Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Krystyna Wiśniewska-Drobny

Sędziowie: SO Urszula Walenta

SO Leszek Dąbek (spr.)

Protokolant Wioletta Matysiok

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2018 r. w Gliwicach na rozprawie sprawy

z wniosku E. K.

z udziałem M. K. (1), S. W. i K. T.

o stwierdzenie nabycia spadku po B. K. (1)

na skutek apelacji uczestniczki postępowania M. K. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju

z dnia 21 kwietnia 2017 r., sygn. akt I Ns 1557/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Jastrzębiu Zdroju, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSO Leszek Dąbek SSO Krystyna Wiśniewska-Drobny SSO Urszula Walenta

Sygn. akt III Ca 1620/17

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Jastrzębiu Zdroju w postanowieniu z dnia 21 04 2017r. stwierdził, że spadek B. K. (2) nabyły wskazane w sentencji osoby

na podstawie ustawowego porządku dziedziczenia oraz orzekł o kosztach postępowania.

W uzasadnieniu postanowienia w ustalonym stanie faktycznym stwierdził, że spadkodawca nie pozostawił testament, co między innymi potwierdzają zeznania uczestniczki postępowania z których wynika, że nie zostały spełnione - przewidziane w art. 952 k.c. –przesłanki sporządzenia testamentu ustnego i uznał, że na podstawie ustawowego porządku dziedziczenia uregulowanego w art. 931 § 1 k.c. spadek po nim dziedziczą wskazane w sentencji osoby.

O kosztach postępowania orzekał na podstawie regulacji art. 520 § 1 k.p.c. uznając,

że każdy z uczestników postępowania powinien ponieść koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Orzeczenie zaskarżyła uczestniczka postępowania M. K. (1) , która wnosił o jego zmianę i stwierdzenie, że nabyła ona spadek po spadkodawcy z dobrodziejstwem inwentarza oraz zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania, bądź uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Zarzuciła, że przy ferowaniu postanowienia naruszono regulację art. 227 k.p.c., co miało wpływ na rozstrzygnięcie w sprawie poprzez oddalenie dowodu z przesłuchania wskazanych przez nią świadków oraz oddalenia dowodów z dostarczonych przez nią dokumentów.

Ponadto zarzucała, że naruszono regulację art. 5 k.c. poprzez jej nieuwzględnienie

i braku ustalenia czy spadkodawca sporządził testament ustny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji trafnie zakwalifikował roszczenie wnioskodawcy,

lecz wadliwie rozpoznał sprawę.

Przy jej rozpoznaniu umknęło bowiem jego uwadze, iż zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem prawnym w sprawach o stwierdzenie nabycie spadku sąd zobowiązany jest działać z urzędu w celu wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, co obligowało go do podjęcia czynności

w celu jednoznacznego wyjaśnienia czy spadkodawca pozostawił ważny testament,

czy pozostawił gospodarstwo rolne albo udział w takim gospodarstwie oraz co należy podkreślić ustalenia wszystkich potencjalnych uczestników postępowania i zagwarantowania im, jak również uczestnikom postępowania biorącym formalnie udział sprawie, możliwości uczestniczenia w postępowaniu.

Sąd Rejonowy z tych obowiązków się nie wywiązał.

Ze złożonego przez wnioskodawczynię zapewnienia spadkowego wynika bowiem, że spadkodawca oprócz małżonka i zstępnych biorących formalnie udział

w sprawie, miał jeszcze jedną córką M. K. (2) (k- 64 akt).

Jakkolwiek z tego zapewnienia wynika, iż zmarła ona około 20 lat temu,

to fakt jej śmierci nie została należcie zweryfikowany przez jego wykazanie aktem zgonu.

Więcej wynika z niego, że z chwili śmierci liczyła ona 18 lat i potencjalnie mogła ona pozostawić zstępnych, a to wymagało odebrania w tej kwestii o składającej zapewnienie jednoznacznego oświadczenia, czego nie uczyniono.

Powoduje to, iż w materiale sprawie krąg osób zainteresowanych w sprawie nie został należycie ustalony, co już tylko z tego powodu czyniło koniecznym uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Niezależnie od tego przy rozpoznaniu sprawy nie wyjaśniono czy spadkodawca pozostawił gospodarstwo rolne albo udział w takim gospodarstwie (brak w aktach sprawy jakiejkolwiek informacji pozwalającej w tej kwestii poczynić ustalenia).

Nie dochowano także należytej staranności w celu umożliwienia faktycznego udziału w sprawie uczestnikom postępowania K. T. S. W..

Pomimo bowiem, iż w sprawie uczestnicy ich siostra E. K., która z racji łączących ich więzi rodzinny powinna posiadać pewne informacje o ich aktualnym miejscu pobytu, nie odebrano od niej w tej kwestii żadnego oświadczenia.

Umknęło także uwadze Sądu, że wnioskodawczyni wnosiła o odebranie od niej oświadczenia o przyjęciu spadku po zmarłym z dobrodziejstwem inwentarza, co obligowało go - jako sądu spadku - do jego odebrania, gdyż dopiero złożenie tego oświadczenia pozwala sądowi dokonać oceny jego skuteczność.

Podobne ma się rzecz z zagadnieniem pozostawienia przez zmarłego testamentu ustnego.

Jakkolwiek bowiem skarżąca zeznała, że spadkodawca nie pozostawił testamentu, to równocześnie – co umknęło uwadze Sądu – konsekwentnie podnosiła ona

w toku postępowania a następnie zeznała, że spadkodawca miał wielokrotnie oświadczyć w obecności „większej ilości osób”, że ma ona po nim dziedziczyć (k- 64 akt)

i na tę okoliczność zaoferowała ona dowody z zeznań podanych przez nią świadków.

Dopiero w wyniku przeprowadzenia tych dowodów możliwe jest zatem pozyskanie informacji pozwalających ustalić okoliczności złożenia przez spadkodawcę tych oświadczeń, a następnie w sposób jednoznaczny ocenić ich charakter prawny, a w konsekwencji tego w sposób prawidłowy ocenić, czy pozostawił on testament ustny.

Dziedziczenie testamentowe wyprzedza dziedziczenie oparte na ustawowym porządku dziedziczenia (art. 926 § 2 k.c.) i okoliczność pozostawienia przez spadkodawcę testamentu sąd uwzględnia z urzędu (art. 670 k.p.c.), w konsekwencji czego

nie wyjaśnienia tych okoliczności jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art. art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Czyni to apelacje uzasadnianą i dodatkowo przemawiało, za koniecznością uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazaniem sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Reasumując, zaskarżone postanowienie jest wadliwe i dlatego apelację jako uzasadnioną uwzględniono, orzekając jak w sentencji w oparciu o przepis art. 386

§ 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Rejonowy rozpoznając ponownie sprawę uwzględni zawartą powyżej ocenę prawną i w celu prawidłowego rozpoznania sprawy :

- pozyska akt zgonu M. K. (2) i przeprowadzi z niego dowód,

- uzupełni złożone przez wnioskodawczynie zapewnienie spadkowy i w jego ramach wyjaśni czy M. K. (2) pozostawiła zstępnych, jeżeli tak to po ustaleniu ich danych osobowych, zweryfikowania ich pokrewieństwa ze spadkodawcą - poprzez pozyskanie ich aktów urodzenia i przeprowadzenie z nich dowodów - wezwie te osoby

do udziału w sprawie,

- odbierze od uczestniczki postępowania M. K. (1) oświadczenie

o przyjęciu spadku po zmarłym z dobrodziejstwem inwentarza i dopiero po jego formalnym odebraniu dokona oceny jego skuteczności,

- wysłucha wnioskodawczynię na okoliczność aktualnego miejsca pobytu uczestniczek postępowania K. T. i S. W., a po jego ustaleniu umożliwi im faktyczny udział w sprawie i w tym celu ponownie doręczy im odpis wniosku,

- dopuści i przeprowadzi dowód z zeznań wskazanych przez skarżącą świadków

i po przeprowadzeniu tych dowodów ponownie oceni, czy spadkodawca pozostawił ważny testament ustny,

- przeprowadzi dowód z przesłuchania wnioskodawczyni i uczestników postępowania

w celu ustalenia czy zmarły w chwili śmierci posiadała gospodarstwo rolne albo udział w takim gospodarstwie rolnym, a jeżeli tak to wyjaśni wszystkie okoliczności dotyczące jego dziedziczenia.

SSO Leszek Dąbek SSO Krystyna Wiśniewska-Drobny SSO Urszula Walenta