Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2012 r. w Poznaniu

sprawy z odwołania L. C.

przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w P.

o zwrot świadczenia

na skutek apelacji pozwanego Wojskowego Biura Emerytalnego w P.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 5 marca 2012 r. sygn. akt VIII U 3375/11

o d d a l a apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 czerwca 2011 r. pozwane Wojskowe Biuro Emerytalne w P. dokonało potrącenia z tytułu dokonanego rozliczenia emerytury L. C. w związku z przychodem osiągniętym w roku 2010 kwoty 4297,21 zł. (kwota główna : 4186,86 zł. i odsetki : 110,35 zł.).

Od decyzji powyższej ubezpieczony odwołał się do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu.

Wyrokiem z dnia 5 marca 2012 r. dokonano zmiany zaskarżonej decyzji w ten sposób, że stwierdzono, iż kwota świadczeń podlegających zwrotowi winna zawierać odsetki za okres od 1 kwietnia 2011 r. do 9 czerwca 2011 r. (punkt 1.), oddalając odwołanie w pozostałym zakresie (punkt 2.).

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Decyzją z dnia 11 grudnia 1995 r. Wojskowe Biuro Emerytalne w P. przyznało L. C. prawo do emerytury wojskowej.

Odwołujący od dnia 3 kwietnia 1995 r. jest zatrudniony w Izbie Celnej w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku inspektora celnego.

L. C. wielokrotnie składał zaświadczenia o wysokości uzyskiwanego przychodu dopiero po wezwaniu go do tego przez pozwanego mimo, że w kierowanych do niego pismach znajdowało się pouczenie o tym obowiązku w stosunku do każdego roku kalendarzowego. Decyzje pozwanego zawierały także pouczenie o obowiązku powiadamiania pozwanego min. o łącznej kwocie przychodu osiągniętego w kolejnym roku , i to w terminie do końca pierwszego kwartału następnego roku.

Pismem z dnia 19 maja 2011 r. pozwany w celu dokonania rocznego rozliczenia świadczenia za 2010 r. wezwał odwołującego do dostarczenia zaświadczenia pracodawcy potwierdzającego wysokość osiągniętego przychodu. Pismo to zawierało pouczenie o tym, że osoba uprawniona do świadczenia jest zobowiązana zawiadomić do końca pierwszego kwartału następnego roku o łącznej kwocie przychodu w poprzednim roku kalendarzowym.

W dniu 10 czerwca 2011 r. wpłynęło do WBE nadesłane przez odwołującego zaświadczenie z 27 maja 2011 r. wystawione przez Izbę Celną w P. o wysokości przychodu w roku 2010.

W tak ustalonym – na podstawie niekwestionowanych przez żadną ze stron dokumentów zebranych w aktach sprawy i aktach WBE- stanie faktycznym sąd uznał wniesione odwołanie za częściowo uzasadnione.

Sąd I instancji przywołał brzmienie art.40 a ust.1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierz zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004 r. Nr 8 poz.66 ze zm.), zgodnie z którym osoba uprawniona do zaopatrzenia emerytalnego jest obowiązana zawiadomić wojskowy organ emerytalny o podjęciu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu oraz o każdorazowej zmianie wysokości tego przychodu i innych okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo zmniejszenie ich wysokości.

Stosownie do uregulowania art.40 b ust.1i 2 cytowanej ustawy rozliczenie emerytury i renty w związku z osiągnięciem przychodu, o którym mowa w art. 40 ust. 1, następuje po upływie roku kalendarzowego w stosunku rocznym lub miesięcznym. Osoba uprawniona do emerytury lub renty inwalidzkiej jest obowiązana zawiadomić, do końca pierwszego kwartału roku kalendarzowego, organ emerytalny o łącznej kwocie przychodu, o którym mowa w art. 40 ust. 1, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym.

Z kolei zgodnie zapisem art.48 ust.2 tejże ustawy osoba, która pobierała świadczenia pieniężne ustalone i wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd wojskowego organu emerytalnego, jest obowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń pieniężnych, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Sąd I instancji podkreślał, że osoba uprawniona obowiązana jest w terminie do końca pierwszego kwartału roku kalendarzowego powiadomić pozwanego o wysokości przychodu za rok poprzedni. Następnie organ emerytalny dokonuje rocznego rozliczenia wypłaconych ubezpieczonemu świadczeń. Obowiązek przedstawienia zaświadczenia pracodawcy spoczywa więc niewątpliwie na osobie uprawnionej do świadczenia wojskowego i to bez konieczności wzywania jej do tej czynności przez WBE.

W niniejszej sprawie odwołujący nadesłał pozwanemu zawiadomienie o wysokości osiągniętego w roku 2010 przychodu dopiero po pisemnym wezwaniu go przez WBE.

Zdaniem sądu stwierdzić należy, że w przypadku odwołującego zastosowanie znajdzie przepis art.48 ust.2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin , który wskazuje, że zwrotu nienależnie pobranych świadczeń pieniężnych można wymagać od osoby, która pobierała świadczenie pieniężne ustalone i wypłacone w przypadku min. świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego . W ocenie sądu niezłożenie przez odwołującego stosownego zaświadczenia może być traktowane jako forma wprowadzenia w błąd organu emerytalnego, bo może sugerować że odwołujący w danym roku nie osiągnął dodatkowego przychodu.

Nadto sąd orzekający zaznaczał, że osoba uprawniona ma obowiązek corocznego składania zaświadczenia o wysokości osiągniętego przychodu, a więc twierdzenie odwołującego, że skoro złożył w 1999 oświadczenie o zamiarze uzyskiwania wysokich przychodów to nie ma już obowiązku co roku składać zaświadczenia, jest nieuprawnione.

W ocenie Sądu rozliczenie emerytury odwołującego w związku z osiąganym w roku 2010 przychodem dokonane w zaskarżonej decyzji jest prawidłowe i w tym zakresie należy oddalić odwołanie.

Odsetki jednakże winny zostać naliczone za okres od 1 kwietnia 2011 r. to jest od dnia następnego po upływie terminu na złożenie zawiadomienia o wysokości osiągniętego przychodu za rok 2010, do dnia 9 czerwca 2011 r. to jest do dnia poprzedzającego dzień złożenia zaświadczenia z dnia 27 maja 2011 r., odsetki nie powinny być zdaniem sądu naliczane aż do dnia wydania decyzji o rocznym rozliczeniu świadczenia bo data wydania tej decyzji jest okolicznością na którą odwołujący nie ma wpływu – w tym zakresie dokonano zmiany decyzji .

Apelację od powołanego orzeczenia w zakresie punktu 1 wywiódł pozwany wojskowy organ emerytalny domagając się zmiany wyroku w tej części i oddalenia odwołania przy zasądzeniu kosztów zastępstwa procesowego .

Wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego to jest art.48 ust.2 ustawy z dnia 10.12.1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin w związku z art.359 par.1 k.c. i art.360 k.c. polegające na przyjęciu, że w przypadku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń odsetki winny być naliczone za okres krótszy niż do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia apelujący naprowadzał, że w zaskarżonej decyzji nie zakreślił okresu naliczania odsetek (1.04.2011 r. do 13.06.2011) lecz jedynie za ten okres odsetki wyliczył kwotowo. Obliczenie dalszych odsetek i podanie ich kwoty nie było możliwe gdyż w dacie wydania decyzji nie było wiadomo kiedy nastąpi zapłata należności głównej. Zgodnie z art.48 ust.2 powołanej ustawy odsetki od nienależnie pobranych świadczeń naliczane są w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Te zaś przewidują obowiązek zapłaty odsetek do dnia zapłaty należności głównej.

L. C. nie zajął wobec wniesionej apelacji merytorycznego stanowiska.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że w pełni akceptuje ustalenia faktyczne dokonane na etapie postępowania pierwszo instancyjnego, co czyni zbędnym ich ponowne w tym miejscu szczegółowe przywoływanie.

Nie znajduje usprawiedliwienia powołany w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego.

Zdaniem Sądu II instancji w rozpoznawanej sprawie nie są w ogóle należne pozwanemu odsetki od kwoty głównej nienależnie pobranego świadczenia . Z uwagi jednak na fakt niezaskarżenia orzeczenia przez ubezpieczonego oraz zakaz reformationis in peius płynący wprost z normy art. 384 k.p.c. możliwym jest wyłącznie oddalenie apelacji pozwanego w całości.

Stanowisko Sądu Apelacyjnego uzasadnione jest następującymi okolicznościami:

Zgodnie z art.48 ust.1 ustawy z dnia o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin osoby, które pobierały świadczenia pieniężne pomimo istnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo ograniczenie ich wysokości, są obowiązane do zwrotu nienależnych im świadczeń, jeżeli były pouczone w formie pisemnej przez organ emerytalny o obowiązku zawiadomienia o tych okolicznościach.

W myśl ust.2 tego samego przepisu osoba, która pobierała świadczenia pieniężne ustalone i wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd wojskowego organu emerytalnego, jest obowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń pieniężnych, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Zdaniem Sądu II instancji taka konstrukcja przepisu art.48 prowadzić musi do wniosku, że ustawodawca zdecydował się na odmienne uregulowanie sytuacji osób, które pobrały świadczenia pieniężne pomimo istnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo ograniczenie ich wysokości oraz osób, które pobrały świadczenia pieniężne ustalone i wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd wojskowego organu emerytalnego. Tylko w tym drugim przypadku ustawodawca nakazuje zwrot nienależnie pobranych kwot wraz z odsetkami. Jest to wówczas dodatkowa sankcja za szczególnie naganne zachowanie się ubezpieczonego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z sytuacją opisaną w ustępie 1, nie zaś jak przyjął Sąd I instancji w ust.2.

Niewątpliwie L. C. wskutek przekroczenia kwot granicznych osiągniętego ze stosunku pracy przychodu doprowadził do powstania okoliczności powodujących zawieszenie prawa do świadczenia . Ustawodawca w art.48 ust.1 cyt.ustawy ujął konieczność skutecznego pouczenia o obowiązku zawiadomienia o okolicznościach powodujących powołany skutek.

W żadnej jednak mierze nie wyczerpał swym zachowaniem sytuacji opisanej w ust.2 – nie złożył nieprawdziwych zeznań ani dokumentów, nie wprowadził też świadomie pozwanego w błąd. Wbrew stanowisku prezentowanemu przez Sąd Okręgowy niezłożenie w zakreślonym prawem terminie zaświadczenia pracodawcy o wysokości osiągniętego przychodu nie jest równoznaczne z sytuacją opisaną w tym przepisie. Nie wyczerpuje jej także złożenie zaświadczenia dopiero po wezwaniu do tej czynności przez pozwanego. Teza, iż niezłożenie w terminie informacji pracodawcy mogło wywołać przekonanie pozwanego o braku przychodów po stronie pozwanego jest zbyt daleko idąca, zwłaszcza wobec deklaracji odwołującego o zamiarze osiągania dochodów ze stosunku pracy.

Mając na uwadze całość zaprezentowanej argumentacji orzeczono jak w sentencji zgodnie z treścią art.385 k.p.c.

del.SSO Wiesława Stachowiak SSA Marek Borkiewicz SSA Marta Sawińska