Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2012 r. w Poznaniu

sprawy z odwołania M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu i podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji odwołującego M. S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 22 marca 2012 r. sygn. akt VIII U 1690/11

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 kwietnia 2011 r. numer (...) pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że M. S. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) z siedzibą w P. podlega od 1 stycznia 2003 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym : emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu; a dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie powstało. Decyzją określono także podstawę wymiaru składek w okresie od stycznia 2003 r. do stycznia 2011 r.

Od decyzji powyższej ubezpieczony odwołał się do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu.

Wyrokiem z dnia 22 marca 2012 r. odwołanie oddalono.

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W dniu 16 stycznia 1990 r. zawarto w formie aktu notarialnego umowę spółki (...) sp. z o.o., wpisano spółkę do KRS w dniu 5 marca 2004 r. (nr KRS (...)). M. S. jako jedyny wspólnik od dnia 1 stycznia 2003 r. nie dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego; nie przystąpił także do ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce.

W spornym okresie to jest od dnia 1 stycznia 2003 r. do chwili obecnej odwołujący zamieszkuje w Niemczech, nie jest tam jednak ubezpieczony w państwowej kasie ubezpieczenia społecznego ( (...)). Podlega na terenie Niemiec ubezpieczeniu zdrowotnemu (łącznie z odszkodowaniem chorobowym) oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w instytucji finansowej.

Powołany stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie częściowo zeznań odwołującego, a nadto na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania M. S. jedynie częściowo – nie dał wiary odwołującemu co do tego, że prowadzi on na terenie Niemiec działalność gospodarczą jako że nie przedstawił on na powyższą okoliczność żadnych dowodów . W pozostałym zakresie zeznania uznał za prawdziwe , zgodne z dokumentacją w aktach ZUS.

Dokumenty oceniono jako wiarygodne wobec braku podstaw do ich kwestionowania z urzędu i zarzutów stron.

Sąd I instancji przywołał brzmienie art.14a ust.2 zdanie pierwsze Rozporządzenia rady (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, osoba zwykle prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej Państw Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego na terytorium którego zamieszkuje, jeżeli wykonuje jakąkolwiek część swojej działalności na terytorium tego Państwa.

W myśl art.1a Rozporządzenia Rady określenia „pracownik najemny” i „osoba prowadząca działalność na własny rachunek” oznaczają odpowiednio każdą osobę:

(I) osoba ubezpieczona w ramach ubezpieczenia obowiązkowego lub fakultatywnego kontynuowanego w odniesieniu do jednego lub więcej ryzyk w ramach działu systemu zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych lub osób prowadzących działalność na własny rachunek lub w ramach specjalnego systemu dla urzędników służby cywilne;

(II) która jest ubezpieczona obowiązkowo na wypadek jednego lub kilku ryzyk, odpowiadających działom systemu zabezpieczenia społecznego, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie , w ramach systemu zabezpieczenia społecznego stosowanego do wszystkich mieszkańców albo do ogółu ludności czynnej zawodowo, jeżeli ta osoba :

-może być określona jako pracownik najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek ze względu na sposób zarządzania albo finansowania tego systemu lub

-nie spełniając tych kryteriów jest ubezpieczona z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego lub fakultatywnego kontynuowanego na wypadek innych ryzyk, określonych w załączniku I, w ramach systemu ustanowionego na rzecz pracowników najemnych i osób prowadzących działalność na własny rachunek lub w ramach systemu określonego w ( (...)) lub w przypadku braku takiego systemu w danym Państwie Członkowskim, jeżeli osoba ta spełnia kryteria definicji podanej w załączniku I;

(III) która jest ubezpieczona obowiązkowo na wypadek kilku ryzyk odpowiadających działom systemu zabezpieczenia społecznego, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie , w ramach standardowego systemu zabezpieczenia społecznego dla ogółu ludności wiejskiej , zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku I;

(IV) która jest ubezpieczona dobrowolnie na wypadek jednego lub kilku ryzyk odpowiadających działom , do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, w ramach systemu zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, dla pracowników najemnych i osób prowadzących działalność na własny rachunek lub wszystkich mieszkańców albo niektórych grup mieszkańców :

-jeżeli osoba ta jest zatrudniona lub prowadzi działalność na własny rachunek , lub

-jeżeli osoba ta była uprzednio obowiązkowo ubezpieczona na wypadek tego samego ryzyka w ramach systemu dla pracowników najemnych lub osób prowadzących działalność na własny rachunek w tym samym Państwie Członkowskim.

Sąd podkreślał, że odwołujący nie wykazał, aby na terytorium Republiki Federalnej Niemiec od 1 stycznia 2003 r. prowadził działalność na własny rachunek. Twierdzenia odwołującego w tym zakresie nie zostały poparte żadnymi dowodami. Nadto – jak akcentował sąd I instancji – odwołujący nie udowodnił, że na terytorium RFN od 1 stycznia 2003 r. podlega obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym . Przedłożył jedynie własnoręcznie wypełniony formularz E-101 DE, z którego nie wynikało nawet czy został on złożony we właściwej niemieckiej instytucji.

Ciężar udowodnienia powyższych okoliczności spoczywał zdaniem sądu na odwołującym w myśl art.232 k.p.c.

Sąd stwierdził zatem ,że w niniejszej sprawie odwołujący podlega polskiemu ustawodawstwu.

Sąd Okręgowy przywołał brzmienie art.6 ust.1 pkt 5 w związku z art.12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.Dz.U. z 2009 r., Nr 205, poz.1585 ze zm.), zgodnie z którym obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym , tj.emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność, za którą od dnia 1 stycznia 2003 r. uważa się w myśl art.8 ust.6 pkt 4 cyt. ustawy także wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Na podstawie art.4 par.1 pkt 3 w zw. z pkt 2 k.s.h. za spółkę jednoosobową uważa się spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością której wszystkie udziały należą do jednego wspólnika.

W uznaniu sądu obowiązek podlegania przez odwołującego ubezpieczeniom społecznym powstał z mocy samej ustawy w wyniku posiadania przez niego statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością , co oznacza, ze osoba objęta takimi ubezpieczeniami z mocy ustawy staje się stroną stosunku ubezpieczenia społecznego niezależnie od swojej woli, co następuje w myśl art.13 pkt 4 cyt. ustawy systemowej od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności. Za wykonywanie zaś takiej działalności uważa się posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe – jak podkreślał sąd – nie powstało z uwagi na fakt, że odwołujący nie wystąpił z wnioskiem o objęcie go takim ubezpieczeniem . Z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym związany jest obowiązek opłacania należnych składek .

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił odwołanie M. S. w oparciu o treść art.477 ¹⁴par.1 k.p.c.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiódł M. S., domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia apelujący naprowadzał, że pozwany na żadnym etapie postępowania nie domagał się przedstawienia dowodów na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Niemiec, nie kwestionując tej okoliczności . Podobnie dla sądu okoliczność ta była zdaniem apelującego bezsporna . Apelujący wskazywał, że działalność gospodarczą prowadzi na terenie Niemiec od roku 1990, na co przedkłada do apelacji stosowne potwierdzenie Izby Handlowej IHK. Od roku 1981 opłaca składki , co wykazuje kolejnym zaświadczeniem. Apelujący przywoływał ponadto akty prawa unijnego, które winny znaleźć zastosowanie przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy.

Pozwany organ rentowy nie zajął wobec wniesionej apelacji merytorycznego stanowiska.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja M. S. jest bezzasadna.

Na wstępie Sąd Apelacyjny stwierdza, że w pełni akceptuje stan faktyczny poczyniony na etapie postępowania pierwszo instancyjnego, co czyni zbędnym jego ponowne szczegółowe przywoływanie.

Sąd II instancji w całości aprobuje także argumentację prawną sformułowaną w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia Sądu Okręgowego.

Nietrafnie wskazuje apelujący, że fakt prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności na terenie Niemiec pozostawał poza sporem zarówno na etapie postępowania administracyjnego, jak i sądowego postępowania odwoławczego.

Słusznie wskazuje sąd orzekający, że aby zastosować (co sugerowane jest także w apelacji0 stosowne normy prawa wspólnotowego dla oceny jakiemu ustawodawstwu podlegać winien odwołujący konieczne jest wystąpienie zbiegu kilku tytułów ubezpieczeń .

I tak przywołać się godzi – za Sądem I instancji – że zgodnie z zapisem art.14a ust.2 zdanie pierwsze Rozporządzenia rady (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, osoba zwykle prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej Państw Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego na terytorium którego zamieszkuje, jeżeli wykonuje jakąkolwiek część swojej działalności na terytorium tego Państwa.

W myśl art.1a Rozporządzenia Rady określenia „pracownik najemny” i „osoba prowadząca działalność na własny rachunek” oznaczają odpowiednio każdą osobę:

(I) osoba ubezpieczona w ramach ubezpieczenia obowiązkowego lub fakultatywnego kontynuowanego w odniesieniu do jednego lub więcej ryzyk w ramach działu systemu zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych lub osób prowadzących działalność na własny rachunek lub w ramach specjalnego systemu dla urzędników służby cywilne;

(II) która jest ubezpieczona obowiązkowo na wypadek jednego lub kilku ryzyk, odpowiadających działom systemu zabezpieczenia społecznego, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie , w ramach systemu zabezpieczenia społecznego stosowanego do wszystkich mieszkańców albo do ogółu ludności czynnej zawodowo, jeżeli ta osoba :

-może być określona jako pracownik najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek ze względu na sposób zarządzania albo finansowania tego systemu lub

-nie spełniając tych kryteriów jest ubezpieczona z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego lub fakultatywnego kontynuowanego na wypadek innych ryzyk, określonych w załączniku I, w ramach systemu ustanowionego na rzecz pracowników najemnych i osób prowadzących działalność na własny rachunek lub w ramach systemu określonego w ( (...)) lub w przypadku braku takiego systemu w danym Państwie Członkowskim, jeżeli osoba ta spełnia kryteria definicji podanej w załączniku I;

(III) która jest ubezpieczona obowiązkowo na wypadek kilku ryzyk odpowiadających działom systemu zabezpieczenia społecznego , do których stosuje się niniejsze rozporządzenie , w ramach standardowego systemu zabezpieczenia społecznego dla ogółu ludności wiejskiej , zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku I;

(IV) która jest ubezpieczona dobrowolnie na wypadek jednego lub kilku ryzyk odpowiadających działom , do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, w ramach systemu zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, dla pracowników najemnych i osób prowadzących działalność na własny rachunek lub wszystkich mieszkańców albo niektórych grup mieszkańców :

-jeżeli osoba ta jest zatrudniona lub prowadzi działalność na własny rachunek , lub

-jeżeli osoba ta była uprzednio obowiązkowo ubezpieczona na wypadek tego samego ryzyka w ramach systemu dla pracowników najemnych lub osób prowadzących działalność na własny rachunek w tym samym Państwie Członkowskim.

Sąd prawidłowo ocenił, że odwołujący nie wykazał, aby na terytorium Republiki Federalnej Niemiec od 1 stycznia 2003 r. prowadził działalność na własny rachunek. Takie twierdzenie usprawiedliwione jest analizą dowodów jakie na tę okoliczność naprowadził odwołujący w toku postępowania pierwszo instancyjnego. Słusznie zatem przyjął sąd, że z przedłożonego druku formularza E-101 DE nie wynika nawet czy został on w ogóle złożony we właściwej niemieckiej instytucji. Żadnych innych dowodów odwołujący nie naprowadził.

Co więcej – zarówno z wymiany pism na etapie postępowania administracyjnego, jak i z treści odpowiedzi na odwołanie wprost wynika, że pozwany zarzucał odwołującemu nie przedstawienie poświadczenia o ubezpieczeniu (E-101/A-1) czy innego dokumentu potwierdzającego podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na terenie Niemiec.

Odnosząc się do zarzutów apelacji wskazać także należy, iż sąd w toku prowadzonego postępowania wypełnił wymogi art.5 k.p.c. – z zapisów protokołów rozpraw wynika, że już w piśmie sądu z 13 czerwca 2011 r. (przed pierwszą rozprawą) zobowiązano odwołującego do złożenia w terminie 14 dni wszelkich wniosków dowodowych. W odpowiedzi na wezwanie odwołujący ograniczył się do przedstawienia kwestionowanego formularza z 9.12.2010 r. oraz kserokopii „opinii prawnej”. Odwołujący – mając na względzie treść doręczonej odpowiedzi na odwołania – musiał mieć świadomość jakie dokumenty winy być złożone na poparcie twierdzeń naprowadzonych w odwołaniu odnośnie ubezpieczenia na terenie Niemiec. W piśmie procesowym z 27 września 2011 r. pozwany odniósł się stanowczo krytycznie do tych dowodów, pismo to doręczono stronie przeciwnej .

Na rozprawie w dniu 27 października 2011 r. odwołujący sam wyjaśnił, iż „nie wie do jakiej instytucji miałby wystąpić o wydanie zaświadczenia potwierdzającego podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu w Niemczech bądź zaświadczenia potwierdzającego brak podstaw do objęcia go takim ubezpieczeniem”. Sąd (K 45) pouczył wówczas odwołującego o zasadzie koncentracji materiału dowodowego oraz kontradyktoryjności prowadzonego postępowania.

Na rozprawie poprzedzającej ogłoszenie wyroku odwołujący podał natomiast : „podtrzymuję odwołanie, nie zgłaszam żadnych nowych dowodów z dokumentów bowiem wszelkie dowody zostały zgłoszone w trakcie postępowania przed organem rentowym”.

Równocześnie słuchany w charakterze strony odwołujący wyjaśnił, że od ponad 15 lat prowadzi działalność gospodarczą (na terenie Polski) jako „jednoosobowy udziałowiec” a spółka ograniczoną odpowiedzialnością działa do chwili obecnej, przy czym nie zgłaszał okresów zawieszenia jej działalności.

Powyższe – jak zasadnie ocenił Sąd Okręgowy – prowadzić musi do uznania, że z tego tytułu od 1 stycznia 2003 r. do nadal odwołujący podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym . Jest to skutek zastosowania art.6 ust.1 pkt 5 w związku z art.12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.Dz.U. z 2009 r., Nr 205, poz.1585 ze zm.), zgodnie z którym obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym , tj. emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność, za którą od dnia 1 stycznia 2003 r. uważa się w myśl art.8 ust.6 pkt 4 cyt. ustawy także wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Na podstawie art.4 par.1 pkt 3 w zw. z pkt 2 k.s.h. za spółkę jednoosobową uważa się spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością której wszystkie udziały należą do jednego wspólnika.

Obowiązek podlegania przez odwołującego ubezpieczeniom społecznym powstał – jak dalej trafnie wskazywał sąd I instancji - z mocy samej ustawy w wyniku posiadania przez niego statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością , co oznacza, że osoba objęta takimi ubezpieczeniami z mocy ustawy staje się stroną stosunku ubezpieczenia społecznego niezależnie od swojej woli, co następuje w myśl art.13 pkt 4 cyt. ustawy systemowej od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności. Za wykonywanie zaś takiej działalności uważa się posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe – jak słusznie podkreślał sąd – nie powstało z uwagi na fakt, że odwołujący nie wystąpił z wnioskiem o objęcie go takim ubezpieczeniem . Z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym związany jest obowiązek opłacania należnych składek .

Odnosząc się z kolei do dokumentów dołączonych do apelacji Sąd II instancji wskazuje, że mając na względzie przywołany przebieg postępowania dowodowego przed sądem I instancji uznać należy dowody te za spóźnione w rozumieniu art.381 k.p.c.

W myśl wskazanej normy sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Apelujący przesłanki usprawiedliwiającej opóźnienie nie naprowadził.

Strona, która dopuszcza się zaniedbania w zakresie przysługującej jej inicjatywy dowodowej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, musi się liczyć z tym, że sąd drugiej instancji jej wniosku dowodowego nie uwzględni (zob. wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2002 r., IV CKN 980/00, LEX nr 53922).

Mając na względzie powołane argumenty orzeczono jak w sentencji zgodnie z normą art.385 k.p.c.

SSA Marek Borkiewicz SSA Marta Sawińska SSA Iwona Niewiadowska-Patzer