Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 lutego 2018 roku w S.

sprawy z powództwa Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W.

przeciwko J. S., E. S. (1), W. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda wyroku Sądu Rejonowego Szczecin P. i Zachód w S. z dnia 17 maja 2017 roku, sygn. akt III C 1236/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. na rzecz pozwanych J. S., E. S. (1) i W. S. kwoty po 300 zł (trzysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Sławomir Krajewski

Sygn. akt II Ca 1014/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 maja 2017 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w pkt I oddalił powództwo, w pkt II zasądził od powoda Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z siedzibą w W. solidarnie na rzecz pozwanych J. S., E. S. (1) i W. S. kwotę 2.417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Pozwani J. S. i E. S. (1) są współwłaścicielami samochodu marki V. (...) nr rej. (...). W dniu 29 stycznia 2013 r. kierujący tym pojazdem pozwany W. S. w wyniku nieprawidłowo wykonanego manewru cofania uszkodził należący do J. K. samochód marki P. nr rej. (...).

W dniu 13 grudnia 2012 r. J. S. zawarł powód zawarł z Č. pojišt’ovna S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem ww. samochodu, potwierdzoną polisą nr (...). Termin płatności składki określono na 18 grudnia 2012 r., zaś okres ubezpieczenia od 19 grudnia 2012 r. do 18 grudnia 2013 r., jednocześnie w umowie tej wskazano, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu OC rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej, chyba, że inaczej stanowią przepisy prawa.

Szkodę z dnia 29 stycznia 2013 r. zgłoszono Č. pojišt’ovna S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W., przy czym w piśmie z dnia 22 marca 2013 r. podmiot ten poinformował powoda Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w W., że z przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego wynika, że sprawca szkody nie posiadał skutecznej polisy OC, w związku z czym przekazał powodowi akta tej szkody celem dalszej likwidacji.

W świetle danych przekazanych przez zakład ubezpieczeń do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. E. S. (1) i J. S. posiadali ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem samochodu marki V. (...) nr rej. (...) w Č. pojišt’ovna S.A. Oddział w Polsce na okres od 19 grudnia 2012 r. do 18 grudnia 2013 r. na podstawie polisy nr (...).

W dniu 22 marca 2013 r. Č. pojišt’ovna S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. wystawił powodowi fakturę VAT opiewającą na kwotę 423,86 zł z tytułu kosztów likwidacji szkody z dnia 29 stycznia 2013 r.

J. K. za naprawę blacharską swego samochodu zapłacił (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 7.991,14 zł.

Pismem z dnia 4 lipca 2013 r. powód powiadomił J. K. o przyznaniu świadczenia z obowiązkowego ubezpieczenia OC w związku z wypadkiem z dnia 29 stycznia 2013 r. w kwocie 3.413,57 zł tytułem kosztów naprawy pojazdu, a pismem z dnia 18 września 2013 r. o wyrównaniu kosztów z tego tytułu w wysokości 3.083,29 zł.

W pismach z dnia 30 sierpnia 2013 r. powód wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 3.847,43 zł, a pismem z dnia 23 września 2013 r. - kwoty 6.920,72 zł tytułem zwrotu świadczeń wypłaconych w związku ze zdarzeniem z dnia 29 stycznia 2013 r.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo nie mogło zostać uwzględnione. Podkreślił, iż podstawę prawną roszczenia powoda stanowił art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2013 r., poz. 392 j.t.), zgodnie z którym z chwilą wypłaty przez Fundusz odszkodowania, w przypadkach określonych w art. 98 ust. 1 pkt 3 i ust. 1a, sprawca szkody i osoba, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 4 pkt 1 i 2, są obowiązani do zwrotu Funduszowi spełnionego świadczenia i poniesionych kosztów. Sąd Rejonowy wskazał, iż w przedmiotowej sprawie powód wskazywał, że do wypłaty dochodzonej pozwem kwoty doszło w sytuacji opisanej w art. 98 ust. 1 pkt 3 lit. a) ww. ustawy - zaspokoił roszczenia z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego za szkodę powstałą na mieniu i osobie, gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tą wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Podkreślił, iż pozwani kwestionując roszczenie tak co do zasady, jak i wysokości, w toku postępowania wywodzili przede wszystkim, iż pozwany J. S. dopełnił obowiązku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem samochodu marki V. (...) nr rej. (...), zawierając w dniu 13 grudnia 2012 r. z Č. pojišt’ovna S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia OC na okres od 19 grudnia 2012 r. do 18 grudnia 2013 r., potwierdzoną polisą nr (...), a zatem w dacie szkody, która miała miejsce 29 stycznia 2013 r. legitymował się tego rodzaju ubezpieczeniem. Sąd Rejonowy wskazał, iż w istocie, jak wynika z treści tej polisy do zawarcia umowy ubezpieczenia doszło 13 grudnia 2012 r., przy czym termin płatności składki określono na 18 grudnia 2012 r. Jednocześnie w umowie tej wskazano, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu OC rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej, chyba, że inaczej stanowią przepisy prawa.

Sąd Rejonowy wskazał zatem, że jak wynika z art. 39 ust. 1 cyt. ustawy, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej lub jej pierwszej raty, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2 i 3. W świetle ust. 2 tego artykułu, jeżeli w umowie zakład ubezpieczeń wskazał późniejszy termin płatności składki lub jej pierwszej raty, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy. Unormowania te stanowią odstępstwo od ogólnej zasady powstania odpowiedzialności ubezpieczeń wynikającej z art. 814 k.c. i przewidują rozwiązanie korzystniejsze dla ubezpieczającego posiadacza pojazdu mechanicznego, albowiem odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy, przy czym zapłacenie składki ubezpieczeniowej lub jej pierwszej raty determinuje początkowy termin zaangażowania zakładu ubezpieczeń jedynie wtedy, gdy strony nie ustaliły późniejszego, niż dzień zawarcia umowy, terminu płatności (por. Komentarz do art. 39 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…), Dorota Maśniak, opubl. w Lex). Zdaniem Sądu Rejonowego z uwagi na bezwzględnie obowiązujący charakter art. 39 ww. ustawy, określenie późniejszego terminu płatności składki, niż dzień zawarcia umowy, determinuje skutek określony w jego ust. 2 – odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy. Wprawdzie w przedmiotowej umowie wskazano, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu OC rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej, jednocześnie jednak poczyniono zastrzeżenie o treści : „chyba, że inaczej stanowią przepisy prawa”. Skoro przepis art. 39 ust. 2 przywołanej ustawy stanowi inaczej, niż przewidziano w umowie, to w analizowanej sprawie zdaniem Sądu I instancji początek odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń należy wiązać z chwilą zawarcia umowy. Z powyższego wynika, iż odpowiedzialność Č. pojišt’ovna S.A. Oddział w P. z siedzibą w W. w dacie spornej szkody, tj. 29 stycznia 2013 r., była związana z pozwanym J. S. umową obowiązkowego ubezpieczenia OC za szkody związane z ruchem należącego do niego i E. S. (1) pojazdu, a zatem roszczenie powoda wobec pozwanych – właścicieli pojazdu i sprawcy szkody opisane w art. 110 ust. 1 analizowanej ustawy nie powstało.

Dodatkowo Sąd Rejonowy wskazał, że nawet gdyby przyjąć odmiennie, uznając, że posiadacze pojazdu nie dopełnili obowiązku ubezpieczenia w dacie zdarzenia, to zważyć należy, iż roszczenie wskazane w art. 110 ust. 1 cyt. ustawy powstaje z chwilą wypłaty przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny odszkodowania. Powód wprawdzie przedstawił zawiadomienia o przyznaniu odszkodowania J. K. – właścicielowi uszkodzonego w wyniku zdarzenia z dnia 29 stycznia 2013 r. pojazdu oraz fakturę wystawioną powodowi przez Č. pojišt’ovna S.A. Oddział w Polskie z siedzibą w W. z tytułu likwidacji szkody, jednakże nie przedłożył dowodów na to, iż świadczenia te w istocie wypłacono, a zatem, iż posiada roszczenie regresowe wobec pozwanych. Nadto pomimo tego, iż pozwani kwestionowali powództwo nie tylko co do zasady, ale i co do wysokości, powód nie zaoferował żadnych dowodów na to, iż w istocie kwoty przyznane poszkodowanemu odpowiadają rozmiarowi wyrządzonej mu przez pozwanego W. S. szkody. Podkreślił, że o ile powód przedłożył fakturę wystawioną poszkodowanemu przez spółkę (...) z tytułu kosztów naprawy pojazdu, jednakże nie sposób – wobec braku innych dowodów – ustalić, że były to koszty niezbędne i celowe do usunięcia skutków zdarzenia z dnia 29 stycznia 2013 r. , przy czym należy zwrócić uwagę na to, że sam powód przyznał poszkodowanemu odszkodowanie w kwocie niższej niż koszty naprawy ujęte w tej fakturze.

Z tych przyczyn powództwo w punkcie I wyroku zostało oddalone. W punkcie II zasądzono solidarnie od powódki na rzecz pozwanych poniesione przez nich koszty postępowania.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił - mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku - błąd w ustaleniach faktycznych Sądu przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, a polegający na uznaniu, że pozwani mieli wykupione obowiązkowe ubezpieczenie OC i posiadali ochronę ubezpieczeniową w okresie, w którym doszło do wyrządzenia szkody.

Na podstawie art. 386 kpc wnieśli o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 6920,72 zł wraz z odsetkami wskazanymi w pozwie (tj. odsetkami ustawowymi od dnia 5.11.2013r do dnia 31.12.2015r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1.01.2016r. do dnia zapłaty) oraz zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych;

- ewentualnie wnoszę o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu apelujący wskazał, iż zgodnie z normą prawną wyrażoną w art. 39 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej lub jej pierwszej raty. Ustęp 2 art. 39 stanowi wyjątek od wspomnianej zasady i dotyczy sytuacji, gdy w umowie zakład ubezpieczeń wskazał późniejszy termin płatności składki lub jej pierwszej raty. Wtedy pomiędzy datą zawarcia umowy, a terminem płatności składki ochrona ubezpieczeniowa również przysługuje. W przypadku natomiast polisy wskazanej przez pozwanego, sytuacja taka nie miała miejsca. Apelujący wskazał, iż w przedmiotowej sprawie umowa ubezpieczenia została zawarta w dniu 13.12.2012r. na okres od 19.12.2012r. do dnia 18.12.2013r. i została potwierdzona polisą nr (...). Składka miała być opłacona jednorazowo do dnia 18.12.2012r. W rzeczywistości została opłacona w dniu 28.02.2013r., zatem już po zdarzeniu, które miało miejsce w dniu 29.01.2013r. Odnosząc się zatem do obowiązujących przepisów, jeśli ubezpieczający dokonał zapłaty składki w późniejszym terminie, niż wynikało to z daty płatności wskazanej w umowie, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się dopiero wraz z dokonaniem tej czynności (art. 39 ustawy). Muszą być bowiem spełnione dwie przesłanki, aby Ubezpieczyciel rozpoczął ochronę ubezpieczeniową: musi być zawarta umowa i opłacona składka, bądź jej pierwsza rata.

Odnosząc się natomiast do stanowiska Sądu I instancji o niedołączeniu przez powoda potwierdzeń wypłaty środków tytułem odszkodowania, których zwrotu domaga się od pozwanych, powód podniósł że pozwani nie kwestionowali wysokości wypłaconego roszczenia, zatem zdaniem powoda nie istniała potrzeba dodatkowego wykazywania zasadności dochodzonej kwoty pod kątem jej wysokości.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Powód wywodzi swoje roszczenia z art. 110 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, który stanowi, że z chwilą wypłaty przez Fundusz odszkodowania, w przypadkach określonych w art. 98 ust. 1 pkt 3 i ust. 1a, sprawca szkody i osoba, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 4 pkt 1 i 2, są obowiązani do zwrotu Funduszowi spełnionego świadczenia i poniesionych kosztów.

Istota sporu sprowadzała się zatem do oceny, czy w dniu kiedy doszło do zdarzenia, za które niewątpliwe odpowiedzialność ponoszą pozwani jako posiadacze pojazdu mechanicznego, posiadali oni umowę obowiązkowego ubezpieczenia.

W okolicznościach niniejszej sprawie nie ulega bowiem wątpliwości, iż do zdarzenia doszło dnia 29 stycznia 2013 r., zaś w dniu 13 grudnia 2012 r. J. S. zawarł powód zawarł z Č. pojišt’ovna S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem ww. samochodu, potwierdzoną polisą nr (...). Z umowy wynika, iż termin płatności składki określono na 18 grudnia 2012 r., zaś okres ubezpieczenia od 19 grudnia 2012 r. do 18 grudnia 2013 r. Jednocześnie w umowie tej wskazano, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu OC rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej, chyba, że inaczej stanowią przepisy prawa.

Zgodnie z treścią art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym i polskim biurze ubezpieczycieli komunikacyjnych odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej lub jej pierwszej raty, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2 i 3. W ust. 2 wskazano, że jeżeli w umowie ubezpieczenia zakład ubezpieczeń wskazał późniejszy termin płatności składki lub jej pierwszej raty, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy.

Z powyższego przepisu expressis verbis wynika zatem termin rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu.

Skoro umowę odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych pozwani zawarli dnia 13 grudnia 2012 r. zaś płatność składki ustalili na dzień późniejszy, to jest 18 grudnia 2012 r. - to wyłączeniu uległa reguła wskazana w ust. 1 przywołanego przepisu i słusznie Sąd I instancji przyjął, iż odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczęła się w badanym przypadku od chwili zawarcia umowy. A zatem bez względu na datę opłacenia składki pozwani posiadali ochronę ubezpieczeniową w dniu zdarzenia powodującego szkodę w majątku J. i E. S. (2), którym powód wypłacił odszkodowanie. W świetle powyższego wykładania rzeczonego przepisu dokonana przez Sąd Rejonowy jest w pełni prawidłowa, co też powoduje, iż zarzut apelacji w postaci błędu w ustaleniach faktycznych, jest ze wszech miar chybiony. W oparciu o przytoczone na wstępie przepisy, apelujący nie był zobowiązany do wypłaty odszkodowania, a zatem nie może skutecznie domagać się aktualnie w drodze regestu jego zwrotu od pozwanych.

Już chociażby z tej przyczyny apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy przy tym podziela poboczne wywody Sądu Rejonowego, iż strona powodowa na której po myśli art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodu nie wykazała zasadności dochodzonej kwoty, co było niezbędne, bowiem pozwani kwestionowali powództwo co do zasady jak i wysokości. Skoro tak, to samo przedłożenie faktur okazało się niewystarczające, zaś wysokość szkody winna być dodatkowo potwierdzona chociażby dowodem z opinii biegłego.

Mając zatem na uwadze powyższe na mocy art. 385 k.p.c. apelacja podlegała oddaleniu.

Orzeczenie o kosztach postepowania apelacyjnego wydano w oparciu o treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c. art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. 2015 r., poz. 1804) w sprawie opłat za czynności radców prawnych - § 2 pkt 4) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1).

SSO Małgorzata Grzesik SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Sławomir Krajewski