielem była Z. K. (1) została sprzedana na rzecz Gminnej Spółdzielni (...) w K., która zobowiązała się do wykonania ogrodzenia fragmentu działki pozostałego Z. K. (1) po sprzedaży; takie ogrodzenie zostało wzniesione w 1977 r. i stoi do dziś w nienaruszonym stanie. Ponadto wnioskodawcy podali, że w tym czasie Gminna Spółdzielnia (...) ogrodziła także wszystkie pozostałe działki od ulicy (...) do ulicy (...). H. L. i J. L. płacą podatek od nieruchomości.

Uczestnik Gmina K. oponował wnioskowi H. L. i J. L. w części dotyczącej zasiedzenia działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...). Wskazał, że działki te zostały wydzielone z działek nr (...), stanowią one pas drogi wewnętrznej, będącej własnością Gminy K., a ich funkcja łączy się z zaopatrzeniem na rozwiązania komunikacyjne, wynikające ze zwiększającego się natężenia ruchu w tym terenie i lokalizacji w obszarze skrzyżowania.

Uczestnicy K. S. (1) i K. S. (2) przyłączyli się do wniosku.

Uczestnik K. Z. wniósł o oddalenie wniosku w zakresie działki nr (...), wskazując, że na tę działkę wsuwa się przesuwna brama ogrodzenia dotychczasowej działki nr (...).

Uczestnicy A. K. i C. O. pozostawili wniosek do uznania Sądu.

Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił wniosek.

Sąd Rejonowy ustalił, ze w dniu 6 czerwca 1936 r. J. K. (1) i J. K. (2) nabyli na podstawie aktu notarialnego własność nieruchomości położonej w K. przy ulicy (...). Jedynym spadkobiercą wymienionych osób była córka Z. K. (1), na podstawie postanowienia z dnia 17 grudnia 1976 r. Po śmierci rodziców Z. K. (1) objęła w posiadanie wchodzącą w skład spadku nieruchomość przy ulicy (...) w K.. W dniu 3 marca 1977 r. Z. K. (1) sprzedała Gminnej Spółdzielni (...) w K. część swojej nieruchomości, oznaczoną nr (...), o powierzchni 551 m ^{( 2)}, na której był urządzony stary sad. Pozostała część działki była nadal własnością Z. K. (1) i obecnie jest oznaczona nr ewidencyjnym (...). W dacie sprzedaży cała działka Z. K. (1) była ogrodzona starym drewnianym płotem, a po sprzedaży części działki Gminna Spółdzielnia (...) w K. rozebrała fragment ogrodzenia w świetle planowanej drogi dojazdowej do dalszych działek będących własnością Spółdzielni. Z materiału rozbiórkowego ze zdemontowanego drewnianego płotu Spółdzielnia wykonała ogrodzenie działki od strony południowej. W 1985 r. Spółdzielnia dokonała budowy nowego ogrodzenia swojej działki w postaci metalowej siatki rozpiętej na metalowych słupkach z betonową podmurówką. To ogrodzenie powstało na gruncie będącym własnością Spółdzielni, obok istniejących ogrodzeń poszczególnych działek. W ten sposób wzniesiono też ogrodzenie wzdłuż południowej i zachodniej granicy działki Z. K. (1). W dniu 20 listopada 1994 r. K. Z. nabył od Gminnej Spółdzielni (...) w K. działkę o nr ewidencyjnym (...), zabudowaną budynkiem usługowym, ogrodzoną, z urządzonym wjazdem przez zniszczoną dwuskrzydłową bramę od strony ulicy (...). Część tej nieruchomości (oznaczona aktualnie nr ewidencyjnym (...)) znajdowała się poza ogrodzeniem nieruchomości, a granica działki była oznaczona znacznikiem geodezyjnym w postaci betonowego słupka. Ten fragment nieruchomości był objęty wspólnym ogrodzeniem wraz z działką nr (...), stanowiącą własność Z. K. (1). K. Z. zlecił wykonanie nowej bramy wjazdowej przesuwnej. Szyna, po której przesuwa się brama w momencie otwierania, została zamontowana na części działki nr (...), znajdującej się w granicach ogrodzenia działki Z. K. (1). W trakcie montażu bramy było konieczne wykonanie przebudowy ogrodzenia w ten sposób, aby umożliwić zamocowanie szyny, a także uporządkowanie terenu działki poprzez usunięcie chwastów i krzewów w miejscu montażu szyny. Z. K. (1) akceptowała te działania. Pracownicy K. Z. aż do 2007 r. dwa razy w roku porządkowali ten fragment działki – kosili chwasty i usuwali samosiejki krzewów, które mogłyby utrudniać prawidłowe działanie bramy, a Z. K. (1) nie sprzeciwiała się temu. W 2007 r. do domu na działce przy ulicy (...) w K. wprowadziła się H. K. – jedyna spadkobierczyni zmarłej w dniu 24 lipca 2005 r. Z. K. (1) - oraz J. L.. Od tego czasu nowi mieszkańcy zaczęli prace remontowe oraz związane z porządkowaniem terenu. W tym roku H. K. zabroniła pracownikom K. Z. wstępu na teren ogrodzonej nieruchomości, a J. L. usunął stare drewniane ogrodzenie istniejące wzdłuż południowej granicy działki. W dniu 5 stycznia 2008 r. H. K. zawarła związek małżeński z J. L.. Działki nr (...) znajdują się w granicach pasa drogowego, są ujawnione w ewidencji gruntów jako użytki drogowe i jako takie są zarządzane przez Miejski Zarząd Dróg w K.. Działki nr (...) o powierzchni 0,0066 ha i nr (...) o powierzchni 0,0001 ha na podstawie mapy nr (...) zostały wydzielone odpowiednio z działek nr (...), stanowią one pas drogowy drogi wewnętrznej, będącej własnością Gminy K.. Działka nr (...) na podstawie aktu notarialnego rep. (...) z dnia 17 grudnia 1997 r. została nabyta na rzecz Gminy K. z przeznaczeniem pod drogę dojazdową do osiedla (...).

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, iż Spółdzielnia wybudowała ogrodzenie z metalowej siatki w 1985 r. na własnych gruntach, wzdłuż istniejących ogrodzeń, które były z biegiem czasu usuwane przez właścicieli poszczególnych działek, w tym działki nr (...) - co wynika z wiarygodnych zeznań uczestnika K. S. (2) i świadka J. G.. W ocenie Sądu Rejonowego, wskazywany przez wnioskodawców stan posiadania działek nr (...) istnieje dopiero od 2007 r., co miało związek z usunięciem przez J. L. starego drewnianego ogrodzenia działki Z. K. (1), zatem nie upłynął wymagany do zasiedzenia nieruchomości trzydziestoletni termin posiadania w złej wierze, określony w art. 172 § 2 k.c. Ponadto, ponad wszelką wątpliwość od bliżej nieustalonej daty po 1994 r. aż do 2007 r. K. Z. wykonywał swoje władztwo w pełnym zakresie co do spornej działki o nr ewidencyjnym (...), poprzez korzystanie z zamontowanej tam bramy przesuwnej, a Z. K. (1) i następnie H. L. i J. L. nie domagali się w tym okresie od K. Z., aby usunął bramę lub płacił wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, nawet przy przyjęciu, że małżonkowie L. stali się samoistnymi posiadaczami działki nr (...) z dniem, w którym zakazali pracownikom K. Z. wstępu na tę działkę, to od tego momentu nie upłynął 30-letni ani nawet 20-letni okres zasiedzenia.

Wnioskodawcy złożyli apelację od powyższego postanowienia. Zaskarżyli orzeczenie Sądu Rejonowego w całości. Zarzucili błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na rozstrzygnięcie w sprawie. Podnieśli, iż w 1985 r. Gminna Spółdzielnia (...) w K. wybudowała nowe ogrodzenie swojej działki, ustalając faktycznie na gruncie teren działki Z. K. (1), a ogrodzenie to istnieje nadal w stanie niezmienionym. W granicach określonych ogrodzeniem, od 1985 r. wnioskodawcy i ich poprzedniczka posiadali nieruchomość objętą wnioskiem. Zdaniem skarżących, Sąd nie wyjaśnił, kto posiadał grunt będący poza ogrodzeniem Spółdzielni, znajdujący się na posesji wnioskodawców, a dywagacje Sądu dotyczące konstrukcji budowlanych nie odnoszą się do rzeczywistych granic wyznaczonych ogrodzeniem istniejącym od 1985 r.

Wskazując na powyższe, wnioskodawcy domagali się zmiany postanowienia Sądu Rejonowego poprzez stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, zgodnie ze złożonym wnioskiem, ewentualnie wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy na podstawie przeprowadzonych dowodów dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje jako podstawę swojego rozstrzygnięcia. Skuteczne zgłoszenie zarzutu błędnych ustaleń faktycznych nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżących stanu faktycznego wykreowanego przez nich na podstawie własnej analizy dowodów, lecz wymaga wykazania, że ocena przez Sąd konkretnych, zindywidualizowanych dowodów nie da się pogodzić z zasadami doświadczenia życiowego, regułami logicznego rozumowania albo też wymaga dowiedzenia, iż ocena ta jest nieprawidłowa dlatego, że nie bierze pod rozwagę treści zgromadzonego materiału procesowego w jego całokształcie. Nie jest więc wystarczające dla uznania powyższego zarzutu za trafny, aby polemika z analizą dokonaną przez Sąd, a co za tym idzie kwestionowanie poprawności opartych na niej ustaleń faktycznych, sprowadziła się do przeciwstawiania jej własnej, odmiennej, zdaniem strony - właściwej wersji zdarzeń doniosłych dla rozstrzygnięcia. Swobodna ocena dowodów stanowi jeden z zasadniczych atrybutów jurysdykcyjnej kompetencji Sądu, wobec czego omawiany zarzut nie jest usprawiedliwiony nawet wówczas, gdy na podstawie dowodów przeprowadzonych w sprawie da się skonstruować także taki ciąg faktów, który strona uznaje za prawidłowy, a jest on przy tym inny od tego, który Sąd przyjął jako podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, o ile tylko formułując ją Sąd nie wykroczył poza ramy wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. (por. w tej kwestii np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 3/05, LEX nr 180925).

Podnoszony przez wnioskodawców w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie został sprecyzowany, bowiem nie wskazano, w zakresie których konkretnie dowodów przeprowadzonych przez Sąd Rejonowy miałaby zostać przekroczona swobodna ocena, co prowadziłoby w rezultacie do wadliwych ustaleń w zakresie stanu faktycznego. Skarżący nie przedstawili merytorycznych argumentów natury jurydycznej, mogących podważyć prawidłowość orzeczenia Sądu pierwszej instancji, a jedynie zaprzeczyli okolicznościom ustalonym przez ten Sąd i powtórzyli twierdzenia przytoczone we wniosku o zasiedzenie, zmieniając tylko rok budowy ogrodzenia przez Gminną Spółdzielnię (...) z 1977 r. na 1985 r. Tak sformułowany zarzut należy odczytywać jako negację trafnych ustaleń Sądu Rejonowego, wywołaną subiektywnym niezadowoleniem wnioskodawców z treści postanowienia. Materiał dowodowy sprawy został bowiem wszechstronnie oceniony przez Sąd pierwszej instancji, z poszanowaniem zasad logiki i doświadczenia życiowego. Sąd wskazał, którym z przeprowadzonych dowodów dał wiarę i dlaczego, a którym tego przymiotu odmówił oraz z jakich przyczyn.

W zakresie przesłanek zasiedzenia działki nr (...) Sąd Rejonowy zasadnie zwrócił uwagę na bezsporny fakt, iż ta działka stanowi część nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), nabytej od Gminnej Spółdzielni (...) w K. w listopadzie 1994 r. przez K. Z.. Działka nr (...) została ogrodzona przez właściciela, poza fragmentem oznaczonym jako działka nr (...), który jest objęty wspólnym ogrodzeniem z działką nr (...), stanowiącą własność wnioskodawczyni. Skarżący nie kwestionowali, że na działce nr (...) znajduje się element przesuwnej bramy zamontowanej na działce nr (...) przez K. Z. po zakupie nieruchomości w 1994 r., a na granicy między działkami nr (...) jest usytuowany betonowy znacznik geodezyjny. Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił na podstawie stanowczych i logicznych zeznań uczestnika K. S. (2) (k. 187 w zw. z k. 80), potwierdzonych relacjami uczestniczki K. S. (1) (k. 186 w zw. z k. 80) oraz świadka J. G. (k. 226), iż budowa ogrodzenia z metalowej siatki rozpiętej na metalowych słupkach z betonową podmurówką przez Gminną Spółdzielnię (...) miała miejsce w 1985 r. Wymienione osoby są obce dla wnioskodawców i nie są zainteresowane wynikiem postępowania. Sąd Rejonowy trafnie zaznaczył, że przeprowadzone dowody nie pozwoliły na przyjęcie, aby H. L. i J. L. bądź też Z. K. (1) posiadali samoistnie działkę nr (...) przez okres mogący doprowadzić do zasiedzenia własności tej nieruchomości, skoro to K. Z. od 1994 r. co najmniej do 2007 r. wykonywał uprawnienia właścicielskie - dbał o część działki, gdzie znajdowała się brama, poprzez regularne usuwanie chwastów i samosiejek, mogących utrudniać korzystanie z bramy. Taki sposób manifestowania przez K. Z. władztwa nad sporną działką opisał świadek M. D. (k. 184) oraz uczestnicy K. S. (2) (k. 187 w zw. z k. 80) i K. S. (1) (k. 186 - 187 w zw. z k. 80). Świadkowie J. G. (k. 227), Z. J. (k. 227), T. B. (k. 174), A. B. (k. 175) i Z. K. (2) (k. 176) również zaobserwowali, że brama przesuwna zamontowana przez K. Z. wizualnie „wjeżdżała” w działkę Z. K. (1) i żaden z tych świadków nie potwierdził prezentowanej przez wnioskodawców tezy jakoby K. Z. miał płacić ich poprzedniczce prawnej wynagrodzenie za możliwość korzystania z tej części działki. Uczestnik K. Z. logicznie wyjaśnił, dlaczego nie ogrodził tego fragmentu nieruchomości, będąc właścicielem całej działki nr (...) (k. 186 w zw. z k. 79). Trzeba przy tym podkreślić, iż wnioskodawca J. L. nie negował, aby pracownik K. Z. „utorował fragment działki zajęty pod prowadnicę do bramy” (k. 185). Ponadto wnioskodawcy zeznali, że dopiero w 2007 r., po tym jak uprzątnęli posesję stanowiącą uprzednio własność Z. K. (1), mieli zamiar porozmawiać z K. Z. o kwestii bramy (k. 185). Prawidłowa jest zatem konkluzja Sądu pierwszej instancji, iż nawet gdyby przyjąć, że wnioskodawcy w 2007 r., zakazując pracownikom K. Z. wstępu na działkę nr (...), objęli tę nieruchomość w samoistne posiadanie, to nie upłynął od tego czasu okres zasiedzenia wymagany przez przepis art. 172 § 2 k.c.

Brak jest także podstaw do podważenia dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny dowodów dotyczącej przesłanek zasiedzenia działek nr (...). Sąd pierwszej instancji słusznie zaznaczył, iż dla ustalenia zakresu posiadania nieruchomości przez wnioskodawców i ich poprzedniczkę istotne znaczenie ma fakt, że Gminna Spółdzielnia (...) budując w 1985 r. nowe ogrodzenie z siatki metalowej wzniosła je na własnych gruntach, wzdłuż istniejących ogrodzeń, które z biegiem czasu były usuwane przez właścicieli poszczególnych nieruchomości. Taka sytuacja miała też miejsce w przypadku ogrodzenia istniejącego na działce nr (...) wzdłuż ulicy (...). Na te okoliczności stanowczo wskazywali w zeznaniach świadek J. G.: „ogrodzenia z siatki były stawiane obok istniejących płotów drewnianych i z biegiem czasu właściciele poszczególnych działek demontowali sobie te płoty drewniane” (k. 226 - 227) i uczestnik K. S. (2): „działka pani K. była ogrodzona częściowo ogrodzeniem z siatki, częściowo ogrodzeniem drewnianym (...). Jak GS budował ogrodzenie, to swoje ogrodzenie stawiał na swoim terenie obok istniejących ogrodzeń (...). Jestem pewny, że działka pani K. była ogrodzona i to ogrodzenie GS powstało obok. To ogrodzenie pani K. było już bardzo stare, częściowo się przewróciło, resztki tego ogrodzenia usunął pan L. jak porządkował działkę” (k. 187). Znamienne jest, że powyższą okoliczność potwierdziła wnioskodawczyni H. L. w zeznaniach: „rzeczywiście działka Z. K. (1) była ogrodzona zanim powstało ogrodzenie GS” (k. 187), a J. L. przyznał, iż w 2007 r. usunął część pozostałości po starym ogrodzeniu działki Z. K. (1) (k. 188). W tym kontekście niezrozumiałe jest twierdzenie wnioskodawców zawarte w uzasadnieniu apelacji, że z ich strony nie było żadnej ingerencji w ogrodzenie posesji, którą odziedziczyli. Sąd Rejonowy wyprowadził zatem z przeprowadzonych dowodów prawidłowy wniosek, iż stan, w jakim posiadanie nieruchomości przez wnioskodawców sięgało do obecnie istniejącego ogrodzenia (obejmowało też działki nr (...)) powstał dopiero po 2007 r., gdy H. L. i J. L. zamieszkali przy ulicy (...) i usunęli stare ogrodzenie działki.

Zasiedzenie jest szczególnym sposobem pierwotnego nabycia własności w rezultacie wieloletniego posiadania samoistnego rzeczy (art. 172 i nast. k.c.). W sprawie o stwierdzenie nabycia własności w drodze zasiedzenia sąd ma obowiązek ocenić, czy zostały spełnione przesłanki warunkujące, że w określonej dacie nastąpił skutek w postaci nabycia własności przez posiadacza. Nabycie własności następuje z mocy prawa, a postanowienie sądu ma jedynie charakter deklaratywny. Orzeczenie sądu nie kształtuje więc nowego stanu prawnego rzeczy, a jedynie deklaruje, iż określony stan uległ zmianie (zmieniła się osoba właściciela) w pewnej dacie. Zasiedzenie stanowi odstępstwo od zasady nienaruszalności prawa własności, co oznacza, że wszelkie wątpliwości powinny być tłumaczone na korzyść ochrony własności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2010 r., IV CSK 152/10, LEX nr 707912). Ochrona własności wymaga, by orzekanie w sprawach skutkujących pozbawieniem własności opierało się na przekonujących i niewątpliwych dowodach.

Przepis art. 172 § 1 k.c. przewiduje dla nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie przesłanki w postaci trwającego przez czas określony w § 2 tego artykułu (30 lat, gdyż w niniejszej sprawie może wchodzić w grę tylko posiadanie w złej wierze – czego nie negowali skarżący), posiadania samoistnego, a zatem władania nieruchomością w zakresie odpowiadającym treści prawa własności. Dla zaistnienia samoistności posiadania niezbędne jest faktyczne władanie rzeczą. Wykazanie władania rzeczą stanowi z kolei warunek powołania się na domniemanie, że ten kto faktycznie rzeczą włada jest posiadaczem samoistnym (art. 339 k.c.). Ocena władztwa wykonywanego przez Z. K. (1), a następnie przez H. L. i J. L., nad nieruchomościami objętymi wnioskiem powinna uwzględniać fizyczny element władania rzeczą oraz wolę władania rzeczą dla siebie, prowadzącą do ustalenia samoistnego charakteru posiadania, przejawiającą się w podejmowaniu czynności faktycznych, wskazujących na samodzielny i niezależny od woli innej osoby stan władztwa. Sąd Rejonowy, trafnie analizując przeprowadzone dowody, prawidłowo skonkludował, iż o pierwszych, wyraźnych przejawach samoistnego posiadania przez wnioskodawców działek nr (...) (objęcie nieruchomości w posiadanie po usunięciu starego drewnianego ogrodzenia od południowej strony działki nr (...)) i działki nr (...) (zakazanie K. Z. wstępu na tę działkę w związku z uprzednim utrzymywaniem jej przez uczestnika w stanie umożliwiającym korzystanie z bramy przesuwnej, stanowiącej wjazd na działkę nr (...)) można mówić dopiero od 2007 r., zatem nie upłynął jeszcze wymagany przez ustawę okres konieczny do stwierdzenia zasiedzenia.

Z przyczyn podanych wyżej, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

SSO Beata Piwko SSO Teresa Kołbuc SSO Rafał Adamczyk