Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2018 r.

Sąd Rejonowy w Ciechanowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Lidia Grzelak

Protokolant stażysta Larysa Gesek

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2018 r. w Ciechanowie

sprawy z powództwa D. Z.

przeciwko (...) w W.

o zadośćuczynienie w kwocie 10000,00 zł

I powództwo oddala;

II zasądza od powoda D. Z. na rzecz pozwanego (...)w W. kwotę 3017,00 zł ( trzy tysiące siedemnaście złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2417,00 zł ( dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa od powoda D. Z. kwotę 105,00 zł ( sto pięć złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu orzeczonych prawomocnym postanowieniem z dnia 20 lutego 2017 r.

Sygn. akt I C 617/16

UZASADNIENIE

W dniu 16 maja 2016 r. ( data stempla operatora pocztowego ) D. Z. wystąpił do tutejszego Sądu z pozwem przeciwko (...) w W. o zasądzenie na jego rzecz kwoty 10000,00 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią brata K. Z. (1) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 maja 2012 r. do dnia zapłaty. Powód wniósł ponadto o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany (...) w W. wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 kwietnia 2011 r. w miejscowości G. gmina G. – Ośrodek, kierujący samochodem osobowym S. (...) nr rej. (...)BH G. S. naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym określone w art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym w ten sposób, że zbliżając się do przejścia dla pieszych nie zachował szczególnej ostrożności i nie ustąpił pierwszeństwa oraz potrącił znajdującego się na przejściu dla pieszych K. Z. (1), który doznał obrażeń ciała, w wyniku których zmarł dnia 6 czerwca 2011 r. ( bezsporne ).

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 12 kwietnia 2012 r. oskarżony G. S. uznany został za winnego popełnienia przestępstwa z art. 177 § 2 kk, za które wymierzono mu karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby. Ponadto na podstawie art. 46 § 2 kk orzeczono wobec niego nawiązkę na rzecz D. Z. w kwocie 10000,00 zł ( bezsporne ).

W toku postępowania likwidacyjnego prowadzonego przez Towarzystwo (...) S.A. w W., D. Z. przyznano i wypłacono kwotę 20000,00 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią brata K. Z. (1) na podstawie decyzji z dnia 18 maja 2012 r. ( bezsporne ).

Z uwagi na to, że sprawcą wypadku był obywatel Litwy, zaś zdarzenie miało miejsce na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na podsatwie przepisów ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych obecnie za szkodę odpowiada – co do zasady - (...) w W. ( bezsporne ).

K. Z. (1) był jedynym bratem D. Z.. Zmarł w wieku 46 lat; jego brat miał wówczas 48 lat. Zmarły był kawalerem, pracował, mieszkał wraz z matką K. Z. (2) w jednorodzinnym domu w G.. Około 13 lat temu na nieruchomość wprowadził się również D. Z. wraz z żoną I. Z.. D. i I. małż. Z. są bezdzietni. Małżonkowie zajęli piętro domu, natomiast K. Z. (1) wraz z matką parter. Wszyscy mieli jedne wspólne wejście do domu. Bracia często po pracy rozmawiali, grali w karty, oglądali telewizję. Mężczyźni nigdy się nie sprzeczali; nie było między nimi żadnych konfliktów. Rola K. Z. (1), nie była jednak w życiu D. Z. dominująca. D. Z. miał swoje życie, udany związek małżeński oraz swoją pracę. Pomimo tego, niespodziewana, nagła śmierć brata była dla D. Z. szokiem. Stał się przygnębiony i zamyślony, jednocześnie łatwo i często się denerwował. Mężczyzna zaczął sobie zdawać sprawę z tego, że został „sam”, że już nikt nie pomoże mu w opiece nad domem i pielęgnacją nad starą schorowaną matką. Wcześniej obowiązkami tymi dzielił się wspólnie z bratem, teraz wszystko spadło na jego barki. Nie mogąc poradzić sobie z traumą po śmierci brata skorzystał z jednorazowej wizyty u psychologa. Przez kilka miesięcy przyjmował leki na uspokojenie. Po tym okresie wywołane emocje zaczęły u niego stopniowo wygasać, a proces żałoby przebiegł w sposób prawidłowy i obecnie jest zakończony. Po śmierci brata D. Z. wziął tydzień urlopu w pracy w celu zajęcia się organizacją uroczystości pogrzebowych. K. Z. (1) został pochowany na cmentarzu w G.. D. Z. często jeździ na cmentarz, zapala znicze, dba o grób, zamawia msze rocznicowe. W domu w którym mieszka po zmarłym bracie pozostały pamiątki, zdjęcia. W chwili obecnej D. Z. często wspomina brata, odczuwa czasem tęsknotę i pustkę, pojawiającą się szczególnie w sytuacjach sprzyjających wspominaniu zmarłego – święta, spotkania rodzinne, co jest typową ludzką reakcją na stratę osoby bliskiej. Natomiast na co dzień odczuwa on satysfakcję ze swojego życia, realizują się w rolach życiowych, nie ma poczucia krzywdy ( zeznania powoda D. Z. k. 42 - 43, 157 - 158, zeznania świadków I. Z. k. 43, K. Z. (2) k. 116 – 117, opinia biegłej sądowej w zakresie psychologii H. O. k. 134 - 139 ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: akt szkody ( k. 50 -113 ), akt sprawy karnej II K 151/12 Sądu Rejonowego w Ciechanowie, zeznań powoda D. Z. ( k. 42 - 43, 157 - 158 ), zeznań świadków I. Z. ( k. 43 ) i K. Z. (2) ( k. 116 - 117 ) oraz opinii biegłego sądowego w zakresie psychologii H. O. ( k. 134 - 139 ).

Okoliczności sprawy związane ze śmiercią K. Z. (1) oraz postępowaniem likwidacyjnym przed Towarzystwem (...) S.A. w W. nie były sporne, a jednocześnie potwierdzone zostały dokumentami z akt szkody i aktami sprawy karnej.

Legitymacja bierna pozwanego (...) w W. nie była przez niego kwestionowana w sprawie.

Ustalenia relacji oraz więzi powoda D. Z. łączącej go ze zmarłym bratem K. Z. (1), jak również skutków zerwania tej więzi w postaci krzywdy, bólu i cierpienia, jakich powód doznał po śmierci brata, Sąd dokonał na podstawie zeznań świadków: żony powoda I. Z. oraz matki powoda i zmarłego K. Z. (2), jak również akt szkody. W tym zakresie Sąd dał im wiarę i nie znalazł podstaw by je kwestionować. Znajdują one nadto potwierdzenie w zeznaniach samego powoda.

Natomiast ustalenia skutków, jakie w życiu powoda D. Z. spowodował wypadek komunikacyjny z dnia 24 kwietnia 2011 r., w wyniku którego zmarł K. Z. (1), a w szczególności jaki charakter miały więzi łączące D. Z. ze zmarłym bratem, w jakim zakresie śmierć brata wpłynęła na stan psychiczny powoda oraz czy i w jakim zakresie śmierć K. Z. (1) wpłynęła na życie rodzinne, zawodowe i społeczne powoda dokonano na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu psychologii H. O.. Opinia ta nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Została sporządzona bezpośrednio po analizie akt sprawy oraz badaniu psychologicznym powoda przeprowadzonym w trybie ambulatoryjnym. Biegła sądowa wywiodła rzeczowe wnioski końcowe. Jej opinia jest jasna, nie zawiera w swej treści luk i sprzeczności. Tym samym należało uznać ja za wiarygodną, rzetelną oraz przydatną przy ferowaniu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Legitymacja procesowa bierna pozwanego (...) w W. nie była kwestionowana. Zatem jedynie dla uporządkowania toku wywodu wskazać należy, że zgodnie z art. 123 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, biuro odpowiada za szkody będące następstwem wypadków, które miały miejsce na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powstały w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, zarejestrowanych w państwach, których biura narodowe są sygnatariuszami Porozumienia Wielostronnego. Zgodnie z art. 19 ust. 3 cyt. ustawy poszkodowany może dochodzić roszczeń bezpośrednio od (...) w przypadkach, o których mowa w art. 123. Strona pozwana przyznała, że w związku ze szkodą z dnia 24 kwietnia 2011 r. posiada legitymację bierną stosownie do art. 19 ust. 3 w zw. z art. 123 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2015 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. W toku procesu sporna była jedynie kwestia zasadności dochodzonego roszczenia i wysokość żądanego przez powoda świadczenia.

Z uwagi na fakt, iż działanie sprawcy wypadku powodujące śmierć brata powoda miało miejsce w 2011 r., uznać należy, że powód dochodzi zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 kc. Przepis ten bowiem wszedł w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r., z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Tym samym roszczenie zgłoszone przez powoda należało oceniać pod kątem uregulowań zawartych w jego treści zgodnie z którą to - Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź, podlega ochronie prawnej. Dotyczy to odpowiednio ochrony prawa do życia rodzinnego obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych. Wieź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc w wychowaniu dzieci i zapewnieniu im możliwości kształcenia. Należy zatem przyjąć, że prawo do życia rodzinnego i utrzymywania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członów rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 kc. Spowodowanie śmieci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia ( … ) ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r. w sprawie IV CSK 307/2009 ).

Tym samym uprawnionymi do dochodzenia roszczenia wskazanego w art. 446 § kc, są właśnie członkowie rodzinny zmarłego, przy czym muszą być to najbliżsi członkowie tej rodziny. Zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie sądów powszechnych ugruntowany jest pogląd, że krąg uprawnionych obejmuje nie tylko małżonka i dzieci zmarłego, ale także innych członków jego rodziny, a wiec krewnych, powinowatych lub osoby niepowiązane formalnymi stosunkami prawnorodzinnymi ( np. konkubent, jego dziecko ), jeżeli zmarły pozostawał z nimi faktycznie w szczególnej bliskości powodowanej bardzo silna więzią uczuciową.

Powód D. Z. należy niewątpliwie do kręgu najbliższych członków rodziny w rozumieniu powołanego przepisu, albowiem zmarły K. Z. (1) był jego jedynym bratem.

W tym miejscu należy wskazać, iż zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, o którym mowa w powołanym artykule, jest roszczeniem majątkowym zmierzającym do zniwelowania szkody niemajątkowej ( krzywdy ). Na jej rozmiar mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej ( np. depresji, lęku ), stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r. w sprawie III CSK 279/10, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 16 października 2012 r. w sprawie I ACa 435/12 ).

Niewątpliwie krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej jest bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Należy przy tym zaznaczyć, że zasądzane zadośćuczynienie jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która - jak słusznie wskazuje się w literaturze i orzecznictwie - nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Przyznana kwota zadośćuczynienia nie może prowadzić do wzbogacenia się osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar np. ciężaru gatunkowego naruszonego dobra ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2002 r. w sprawie IV CKN 1266/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r. w sprawie III CSK 279/10, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 kwietnia 2010 r. w sprawie I ACa 178/10 ). Ponadto warto przytoczyć treść wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 września 2014 r. w sprawie I ACa 298/14, którego treść Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela, w którym Sąd podkreślił, że nie może być akceptowana sytuacja, w której podobnie jak te najwyżej cenione wartości, pozostające pod ochroną art. 445 § 1 kc, będą w wymiarze finansowym kompensowane same tylko przeżycia psychiczne będące następstwem śmierci osoby bliskiej. Nie ujmując im rangi, ani prawa domagania się stosownej kompensaty, która powinna złagodzić te ujemne doznania związane z procesem żałoby, w późniejszym zaś okresie poczuciem smutku, pustki, tęsknoty, osamotnienia, trzeba ocenić, że w normalnym toku zdarzeń z czasem ulegają one osłabieniu, a dotknięty nimi bliski osoby zmarłej po przeżytej żałobie adaptuje się do zmienionych warunków życia.

Wprowadzenie przez ustawodawcę w treści powołanego przepisu klauzuli „sąd może” pozostawia składowi orzekającemu swobodę co do przyznania owej odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jak też możliwości odmowy jego przyznania. Przy ustaleniu rozmiaru cierpień i ujemnych doznań psychicznych powinny być uwzględnione zobiektywizowane kryteria oceny, jednakże w relacji do indywidualnych okoliczności danego przypadku ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1973 r. w sprawie III CZP 37/73 ).

Naruszenie prawa do życia w rodzinie stanowi zatem dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich, tym bardziej, że utrata osoby bliskiej ma zawsze charakter nieodwracalny. Niewątpliwie nagła i nieoczekiwana śmierć brata spowodowała u powoda D. Z. zmianę jego emocjonalności, osłabienie przeżywania pozytywnych emocji, stała się przyczyną wycofania z wielu relacji interpersonalnych. D. Z. w pierwszej fazie żałoby był przygnębiony, płaczliwy, stał się drażliwy, czuł bezsilność, lęk i niepewność. Za namową żony udał się na wizytę do psychologa. Było to jednorazowe spotkanie, które jak sam przyznał bardzo mu pomogło - „poczuł ulgę”. Po śmierci brata wziął tydzień urlopu w pracy w celu zajęcia się organizacją uroczystości pogrzebowych. Z biegiem czasu jego stan uległ poprawie. Powód D. Z. pracuje, jest pozytywnie nastawiony do życia, ma plany na przyszłość, które zamierza zrealizować. W dalszym ciągu zamieszkuje na nieruchomości w G. z żoną i matką, którą się opiekuje.

Z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego wynika, że relacje między rodzeństwem przed śmiercią K. Z. (1), czyli 6 lat temu były dobre. Bracia po zamieszkaniu powoda wraz z małżonką na nieruchomości, na której mieszkał już K. Z. (1) wraz z matką ponownie zaczęli spędzać ze sobą czas. Można zatem określić ich relacje jako zwykłe, normalne. Powód D. Z. niewątpliwie przeżył nagłą i niespodziewaną stratę brata. Jednak przebieg żałoby był u niego typowy dla stanu żałoby przeżywany przez wszystkich w podobnych sytuacjach. Strata brata nie powodowała u niego trwałych zmian w psychice, ani nie wymagała leczenia ambulatoryjnego lub szpitalnego. Co prawda, powód w dalszym ciągu odczuwa żal, co jest naturalnym uczuciem po śmierci osoby bliskiej, ale nie oznacza to, że zaszły szczególne okoliczności, wyczerpujące dyspozycję art. 446 § 4 kc. Podkreślić należy, że powodowi bezpośrednio po śmierci brata K. Z. (1) przyznano tytułem rekompensaty: nawiązka w wysokości 10000,00 zł w toku postępowania karnego oraz zadośćuczynienie w kwocie 20000,00 zł w toku postępowania likwidacyjnego przed zakładem ubezpieczeń.

Należy wyraźnie podkreślić, iż Sąd nie kwestionuje tego, iż powód D. Z. również obecnie odczuwa smutek i pustkę po stracie brata. Emocje które przeżywał: niedowierzanie, rozpacz, smutek, żal, a na końcu akceptacja straty są charakterystyczne dla etapów przeżywania żałoby. To są naturalne reakcje, które muszą wystąpić, żeby uporać się i pogodzić ze stratą. Powszechnie wiadomym jest i nie wymaga to szerszego uzasadnienia, że „czas leczy rany”. Trzeba mieć na uwadze, że uczucie straty po osobie bliskiej jest nierozerwalnym elementem ludzkiego życia. Każdy człowiek musi radzić sobie z takimi sytuacjami, gdyż nie można ich uniknąć. Zdaniem zaś Sądu, okres żałoby po śmierci K. Z. (1) został przez jego brata przeżyty i zakończony. Powód D. Z. pogodził się ze śmiercią śmiercią, serdecznie i często go wspomina, często odwiedza jego grób, ten etap w jego życiu został już zamknięty.

Konkludując, zdaniem Sądu brak jest dowodów na to, że obecnie, po ponad 6 latach od śmierci brata, mamy po stronie powoda D. Z. do czynienia z ciężkim poczuciem krzywdy lub żalu, wykraczającym poza klasyczne, normalne przejawy smutku po stracie osoby. Tym samym w ocenie Sądu wywiedzione z art. 446 § 4 kc. roszczenia powoda o zapłatę stosownego zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej – brata jako niezasadne nie zasługuje na uwzględnienie. Brak jest okoliczności uzasadniających przyjęcie, że kwota zadośćuczynienia przyznana i wypłacona powodowi D. Z. w 2012 r. tj. 20000,00 zł, nie była wówczas adekwatna do stopnia doznanej przez powoda krzywdy związanej ze śmiercią brata K. Z. (1).

W związku z powyższym Sąd powództwo oddalił.

Orzeczenie o kosztach procesu w pkt II wyroku, Sąd oparł na zasadzie odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 kpc, zgodnie, z którą strona przegrywająca winna zwrócić koszty procesu stronie wygrywającej proces. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony ( § 3 ). Zgodnie zaś z art. 99 kpc, stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

Sąd zasądził zatem od powoda D. Z. na rzecz pozwanego (...) w W. zwrot kosztów procesu, w tym koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2400,00 zł, ustalone stosownie do przepisu § 2 pkt 4) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz koszt zaliczki na koszty opinii biegłego sądowego w kwocie 600,00 zł, tj. łącznie 3017,00 zł.

W pkt III wyroku Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa od powoda D. Z. kwotę 105,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu orzeczonych prawomocnym postanowieniem z dnia 20 lutego 2017 r. ( wynagrodzenie za usługę transportową na trasie C. – G. Ośrodek – (...) wraz z postojem ).