Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Iwona Kowalczyk

Sędziowie: SSO Agnieszka Radojewska

SSR (del) Monika Maciążek

Protokolant sekr. sądowy Aleksandra Błachowicz - Dróżdż

po rozpoznaniu sprawy

z wniosku pełnomocnika oskarżyciela posiłkowej B. S.

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki

w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Częstochowie o sygn. akt XVI K 404/13

na podstawie art. 12 ust. 2, 4 i art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843)

p o s t a n a w i a

1. stwierdzić, że w postępowaniu sądowym przed Sądem Rejonowym w sprawie sygn. akt XVI K 404/13 doszło do przewlekłości postępowania w okresie od dnia 30 sierpnia 2013 roku do dnia 29 września 2017 roku;

2. zasądzić od Skarbu Państwa –Sądu Rejonowego w Częstochowie na rzecz oskarżyciela posiłkowego B. S. sumę pieniężną w kwocie 4000

( cztery tysiące) złotych;

3. zwrócić skarżącemu, kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem uiszczonej opłaty od skargi.

UZASADNIENIE

W dniu 2 października 2017 r. B. S. skierował do Sądu Okręgowego w Częstochowie skargę na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy o sygn. akt XVIK 404/13 w postępowaniu sądowym prowadzonym przed Sądem Rejonowym w Częstochowie. Skarżący wniósł o:

1. stwierdzenia, że w postępowaniu sądowym toczącym się przez Sądem Rejonowym w Częstochowie, pod sygn. akt XVI K 404/13, przeciwko I. i Z. S. doszło do przewlekłości postępowania, poprzez naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, z uwagi na okoliczność, iż postępowanie trwające w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a nadto z uwagi na okoliczność, że pomimo złożenia przez strony wniosków o uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie ogłoszonego w powyżej oznaczonej sprawie 2,5 miesiąca temu – do dnia złożenia skargi nie doszło do sporządzenia uzasadnienia wyroku i jego doręczenia stronom.

2. przyznania skarżącemu od Skarbu Państwa sumy pieniężnej w kwocie 20.000 zł.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Rejonowego w Częstochowie zgłosił swój udział w postępowaniu i wniósł o oddalenie skargi wskazując, że nie nastąpiło w jego ocenie naruszenie prawa pokrzywdzonego do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki i to zarówno w toku pierwszego rozpoznania sprawy pod sygn. XVI K 1107/10, jak i w toku prowadzenia sprawy pod sygn. akt XVI K 404/13, bowiem sędziowie referenci podejmowali czynności bez zwłoki, natomiast na czas rozpoznania sprawy miało wpływ zachowanie oskarżonych, którzy dążyli do przedłużenia postępowania w ramach procedury postępowania karnego - składając liczne wnioski dowodowe, wnioski o wyłączenie sędziego, wnioski o dodatkowe przesłuchanie, zachowywali się niewłaściwie na sali rozpraw. W odpowiedzi wskazano również, że Sędziowie referenci wyznaczali terminy poszczególnych rozpraw w odpowiednim czasie, uzasadnionym koniecznością wzywania świadków, wykonaniem odezwy sądowej, uzyskaniem dokumentów i informacji koniecznych dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych sprawy. Dłuższe terminy odraczania rozpraw były spowodowane ,zaś uzasadnionymi okolicznościami – usprawiedliwioną nieobecnością referentów w pracy - choroba, urlop wypoczynkowy, przekazanie akt do Sądu Okręgowego, wydawanie opinii przez biegłych. Wskazano również , że na czas prowadzenia sprawy wpłynęła duża ilość pracy – duże referaty, wielość uzasadnień.

Sąd Okręgowy następujący stan faktyczny :

B. S. zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa złożył w dniu 1 września 2009 roku. Postanowienia o przedstawieniu zarzutów I. S. i Z. S. zostały wydane w dniu 10 marca 2010 roku, a przedstawiono je w dniu 16.03. 2010 roku. Akt oskarżenia w sprawie do Sąd I instancji wpłynął w dniu 29 kwietnia 2010 roku i dotyczył 2 osób, którym to zarzucono popełnienie jednego czynu kwalifikowanego z art. 300§ 2 kk w zw. z art. 12kk. Sprawa została zarejestrowana w dniu 30.04. 2010 r - pod sygnaturą akt XVI K 1107/10 - liczyła wówczas 2 tomy. Na początku maja 2010r. akta sprawy zostały przedłożone sędziemu referentowi, który to w dniu 7 lipca 2010r wydał zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy na dzień 21 października 2010r. W tej dacie rozprawa została odroczona z uwagi na to, że oskarżony złożył wniosek o obrońcę z urzędu, informując, że wcześniej takowego nie złożył, ponieważ był pouczony o prawie do złożenia wniosku na rozprawie. Kolejna rozprawa została wyznaczona na dzień 16 grudnia 2010r.- nie odbyła się - została odwołana z uwagi na chorobę sędziego referenta. Zarządzeniem z 20 grudnia 2010 roku, kolejny termin rozprawy został wyznaczono na dzień 24 marca 2011 r i wówczas otwarto przewód sądowy, przesłuchano oskarżonych i odroczono rozprawę na dzień 11maja 2011r., następnie odroczono rozprawę do 16 czerwca 2011r.- wówczas przesłuchano świadka, a wobec niezałączenia akt gospodarczych odroczono rozprawę do dnia 30 września 2011r. Na tym terminie rozprawy, z uwagi na brak żądanych akt - odroczono rozprawę do dnia 17 listopada 2011r. Wówczas, z uwagi na złożenie wniosku dowodowego przez obrońcę (pozostawiony przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego do uznania sądu) odroczono rozprawę do dnia 24 stycznia 2012r. W tym terminie nie stawił się wzywany świadek – usprawiedliwił nieobecność. Rozprawę odroczono do 20 marca 2012r. Wówczas przesłuchano świadka, a oskarżeni złożyli wnioski dowodowe o przesłuchanie dwóch kolejnych świadków (zostali pouczeni o terminie składania wniosków, prokurator wniósł by wnioski pozostawić do uznania sądu, pełnomocnik wnosił o oddalenie). Kolejny termin rozprawy wyznaczono na dzień 8 maja 2012r. Na tej rozprawie przesłuchano zgłoszonych świadków i zwrócono się do komornika o aktualny stan postępowania egzekucyjnego, a rozprawę przerwano do dnia 12 czerwca 2012r. Z uwagi na nie nadesłanie akt komorniczych na wyznaczony termin - rozprawę odroczono do dnia 23 sierpnia 2012r. Tego dnia wyznaczono termin publikacji wyroku na 30 sierpnia 2012r., w którym to terminie ogłoszono wyrok. Apelacje złożyli oskarżeni, ich obrońca, oraz pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego. Akta z apelacją przesłano do Sądu Okręgowego. W dniu 1 marca 2013 roku w Sądzie Okręgowym zapadł wyrok, na mocy którego uchylono wyrok Sądu Rejonowego i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania.

Sprawa po uchyleniu wyroku i przekazaniu jej do ponownego rozpoznania wpłynęła do wydziału w dniu 29.03.2013r. - została zarejestrowana pod sygnaturą akt XVI K 404/13. Pierwszym referentem sprawy został SSR Dominik Bogacz, który to wniósł o wyłączenie go od rozpoznania sprawy, z uwagi na to, że prowadzi sprawę o czyn z art. 212 k.k. dotyczący wypowiedzi oskarżonych podczas rozprawy o czyn z art. 300 § 2 k.k. Zostało wydane postanowienie o wyłączeniu sędziego i sprawa została przekazana do ref. SSR Joanny Zalasińskiej - Godlewskiej, która także złożyła wniosek o jej wyłączenie. W dniu 27 maja 2013 r zostało wydane stosowne postanowienie i wniosek ten nie został uwzględniony. W dniu 30 sierpnia 2013r. referent sprawy wydał zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy na dzień 8 października 2013r. W tej dacie obrońca oskarżonych wniósł o wyłączenie Sędziego, (wniosek sprecyzowany pismem z dnia 18.10.2013r.). Postanowienie w tym przedmiocie zapadło w dniu 28.10.2013r. i na jego mocy wniosek ten nie został uwzględniony i akta przedłożono sędziemu referentowi, który dopiero w dniu 31 grudnia 2013r. wyznaczył rozprawę na dzień 27 lutego 2014r. Na tej rozprawie – oskarżeni występowali z obrońcą z urzędu - dopuszczono dowód z opinii biegłych psychiatrów, w celu ,,ustalenia stanu psychicznego i emocjonalnego oskarżonych, w chwili zdarzenia tj. 21 lipiec 2009 r. – 3 sierpień 2009, a nadto ustalenia, czy deklarowane zaburzenia nerwicowe miały jakikolwiek wpływ na zachowanie oskarżonych, czy w związku z tym oskarżeni cierpią na jakiekolwiek zaburzenia, które miały wpływ na zdolność rozmienia i kierowania swoim postępowaniem’’ i odroczono rozpoznanie sprawy z terminem z urzędu. Opinia sądowo- psychiatryczna została złożona w dniu 28.03.2014r., a w dniu 6 kwietnia 2014r.- referent wyznaczył termin rozprawy na dzień 15 maja 2014r. Na tym terminie (rozprawa trwała od godz. 10:10 do godz. 11:20) – Sąd otworzył przewód sądowy i rozpoczął przesłuchanie oskarżonej, którą to przesłuchano tylko częściowo z uwagi na ,, opóźnienia i konieczności rozpoznania kolejnej sprawy z wokandy ‘‘, w tej dacie ponadto Sąd udzielił obrońcy terminu 30 dni na złożenie wniosków dowodowych. W dniu 06.06.2014r. wpłynęły wnioski dowodowe obrońcy o przeprowadzeni dowodów z odpisów KW, umowy sprzedaży nieruchomości, akt komorniczych, dowodu z opinii biegłego zakresu rachunkowości dla ustalenia wartości zajętego mienia. Na kolejnym terminie w dniu 26 czerwca 2014r ( czas trwania rozprawy od godz. 10:05do godz. 12.00) nadal słuchano oskarżoną i rozpoczęto przesłuchanie oskarżonego, ale z uwagi na ,,konieczność rozpoznania kolejnej sprawy z wokandy ‘’ nie zakończono jego przesłuchania. Kolejny termin rozprawy wyznaczony na dzień 31 lipca 2014r. został odwołany na wniosek obrońcy oskarżonych (pogrzeb). Dopiero zarządzeniem z dnia 30. 09. 2014 r wyznaczono termin rozprawy na dzień 16 października 2014r. W tej dacie ( rozprawa trwała od godz. 12:05 do godz.13:15) – słuchany był jedynie oskarżony. Kolejną rozprawę wyznaczono na dzień 23 października 2014 r (trwała od godz.10:30 do godz.12: 00) dalej kontynuowano przesłuchanie oskarżonego i rozpoczęto przesłuchanie oskarżyciela posiłkowego – ale z uwagi na konieczność rozpoznania kolejnej sprawy w wokandy Przewodnicząca przerwała przesłuchanie oskarżyciela posiłkowego do dnia 30 października 2014roku. W tej dacie (rozprawa trwała od godz. 11:00 do godz. 12:30) - nadal przesłuchiwano oskarżyciela posiłkowego. Rozprawę przerwano do dnia 25 listopada 2014r ( trwała od godz. 10:30 do godz. 11:20) i w jej trakcie nadal kontynuowano przesłuchanie oskarżyciela posiłkowego i odczytano zeznania zmarłego świadka i z uwagi na niestawiennictwo świadka I. S. (wezwanie awizowane) - odroczono rozprawę do dnia 3 lutego 2015r. W tej dacie nie odbyła się ona, z powodu choroby s. referenta. Przewodnicząca Wydziału w dniu 29.01.2015r zdjęła sprawę z wokandy. Następną rozprawę wyznaczono na dzień 19 marca 2015r.,( trwała od godz. 10.00 do godz. 10.15) - nie stawił się wówczas świadek I. S.- po raz kolejny wezwanie wróciło awizowane. Sąd odroczył rozprawę do dnia 23.04.2015r. W dniu 23.04.2015r. (rozprawa trwała od godz. 11:00 do godz. 11: 35) i wówczas w związku z wnioskiem świadka Sąd postanowił przesłuchać świadka w drodze pomocy prawnej przez Sąd Rejonowy w Krakowie. Sąd postanowił wówczas także dopuścić wnioski dowodowe złożone przez oskarżone blisko rok wcześniej tj. w dniu 06.06.2014r., w tym w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, które to wnioski zmierzały do realizacji wytycznych Sądu Okręgowego uchylającego poprzedni wyrok. W postanowieniu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego nie wskazano nazwiska biegłego umieszczono natomiast zapis- „wyznaczyć w terminie 30 dni biegłego z zakresu rachunkowości”. Rozprawę odroczono do dnia 2.06.2015r. Zarządzeniem z dnia 5.05.2015r. sędzia referent poleciła zwrócić się o nadesłanie akt komorniczych - jak we wniosku dowodowym z dnia 06.06.2014r. Na rozprawie w dniu 2.06. 2015 r( trwającej od godz. 11:00 do godz. 11:35) zostały odczytane zeznania 1 świadka, ,,ujawniono wytyczne SO’’ dopuszczono dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy z zakresu motoryzacji dla wyceny samochodu na podstawie akt komorniczych Ponadto Sąd zwrócił się do ZUS o wskazanie wysokości zobowiązań oskarżonych na dzień 21.07.2009r. Rozprawa została odroczona z terminem z urzędu. W dniu 5.08.2015r. wpłynęły akta komornicze. Pismem z dnia 25.08.2015r. Sąd przesłał akta biegłej do spraw rachunkowości celem sporządzenia opinii zgodnie z wnioskiem k. 1657, dopuszczonym postanowieniem z dnia 23.04.2015r. Przy czym w związku z żądaniem komornika, by zwrócić akta, biegła zapoznawała się z aktami w kancelarii komorniczej. Opinia biegłego z zakresu rachunkowości wpłynęła w dniu 12.11.2015r. Dopiero w dniu 09.12.2015r. akta zostały wysłane do biegłego z zakresu wyceny ruchomości celem wydania opinii zgodnie z postanowieniem z dnia 02.06.2015r. k. 1834. Opinia biegłego do spraw rachunkowości wpłynęła 19.01.2016r. Następnie w dniu 22.03. 2016 r referent wydał zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy na dzień na 31.05. 2016r. Na tym terminie (rozprawa trwała od godz. 11:15 do godz. 12: 10)- odczytano odezwę, opinię biegłej z zakresu rachunkowości, opinię biegłego z zakresy szacowania ruchomości, informację z ZUS. Na rozprawie tej ponadto oskarżony złożył wniosek o przesłuchanie biegłej z zakresu rachunkowości oraz przesłuchanie świadków celem określenia stopnia zużycia bielizny. Przewodnicząca zobowiązała obrońcę do sprecyzowania wniosku oskarżonego w terminie 7dni.Oskarżony wniósł ponadto o jego dodatkowe przesłuchanie. Sąd odroczył rozprawę do dnia 21.07.2016r. W dniu 07.06.2016r. wpłynął wniosek obrońcy doprecyzowujący wniosek dowodowy oskarżonego. Zarządzeniem z dnia 22.06.2016r. sędzia poleciła wezwanie świadków wskazanych w piśmie (dwóch).Na rozprawie w dniu 21.07.2016r.( trwającej od godz. 9.00 do godz.9: 55) stawił się tylko jeden świadek , którego przesłuchano i rozprawę odroczono do 13 września 2016 r- celem przesłuchania nieobecnego świadka oraz wezwano na ten termin również biegłą. Na tej rozprawie słuchano biegłą – ( od godz.9:35 do godz. 11:05 ) przerwano jej przesłuchanie z uwagi na konieczność rozpoznania kolejnej sprawy, a rozprawę odroczono do dnia 20 października 2016r.– wówczas oskarżony złożył kolejny wniosek o wyłączenie referenta. Wniosek ten został rozpoznany od razu przez innego Sędziego – nie został uwzględniony, jednak z uwagi na upływ czasu ( według protokołu rozprawa trwała od godz. 9:10 do godz. 10:45 ) z uwagi na konieczność rozpoznania kolejnej sprawy, rozprawę odroczono do dnia 29 listopada 2016r. Na tym terminie (rozprawa trwała od godz. 9:35 do godz. 11:10 ) został złożony kolejny wniosek o wyłączenie sędziego. Został on tego samego dnia rozpoznany przez innego Sędziego, który to nie uwzględnił wniosku. Rozprawa tego dnia została przerwana z uwagi na opóźnienie do dnia 27 grudnia 2016r. oraz jak wynika z zapisu w protokole - ,, poinformowano biegłą ,iż jej obecność na wyznaczonym terminie nie jest konieczna’’. Na terminie w dniu 27 grudnia 2016r ( od godz. 12:10 do godz. 14:05) ponownie wyjaśnienia złożył oskarżony i doszło do ujawnienia dowodów w trybie art. 394§ 1 i 2 kpk . Rozprawę z uwagi na opóźnienie i konieczność załączenia danych o karalności przerwano do dnia 26 stycznia 2017r. W tym dniu ( rozprawa trwała od godz. 10:10 do godz. 11: 20) doszło, po ujawnieniu aktualnych kart karnych , do zamknięcia przewodu sądowego, ale z uwagi na konieczność rozpoznania kolejnej sprawy z wokandy - odroczono ogłoszenie wyroku do dnia 9 lutego 2017r. Na terminie publikacyjnym wznowiono przewód sądowy – celem przesłuchania komornika (brak informacji na jaką okoliczność) i wyznaczono termin rozprawy do dnia 16.03.2017r. Termin ten został zmieniony na wniosek świadka i wyznaczono go na dzień 28 marca 2017r . Na tej rozprawie Sąd ( od godz. 9:30 do godz. 10:45 ) rozpoczął przesłuchanie w charakterze świadka komornika , ale z uwagi na zachowania oskarżonych (krzyki przerywanie przesłuchania) odroczono rozprawę do 25 maja 2017r, kiedy to dalej przesłuchiwano komornika (rozprawa trwała od godz. 12.40 do godz. 13.15 ), a następnie z uwagi na złożenie nowej dokumentacji z leczenia oskarżonych, przerwano rozprawę do dnia 29 czerwca 2017r.- zwracając się jednocześnie do przychodni o nadesłanie dokumentacji leczenia . Na tym terminie ( rozprawa trwała od godz. 12:05 do godz. 12:40)ujawniono dowody w postaci dokumentów i doszło do zamknięcia przewodu sądowego i odroczono ogłoszenie wyroku do dnia 13.07.2017r. W tej dacie zapadł wyrok. Pierwszy z wniosków o uzasadnienie wpłynął do wydziału w dniu 17.07.2017 r i w tej dacie został doręczony sędziemu referentowi. W dniu 31.07. 2017roku referent złożył wniosek o przedłużenie terminu do sporządzenia uzasadnienia do dnia 29. 09. 2017 roku wskazując ,że ,,sprawa jest o poważnym ciężarze gatunkowym – 11 tomów i dot. art. 300§2 kk, po uchyleniu wyroku’’, jak również ,że sporządzane są obecnie przez sędziego inne uzasadnienia i ma zaplanowany urlop wypoczynkowy. Prezes Sądu Rejonowego w Częstochowie w dniu 31.07. 2017 roku wydał zarządzenie o przedłużeniu terminu do sporządzenia uzasadnienia do dnia 29.09. 2017 roku. Jak wynika z akt sprawy uzasadnienie zostało przez referenta sprawy oddane w dniu 29.09. 2017 roku , do stron wysłane w dniu 2.10. 2017 r , a w dniu 9. 11. 2017 roku została przyjęte apelacje.

.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego w Częstochowie skarga okazała się zasadna.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.) dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty (...), uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Przewlekłość postępowania to brak czynności zmierzających do rozstrzygnięcia, zachodzący dłużej niż jest to konieczne do rozważenia sprawy bądź zgromadzenia dowodów, chodzi zatem o to, by czynności zmierzające do wydania orzeczenia kończącego zabierały odpowiednią ilość czasu, czyli odbywały się bez zbędnej zwłoki (por. art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki). Zbędną zwłoką nie jest przy tym każdy upływ czasu, ale dopiero nadmierne odstępstwo od czasu zwykle koniecznego dla wykonania określonych czynności, dlatego przewlekłość postępowania zachodzi wówczas, gdy zwłoka w czynnościach jest nadmierna (rażąca) i nie znajduje uzasadnienia w obiektywnych okolicznościach sprawy. [Por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2013 r. KSP 3/13, LEX nr 1318217, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 stycznia 2013 r. sygn. akt II S 33/12, Lex 1246709; por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 listopada 2010 r. sygn. akt II S 28/10 - KZS 2010/11/50, LEX nr 783363]. Jednocześnie ocenie pod kątem przewlekłości podlegają zarzuty skarżącego odnoszące się do przebiegu całego postępowania od chwili jego wszczęcia do prawomocnego zakończenia , niezależnie od tego, na jakim etapie tego postępowania skarga została wniesiona (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2013 roku, sygn. akt III SPZP 1/13, opublik. w OSNP z 2013 roku, nr 23-24, poz. 292).

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i rozumienia tego przepisu w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw - każdy ma prawo do rozpoznania jego sprawy w rozsądnym terminie. Ocena, czy przewlekłość postępowania jest uzasadniona, musi być dokonywana w świetle szczególnych okoliczności sprawy i z uwzględnieniem takich kryteriów określonych w orzecznictwie Trybunału jak: stopień złożoności sprawy, zachowanie skarżącego i odpowiednich władz oraz znaczenie materii objętej skargą (zob. m.in. K. v. Polska, wyrok ETPC 37437/97 z 30.01.2003; J. v. Polska, decyzja ETPC 61437/00 z 30.04.2002 r.; J. v. Polska, wyrok ETPC 29691/96 z 26.07.2001 r.; M. W. v. Polska, decyzja ETPC 41413/98 z 5.04. 2001 r.; S. v. Polska, wyrok ETPC 25693/94 z 2000 r.).

Przedmiotem badania w postępowaniu prowadzonym na skutek złożenia skargi w przedmiocie prowadzenia postępowania bez nieuzasadnionej zwłoki- jest sprawa jako całość, a nie wyłącznie pojedyncze czynności Sądu. Za „rozsądny czas” uznać należy taki, który nie odbiega od przeciętnego okresu do rozpoznania danego rodzaju spraw. Ocena, czy postępowanie trwa dłużej niż to jest konieczne, dokonywana musi być na podstawie zarówno analizy charakteru dokonywanych przez Sąd czynności, podjętego trybu postępowania, jak i stanu faktycznego sprawy, czyli konkretnych jej realiów. Stan ten będzie obejmować również ocenę sposobu prowadzenia sprawy przez Sąd, gdyż może się zdarzyć, że będzie on podejmował stale czynności procesowe, jednakże w sposób nieracjonalny, utrudniający bądź nawet uniemożliwiający uzyskanie przez stronę postępowania sądowej ochrony, czy też nawet pozbawienie możliwości bytowych na skutek długotrwałości postępowania. O zasadności skargi nie może decydować sam tylko ogólny czas trwania postępowania w danej sprawie, lecz konieczne jest wskazanie konkretnych czynności procesowych, których sąd nie podjął lub które przeprowadził wadliwie w toku kontrolowanego pod względem terminowości postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 roku, sygn. III SPP 42/11).Dlatego też oceny, czy w sprawie doszło do nieuzasadnionej przewlekłości należy dokonywać przez porównanie, jaki jest przeciętny okres rozpoznania danego rodzaju spraw. Samo bowiem opóźnienie w rozpoznaniu sprawy nie jest równoznaczne z powstaniem odpowiedzialności z tytułu przewlekłości postępowania, sąd lub prokurator czy komornik może bowiem wykazać, że podejmował z należytą szybkością i starannością środki mające zapobiec owej przewlekłości. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach, jedynie nadmierne odstępstwa od czasu koniecznego do wykonania określonych czynności sądowych mogą być uznawane za tworzące stan nieuzasadnionej zwłoki (postanowienie SA w Katowicach z dnia 11 maja 2005 r., II S 26/05, LEX nr 151808).

Należy przy tym mieć na uwadze, że konieczność szybkiego i sprawnego zakończenia postępowania nie może odbywać się kosztem niewypełnienia zadań przewidzianych przez ustawodawcę dla danego postępowania i niewyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności. Oznacza to tym samym, że usprawiedliwione będzie prowadzenie postępowania nawet w sposób długotrwały, byle było ono prowadzone w sposób prawidłowy, jak również odpowiednio dynamicznie dla danego procesu i zmierzało do rozstrzygnięcia sprawy przez wydanie materialnie sprawiedliwego, a zarazem trafnego orzeczenia (tak m.in. A. Piaseczny w Komentarzu do przedmiotowej ustawy, Lexis Nexis 2013).

Poddając analizie przebieg postępowania w niniejszej sprawie należy stwierdzić, iż podniesiony w skardze zarzut przewlekłości postępowania sądowego znajduje potwierdzenie . Ma rację skarżący, że postępowanie w niniejszej sprawie o sygn. akt XVIK404/13 toczyło się przed Sądem I instancji długotrwale i nie miało to związku, ani z koniecznością dokonania rozbudowanych ustaleń faktycznych, ani rozstrzygnięciem zagadnień prawnych. Sprawa po uchyleniu wyroku i przekazaniu jej do ponownego rozpoznania wpłynęła do wydziału w dniu 29.03. 2013r , a wyrok zapadł w niej w dniu 13 lipca 2017 roku , a więc postępowanie toczyło się 4 lata i przeszło 3 miesiące. Uzasadnienie zaś zostało sporządzone po upływie blisko 2,5 miesiąca od wpływu pierwszego z wniosków. Odbyło się w sprawie 21 terminów, na których to łącznie w przybliżeniu czynności trwały około 24 godzin i 30 minut , przesłuchano w tym czasie dwie osoby oskarżone, oskarżyciela posiłkowego, bezpośrednio dwie osoby w charakterze świadków, odczytano zeznania kilku świadków w tym jednego świadka przesłuchanego w drodze pomocy prawnej, jedną biegłą - złożyła ustnie uzupełniającą opinie oraz ujawniono dowody z opinii biegłych i dokumentów załączonych do akt sprawy. W toku sprawy dopuszczono dowód z dwóch opinii biegłych i tak z zakresu rachunkowości oraz z zakresu motoryzacji dla wyceny samochodu. Niniejsza sprawa jest typową sprawą dot. przestępstwa kwalifikowanego z art. 300§ 2 kk. Dotyczy przy tym jednego czynu, przy czym obecna ilość XII tomów to głównie efekt załączenia do niej kserokopii powielonych kilkakrotnie dokumentów.

Analizując sprawę od razu stwierdzić należy widoczny brak planowania w prowadzeniu sprawy i tym samym brak koncentracji materiału dowodowego. Nie sposób również nie odnieść wrażenia, że referent sprawy nie miał faktycznej woli zakończenia postępowania w sprawie. Już pierwsze z zarządzeń dot. wyznaczenia rozprawy z dnia 30 sierpnia 2013 roku , wskazuje na nie zapoznanie się w sposób wystarczający z aktami sprawy i wytycznymi. Sąd Okręgowy uchylając poprzednio wydany w sprawie wyrok polecił uzupełnić materiał dowodowy o wartość zbytych przez oskarżonych przedmiotów, istnienia i wysokości innych zobowiązań, kolejność zaspokojenia tych zobowiązań. Jeszcze w dniu 06.06.2014r. sami oskarżeni złożyli wniosek dowodowy zmierzający także do realizacji tych wytycznych. Sąd Rejonowy przystąpił zaś do realizacji wytycznych i ustalania wartości zbytych przedmiotów oraz istnienia i wysokości innych zobowiązań oskarżonych dopiero 2.06.2015r., zatem po upływie blisko 2 lat od wpływu sprawy do referatu sędziego. W sprawie ponadto miały miejsce nieuzasadnione okresy bezczynności i tak po tym jak postanowieniem z dnia 28.10.2013r. nie został uwzględniony wniosek oskarżonych o wyłączenie sędziego - sędzia referent wyznaczyła termin rozprawy dopiero w dniu 31.12.2013r. po przedstawieniu jej akt przez Przewodniczącą Wydziału. Po tym jak odwołano termin rozprawy wyznaczony na dzień 31.07.2014r., z uwagi na wniosek obrońcy motywowany chęcią udziału w pogrzebie członka rodziny- nowy termin wyznaczono dopiero zarządzeniem z dnia 30.09.2014r., zatem po 2 miesiącach. Po wpłynięciu opinii biegłego do spraw rachunkowości w dniu 13.11.2015r termin rozpraw został wyznaczony dopiero zarzadzaniem z dnia 22.03.2016r. na dzień 31.05.2016r. W sprawie ponadto Sąd Okręgowy stwierdza nieuzasadnione odraczanie i przerywanie niektórych terminów rozpraw „z uwagi na konieczność rozpoznania kolejnej sprawy” Na skutecznym terminie tj. w dniu 27.12.2016r. oddalono wniosek dowodowy o przesłuchanie świadka i ujawniono dowody wskazane w akcie oskarżenia, co było już możliwe w dniu 20.10.2016r. , natomiast w dniu 27.12.2016r. z kolei przerwano rozprawę do dnia 26.01.2017r. „z uwagi na opóźnienie i brak danych o karalności”, choć karty karne można było załączyć wcześniej, zaś w przypadku sprawy starej przerywanie rozprawy, z uwagi na opóźnienie musi być postrzegane jako nieuzasadnione. Zupełnie nieuzasadnione było również odraczanie rozprawy w dniu 16.03.2017r., z uwagi na zachowanie oskarżonych i to na okres 2 miesięcy. Stwierdzić należy , iż w sytuacji utrudniania prowadzenia postępowania- wynikającego z niewłaściwego zachowania stron - kodeks postępowania karnego oraz prawo o ustroju sądów powszechnych przewidują szereg środków dyscyplinujących strony, w tym także dają możliwość prowadzenia postępowania pod nieobecność oskarżonych (art. 375 k.p.k.). Budzi również zastrzeżenia sposób planowania czynności przez Sąd Rejonowy i tak przeznaczanie zbyt krótkiego czasu na przesłuchanie oskarżonych , świadków , czy przeprowadzanie innych czynności – co skutkowało koniecznością przerywania w toku czynności i jej wydłużania, co również miało wpływ na zaburzenie sprawności prowadzonego postępowania. Także fakt sporządzenia uzasadnienia po upływie ustawowego terminu – wprawdzie przedłużonego – również rzutuje na czas trwania i tym samym sprawność tego postępowania.

Odnosząc się do zawartych w odpowiedzi na skargę argumentów Prezesa Sądu Rejonowego w Częstochowie w zakresie dot. znacznego obciążenia pracą sędziów , wskazać należy ,iż okoliczność przebywania sędziego na urlopie , czy zwolnieniu , jak również fakt obciążenia go licznymi obowiązkami nie mogą być przeszkodą dla stwierdzenia przewlekłości postępowania, bowiem strona nie może ponosić negatywnych konsekwencji trudności organizacyjnych w funkcjonowaniu danego sądu. Przewlekłość postępowania to nieuzasadnione żadną z okoliczności wymienionych w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.) długotrwałe zaniechanie przez sąd czynności lub podejmowanie czynności nieefektywnych bądź pozornych(tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 05.09.2013r. III SPP 172/13). W niniejszej sprawie właśnie mieliśmy do czynienia z zarówno zaniechaniem czynności ze strony Sądu, które to zaniechanie nie było usprawiedliwione żadnymi okoliczności o jakich mowa w art. 2 ust. 2 cytowanej ustawy, jak również podejmowaniem czynności nieefektywnych i pozornych. Wskazać należy, że w orzecznictwie wyrażane są poglądy, że fakt obciążenia sędziego innymi sprawami nie może generalnie być okolicznością usprawiedliwiającą przewlekłość postępowania w danej sprawie (tak postanowienie SN w sprawie SPP 61/04).

Sąd Okręgowy rozpoznając skargę na przewlekłość miał też na względzie uwagi Europejskiego Trybunału Praw Człowieka odnośnie do orzecznictwa sądów polskich w tego rodzaju sprawach. I tak w wyroku pilotażowym Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 7 lipca 2015 r., wydanym w trzech połączonych skargach R. i inni przeciwko P., w § 207 wskazał, że nadmierna długość postępowań stanowi złożony problem państwa polskiego, który może być spowodowany szeregiem czynników natury prawnej, administracyjnej bądź logistycznej. Te podstawowe czynniki obejmują niewystarczającą liczbę sędziów lub pracowników administracyjnych, nieadekwatne warunki lokalowe jeśli chodzi o siedziby sądów, zbyt skomplikowane lub uciążliwe procedury, luki proceduralne, pozwalające na nieuzasadnione odraczanie spraw oraz złe prowadzenie spraw. Trybunał wskazał ponadto, że problem systemowy zidentyfikowany w niniejszej sprawie wymaga od państwa polskiego wdrożenia kompleksowych, podjętych na szeroką skalę działań o charakterze ustawodawczym i administracyjnym, przy udziale władz na różnych szczeblach. W § 208 Trybunał zauważył, że - jak wynika ze środków generalnych wprowadzonych już w toku wykonania wyroku w sprawie K. , państwo polskie uznało za konieczne podjęcie działań zmierzających do usprawnienia i unowocześnienia procedury przed sądami krajowymi oraz zaznaczył, że środki te mają za cel m.in. uproszczenie i przyśpieszenie postępowań; odciążenie sędziów przez referendarzy sądowych. Ponadto Trybunał w § 208 wskazał, że mając na względzie skalę i złożoność problemu przewlekłości postępowań, państwo polskie musi w dalszym ciągu podejmować kolejne, konsekwentne, długoterminowe starania, by sądy krajowe przestrzegały wymogu „rozsądnego terminu” określonego w artykule 6 ust. 1 Konwencji. Okoliczności te jednak nie mogą być przeszkodą dla stwierdzenia przewlekłości .

Odnosząc się następnie do zasądzonej na rzecz skarżącego w pkt 2 postanowienia kwoty, w ocenie Sądu Okręgowego 4000 zł jest to suma wyrównująca uszczerbek poniesiony przez niego w niniejszej sprawie. Podkreślić bowiem należy, że celem skargi, jest rekompensata szkody i krzywdy doznanych przez skarżącego w skutek przewlekłego prowadzenia postępowania. W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2013 r., sygn. akt III SPZP 1/13, stwierdzono, że „odpowiednia suma pieniężna”, którą można przyznać w wyniku uwzględnienia skargi, nie stanowi pełnego i zupełnego zaspokojenia ewentualnych roszczeń odszkodowawczych. Wynika z tego, że skarga na przewlekłość w toku postępowania ma charakter wstępny i stanowi doraźną interwencję przeciwdziałającą bieżącej (trwającej) przewlekłości postępowania. Jej funkcją jest przede wszystkim wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego.

W sprawie już zostały podjęte wszystkie możliwe czynności w Sądzie Rejonowym, w tym przyjęto apelację, zatem nie było konieczności wydania zalecenia w tym zakresie.

O zwrocie opłaty od skargi orzeczono na podstawie z art. 17 ust. 3 ustawy.

(...)

(...)

(...)

(...) : (...)