Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2018 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2018 r. w Olsztynie,

sprawy z powództwa L. B., E. B. (1) ,

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.,

o zapłatę 12.000 złotych i nakazanie

I.  zasądza od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów L. B. i E. B. (1) kwotę 12.000 (dwanaście tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 27 lipca 2016 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo, co do żądania odsetek od kwoty 12.000 złotych od dnia wniesienia powództwa do dnia 26 lipca 2016 r.;

III.  oddala powództwo o nakazanie;

IV.  obciąża pozwaną obowiązkiem zwrotu na rzecz powodów wszystkich kosztów procesu ustalonych według norm przepisanych oraz nieuiszczonymi kosztami sądowymi, pozostawiając szczegółowe ich wyliczenie referendarzowi sądowemu.

SSR Paweł Juszczyszyn

Sygn. akt I C 2190/16

UZASADNIENIE

Powodowie L. B. i E. B. (1) wnieśli o nakazanie pozwanej (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G. przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności opisanej w pozwie nieruchomości w ten sposób, aby zobowiązać pozwanego do usunięcia z tej nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 12.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu (28 czerwca 2016 r.) do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swoich roszczeń powodowie wskazali, że pozwany korzysta z posadowionych na ich nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych bez tytułu prawnego, a dochodzona pozwem kwota stanowi należne wynagrodzenie za korzystanie z ich gruntu przez pozwanego.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu podniósł, że inwestycja polegająca na wzniesieniu urządzeń przesyłowych została zrealizowana w oparciu o decyzje administracyjne. Nadto pozwany wskazał, że powodowie nabyli nieruchomość już z istniejącymi liniami elektroenergetycznymi. Wskazał, że przebieg linii przez środek nieruchomości wynika z przekształceń gruntu mających miejsce w 2010 r. Pozwany podniósł też, że powodowie sami korzystają z przesyłanej za pomocą urządzeń przesyłowych energii elektrycznej, toteż wywodzone przez nich roszczenia są sprzeczne z art. 5 k.c. Pozwany podniósł też zarzut zasiedzenia służebności przesyłu.

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie 4 maja 2006 r. nabyli na zasadach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej własność nieruchomości gruntowej działek oznaczonych nr (...) obręb S., dla których w Sądzie Rejonowym (...) prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...). Działka gruntu nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), stanowi przedmiot współwłasności L. B. (w udziale 20/30), E. B. (2) (1/5) i A. B. (4/30). Działka ta stanowi drogę. W okresie do dnia 24 kwietnia 2014 r. właścicielami przedmiotowej działki byli powodowie na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej. Od 24 kwietnia 2014 r. do 25 kwietnia 2016 r. powodom przysługiwał udział w prawie własności wynoszący 4/5.

(bezsporne; wydruk treści księgi wieczystej – k. 13-16, 66-88)

Nieruchomość powodów położona jest w strefie peryferyjnej miejscowości S., w odległości ok. 17 km od centrum O.. W najbliższym otoczeniu znajduje się rozproszona zabudowa mieszkalna oraz tereny niezabudowane. Sama nieruchomość powodów jest aktualnie niezabudowana. Działki położone są w terenie uzbrojonym w sieć energetyczną, wodociągową i kanalizacyjną. Przez teren działek (...) przebiega napowietrzna linia energetyczna średniego napięcia podtrzymywana przez dwa pojedyncze słupy energetyczne, które są posadowione na działkach (...). Nadto przez teren działek (...) przebiega napowietrzna linia energetyczna niskiego napięcia podtrzymywana przez cztery słupy pojedyncze posadowione w granicach działek nr (...).

Dla przedmiotowej nieruchomości brak jest miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy S. nr XVII/127/04 z 16 kwietnia 2004 r. w okresie do dnia 27 czerwca 2013 r. nieruchomość znajdowała się w terenie oznaczonym jako tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Zgodnie ze zmianą studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy S. uchwaloną uchwałą nr XXVI/2019/2013 Rady Gminy S. z 27 czerwca 2013r., przedmiotowe działki położone są w terenie oznaczonym jako tereny o kierunkach rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej o niskiej intensywności.

Działki gruntu należące do powodów powstały w wyniku ich podziałów na mocy decyzji z 2010 r. i 2011 r.

Na opisanej nieruchomości w chwili nabycia jej własności przez powodów posadowione były urządzenia i linie elektroenergetyczne.

Długość osi linii średniego napięcia 15 kV w granicach działki nr (...) wynosi 149,26 m. Rozstaw skrajnych przewodów na granicach działki i przy słupie nr 2 wynosi 2 m. Szerokość strefy ochronnej obejmuje 4 m. Łączna powierzchnia obszarów bezumownego korzystania z napowietrznej sieci energetycznej średniego napięcia wynosi 640 m ². Długość linii niskiego napięcia 0,4 kV w granicach działek (...) wynosi 163,21 m. Szerokość strefy ochronnej obejmuje 3 m. Łączna powierzchnia obszarów bezumownego korzystania z napowietrznej sieci energetycznej niskiego napięcia wynosi 608 m ².

Wynagrodzenie za korzystanie z opisanej nieruchomości powodów przez pozwanego w zakresie posadowionych i przebiegających przez tę nieruchomość urządzeń elektroenergetycznych w okresie od 20 kwietnia 2006 r. do dnia 20 kwietnia 2016 r. zostało określone na kwotę 29.618 zł.

(dowód: opinia biegłego J. K. – k. 174-237, ustna opinia uzupełniająca na rozprawie w dn. 8.02.2018r. – k. 315-317)

Zgodnie z zarządzeniem nr 233 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958 r., zostało utworzone przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakłady (...) z siedzibą w B.. Następnie na podstawie zarządzenia nr 48/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. w wyniku podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...) w B. na bazie Zakładu (...) w O. utworzono z dniem 1 stycznia 1989 r. przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w O.. Z dniem 12 lipca 1993 r. przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w O. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa – Zakład (...) Spółka Akcyjna w O.. Następcą prawnym tej spółki jest wnioskodawca (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G..

(dowód: Zarządzenie nr 233 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958 r., zarządzenia nr 48/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r., Zarządzenie Nr 203/O./93, wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego nr KRS: (...) – 64-65, 89-150)

Powodowie wzywali pozwanego do usunięcia urządzeń przesyłowych jednakże bezskutecznie.

(bezsporne; korespondencja stron – k. 20-21, 24-25)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Sąd rozstrzygając niniejszą sprawę oparł się na dokumentach załączonych do akt, które nie były kwestionowane przez strony.

Istotne dla rozstrzygnięcia fakty powinien w zasadzie dowieść powód; dowodzi on również fakty uzasadniające jego odpowiedź na zarzuty pozwanego. Strona pozwana zaś powinna dowodzić fakty uzasadniające jej zarzuty przeciwko roszczeniu powodów; faktów tamujących oraz niweczących powinien dowieść przeciwnik tej strony, która występuje z roszczeniem, czyli z zasady strona pozwana, która nie dopełniła powinności w tym postępowaniu (patrz: Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 grudnia 2003 r., II CK 318/2002, LexPolonica nr 1839885). Pozwany przedłożył wprawdzie kopie dokumentów w przedmiocie sprawdzenia instalacji odbiorczej (k. 90, 91-92), protokół zdawczo odbiorczy środka trwałego (k. 96-97), mapy usytuowania sieci (k. 99-100), jednakże nie wskazał, z których dokumentów wywodzi fakt posiadania i dat istotnych dla ustalenia przesłanek zasiedzenia służebności o treści służebności przesyłu.

W ocenie Sądu zaś pozwany nie wykazał faktów, na podstawie których można stwierdzić takie zasiedzenie. Z przedstawionych przez pozwanego dokumentów nie można bowiem stwierdzić, czy dotyczą one urządzeń elektroenergetycznych posadowionych i przebiegających przez nieruchomość powodów oraz tego, w jakiej dacie nastąpił ich odbiór techniczny i podłączenie do sieci.

Zarzut zasiedzenia służebności przesyłu nie został zatem uwzględniony z uwagi na niewykazanie przesłanek uzasadniających jego uwzględnienie.

W zakresie oznaczenia powierzchni gruntu powodów wyłączonej spod użytkowania wobec posadowienia słupów elektroenergetycznych, Sąd oparł się w całości na opinii biegłego z zakresu geodezji, kartografii i szacowania nieruchomości – J. K.. Kierując opinię do wykonania przez tego biegłego żadna ze stron nie zgłosiła w tym zakresie zastrzeżeń. W tym względzie należy podkreślić, że zastrzeżeń do osoby biegłego przed jego wyznaczeniem nie zgłaszał pozwany. Pozwany dopiero po wydaniu przez biegłego opinii wskazał na istniejący z biegłym spór oraz jego nieprzygotowanie i brak kompetencji do wydania opinii. Zgodnie z treścią art. 281 k.p.c., aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego. Gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana.

W przedmiotowej sprawie zastrzeżenia co do osoby biegłego pozwany zgłosił po wydaniu przez niego niekorzystnej dla strony opinii pomimo tego, że sprawa, na gruncie której powstał spór pomiędzy pozwanym a biegłym w chwili powołania biegłego już w toku.

Odnosząc się do braku wiadomości w zakresie, w jakim biegły miał sporządzić opinię wskazać należy, że dobór osoby biegłego był nieprzypadkowy. Biegły J. K. jest wybierany do sporządzania opinii w sprawie ze względu na szeroki zakres jego wiedzy oraz szybkość i rzetelność w sporządzaniu opinii. Biegły ten jest jedyną osobą, która od ponad 10 lat regularnie bierze udział w sporządzaniu opinii w zakresie bezumownego korzystania z gruntu przez przedsiębiorcę przesyłowego oraz służebności przesyłu. Regularnie doszkala się, a jego opinie jedynie incydentalnie są nieuwzględniane.

W tym stanie rzeczy Sąd nie uwzględnił wniosku o wyłączenie biegłego J. K. i oparł się na jego opinii, uznając ję za fachową, jasną i należycie uzasadnioną.

Powodowie opierali swoje roszczenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej gruntu na treści art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., zgodnie z którym samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

W sprawie bezspornym było, iż pozwany jako następca prawny zakładu energetycznego pozostaje właścicielem napowietrznej linii elektrycznej 0,4 kV i 15 kV zaopatrującej w energię elektryczną mieszkańców pobierając za to stosowne opłaty. Według Sądu Rejonowego stan faktyczny sprawy pozwala na przyjęcie, że pozwany jest posiadaczem w złej wierze służebności, zwanej aktualnie służebnością przesyłu, która to instytucja jest uregulowana obecnie w art. 305 1 – 305 4 k.c. Skoro do posiadania służebności, z mocy art. 352 § 2 k.c. stosuje się przepisy o posiadaniu rzeczy, to roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przysługuje właścicielowi wobec posiadacza samoistnego (art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c.) lub zależnego (art. 230 k.c.) należy do tzw. roszczeń uzupełniających roszczenie właściciela o wydanie rzeczy, czyli innymi słowy do roszczeń uzupełniających roszczenie windykacyjne. W judykaturze utrwalony jest pogląd, iż właściciel rzeczy może żądać wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy także względem posiadacza służebności w złej wierze, niezależnie od zgłoszonego roszczenia określonego w art. 222 § 2 k.c. (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1984 roku w sprawie III CZP 20/84, OSNC 1984/12/209). W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2004r. co do terenu zajmowanego przez zakład energetyczny, w którym to wyroku Sąd ten wskazał, iż w razie bezumownego korzystania z cudzego gruntu, zakład energetyczny zajmuje go prawie jak właściciel, czyli samoistny posiadacz z art. 225 k.c. W dodatku działa on w złej wierze, o czym może świadczyć brak umowy uprawniającej go do zajmowania gruntu. Dlatego musi on zwrócić właścicielowi gruntu nie tylko wartości zbiorów, których ten nie uzyskał, ale również jest odpowiedzialny za pogorszenie gruntu. Ponadto jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2004 roku, II CK 32/03, LEX nr 162199).

Biorąc pod uwagę, iż pozwany nie wykazał tytułu prawnego do zajmowania gruntu powoda w części, na której posadowione są linie energetyczne 0,4 kV i 15 kV Sąd uznał, iż pozwany jest posiadaczem tej nieruchomości w złej wierze, wobec czego powodom należy się wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z jego gruntu. Przy ustaleniu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z cudzej rzeczy bez tytułu prawnego, winno brać się pod uwagę stawki rynkowe, bowiem podstawą ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z cudzej nieruchomości powinna być kwota, jaką posiadacz musiałaby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie.

Opierając się na wynikach opinii biegłego – J. K., wynagrodzenie za bezumowne korzystanie, które mogliby uzyskać powodowie zamykało się w kwocie 29.618 zł. Ponieważ powodowie w niniejszej sprawie domagali się zasądzenia kwoty 12.000 zł, na zasadzie art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c. należało zasądzić kwotę 12.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 lipca 2016 r.

Sąd zaś oddalił powództwo w zakresie odsetek ustawowych od dochodzonej pozwem kwoty od dnia 28 czerwca 2016 r. do dnia 26 lipca 2016r. z uwagi na brzmienie art. 455 k.c., zgodnie z którym jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Powodowie po raz pierwszy zgłosili żądanie zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu w pozwie, którego odpis został pozwanemu doręczony w dniu 26 lipca 2016r. (k. 53). Od dnia następnego zatem pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia i od tego dnia powodom należały się odsetki ustawowe.

Odnosząc się do roszczenia powodów w zakresie zaprzestania naruszenia posiadania poprzez usunięcie słupów wysokiego napięcia, Sąd Rejonowy posiłkując się argumentacją Sądu Najwyższego przedstawioną w orzeczeniu z dnia 24 września 1965 r., III CR 156/65, OSPiKA 1966, nr 12, poz. 276, wskazuje, że w wyroku posesoryjnym o przywrócenie przedmiotu posiadania do poprzedniego stanu sąd orzeka tylko wtedy, gdy to jest potrzebne do przywrócenia powodowi władztwa nad tym przedmiotem lub do zagwarantowania dalszego wykonywania przez niego tego władztwa. W ocenie Sądu brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa, ponieważ ani powodowie nie utracili faktycznego władztwa nad rzeczą, ani nie został faktycznie zmieniony zakres wykonywania przez nich władztwa. Podkreślenia wymaga, że powodowie nabyli nieruchomość wraz z posadowionymi na niej słupami elektroenergetycznymi. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uznał, że powództwo w omawianym zakresie podlegało oddaleniu na mocy art. 344 k.c.

Nadto – w ocenie Sądu – żądanie powodów całkowitego usunięcia z ich nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych należy oceniać jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, gdyż pozbawiłoby dużą część odbiorców dostaw energii elektrycznej. Takie działanie nie zatem – zgodnie z art. 5 k.c. – nie korzysta z ochrony.

O kosztach procesu orzeczono zaś w oparciu o art. 100 zd. 2 k.p.c., zgodnie z którym Sąd może włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Otóż w niniejszej sprawie roszczenie o zapłatę zostało oddalone tylko w nieznacznej części, a żądanie negatoryjne zostało nieuwzględnione wyłącznie ze względu na ocenę Sądu. Zgodnie zaś z treścią art. 108 § 1 k.p.c., Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.

Z tych wszystkich powodów Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

SSR Paweł Juszczyszyn