Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2017 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa G. P.

przeciwko T. S. i H. S.

o zapłatę

I zobowiązuje pozwanych T. S. i H. S. do złożenia oświadczenia woli o następującej treści: „T. S. i H. S. celem zabezpieczenia dokonania przez M. S. (1) na rzecz G. P. zapłaty kwoty 405.921,40 zł do dnia 30 maja 2014 r. ustanawiają na przysługującym im udziale, wynoszącym 85/100 części we współwłasności nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu nr (...), położonej w miejscowości G. w gminie W., w powiecie (...), w województwie (...), o powierzchni 8,26 ha, dla której (...)prowadzi księgą wieczystą nr (...), na rzecz G. P., hipotekę umowną do sumy 405. 921,40 zł”,

II oddala powództwo w pozostałym zakresie,

III zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 18.514,75 zł tytułem kosztów procesu.

SSO Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 297/15

UZASADNIENIE

Powód G. P. wniósł o zobowiązanie pozwanych T. S. i H. S. do złożenia oświadczeń woli o następującej treści: „T. i H. S. celem zabezpieczenia dokonania przez M. S. (1) na rzecz G. P. zapłaty kwoty 421 921,40 zł do końca dnia 30 maja 2014 roku ustanawiają na przysługującym im udziale, wynoszącym 85/100 części, we współwłasności nieruchomości, położonej w miejscowości G. w gminie W., w powiecie (...), w województwie (...), stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) o obszarze 8,26 ha, objętej księgą wieczystą nr (...), na rzecz G. P., hipotekę umowną do sumy 421 921,40 zł”. Dodatkowo powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 24 kwietnia 2014 r. małżonkowie T. i H. S. złożyli oświadczenie przed notariuszem B. J. o zobowiązaniu się do ustanowienia na przysługującym im udziale, wynoszącym 85/100 części we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) hipoteki umownej do sumy 421 921, 40 zł w terminie do dnia 29 maja 2014 roku celem zabezpieczenia dokonania zapłaty przez M. S. (2) zadłużenia w kwocie 421 921,40 zł wynikającego z zawartej w dniu 2 sierpnia 2011 roku umowy podnajmu lokalu użytkowego. Pozwani nie złożyli wskazanego oświadczenia woli, co czyni niniejsze powództwo zasadnym.

W odpowiedzi na pozew pozwani T. i H. S. wnieśli
o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Argumentując swoje stanowisko pozwani podnieśli, że przywołane w pozwie oświadczenia z dnia 24 kwietnia 2014 r. są nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz z tej przyczyny, że pozwana znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Ponadto pozwani pozostawali w błędach co do treści czynności prawnych i okoliczności ich dokonania, w tym także wywołanych podstępem powoda.

Pozwana nie była świadoma jakie oświadczenie składa, ponieważ akt notarialny został on sporządzony bez jej udziału i nie został odczytany przez notariusza, a jedynie przedłożony do podpisu. W dniu podpisywania aktu pozwana była wycieńczona po ciężkich zabiegach, a nadto pozostawała pod wpływem silnych środków farmakologicznych m.in. morfiny, które znacznie osłabiały jej percepcję i zdolność świadomego podejmowania decyzji. Pozwany pozostawał pod wpływem błędu co do wartości nieruchomości, oszacowując ją wyżej. Ponadto powód wprowadził pozwanego w błąd obiecując, że umożliwi M. S. (1) dalsze prowadzenie działalności gospodarczej w lokalu.

Dodatkowo pozwani wskazali, że czynność prawna jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Chodziło bowiem o zabezpieczenie spłaty zobowiązania z tytułu czynszu za podnajem lokalu w znacznie zawyżonej wysokości w stosunku do cen rynkowych i w sytuacji, w której córka pozwanych napotkała przeszkody w prowadzeniu działalności z uwagi na budowę stacji metra.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany T. S. prowadzi działalność gospodarczą: salony fryzjerskie w W.. Córka pozwanego - M. S. (1) także prowadziła salon fryzjerski, pomocy w prowadzeniu działalności udzielał jej pozwany.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej pod firmą (...) § B. SALON, M. S. (1) zawarła w dniu 2 sierpnia 2011 roku z G. P. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) umowę podnajmu lokalu użytkowego o powierzchni 308,31 m ² w budynku położonym w W. przy ul. (...). W umowie ustalono, że najemca będzie korzystał z przedmiotu najmu wyłącznie dla celów działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu salonu fryzjersko – kosmetycznego oraz obsługi administracyjno – biurowej tej działalności. Z tytułu najmu najemca zobowiązał się zapłacić opłaty eksploatacyjne oraz czynsz w wysokości 25 000 zł przez pierwsze 12 miesięcy najmu, za kolejne 12 miesięcy najmu 30 000 zł , następnie od 25 do 60 miesiąca włącznie 35 000 zł. Ponadto w paragrafie § 6 pkt. 2.6 zawarto postanowienie, że przez pierwsze dwa miesiące najmu Najemca będzie zwolniony z zapłaty czynszu i będzie opłacać jedynie opłaty eksploatacyjne. Podpisując umowę M. S. (1) wiedziała, że jest planowany remont ulic, w wyniku czego ulica (...) będzie zamknięta.

Na dzień 24 kwietnia 2014 r. zadłużenie M. S. (1) wobec G. P. z tytułu podnajmu wynosiło łącznie 421 921, 40 zł na którą to kwotę składały się zadłużenie bieżące w wysokości 353 450,50 zł; odsetki w wysokości 14 67,66 zł, zmiana czynszu umowy podnajmu w wysokości 40 000 zł oraz waloryzacja za 2013 roku w kwocie 13 797, 24 zł.

(dowód: umowa podnajmu, k. 222-22; wezwanie do zapłaty, k. 653; zeznania M. S. (1) przesłuchanej na rozprawie w dniu 17 lutego 2015 roku, k. 189 v. - -190; zeznania przesłuchanych w charakterze strony G. P. oraz T. S. na rozprawie w dniu 28 września 2016 roku, k. 657-665; printscreen, k. 221, akt notarialny z dnia 24 kwietnia 2014 r. – k. 7-11)

Pozwana H. S. cierpi na nowotwory złośliwe kości i chrząstki stawowe kończyn, nieokreślone – kości długie kończyny dolnej oraz na nieokreśloną niedokrwistość.

Pozwana poddawana była leczeniu w formie chemioterapii. W okresie od 04 lutego 2014 r. do 06 lutego 2014 r. przebywała w szpitalu, gdzie zastosowano 1 kurs chth wg (...). Z obserwacji dokonanych przez lekarza prowadzącego w dniu 5 lutego 2014 r. wynikało, że pozwana nie odczuwała dolegliwości bólowych, bez nudności i wymiotów. Lekarz zalecił stosowanie m.in. M. 4 mg 1x1 tabletka oraz O. 10 mg 2x 1 tabl.

(dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 110-111)

W dniu 28 lutego 2014 r. podczas wizyty lekarskiej, ustalono, że chora przyjmuje na stałe (...) 10 mg co 12h oraz dodatkowo przepisano lek S.. W dniu 19 marca 2014 roku pozwana w wywiadzie wskazywała, że przyjmuje na stałe oxycontin co 12 h. Lekarz prowadzący w dniu 21 marca 2014 r. ponownie przepisał (...) 10 mg 2 x1 tabl., S. 20 mg 60 tab., w razie bólu dodatkowo co 6 h.

(dowód: dokumentacja medyczna – k. 133-135)

Pozwana w okresie od dnia 08 kwietnia 2014 r. do dnia 17 kwietnia 2014 r. była hospitalizowana w Centrum Onkologii – Instytucie im. (...) Klinice (...), (...) C. w W.. W dniu 10 kwietnia 2014 roku zastosowano u niej leczenie: wycięcie proksymalnego odcinka prawej kości piszczelowej z guzem, rekonstrukcja protezą modularną. Po zabiegu powódce podawano w czasie pobytu w szpitalu leki przeciwbólowe opioidowe.

Przed operacją stan H. S. został skonsultowany z psychologiem, który ocenił, że pozwana jest stabilna emocjonalnie oraz w dobrym kontakcie słowno-logicznym. Po przeprowadzonym zabiegu stan psychiczny pozwanej, w ocenie psychologa, nie uległ zmianie, pozostawała stabilna emocjonalnie oraz w dobrym kontakcie słowno – logicznym. W dniu 8 kwietnia 2014 r. w ramach konsultacji anastezjologicznej przed operacją H. S. wskazała, że nie przyjmuje na stałe żadnych leków wskazując, że jest wyłącznie uczulona na eter.

Przy wypisie ze szpitala zalecono pozwanej (...) tabl. 50 mg, 2 opakowania do stosowania 3 razy dziennie po jednej tabletce, (...) tabl. 20 mg 28 tabl do stosowania 1 tabletkę dziennie, (...) kaps 50 mg 2 opakowania do stosowania 3 razy dziennie po 1 kapsułce, (...) amp 5000 j 30amp do stosowania 1 ampułka dziennie podskórnie.

(dowód: konsultacja anastezjologiczna, k. 522; zgoda na zabieg, k. 138 ; karta informacyjna leczenia szpitalnego, k. 106 - 109; karta przebiegu leczenia, k. 133; karta przebiegu operacji i stan pacjenta po zabiegu, k. 140-141; konsultacja psychologiczna, k. 147; zeznania świadka A. P. – k. 299 – 301, zeznania świadka M. G. – k. 656-657, dokumentacja medyczna – k. 333-374)

Pozwani chcieli pomóc córce , która była w trudnej sytuacji finansowej, dlatego zwrócili się do powoda z propozycją zabezpieczenia wierzytelności przysługującej powodowi przeciwko ich córce hipoteką na nieruchomości, stanowiącej własność pozwanych. Informację o szczegółach posiadanej przez pozwanych nieruchomości powód otrzymał od M. S. (1). Następnie w domu pozwanych w dniu 24 kwietnia 2014 r. stawił się notariusz B. J. w celu sporządzenia aktu notarialnego. Notariusz miał przygotowany projekt aktu notarialnego, który przewidywał poręczenie pozwanych za dług córki i ustanowienie hipoteki. W domu pozwanych odbyły się wówczas konsultacje pozwanego z powodem. Pozwany nie wyraził zgody na poręczenie zobowiązania córki. Stwierdzono również, że ustanowienie hipoteki nie jest możliwe z uwagi na brak szczegółowych informacji o wykonywanych czynnościach geodezyjnych. Dlatego też zdecydowano, że wystarczające będzie zobowiązanie pozwanych do ustanowienia hipoteki na nieruchomości. Na tym spotkaniu żona pozwanego nie była obecna.

Tego samego dnia, notariusz przybył ponownie do domu pozwanych i sporządził akt notarialny, (...), na podstawie którego M. S. (1) zobowiązała się uiścić kwotę 421.921,40 zł na rzecz G. P. do dnia 30 maja 2014 roku. Celem zabezpieczenia dokonania przez M. S. (1) na rzecz G. P. zapłaty kwoty 421 921, 40 zł T. i H. S. zobowiązali się w terminie 29 maja 2014 roku złożyć oświadczenia o ustanowieniu na przysługującym im udziale, wynoszącym 85/100 części we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) hipoteki umownej w kwocie 421.921,40 zł. Podczas sporządzania dokumentu obecni byli: T. S., H. S., M. S. (1), G. P., W. L., notariusz i jego zastępca. Pozwana uczestniczyła w całości czynności, siedząc przy stole. Notariusz odczytał akt notarialny składający się z danych stron, opisu nieruchomości, opisu długu oraz zobowiązania pozwanych do ustanowienia hipoteki na nieruchomości. Następnie akt notarialny został podpisany przez strony czynności.

Pozwana wówczas poruszała się o kulach, jedną nogę miała sztywną.

(dowód: akt notarialny (...) (...) z dnia 24 kwietnia 2014 r. – k. 7- 11, zeznania B. J. przesłuchanego na rozprawie w dniu 17 lutego 2016 roku, k. 186-187, zeznania świadka M. S. (1) – k. 189-190, oraz W. L. przesłuchanych na rozprawie w dniu 17 lutego 2015 roku, k. 187-190; odpis zwykły księgi wieczystej o numerze księgi (...), k. 56-59; zeznania G. P. oraz T. S. przesłuchanego na rozprawie w dniu 28 września 2016 roku, k. 657-665; wiadomość elektroniczna, k. 654, zeznania świadka A. P. – k. 299 – 30,)

Pozwana w dniu 05 maja 2014 r. odbyła wizytę kontrolną u lekarza E. W. i podała, że okresowo przyjmowała (...) 50 mg 1x 1 w domu. Nie wskazała, aby stosowała inne leki przeciwbólowe. Następnie lekarz prowadzący zalecił stosowanie następujących leków : R. 40 mg 1 x 1 tabl; F. 5000 j 30 amp 1 x1, A. 8 mg 2x1 przez 3 dni ( przeciwwymiotnie), T. 1 op 2x 1 tabl przez 3 dni(przeciwwymiotnie), (...) 1x1 tabl. do stosowania tylko w trakcie chemioterapii.

Pierwszy kurs chemioterapii po operacji był od 5-7 maja 2014 r. Z wywiadu przeprowadzonego w dniu 26 maja 2014 roku wynika, że pozwana okresowo przyjmowała K. 50 mg 1x1 tabl w domu oraz zgodnie z zaleceniami dr P. profilaktycznie przyjmowała C.. W dniu 29 lipca 2014 r. przeprowadzono u pozwanej konsultację psychiatryczną, podczas której pozwana była prawidłowo zorientowana allo i autopsychicznie, negując zaburzenia świadomości, uwagi, czy koncentracji. Zgłaszała znaczne osłabienie apetytu, złe samopoczucie zawroty głowy, męczliwość.

(dowód: wynik badania - k. 149; dokumentacja medyczna - k. 151; k.348- 400; k. 583; zeznania świadka E. W. – k. 302-304)

W dniu 18 lutego 2016 r. dr n. med. M. S. (3) wystawiła zaświadczenie lekarskie, w którym wpisała rozpoznanie u pozwanej: mięsak prawej kości piszczelowej, stan po chemioterapii i resekcji. Jako cel wydania zaświadczenia wpisała: „Chora była operowana w dniu 10 kwietnia 2014 r., zabieg polegał na usunięciu guza wraz z kością piszczelową i wstawieniu protezy. Chora po zabiegu źle się czuła, miała anemię, wymagała podawania opioidów (morfiny). Powodowało to ogólne osłabienie, zaburzenia świadomości, senność. Była osobą bardzo cierpiącą. Nie była w stanie poruszać się o własnych siłach, dłużej niż kilka minut siedzieć. Ogólny stan chorej po zabiegu był zły i wymagała długiej rekonwalescencji”.

(dowód: zaświadczenie lekarskie z dnia 18 lutego 2016 r. – k. 210)

Do dnia 30 maja 2014 r. M. S. (1) zapłaciła powodowi 1000 zł tytułem spłaty długu.

Pismem z dnia 10 czerwca 2014 roku G. P. wezwał H. S. i T. S. do zawarcia umowy przyrzeczonej. Pozwani nie stawili się w wyznaczonym terminie w kancelarii notarialnej celem złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki. Ponadto powód wypowiedział umowę podnajmu lokalu użytkowego.

(dowód: wezwanie do zawarcia umowy przyrzeczonej, k.12; protokół z dnia 27.06.2014 r. – k. 13-15), zeznania G. P. przesłuchanego na rozprawie w dniu 28 września 2016 roku, k. 657

W dniu 26 stycznia 2016 roku T. S. oraz G. P. zawarli porozumienie na podstawie, którego pozwany zapłacił powodowi kwotę 15 000 zł tytułem spłaty zadłużenia córki.

(dowód: porozumienie z dnia 26 stycznia 2016 r., k. 237

Wartość nieruchomości położonej w miejscowości G., gm. W. o powierzchni łącznej 8, 1043 ha została wyceniona na prywatne zlecenie G. P. na kwotę 247 990 zł.

(dowód: operat szacunkowy z dnia 24.07.2014 r. – k. 16-39)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w zasadniczej części.

Zgodnie z treścią art. 390 § 1 k.c. jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania. § 2. Jednakże gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.

Powstanie obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej zależy wyłącznie od zawarcia ważnej umowy przedwstępnej. Zasadniczym skutkiem umowy przedwstępnej jest obowiązek zawarcia umowy przyrzeczonej. Natomiast określone w art. 390 § 2 k.c. wymogi dochowania w umowie przedwstępnej wszystkich warunków, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej – dają możliwość dochodzenia roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej

Na gruncie niniejszej sprawy spór między stronami dotyczył ustalenia, czy pozwani T. i H. S. na podstawie aktu notarialnego sporządzonego w dniu 24 kwietnia 2014 r. są zobowiązani do złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki.

Stosownie do art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Stan wyłączający świadomość to brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i zachowań innych osób, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Uznaje się, że dana osoba pozostaje w stanie wyłączającym świadomość wówczas, gdy – z uwagi na przyczyny natury wewnętrznej, wynikającej ze stanu tej osoby – nie posiada rozeznania, nie rozumie zachowań własnych oraz innych osób, nie zdaje sobie sprawy ze znaczenia własnego postępowania i jego konsekwencji. Podkreślić należy, że stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości. Wystarczy bowiem istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania.

Powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest swobodne, gdy zarówno sam proces decyzyjny, jak i uzewnętrznienie woli nie były zakłócone przez destrukcyjne czynniki, wynikające z aktualnych właściwości psychiki lub procesu myślowego w sposób wyłączający autonomiczne działanie. Podstawowym kryterium jest tu całkowite zniesienie zdolności wyboru pomiędzy taką lub inną decyzją (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r., IV CSK 7/2005). Stan wyłączający swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli może być rozumiany tylko jako stan, w którym możliwość wolnego wyboru jest całkowicie wyłączona. Sugestia osób trzecich nie wyłącza swobody powzięcia decyzji (por. postanowienie SN z 21 kwietnia 2004 r., III CK 523/2002).

Brak świadomości lub swobody musi wynikać z takich zakłóceń, których źródło immanentnie tkwi wewnątrz osoby składającej oświadczenie woli. Przyczyna wyłączająca świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli musi być więc umiejscowiona w samym podmiocie składającym oświadczenie, a nie w jakiejś sytuacji zewnętrznej (tak SN w wyroku z 1 lipca 1974 r., III CRN 119/74, opubl. OSPiKA 2/76 poz. 30 oraz wyrok SA w Poznaniu z 16 października 1992 r., I ACr 516/91, opubl.OSA 1/93 poz. 11).

W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że pozwana w momencie zawierania umowy znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd oparł na dokumentach, których wiarygodność nie została podważona przez żadną ze stron. Ponadto Sąd uwzględnił zeznania świadków i stron w takim zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym. Wiarygodność przesłuchanych w sprawie osób zostanie umówiona w dalszej części uzasadnienia.

Sąd miał również na względzie ogólną zasadę wyrażoną w art. 6 k.c., zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na tym, kto z faktu tego wywodzi skutki prawne. Na gruncie prawa procesowego odpowiednikiem art. 6 k.c. jest przepis art. 232 k.p.c., zgodnie z którym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. W myśl przytoczonych przepisów, to na pozwanych spoczywał ciężar udowodnienia, że oświadczenia woli, które złożyli w akcie notarialnym są nieważne.

W ocenie Sądu pozwani nie udowodnili, że pozwana przyjmowała leki wpływające na poziom koncentracji w takim stopniu, że w chwili sporządzania aktu notarialnego pozwana znajdowała się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Niewątpliwe jest, że pozwana w dniu 10 kwietnia 2014 r. przeszła ciężki zabieg operacyjny, który wiązał się z ciężkimi dolegliwościami, a co się z tym wiąże pozwana wymagała podawania w szpitalu dużych dawek leków przeciwbólowych opioidowych. Powyższe okoliczności zostały potwierdzone przez świadka A. P., który przeprowadził operację powódki. Świadek jednocześnie zwrócił uwagę na konieczność podawania dużych dawek leków przeciwbólowych po operacji podnosząc, że pacjent wymaga szybkiego usprawnienia, aby nie doszło do innych powikłań. Jednocześnie świadek w wypisie ze szpitala zalecił pozwanej lek przeciwbólowy (...). Zeznania wymienionego świadka uznano za wiarygodne, znajdują one bowiem potwierdzenie w dokumentacji medycznej.

Podkreślenia wymaga, że Sąd nie podważa opinii biegłych w tym zakresie, w którym wskazywali, że leki tj. (...) i S. w dawkach leczniczych obniżają aktywność, upośledzają zdolności poznawcze, koncentrację, powodują senność i zawroty głowy oraz spowolniają szybkość reakcji.

Biegły S. K. przyjął, że jest wysoce prawdopodobne, że z powodu dolegliwości bólowych pozwana przyjmowała posiadane wcześniej leki z grupy morfiny. Doszedł do wniosku z przeważającym prawdopodobieństwem, że jej stan psychiczny związany z przyjmowaniem leków przeciwbólowych oraz jej zły stan fizyczny związany z anemią i ogólnym osłabieniem powodował jej słabość, apatię, obniżenie aktywności i zdolności poznawczych, bierność, bezwolność wobec sytuacji, skutkiem czego znajdowała się ona w stanie całkowicie wyłączającym swobodne powzięcie decyzji. Biegły uznał relację pozwanej za prawdopodobną, ponieważ z doświadczenia klinicznego wie, że w razie dolegliwości bólowych chorzy przyjmują lek, który im najbardziej pomaga. Jednocześnie biegły wskazał, że gdyby rzeczywiście pozwana w dniu 24 kwietnia 2014 r. przyjmowała lek K. 50 mg 1x1, tak jak odnotowała to dr E. W., to brak jest podstaw do stwierdzenia, że w tym dniu nie mogła świadomie i swobodnie powziąć decyzji oraz wyrazić swojej woli.

Odnosząc się do opinii biegłego M. B. wskazać należy, że biegły przyjął, że w dniu 24 kwietnia 2014 r. pozwana znajdowała się pod wpływem narkotycznych leków przeciwbólowych (S.), które uniemożliwiają świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Biegły przyjął za prawdziwe informacje pozwanej, które zebrał od niej w trakcie wywiadu. Z relacji pozwanej wynikało, że miała omamy wzrokowe, pamiętała jak przez mgłę, że coś podpisywała, ale tego nie czytała. Biegły stwierdził, że pozwana w dniu 24 kwietnia 2014 r. cierpiała z powodu silnych dolegliwości bólowych, w umniejszeniu których stosowała morfinę. Została wyciągnięta z łóżka i podpisała bez czytania dokument tak aby mogła jak najszybciej wrócić do łóżka. W jego ocenie nie został spełniony wymóg swobody podejmowania decyzji, świadomość pozwanej była również zawężona z powodu stosowania preparatu morfiny. Biegły wysunął takie wnioski, biorąc za wiarygodną wersję przedstawioną przez pozwaną.

Tymczasem kwestia oceny wiarygodności twierdzeń pozwanej należy do Sądu. Przedłożona dokumentacja medyczna oraz zeznania przesłuchanych świadków, a w szczególności zeznania E. W. pozwalają wysnuć wniosek, że pozwana w okresie po wyjściu ze szpitala, w tym dokonywania czynności nie przyjmowała leków (...) i S.. Świadek E. W. będąc osobą obcą dla stron, w sposób stanowczy wskazywała, że dokumentację medyczną prowadzi w sposób szczegółowy, wpisując spostrzeżenia pacjentów oraz przyjmowane przez nich leki. Pytała pozwaną o samopoczucie oraz jakie leki przeciwbólowe przyjmowała w domu po operacji. Pozwana nie wskazywała wtedy, że przyjmowała morfinę lub doświadczała omamów, czy halucynacji – podała, że w razie dolegliwości bólowych spożywała K., co znalazło odzwierciedlenie w sporządzanej na bieżąco dokumentacji medycznej (wywiad z dnia 5 maja 2014 r. – k. 151). Powyższych ustaleń nie podważają zapisy zawarte w zaświadczeniu wystawionym przez dr M. S. (3). Wymieniona nie posiadała bezpośrednich informacji na temat stanu zdrowia pozwanej w dniu 24 kwietnia 2014 roku, przepisanych leków oraz ich wpływu na postrzeganie rzeczywistości. Doktor M. S. (3) była lekarzem prowadzącym pozwaną po zakończeniu chemioterapii, a jej stwierdzenia miały charakter zbyt ogólnikowy, aby móc oprzeć na nich niniejsze ustalenia. Wskazać należy, że w zaświadczeniu dr M. S. (3) wpisała, że pozwana po zabiegu źle się czuła, miała anemię, wymagała podawania opioidów. W zaświadczeniu nie wskazano w jakim okresie pozwana wymagała podawania tych leków i czy leki przyjmowała. Prawdą jest – na co także wskazywał świadek A. P. - że w okresie okołooperacyjnym otrzymuje się leki morfino – pochodne. Po operacji przebywając na oddziale pozwana nie zgłaszała jednak żadnych działań niepożądanych w/w leków. Zarówno zapisy dokumentacji medycznej jak i zeznania psychologa oraz A. P. wskazują, że pozwana po zastosowanym leczeniu operacyjnym była w dobrym kontakcie słowno – logicznym, mając świadomość miejsca, czasu i osoby. Ponadto świadek E. W. stanowczo wskazała, że po operacji pozwana nie zgłaszała silnych dolegliwości bólowych oraz nie otrzymała zleceń na leki morfinopochodne (fakt nie przepisywania takich leków znalazł potwierdzenie w dokumentacji sporządzonej w okresie pooperacyjnym).

Wskazać należy, że z zeznań świadka A. S. wynikało, że to pozwany podawał i dawkował leki pozwanej. Tymczasem pozwany wskazał, że wielokrotnie pozwana sama brała leki, nie potrafił wskazać nazw ani ilości zażywanych leków.

W ocenie Sądu, powołane powyżej okoliczności pozwalają przyjąć, że pozwana po wyjściu ze szpitala, w tym w okresie sporządzenia aktu notarialnego nie spożywała leków opioidowych, postępowała zgodnie z zaleceniami lekarzy (tj. przeciwbólowo przyjmując K.).

Nieracjonalnym byłoby też twierdzenie, iż pozwana na wyraźnie zadanie pytanie nie przekazałaby lekarzowi prowadzącemu prawdziwych informacji co do stosowanych leków i samopoczucia. Z powyższych względów Sąd nie dał wiary twierdzeniom pozwanej i świadków A. S., M. S. (1) odnoszących się do stanu psychicznego pozwanej w dniu dokonania czynności. Zresztą świadek A. S. nie potrafiła wskazać, czy w dniu sporządzenia aktu notarialnego widziała pozwaną.

Natomiast jak wynika to z zeznań świadka A. P. oraz E. W. leczenie onkologiczne jest leczeniem skojarzonym. Oznacza to, że pozwana najpierw otrzymywała chemioterapię (3 kursy), następnie przeszła pod opiekę chirurga onkologicznego. Ostatni kurs chemoterapii przed operacją pozwana otrzymała w dniu 19 marca 2014 roku, natomiast pierwszy po operacji kurs chemioterapii miał miejsce w okresie od 5 do 7 maja 2014 roku.

Zarówno A. S. jak i M. S. (1) nie potrafiły wskazać jakie konkretnie leki przyjmowała pozwana po opuszczeniu szpitala po operacji, podkreślając, że pozwana źle znosiła chemioterapię. Sąd nie dał wiary pozwanej w zakresie w jakim wskazywała, że w dniu sporządzenia aktu notarialnego zażywała ona leki opioidowe. Mało wiarygodnym albowiem jest aby pozwana nie pamiętała innych okoliczności (np. w jaki dzień sporządzany był akt), lecz z całą pewnością zapamiętała, że w dniu sporządzania aktu zażywała S. i O.. Brak jest także podstaw aby uznać za prawdziwe twierdzenia H. S. wskazujące, że nie przestrzegała pooperacyjnych zaleceń lekarskich z uwagi na fakt, iż jest uczulona na tramal. Powyższe nie znajduje oparcia w materiale dowodowym, a w szczególności informacjach podanych przez nią w ramach konsultacji przez zabiegiem. Ponadto z dokumentacji medycznej pozwanej jednoznacznie wynika, że w wskazanym okresie H. S. spożywała K., który nie wpływa na percepcję w taki sposób aby uniemożliwiało to podjęcie decyzji. Podsumowując, stan zdrowia pozwanej, a w szczególności spożywane przez nią leki, nie wpłynęły na zdolność postrzegania w taki sposób aby wyłączyć możliwość świadomego i swobodnego złożenia oświadczenia woli w dniu 24 kwietnia 2014 r.

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał za wiarygodne zeznania notariusza, z których wynika, że pozwana była obecna podczas odczytywania aktu notarialnego i mogła zapoznać się z jego treścią. Podkreślenia wymaga, że notariusz pełni zawód zaufania publicznego. Nie ulega wątpliwości, że notariusz zauważyłby także - skoro zgodnie z zeznaniami świadka A. P. stan osoby, która jest pod wpływem dużych dawek morfiny jest widoczny dla każdego, gdyż taka osoba jest spowolniona i wypowiada się wolniej - choćby podczas zwyczajowych grzeczności, że pozwana pozostaje pod wpływem silnych leków i jest niezdolna do podjęcia czynności. Okoliczność, iż H. S. nie pamiętała treści złożonego oświadczenia woli także nie oznacza, że w jej trakcie pozostawała pod silnym działaniem leków morfinopochodnych i nie rozumiała istoty swojego oświadczenia. Podkreślenia wymaga, że także obecna na spotkaniu M. S. (1), mimo dobrego stanu zdrowia i pozostawania w pełnej świadomości, nie pamiętała jego treści. Okoliczności te nie powodują jednak, iż czynność prawna jest nieważna. Trudności w poruszaniu się pozwanej, które dostrzegł notariusz nie mają wpływu na ważność czynności. Należy wskazać, że wbrew twierdzeniom pozwanych, na trudności w poruszaniu zwrócił też świadek W. L.. Twierdząc, że pozwana przyszła samodzielnie, przy czym wydawało mu się, że miała kule. Jednakże w ocenie Sądu świadek błędnie zapamiętał, że pozwana uczestniczyła w pierwszym spotkaniu z notariuszem. Dlatego Sąd ustalając stan faktyczny nie oparł się na zeznaniach tego świadka w tym zakresie.

Z zeznań pozwanego T. S., wynikało jednoznacznie, że H. S. wielokrotnie podpisywała za namową męża dokumenty, nie wgłębiając się w ich treść oraz wierząc, że podjęte przez męża decyzje są słuszne. Niemniej jednak sugestia osoby trzeciej nie stanowi okoliczności wpływającej na świadome i swobodne powzięcie decyzji. Istotą było, iż pozwana miała możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli, a stan jest zdrowia umożliwiał zrozumienie znaczenia dokonywanej czynności prawnej i swobodne wyrażenie woli. Sam zaś fakt, że pozwana w sposób świadomy zrezygnowała z tych możliwości, opierając się na zdaniu męża w tej sprawie, nie świadczy o wyłączonej możliwości swobodnego i świadomego wyrażenia woli.

Wskazać należy, że to pozwany podjął decyzję o dokonaniu czynności w danym miejscu i określonym czasie. Podkreślenia wymaga, że to pozwani wystąpili z propozycją ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego na swojej nieruchomości. Oznacza to, że już wcześniej podjęli decyzję w tym zakresie. Brak jest także podstaw do przyjęcia twierdzeń pozwanego za zasadne, że pozostawał on w błędzie sądząc, że zabezpieczenie hipoteczne pozwoli M. S. (1) na kontynuację umowy podnajmu (o czym będzie jeszcze mowa niżej). Podnieść należy, że pozwany nie złożył w zawitym terminie roku od wykrycia błędu żadnego oświadczenia woli mającego na celu uchylenie się od skutków prawnych swego oświadczenia woli.

Stosownie do art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Czynności prawne sprzeczne z zasadami współżycia społecznego są definiowane w judykaturze oraz doktrynie jako takie, w wyniku których powstaje obowiązek lub uprawnienie do postępowania zakazanego przez normę moralną, czy też takie, które służą osiągnięciu stanu rzeczy podlegającego negatywnej ocenie moralnej. A zatem ocenie co do niesprzeczności z zasadami współżycia społecznego podlega nie tylko treść czynności prawnej, ale i jej cel rozumiany jako stan rzeczy, który nie jest objęty treścią oświadczenia woli, ale ma być zrealizowany w następstwie wykonania uprawnień i obowiązków wynikających z dokonanej czynności prawnej i jest znany stronom czynności prawnej.

W niniejszej sprawie brak jest podstaw do uznania, że przedmiotowa czynność prawna jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Z przeprowadzonego postępowania dowodowego jednoznacznie wynika, że M. S. (1) zawierając umowę podnajmu z powodem zdawała sobie sprawę z planowanych na ulicy (...) remontów i utrudnień, które się z tym wiązały. Informacje te bowiem były dostępne. Zresztą pozwany, który doradzał M. S. (1), potwierdził, że taką wiedzę posiadał jeszcze przed zawarciem umowy podnajmu. Pozwani nie wykazali żadnymi dowodami, aby powód naliczał czynsz w wysokości rażąco przekraczającej stawki rynkowe. Niemożliwym jest także uznanie, że powód wprowadził pozwanych w błąd co do wartości nieruchomości. Podkreślenia wymaga, że współwłaścicielami tej nieruchomości są pozwani, którzy powinni zdawać sobie sprawę z wartości swojej własności, jest to istotne tym bardziej, że pozwany występuje w obrocie prawnym jako profesjonalista. Ponadto operat szacunkowy został wykonany dopiero po zawarciu spornego aktu notarialnego.

W ocenie Sądu powyższe wyklucza możliwość przyjęcia, że powód wykorzystał swoją pozycję, a umowa była nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Ponadto postanowienia aktu notarialnego jak i zeznania powoda wskazują, że warunkiem możliwości kontynuowania umowy była spłata zadłużenia M. S. (1) do dnia 30 maja 2014 r. Co więcej także pozwany słuchany jako strona wskazywał, że był świadomy tego faktu i liczył, że w tym terminie będzie w stanie pomóc córce i spłacić zobowiązanie (vide: przesłuchanie pozwanego - k. 661). Wobec powyższego wypowiedzenie umowy podnajmu, które nastąpiło w czerwcu 2014 r. wynikało z niewywiązania się z zapłaty zaległości.

Pozwani nie udowodnili także, iż powód działał podstępnie, celowo zawarł z nimi umowę aby „przeczekać” okres remontu, a wypowiedzenie umowy było wynikiem skutecznych pertraktacji z innym podmiotem.

Sąd na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. pominął wnioski powoda
o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu farmakologii klinicznej
i dowodu z opinii biegłego z zakresu psychoonkologii, z uwagi na okoliczność, że wszystkie sporne okoliczności zostały dostatecznie wyjaśnione. Przeprowadzone w postępowaniu dowody w ocenie Sądu były wystarczające do wydania rozstrzygnięcia, a fakty wymagające posiadania wiedzy specjalnej przedstawione w sposób nie budzący wątpliwości. Dzięki opinii biegłych psychiatrów Sąd zapoznał się z wiedzą fachową dotyczącą wpływu leków morfinopochodnych na świadomość i możliwość podejmowania decyzji. Odrębnym zagadnieniem, która podlegała ocenie Sądu była okoliczność, czy pozwana powyższe leki zażywała. Ustalenie tego faktu natomiast nie wymagało powoływania kolejnych biegłych posiadających wiedzę specjalną, ponieważ do kompetencji Sądu należy ocena wiarygodności przedstawionych przez strony dowodów.

Konkludując, Sąd ocenił, że powództwo było zasadne co do zasady, lecz polegało ograniczeniu co do wysokości wierzytelności przysługującej powodowi. Nie ulegało wątpliwości, że powód otrzymał należności pieniężne tytułem spłaty zadłużenia w łącznej sumie 16 000 zł ( 15 000 zł – spłata w ramach porozumienia, 1.000 zł wpłata dokonana pod koniec kwietnia 2014 r. przez M. S. (1)), a zatem wysokość hipoteki umownej należało ograniczyć do kwoty 405. 921,40 zł.

Biorąc powyższe okoliczności Sąd na podstawie powołanych przepisów zobowiązał pozwanych T. S. i H. S. do złożenia oświadczenia woli o następującej treści: „T. S. i H. S. celem zabezpieczenia dokonania przez M. S. (1) na rzecz G. P. zapłaty kwoty 405.921,40 zł do dnia 30 maja 2014 r. ustanawiają na przysługującym im udziale, wynoszącym 85/100 części we współwłasności nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu nr (...), położonej w miejscowości G. w gminie W., w powiecie (...), w województwie (...), o powierzchni 8,26 ha, dla której (...) prowadzi księgą wieczystą nr (...), na rzecz G. P., hipotekę umowną do sumy 405. 921,40 zł”

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd nałożył na pozwanych obowiązek zwrotu wszystkich kosztów procesu, albowiem powód jedynie w nieznacznym stopniu uległ żądaniu pozwu. Sąd zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 18.514,75 zł tytułem zwrotu poniesionych kosztów procesu. Powyższe koszty obejmowały: 10 540 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 7.200 zł kosztów zastępstwa procesowego oraz 757, 75 zł tytułem wydatków na wynagrodzenie biegłego (632,67 zł , 35 zł, 90,08 zł).

SSO Ewa Oknińska