Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku H. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. z siedzibą w Z.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek odwołania H. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. z siedzibą w Z.

z dnia 28 marca 2017 r.

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy H. K. prawo do ustalenia kapitału początkowego z 10 kolejnych lat kalendarzowych to jest z okresu od dnia 1 stycznia 1974 roku do dnia 31 grudnia 1983 roku ustalając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia na poziomie 72,35% i pozostawiając organowi rentowemu szczegółowe wyliczenie świadczenia;

Sygn. akt V U 639/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 marca 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił kapitał początkowy H. K. na dzień 1 stycznia 1999 roku w kwocie 64 689, 68 złotych. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest od dnia 1 stycznia 1974 roku do dnia 31 grudnia 1983 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 57,02% Przy obliczaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego za okres zatrudnienia od 1 grudnia 1976 roku do 31 grudnia 1980 roku w (...) w T. organ rentowy przyjął zarobki w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł w dniu 14 maja 2017 roku H. K. zarzucają, iż organ rentowy za okres zatrudnienia od 1 grudnia 1976 roku do 31 grudnia 1980 roku w (...) w T. powinien uwzględnić jego rzeczywiste zarobki wynikające nie tylko z wynagrodzenia zasadniczego, ale także z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując, że za okres zatrudnienia od 1 grudnia 1976 roku do 31 grudnia 1980 roku w (...) w T. przyjęto minimalne wynagrodzenia za pracę w jednostce gospodarki uspołecznionej, ponieważ wnioskodawca nie załączył zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacji ubezpieczeniowej lub dokumentu na podstawie którego można ustalić wysokość osiąganego wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. K. urodzony w dniu (...), złożył w dniu 10 marca 2017 roku wniosek o ustalenie kapitału początkowego.

(dowód: wniosek o ustalenie kapitału początkowego k. 1 – 4)

Zaskarżoną decyzją z dnia 28 marca 2017 roku organ rentowy ustalił kapitał początkowy wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wysokości 64 689, 68 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

- podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 696,15 złotych,

- okresy składkowe w wymiarze 14 lat, 6 miesięcy i 10 dni tj. 174 miesięcy,

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego, który dla wnioskodawcy wyniósł 60,85 %.

- średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat, które wynosi – na podstawie komunikatu Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999r. (MP nr 12, poz. 173) 209 miesięcy.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest od dnia 1 stycznia 1974 roku do dnia 31 grudnia 1983 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 57,02%.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 57,02% przez kwotę 1220,89zł. tj. kwotę bazową.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu:

- od 15 grudnia 1973 roku do 11 stycznia 1974 roku- pozostawania bez ubezpieczenia po odbytej służbie wojskowej;

- od 1 stycznia 1987 roku do 31 grudnia 1990 roku i od 1 stycznia 1991 roku do 31 grudnia 1998 roku jako pracy w gospodarstwie rolnym, gdyż przy ustalaniu kapitału początkowego nie uwzględnia się okresów pracy w gospodarstwie rolnym;

Przy obliczaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego za okres zatrudnienia od 1 grudnia 1976 roku do 31 grudnia 1980 roku w (...) w T. organ rentowy przyjął zarobki w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, z uwagi na brak dokumentów potwierdzających wysokość otrzymywanego wynagrodzenia.

(dowód: decyzja o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 28 marca 2017 roku załącznikami k. 17-20 akt ZUS)

H. K. był zatrudniony w (...) w T. na podstawie umowy o pracę od dnia 1 grudnia 1976 roku do dnia 6 października 1985 roku, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku kierowcy ciągnika.

W umowie o pracę z dnia 1 grudnia 1976r. strony ustaliły, że wnioskodawca będzie otrzymywał wynagrodzenie płatne w sposób i na warunkach przewidzianych (...) dla pracowników (...). Stawka płacy zasadniczej wnioskodawcy od dnia 1 grudnia 1976r. została określona na 12 zł. na godzinę.

Z dniem 1 sierpnia 1977 roku pracodawca przyznał wnioskodawcy VII kategorię zaszeregowania osobistego w wysokości 13 zł na godzinę.

Z dniem 1 stycznia 1980 roku pracodawca przyznał wnioskodawcy VIII kategorię zaszeregowania osobistego w wysokości 15 zł na godzinę.

Z dniem 1 sierpnia 1980r. roku pracodawca przyznał wnioskodawcy VIII kategorię zaszeregowania osobistego w wysokości 16,50 zł na godzinę.

Z dniem 1 września 1980 roku pracodawca przyznał wnioskodawcy VIII kategorię zaszeregowania osobistego w wysokości 19 zł na godzinę.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 7 października 1985 roku, k. 8 akt ZUS, umowa o pracę z dnia 1 grudnia 1976 roku k.8 akt osobowych, , angaż z dnia 1 sierpnia 1977 k.18 akt sprawy i k.9 akt osobowych, , angaż z dnia 15 września 1980 roku k.9 akt osobowych , , angaż z dnia 28 stycznia 1980 roku w aktach osobowych, angaż z dnia 30 sierpnia 1980 roku k.13 akt osobowych, angaż z dnia 15 września 1980r. k.14 akt osobowych ,angaż z dnia 7 lipca 1977 roku k.9 akt osobowych )

W dniu 2 stycznia 1978 roku wnioskodawca zawarł ze (...) w T. umowę zlecenia na konwojowanie materiałów wraz z odpowiedzialnością materialną za przewożony ładunek. Umowa została zawarta na czas nieokreślony (do odwołania). Z tytułu tej umowy (...) wypłacała wnioskodawcy dodatek za konwojowanie w wysokości 50 złotych dziennie.

(dowód: umowa zlecenie z dnia 2 stycznia 1978 roku k.10 akt osobowych)

Od dnia 1 lutego 1981 roku wnioskodawcy przyznano dodatek za wysługę lat w wysokości 10%.

( dowód: umowa o pracę z dnia 1 kwietnia 1981 roku k.15 akt osobowych)

Wnioskodawca w spornym okresie zatrudnienia od dnia 1 grudnia 1976 roku do dnia 31 grudnia 1980 roku w (...) w T. pracował jako traktorzysta minimum 8 godzin dziennie od poniedziałku do piątku oraz w soboty po 6 godzin. Pracował też w godzinach nadliczbowych. W okresie od wiosny do jesieni zajmował się pracami polowymi ( także jako kombajnista). Zimą wnioskodawca pracował w transporcie. Wynagrodzenie wnioskodawcy składało się z wynagrodzenia zasadniczego, dodatku za pracę w nadgodzinach w wysokości 50% stawki godzinowej, a powyżej 10 godzin dziennie 100%, oraz premii.

(dowód: zeznania świadka W. P. protokół rozprawy z dnia 16 listopada 2017 roku 16:19-25:13, zeznania świadka K. P. protokół rozprawy z dnia 16 listopada 2017 roku 25:13-30:27, zeznania wnioskodawcy protokół rozprawy z dnia 16 listopada 2017 roku30:27-41:11 k. 54-56, legitymacja ubezpieczeniowa W. P. k.60 )

Regulamin Premiowania dla pracowników zatrudnionych w (...) w T. w §19 przewidywał, że traktorzyści i kierowcy samochodów uprawnieni są do otrzymywania premii. Fundusz premiowy ustalany był od płac zasadniczych łącznie z dodatkiem za rodzaj prowadzonego pojazdu lub wykonywanych zadań.

Premie były wypłacane za wykonanie zadań wyznaczonych przez kierownika zakładu pracy lub z jego upoważnienia przez kierownika zakładu (§ 22 regulaminu) . Oceny wykonania zadań premiowych przez traktorzystów i kierowców samochodów dokonywał kierownik zakładu lub filii i składał wniosek o zatwierdzenie wysokości premii indywidualnych (§23 regulaminu).

Premie były wypłacane co miesiąc za wyniki pracy danego miesiąca łącznie z rozliczeniem pozostałych składników wynagrodzenia:

- za godziny efektywne w transporcie dla ludności i przy transporcie dzieci – 20%;

- za godziny efektywne w transporcie rolniczym – 15%;

- za godziny efektywne w pracach polowych i omłotowych – 50%;

- za godziny efektywne w transporcie pozarolniczym – 10%.

Kwota uzyskana ze składowych części wynikających z przemnożenia ilości godzin efektywnie przepracowanych przez procent premii winna być pomnożona przez procent godzin efektywnych do przepracowania ogółem powiększona o 10.

Wysokość indywidualnej premii dla robotnika wynagradzanego według systemu czasowo- premiowego nie mogła przekraczać 40% płacy zasadniczej (§25 Regulaminu).

(dowód: Regulamin Premiowania z dnia 1 czerwca 1978 roku k.40-45 akt sprawy)

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wnioskodawcy z uwzględnieniem wynagrodzenia za okres zatrudnienia w (...) w T. od 1 grudnia 1976 roku do 31 grudnia 1980 roku określonego stawką godzinową ( od 1 grudnia 1976 roku - 12 złotych/1h, od 1 sierpnia 1977 roku -13 złotych/1h, od 1 stycznia 1980 roku – 15 złotych/1h, od 1 sierpnia 1980 roku -16,50 złotych/1h oraz od 1 września 1980 roku -19 złotych-1h) i począwszy od 2 stycznia 1978 roku z dodatkiem za konwojowanie ustalony z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. z lat 1974-1983 wynosi 72, 35%.

(dowód: pismo ZUS z dnia 1 grudnia 2017 roku k.61-62 akt sprawy )

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 174 ust 1, 2 i 3 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.), kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy (tj. przed dniem 1 stycznia 1999r.):

1)okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust.1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r.

W myśl art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, stosowanego odpowiednio:

- podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176 (ust. 1);

- jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (ust. 2a).

- na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6).

W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się ustalenia kapitału początkowego przy uwzględnieniu rzeczywistych zarobków uzyskiwanych w (...) w T. w okresie od 1 grudnia 1976 roku do 31 grudnia 1980 roku , na dowód czego przedstawił świadectwo pracy z dnia 7 października 1985 roku, umowę o pracę z dnia 1 grudnia 1976 roku, angaż z dnia 1 sierpnia 1977r., angaż z dnia 28 stycznia 1980 roku, angaż z dnia 30 sierpnia 1980 roku, angaż z dnia 15 września 1980 roku, umowę zlecenia z dnia 2 stycznia 1978rr. oraz zeznania świadków W. P. i K. P., którzy razem z nim pracowali, celem wykazania ile wynosiły jego zarobki w spornym okresie. Wnioskodawca nie dysponował bowiem dokumentami potwierdzającymi wysokość jego zarobków za w/w okres, co spowodowało że organ rentowy za ten okres przyjął minimalne wynagrodzenia. Wprawdzie takie dokumenty – jak słusznie podnosi organ rentowy - nie są środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty w rozumieniu § 20 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.). Zgodnie bowiem z § 20 w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty są dla pracowników zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez ZUS albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. Nie mniej Sąd rozpoznając sprawę z zakresu ubezpieczeń społecznych, nie jest związany tym rozporządzeniem, a jedynie czyni ustalenia faktyczne zgodnie z zasadami obowiązującymi w Kodeksie postępowania cywilnego i w oparciu o tam wymienione środki dowodowe.

Dlatego też w ocenie Sądu Okręgowego możliwe jest dokonanie wyliczenia zarobków wnioskodawcy w (...) w T. przy wykorzystaniu dostępnych informacji na temat wysokości jego stawki godzinowej, zawartych w angażach przyznających wynagrodzenie w określonej wysokości (wg stawki godzinowej) oraz wysokości dodatku za konwojowanie (50zł dziennie), który wnioskodawca otrzymywał na podstawie umowy zlecenia z dnia 2 stycznia 1978r. Sąd przyjął, że dodatek za konwojowanie i odpowiedzialność materialną za przewożony ładunek wnioskodawca otrzymywał w całym spornym okresie albowiem przysługiwał on na podstawie umowy zlecenia z dnia 2 stycznia 1978r. aż do odwołania. Wnioskodawca, jak wynika z jego zeznań, w całym spornym okresie jako kierowca ciągnika konwojował materiały. W aktach osobowych brak zaś dokumentu, z którego wynikałoby, że ta umowa zlecenia została zakończona.

Autentyczność tych dokumentów i danych w nich zawartych nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego. Ponadto ich treść nie była kwestionowana przez organ rentowy. Jednocześnie nie jest sporne, że skarżący zatrudniony był stale w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w T.. Fakt ten znajduje potwierdzenie w treści niekwestionowanego świadectwa pracy dnia 7 października 1985 roku.

W spornym okresie, jak wynika z zeznań świadków: W. P. i K. P., którzy w spornym okresie pracowali razem ze skarżącym na tym samym stanowisku, skarżący pracował jako kierowca ciągnika od poniedziałku do soboty, z tym że od poniedziałku do piątku przez co najmniej 8 godzin dziennie, a w każdą sobotę co najmniej 6 godzin dziennie. A zatem tygodniowo wnioskodawca pracował co najmniej 46 godzin. W załączonych do akt sprawy aktach osobowych wnioskodawcy brak dowodów na to, że wnioskodawca w tym okresie korzystał ze zwolnień lekarskich bądź bezpłatnego urlopu. Skoro również organ rentowy nie przedstawił na to jakichkolwiek dowodów, należy przyjąć za wnioskodawcą, że pracował cały czas w pełnym wymiarze czasu pracy, a zatem co najmniej 46 godzin tygodniowo. Taki wymiar czasu pracy należy uznać za minimalny, gdyż w tym okresie czasu wnioskodawca – jak wynika z zeznań świadków i wnioskodawcy – często pracował w godzinach nadliczbowych, a zatem więcej niż 46 godzin tygodniowo.

Tak więc przy znanej stawce wynagrodzenia godzinowego, wysokości dodatku za konwojowanie i systemie w jakiej praca była wykonywana istniały zdaniem Sądu Okręgowego wystarczające podstawy, aby przeliczyć kapitał początkowy wnioskodawcy przy uwzględnieniu tychże stawek godzinowych i dodatku za konwojowanie od 2 stycznia 1978.

Dlatego też Sąd przy ustalaniu zarobków wnioskodawcy w (...) w T. za sporny okres oparł się na angażach, z których wynikało że jego stawka godzinowa kształtowała się następująco:

- od dnia 1 grudnia 1976r. - 12 zł. na godzinę.

- od dnia 1 sierpnia 1977 roku -13 zł na godzinę.

- od dnia 1 stycznia 1980 roku - 15 zł na godzinę.

- od dnia 1 sierpnia 1980r. roku - i 16,50 zł na godzinę.

- od dnia 1 września 1980 roku 19 zł na godzinę.

Dodatkowo Sad przyjął na podstawie umowy zlecenia z dnia 2 stycznia 1978r., że od tej daty do 31 grudnia 1980r. wnioskodawca otrzymywał, jak wynika z umowy, wynagrodzenie w wysokości 50zł. dziennie za konwojowanie materiałów i odpowiedzialność materialną za przewożony ładunek.

Sąd przy wyliczaniu wynagrodzenia wnioskodawcy nie uwzględnił dodatku stażowego wysokości 10%, gdyż ten jak wynika z angażu z dnia 1 lutego 1981 roku (k. 16 akt osobowych), wnioskodawca otrzymał dopiero od dnia 1 lutego 1981 roku, a zatem po spornym okresie.

Świadkowie potwierdzili także, że w spornym okresie wnioskodawca pracował w godzinach nadliczbowych od 4 godzin w sezonie zimowym do nawet ośmiu w sezonie letnim w okresie żniw. Wówczas pracował bowiem jako kombajnista.

Z uwagi na pracę w godzinach nadliczbowych, ustalone na podstawie stawek godzinowych wynagrodzenie wnioskodawcy (oscylujące w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w latach 1977-1980 od 52,98% do 77,75% ), należy uznać za minimalne, które wnioskodawca osiągał. Przemawia za tym fakt, że w kolejnych latach pracy w (...) w T. tj. w latach 1981-1982, co do których wnioskodawca dysponował wysokością osiągniętych zarobków, jego wynagrodzenie w odniesieniu do przeciętnej płacy oscylowało w granicach od 83,53% do 100% średniego wynagrodzenia, a zatem było wyższe niż w latach 1977-1980.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego obliczony z zastosowaniem stawek godzinowych i dodatku za konwojowanie, ustalony z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. z lat 1974-1983 wynosi 72, 35% i jest wyższy od ustalonego w zaskarżonej decyzji 57.02%.

Świadkowie wskazali, że wynagrodzenie wnioskodawcy składało się oprócz wynagrodzenia zasadniczego także z dodatku za pracę w nadgodzinach w wysokości 50% stawki godzinowej, a powyżej 10 godzin dziennie 100%, oraz premii. Sąd nie uwzględnił jednak tych składników w wysokości wynagrodzenia skarżącego, z uwagi na to, że brak dowodów na to, aby precyzyjnie ustalić ilość przepracowanych nadgodzin przez skarżącego w spornym okresie oraz czy i w jakiej wysokości oraz z jaką częstotliwością otrzymywał premie. Ogólna wiedza świadków na temat pracy w godzinach nadliczbowych w latach 1976-1980 i otrzymywaniu premii przez wnioskodawcę nie jest wystarczająca, przy braku w tym względzie jakichkolwiek dokumentów, do precyzyjnego, pewnego określenia wysokości zarobków wnioskodawcy z tego tytułu, co jest niezbędne do obliczenia kapitału.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd na podstawie art. 477 14§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy H. K. prawo do ustalenia kapitału początkowego z 10 kolejnych lat kalendarzowych to jest z okresu od dnia 1 stycznia 1974 roku do dnia 31 grudnia 1983 roku ustalając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia na poziomie 72,35% i pozostawiając organowi rentowemu szczegółowe wyliczenie świadczenia.