Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Joanna Składowska

Sędziowie SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

SSR del. Beata Witkowska

Protokolant sek. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z wniosku B. S. i J. S.

z udziałem (...) S.A. z/s w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 18 października 2017 roku, sygnatura akt I Ns 880/13

postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego pozostawić Sądowi Rejonowemu w Wieluniu w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Sygn. akt I Ca 554/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem wstępnym z 18 października 2017 r., wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 880/13, Sąd Rejonowy w Wieluniu obciążył nieruchomości stanowiące własność wnioskodawców B. S. i J. S.: znajdującą się w C., oznaczoną numerem działki (...) objętą księgą wieczystą numer (...), znajdującą się w C., oznaczoną numerami działek (...) objętą księgą wieczystą numer (...), znajdującą się w E., gmina C., oznaczoną numerami działek (...) objętą księgą wieczystą numer (...) oraz znajdującą się w D., gmina C., oznaczoną numerem działki (...) objętą księgą wieczystą numer (...) na rzecz uczestnika (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. służebnością przesyłu w zakresie już istniejącej na nieruchomości instalacji przesyłowej polegającej na:

a)  prawie używania i korzystania z pasa gruntu nad i pod powierzchnią słupów trakcji energetycznej i linii energetycznej w zakresie koniecznym do eksploatowania urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości w obszarze przedstawionym na mapie sytuacyjnej sporządzonej przez biegłego geodetę uprawnionego K. S. wpisanej do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego Starosty (...) w dniu 11 lipca 2017 r. za numerem P. (...) (...) (...) stanowiącej integralną część niniejszego postanowienia w sposób jak najmniej utrudniający korzystanie z nieruchomości przez jej każdoczesnego właściciela,

b)  prawie dostępu służb eksploatacyjnych (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. w celu wykonywania czynności związanych z eksploatacją, naprawą, konserwacją i modernizacją linii energetycznej oraz słupów trakcji energetycznej znajdujących się w opisanym w punkcie a) pasie gruntu.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

J. i B. małżonkowie S. są właścicielami nieruchomości oznaczonej numerem działki (...) położonej w C. objętej księgą wieczystą numer (...). Nad działką numer (...) przebiega linia napowietrzna 110kV relacji W.-Z.. Przewody zawieszone są na słupach posadowionych na innych działkach. Szerokość pasa technologicznego dla działki (...) wynosi 20 m, a jego powierzchnia - 0,1285 ha.

Nieruchomość oznaczoną numerami działek (...) znajdującą się w C. objętą księgą wieczystą numer (...) J. i B. małżonkowie S. nabyli od Skarbu Państwa w dniu 16 sierpnia 1988 r. Przez działkę (...) przebiega linia niskiego napięcia 0,4 KV na długości 172 m. Na działce znajdują się trzy słupy pojedyncze ŻN-9m oraz jeden rozkraczny ŻN-9m. Przez działkę (...) przebiega linia niskiego napięcia na długości 148 m, na działce znajdują się dwa słupy pojedyncze ŻN-9m. Na granicy działki (...) z działką (...) znajduje się stacja transformatorowa słupowa zasilana linią średniego napięcia 15 kV relacji W.-L. z przewodami (...) 35 o długości 27 m. Z uwagi na siedem żerdzi słupowych o powierzchni 4 m ² każda, powierzchnia 28 m ² jest całkowicie wyłączona z użytkowania. Linia energetyczna z działki (...) przechodzi na działkę (...). Pas technologiczny dla linii niskiego napięcia o szerokości 5 m na działce (...) ma powierzchnię 0,0960 ha, na działce (...) ha, a na działce (...) ha. Pas technologiczny na granicy działek (...) o szerokości 11,2 m ma powierzchnię 0,0396 ha.

J. i B. małżonkowie S. są właścicielami nieruchomości oznaczonej numerami działek (...) położonej w E., gmina C. objętej księgą wieczystą numer (...). Przez działki przebiega linia napowietrzna średniego napięcia 15 kV relacji W.-Z.. Szerokość pasa technologicznego wynosi dla tych działek (...) m. Z uwagi na słup energetyczny powierzchnia 4 m ² jest całkowicie wyłączona z użytkowania. Powierzchnia pasa technologicznego dla działek (...) wynosi 0,0385 ha.

Na przełomie lat 1963/1964 opracowano projekt elektryfikacji wsi L. sfinalizowany w dniu 11 września 1964 r. Elektryfikacja miejscowości L. obejmowała wybudowanie linii napowietrznej średniego napięcia 15kV z przewodami FL 3 x 25 mm ² o długości 2,505 km, stacji transformatorowej typu ŻH-15 oraz linii niskiego napięcia 0,4 kV o długości 0,561 km. Wybudowane urządzenia elektroenergetyczne przekazane zostały protokołem zdawczo-odbiorczym użytkownikowi Rejonowi Energetycznemu W.. Linia 15 kV była z przewodami stalowymi 25 mm ² na słupach drewnianych oszczudlonych w ilości 25 sztuk, w tym: 17 słupów przelotowych pojedynczych P z żerdzi o długości 10 m i 11 m, 4 słupy przelotowe skrzyżowaniowe PS z żerdzi o długości 11 m, 12 m i 14 m, 4 słupy narożne N z żerdzi o długości 10 m i jeden odłącznik sekcyjny. Na posiedzeniu Rady (...) (...) (...) z dnia 12 lutego 1980 r. zdecydowano o zdemontowaniu istniejącej linii 15 kV zasilającej stację trafo L. i E. i wykonaniu zasilania stacji trafo L. z projektowanej linii 15 kV, która odgałęziać się będzie od istniejącej linii magistralnej W.-Z. powyżej wsi D.. Stację trafo E. zdecydowano pozostawić jako krańcową zasilając ją projektowaną linią SN 15 kV odgałęziającą się od projektowanej linii do wsi L.. Projekt techniczny odgałęzienia został opracowany w dniu 14 maja 1980 r. Decyzją z dnia 27 maja 1980 r. zatwierdzono plan realizacyjny trasy linii SN-15 kV we wsi L. i E.. Zatwierdzony do realizacji projekt zrealizowano w

1984 r. i odebrano protokołem z dnia 30 czerwca 1984 r. Przedmiotem odbioru technicznego była linia 15 kV z przewodami (...) 3 x 50 mm ² o długości 2,267 km na słupach z żerdzi ŻN i (...). Linia przebiegająca nad działkami (...) została wybudowana jako całkowicie nowa, to jest po nowej trasie w porównaniu z linią wybudowaną w 1964 r., z nowych elementów na słupach żelbetonowych i z przewodów stalowo-aluminiowych (...) 50 mm ², które prawdopodobnie wcześniej zainstalowano na starych konstrukcjach słupowych w ramach modernizacji.

Nieruchomość oznaczoną numerem działki (...) znajdującą się w D., gmina C., objętą księgą wieczystą numer (...) J. i B. małżonkowie S. nabyli od Skarbu Państwa w dniu 21 października 1986 r. Nad działką numer (...) przebiega linia napowietrzna o napięciu 15 kV o trójkątnym układzie przewodów. Szerokość pasa technologicznego dla tej działki wynosi 11,20 m. a powierzchnia 0,0300 ha.

Uczestnik jest następcą prawnym Zakładu (...) - Województwo. Zarządzeniem Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia (...) z dnia 12 sierpnia 1975 r. zmieniona została nazwa Zakładu (...) na Zakład (...), który należał do Zakładów (...) i obejmował swoim działaniem obszar województwa (...), (...) i (...). Z dniem 1 stycznia 1989 r. zarządzeniem Ministra Przemysłu utworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w Ł. powstałe w wyniku podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Centralny O. Energetyczny w W.. Z dniem 12 lipca 1993 r. przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w Ł. przekształcone zostało w (...) Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) Spółka Akcyjna w Ł.. Z dniem 31 października 2008 r. nazwa spółki uległa zmianie na (...) Spółka Akcyjna. W 2010 r. nastąpiło przejęcie spółki przez (...) Spółkę Akcyjną w L., której oddziałem jest Oddział - Ł. Teren.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, w sprawie zostały spełnione przesłanki ustanowenia służebności na podstawie przepisu art. 305 ² § 1 i 2 k.c., a podnoszony przez uczestnika zarzut zasiedzenia służebności odpowiadającej swą treścią służebności przesyłu nie zasługiwał na uwzględnienie.

Nieruchomość oznaczona numerami działek (...) stanowiła do dnia 16 sierpnia 1988 r. własność Skarbu Państwa. Podobnie nieruchomość oznaczona numerem działki (...) (do dnia 21 października 1986 r.) W sytuacji, gdy zarówno właścicielem nieruchomości obciążonej, jak i posiadaczem służebności gruntowej był Skarb Państwa, nie mogło dojść do zasiedzenia służebności przesyłu, ponieważ właściciel nie może nabyć przez zasiedzenie służebności gruntowej na nieruchomości stanowiącej jego własność. Bieg terminu zasiedzenia służebności linii przesyłowej znajdującej się w zarządzie poprzednika prawnego uczestniczki przebiegającej po działkach wnioskodawców, które odpowiednio do dnia 21 października 1986 r. i do dnia 16 sierpnia 1988 r. pozostawały własnością Skarbu Państwa, mógł się rozpocząć dopiero z dniem zbycia nieruchomości przez Skarb Państwa na rzecz wnioskodawców.

Uczestnika oraz jego poprzednika prawnego Zakładu (...) w Ł. nie można uznać za posiadacza w dobrej wierze. Obejmując działki oznaczone numerami (...) znajdujące się w C. i działkę numer (...) znajdującą się w D. w posiadanie zależne prowadzące do zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu poprzednik prawny uczestniczki wiedział, iż nie przysługują mu uprawnienia mieszczące się w zakresie tej służebności.

W odniesieniu do działek o numerach (...) położonych w E., bieg terminu zasiedzenia można zaś liczyć dopiero od dnia 30 czerwca 1984 r., czyli od dnia odbioru technicznego linii 15 kV z przewodami (...) 3 x 50 mm ² o długości 2,267 km na słupach z żerdzi ŻN i (...) wybudowanej jako całkowicie nowa, to jest po nowej trasie w porównaniu z linią wybudowaną w 1964 r. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz z oceny złożonych przez uczestniczkę dokumentów nie wynika, aby w odniesieniu do tych działek wystąpiły okoliczności uzasadniające błędne, lecz usprawiedliwione przekonanie uczestnika i jego poprzednika prawnego o powstaniu na jego rzecz na przedmiotowych działkach służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Wnioskodawcy z niniejszym wnioskiem wystąpili przed upływem terminu zasiedzenia.

Podobnie nie zasługuje na uwzględnienie zarzut zasiedzenia w odniesieniu do działki numer (...) położonej w C., nad którą przebiega linia wybudowana dopiero w

1996 r.

Uczestnik postępowania wniósł apelację od postanowienia Sądu Rejonowego, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1) art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. oraz art. 172 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nieuprawnione przyjęcie, iż w sprawie niniejszej nie doszło do nabycia przez uczestniczkę
służebności przesyłu na nieruchomościach wnioskodawców w drodze zasiedzenia;

2) art. 7 k.c. w zw. z art. 292 k.c. i art. 305 ⁴ k.c. oraz art. 172 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuprawnione przyjęcie, iż objęcie w posiadanie prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu na nieruchomościach wnioskodawców przez poprzednika prawnego uczestniczki nastąpiło w złej wierze;

3) art. 305 ¹ k.c. i art. 305 ² k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, tj. ustanowienie służebności przesyłu w zakresie wykraczającym ponad zakres umożliwiający i wystarczający do korzystania z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem posadowionych na niej urządzeń przesyłowych.

W oparciu przedstawione zarzuty skarżący wnosił o:

1)  zmianę zaskarżanego postanowienia i oddalenie wniosku w całości oraz zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za obie instancje,

2)  ewentualnie - o uchylenie zaskarżanego postanowienie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz pozostawienie mu rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

W uzasadnieniu apelacji wskazano między innymi, że nieruchomość położoną w miejscowości C. ((...)) wnioskodawców nabyli od Skarbu Państwa - poprzednika prawnego pozwanej w 1988 r., a nieruchomość położoną w miejscowości D. (dz. nr ewid. 15) w 1986 r. z już istniejącą na niej infrastrukturą dystrybucyjną, którą wybudował ówczesny właściciel nieruchomości (Skarb Państwa).

W odniesieniu do nieruchomości położonej w miejscowości E. (dz. nr ewid.(...)) należy natomiast podnieść, iż zlokalizowana na niej infrastruktura dystrybucyjna w została zmodernizowana w 1984 r. na podstawie decyzji o zatwierdzeniu planu realizacyjnego. Powyższe okoliczności, w szczególności zabudowa nieruchomości przez ówczesnego właściciela będącego poprzednikiem prawnym uczestnika, świadczą o wejściu w posiadanie służebności przez poprzednika prawnego pozwanej w dobrej wierze. W konsekwencji zaś należy uznać, że doszło do zasiedzenia przez uczestniczkę służebności przesyłu obciążającej ww. nieruchomości i wobec dysponowania już tytułem prawnym wniosek o ustanowienie służebności przesyłu podlega oddaleniu.

Wnioskodawcy domagali się oddalenia apelacji na koszt uczestnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, w judykaturze za posiadacza w dobrej wierze uznaje się osobę, która włada cudzą nieruchomością pozostając w błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu o przysługiwaniu mu uprawnień do takiego władania i tę koncepcję dobrej wiary odnosi się do oceny każdego posiadania zmierzającego do nabycia prawa przez zasiedzenie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r. III CZP 108/91, OSNC 1992, Nr 4, poz. 48). Domniemanie dobrej wiary może wzruszyć zaś dowód, że posiadacz w chwili rozpoczęcia posiadania wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o tym, że narusza swym zachowaniem prawo innej osoby. Takim dowodem może być stwierdzenie braku własnego tytułu posiadacza uprawniającego do wejścia na cudzy grunt lub korzystania z niego w określonym zakresie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2010 r. II CSK 439/09 i z dnia 6 września 2013 r. V CSK 440/12).

Zgodnie z powyższą koncepcją, nie jest w dobrej wierze ten, kto wykonuje prawo, o którym wie, że mu nie przysługuje, ale także ten, kto nie ma takiej świadomości, o ile przy dołożeniu należytej staranności mógłby dowiedzieć się o rzeczywistym stanie prawnym danej sytuacji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2014 r. II CSK 659/13).

Dobrą lub złą wiarę posiadacza należy oceniać na datę rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia. Dla ustalenia tej daty istotne znaczenie ma określenie, od kiedy istniał stan prowadzący, zgodnie z art. 292 w zw. z art. 172 k.c., do nabycia służebności przez zasiedzenie, a więc od kiedy uczestnik lub jego poprzednik prawny korzystał z trwałego urządzenia jak posiadacz służebności gruntowej. Oczywiście osoba prawna, która przed dniem 1 lutego

1989 r., mając status państwowej osoby prawnej nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. zaliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty, jeżeli nastąpiło przeniesienie posiadania. Skrócenie terminów obejmuje jednak wyłącznie okres posiadania mogącego prowadzić do zasiedzenia, a więc w stanie faktycznym sprawy niniejszej nie podlega zaliczeniu okres władania przez poprzednika prawnego wnioskodawcy w czasie, gdy właścicielem nieruchomości obciążonej także był Skarb Państwa. Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy w stosunku do nieruchomości nabytych od Skarbu Państwa upatrywał początku biegu zasiedzenia w dacie sprzedaży ich wnioskodawcom i na tę chwilę oceniał dobrą wiarę poprzednika prawnego uczestnika.

Warto wszakże podkreślić, że własność Skarbu Państwa stanowiły jedynie dwie z czterech nieruchomości, których dotyczył wniosek. Nie jest również prawdziwe twierdzenie skarżącego, że infrastrukturę dystrybucyjną wybudował Skarb Państwa jako właściciel. Jak ustalił Sąd pierwszej instancji, a czego skarżący nie kwestionuje, budowa urządzeń została zakończona w 1984 r., a tymczasem w odniesieniu do nieruchomości położonej w miejscowości C., oznaczonej numerami działek (...), Skarb Państwa był właścicielem od 1 września 1987 r. Wcześniej nieruchomość była własnością osoby fizycznej. Nigdy nie należały do Państwa nieruchomości: oznaczona numerami działek (...) położona w E. oraz numerem (...) położona w C..

Nie sposób podzielić zapatrywania skarżącego, iż z wydania pozwolenia na budowę linii energetycznej wynikało, że poprzednik prawny uczestnika wykazał prawo do dysponowania nieruchomością w dacie rozpoczęcia robót, a zatem był posiadaczem w dobrej wierze.

Zagadnienie dotyczące prawnego znaczenia wymagania „wykazania prawa do dysponowania nieruchomością” w rozumieniu prawa budowlanego dla zasiedzenia było przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 r., III CZP 76/15 (Biul. SN 2015 nr 11, poz. 10), w której stwierdzono, że wybudowanie na cudzej nieruchomości urządzeń przesyłowych przez korzystające z nich przedsiębiorstwo po uzyskaniu właściwych decyzji wydawanych w związku z budową nie rozstrzyga o możliwości zakwalifikowania posiadania nieruchomości, na której te urządzenia zostały posadowione, jako wykonywanego w dobrej wierze. W uzasadnieniu wskazano, że zrealizowanie inwestycji budowlanej, obojętne czy na własnej, czy na cudzej nieruchomości, wymaga uzyskania pozwolenia, wydawanego przez organy administracji publicznej, po spełnieniu warunków określonych przepisami zaliczanymi do tej gałęzi prawa. Ich obowiązywanie wyznacza właścicielowi, ale też osobie mającej do nieruchomości inne prawo, granice wykonywania uprawnień mieszczących się w zakresie pojęcia korzystania z nieruchomości (art. 140 k.c.). Odnosząc się w uzasadnieniu wprost do ustawy z dnia 21 października 1974 r. Prawo budowlane, obowiązującej od dnia 1 marca

1975 r. do dnia 31 grudnia 1994 r., Sąd Najwyższy podniósł, że tytułem wykazującym prawo do dysponowania nieruchomością mogło być, poza własnością czy użytkowaniem wieczystym, także uprawnienie wynikające z użytkowania, czy ze stosunku obligacyjnego (najem, dzierżawa). Z wydania decyzji o pozwoleniu na budowę można zatem co najwyżej wywieść wniosek, że organ administracji publicznej prowadzący postępowanie o wydanie pozwolenia na budowę przypisał inwestorowi taki tytuł, gdyż była to dla niego jedna z przesłanek warunkujących uwzględnienie wniosku o wydanie żądanego pozwolenia oraz o rodzaju tytułu prawnego inwestora może wypowiedzieć się w uzasadnieniu decyzji. Zauważyć ponadto należy, że do orzekania o zgodności inwestycji z przepisami prawa budowlanego powołane są wyłącznie właściwe organy administracji publicznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2012 r., II CSK 176/12). Wskazane orzeczenia mieszczą się w nurcie judykatury wskazującym, że nie może być tytułem posiadania służebności o treści służebności przesyłu decyzja administracyjna, która nie kreuje tego prawa podmiotowego, lecz prowadzi do ograniczenia właściciela w jego uprawnieniach na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, choćby nawet dotyczyła szerokiego władztwa nad cudzą nieruchomością, pozwalając na wkraczanie na nią, wznoszenie na niej urządzeń, konserwowanie ich (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 r., III CZP 87/13 OSNC 2014, nr 7-8, poz. 68). Decyzja o pozwoleniu na budowę w żadnym razie nie może być traktowana jako decyzja zezwalająca na wejście na cudzy grunt i legalizująca tę czynność. Stanowisko to zostało podtrzymane w Postanowieniu
Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2016 r., IV CSK 522/15, Legalis nr 1508606.

Na zakończenie należy zauważyć, że sprzedając grunty wnioskodawcom, Skarb Państwa nie zagwarantował sobie w zawieranej umowie żadnych uprawnień w związku z infrastrukturą przesyłową. Nie została ona nawet w umowach opisana.

Podsumowując, ocena, że wejście w posiadanie służebności przez Skarb Państwa nastąpiło w złej wierze, a tym samym nie doszło do zasiedzenia służebności z uwagi na brak upływu wymaganego okresu czasu jest prawidłowa. Właściwie zatem Sąd pierwszej instancji zastosował przepisy art. 292, 172 i 7 k.c.

Jeśli chodzi natomiast o zarzut naruszenia art. 305 ¹ k.c. i art. 305 ² k.c., poprzez ustanowienie służebności przesyłu w zakresie wykraczającym ponad zakres umożliwiający i wystarczający do korzystania z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem posadowionych na niej urządzeń przesyłowych, apelacja nie zawiera żadnej argumentacji w tym zakresie. Sąd Rejonowy zaś oparł się, zgodnie z wymogami art. 278 § 1 k.p.c. - była to bowiem kwestia wymagająca wiadomości specjalnych - na opinii biegłego sądowego z zakresu instalacji i sieci elektroenergetycznych, której również skarżący nie kwestionuje.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy apelację oddalił jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego, zgodnie z art. 108 k.p.c., winien orzec Sąd pierwszej instancji w orzeczeniu kończącym sprawę.