Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: Paulina Filipkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 lutego 2018 r. w Warszawie

sprawy K. R. i W. R. (1) reprezentowanych przez przedstawicielkę ustawową A. R. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę rodzinną

na skutek odwołania K. R. i W. R. (1)reprezentowanych przez przedstawicielkę ustawową A. R. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 16 października 2017 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Przedstawicielka ustawowa A. R. (1) działająca w imieniu małoletnich K. R. i W. R. (1) w dniu 27 listopada 2017r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 16 października 2017r., znak: (...), odmawiającej małoletnim przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym M. R..

Odwołująca zarzuciła organowi rentowemu oparcie zaskarżonej decyzji na błędnie ustalonym stanie faktycznym, który można zweryfikować przy pomocy ogólnie dostępnych ewidencji i informacji. Podniosła, że wbrew twierdzeniu organu rentowego, M. R. od lat 90-tych XX wieku współpracował w spółce (...) ze swoim ojcem W. R. (2), a od grudnia 2001r. sam miał zarejestrowaną działalność gospodarczą i był wspólnikiem w ww. spółce cywilnej. Przez całe lata aż do śmierci pracował jako taksówkarz i miał zawsze stosowną licencję. Potwierdza to dołączony do odwołania wydruk z CEiDG, z którego wynika, że od 4 grudnia 2001r. do daty śmierci, tj. 18 marca 2017r., M. R. prowadził działalność gospodarczą i współpracował w spółce cywilnej. Wskazuje na to również wydruk z bazy internetowej Regon. Wynika z niego, że spółka cywilna (...) została zarejestrowana w dniu 24 kwietnia 1996r. i do dziś nie jest wykreślona. Potwierdzeniem wskazanych okoliczności są nadto dołączone do odwołania dwa wydruki ze stron internetowych reklamujące działalność spółki (...). Wynika z nich informacja o licencjach Taxi dla M. R. (odnowiona w 2012r.) (odwołanie z dnia 23 listopada 2017r., k. 2 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy zacytował art. 65 ust. 1 i art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U z 2017r. poz. 1383 ze zm.) i wskazał, że w rozpatrywanej sprawie nie zostały spełnione warunki określone w art. 57 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy. M. R. nie udowodnił w ostatnim dziesięcioleciu przed śmiercią żadnego stażu pracy. W okresie od 23 września 2014r. do 14 stycznia 2015r. był zarejestrowany w Urzędzie Pracy bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Ponadto całkowita niezdolność do pracy nie powstała w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Z poświadczenia z dnia 13 października 2017 roku wynika, że M. R. w okresie od 1 stycznia 1999r. do 18 marca 2017r. nie był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej czy jako osoba współpracująca (odpowiedź na odwołanie z dnia 14 grudnia 2017r., k. 12 – 13 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. R., ur. (...), pozostawał w związku małżeńskim z A. R. (1) z domu B.. Miał z tego związku dwie córki – K. R., ur. (...) i W. R. (1), ur. (...) (odpis skrócony aktu urodzenia dzieci, k. 15 – 17 akt ZUS).

Od 24 kwietnia 1996r. powstała spółka cywilna (...) (baza internetowa Regon, k. 6-8 a.s.). M. R. w okresie od 1 stycznia 1997r. do 31 grudnia 1998r. był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Za okres od 1 stycznia 1997r. do 25 listopada 1997r. składki na ubezpieczenia społeczne zostały opłacone, natomiast za okres od 26 listopada 1997r. do 31 grudnia 1998r. zostały umorzone (potwierdzenie ubezpieczenia z dnia 13 października 2017r., k. 35 akt ZUS).

Od dnia 4 grudnia 2001r. M. R. zarejestrował w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą (...). Nie został w związku z tym zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i nie były odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne ani w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, ani z tytułu współpracy M. R. przy prowadzeniu działalności gospodarczej (potwierdzenie ubezpieczenia z dnia 13 października 2017r., k. 35 akt ZUS; wydruk z CEIDG, k. 3 – 4 a.s., k. 26 – 33 a.s., k. 34 a.s., wydruk z bazy internetowej Regon, k. 5 a.s.; CEIDG historia wpisu, k. 25 a.s.).

W okresie od 23 września 2014r. do 14 stycznia 2015r. M. R. był zarejestrowany w Urzędzie Pracy bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Zmarł w dniu 18 marca 2017 roku (odpis skrócony aktu zgonu, k. 19 a.s.). W dniu 22 marca 2017r. działalność gospodarcza pod nazwą (...) została wykreślona z CEIDG ( wydruk z CEIDG, k. 3 – 4 a.s., k. 26 – 33 a.s., k. 34 a.s., wydruk z bazy internetowej Regon, k. 5 a.s.; CEIDG historia wpisu, k. 25 a.s.).

W dniu 13 września 2017r. A. R. (1), działająca w imieniu małoletnich W. R. (1) i K. R., złożyła wniosek o przyznanie małoletnim renty rodzinnej po zmarłym ojcu M. R. (wniosek o rentę rodzinną, k. 1 – 13 akt ZUS). Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. przeprowadził postępowanie wyjaśniające w kwestii podlegania M. R. ubezpieczeniom społecznym i opłacania składek w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej bądź współpracą przy prowadzeniu takiej działalności. Po jego zakończeniu, w dniu 16 października 2017 roku wydał decyzję znak: (...), odmawiającą małoletnim K. R. i W. R. (1) prawa do renty rodzinnej po zmarłym M. R. (decyzja ZUS z dnia 16 października 2017r., akta ZUS). A. R. (1), przedstawicielka ustawowa małoletnich złożyła odwołanie od wskazanej decyzji (odwołanie z dnia 23 listopada 2017r., k. 2 a.s.).

Powyższy stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów, które złożyła przedstawicielka ustawowa małoletnich oraz w oparciu o dokumentację ZUS. Wymienione dowody nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności, dlatego Sąd na ich podstawie ustalił fakty opisane w części obejmującej ustalenia faktyczne.

Sąd nie uwzględnił wniosków dowodowych zgłoszonych przez stronę odwołującą w piśmie procesowym z dnia 15 stycznia 2018r. (poza przesłuchaniem świadka W. R. (2), który jednak odmówił składania zeznań) oraz na rozprawie z przyczyn, które zostaną wskazane w dalszej części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 16 października 2017r., znak: (...), jako niezasadne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 65 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U z 2017r. poz. 1383 ze zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń (ust. 1). Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy (ust. 2).

Do renty rodzinnej uprawnieni są na podstawie art. 67 ust. 1 ustawy emerytalnej, następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68 – 71:

1.  dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2.  przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie
i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

3.  małżonek (wdowa i wdowiec),

4.  rodzice.

K. R. i W. R. (1), będące córkami M. R. niewątpliwie mieszczą się w kręgu uprawnionych do renty rodzinnej, których wymienia art. 67 ustawy emerytalnej. W tym względzie między stronami nie był sporu. Spór dotyczył tego, czy zmarły, który nie pobierał przed śmiercią ani renty, ani emerytury, spełniał przesłanki do uzyskania któregoś z wymienionych świadczeń. Z uwagi na swój wiek w chwili zgonu z całą pewnością nie był uprawniony do emerytury. Pozostało zatem do rozważenia, czy byłby uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy biorąc pod uwagę fakt, że zgodnie z art. 65 ust. 2 ustawy emerytalnej przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Spełniony jest więc, z uwagi na wskazaną regulację, wymóg z art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Niezdolność do pracy nie stanowi jednak jedynego warunku. Wspomniany art. 57 ustawy emerytalnej wskazuje w ust. 1, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1.  jest niezdolny do pracy;

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W myśl art. 57 ust. 2 przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub
25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Wymóg z art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, wiąże się z treścią art. 58. Wskazany przepis określa w ust. 1, że warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1)1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2)2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3)3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4)4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5)5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej. Jeśli chodzi zaś o trzeci z warunków z art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, to wiąże się on z okresami, w czasie których powinna powstać niezdolność do pracy (bądź w ciągu 18 miesięcy od ich ustania), aby ubezpieczony mógł skorzystać z prawa do renty.

W przypadku M. R. nie zostały spełnione warunki, o których mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy emerytalnej. Przedstawicielska ustawowa małoletnich oraz pełnomocnik podnosili w toku procesu, że M. R. przez wiele lat przed śmiercią prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą bądź współpracował ze swoim ojcem przy jej prowadzeniu. Sąd opierając się na dowodach dołączonych do odwołania ustalił, że fakty wskazywane przez stronę odwołującą miały miejsce. M. R. był wspólnikiem w spółce cywilnej i miał zarejestrowaną działalność gospodarczą. Sąd nie negował, że przed śmiercią faktycznie tę działalność prowadził. Wobec tego nie było potrzeby przeprowadzania tych wszystkich dowodów, na które strona odwołująca wskazała w piśmie procesowym z dnia 15 stycznia 2018r. Te dowody miałyby potwierdzić, że M. R. prowadził działalność gospodarczą. Tymczasem inne dowody, na których Sąd się oparł, już ten fakt potwierdziły. W związku z tym Sąd stosując art. 217 § 3 k.p.c., nie uwzględnił dowodów zgłoszonych w ww. piśmie procesowym.

Zdaniem Sądu kluczowe znaczenie w sprawie miało to, czy M. R. bądź osoba, z którą współpracował, opłacili składki na ubezpieczenia społeczne w okresach, kiedy była prowadzona działalność gospodarcza. Wynika to z brzmienia art. 5 ust. 4 i 5 ustawy emerytalnej, który stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla:

1) płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

2) osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność

- nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie (ust. 4).

Wobec ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne za okres przypadający przed dniem wejścia w życie ustawy oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność przed dniem wejścia w życie ustawy przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio (ust. 5).

M. R., jak wynika z ustaleń poczynionych przez ZUS, opłacił składki tylko za okres od 1 stycznia 1997r. do 25 listopada 1997r. W okresie od 26 listopada 1997r. do 31 grudnia 1998r. składki zostały umorzone, natomiast przed 1 stycznia 1997r. i po 1 stycznia 1999r. nie tylko nie nastąpiło opłacenie składek z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej bądź współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej, ale nawet nie zostało dokonane zgłoszenie M. R. do ubezpieczeń społecznych. W myśl zacytowanego art. 5 ust. 4 i 5 ustawy emerytalnej, okres po 25 listopada 1997r., jak i okres przypadający przed 1 stycznia 1997r. nie mogły być więc uwzględnione przy ustalaniu, czy M. R. spełniał warunki do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy.

Pełnomocnik małoletnich na rozprawie złożył wniosek o zobowiązanie ZUS do złożenia informacji, czy M. R. opłacał składki i za jaki okres. Z uwagi na fakt, że taka informacja została już złożona i znajduje się w aktach ZUS, dołączonych do akt sądowych, nie było potrzeby zobowiązywania organu rentowego w zakresie, jaki oznaczył pełnomocnik. Jeśli chodzi zaś o wniosek pełnomocnika o zobowiązanie ZUS do przedstawienia informacji, czy prowadził czynności wyjaśniające i zmierzające do ściągnięcia składek należnych za M. R., to pozostawał on bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w rozpatrywanej sprawie, dlatego Sąd go nie uwzględnił. Niezależnie od tego, czy organ rentowy prowadził czynności dotyczące osoby M. R., czy próbował wyegzekwować składki, to wobec brzmienia art. 5 ust. 4 i 5 ustawy emerytalnej istotny jest skutek, czyli to, czy składki zostały opłacone. Jeśli M. R. bądź osoba, z którą współpracował ich nie zapłaciła, to oznacza, że okres prowadzenia działalności gospodarczej czy współpracy przy jej prowadzeniu nie może być uwzględniony przy ustalaniu prawa do renty.

W związku z powyższym, jak zasadnie przyjął ZUS, udowodniony, mogący podlegać uwzględnieniu, okres składkowy i nieskładkowy M. R. wyniósł 10 miesięcy i 25 dni z tym, że nie przypadał on w dziesięcioleciu przed datą złożenia wniosku bądź w dziesięcioleciu przed datą zgonu M. R.. W interesującym z punktu widzenia art. 57 w związku z art. 58 ustawy emerytalnej okresie dziesięcioletnim M. R. nie posiadał żadnego okresu mogącego podlegać uwzględnieniu. Nie opłacił składek w związku z działalnością gospodarczą, którą prowadził, co wyklucza ten okres z uwagi na brzmienie art. 5 ust. 4 i 5 ustawy emerytalnej. Z kolei czas, gdy był zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, ale nie pobierał zasiłku dla bezrobotnych, nie jest okresem składkowym ani nieskładkowym w świetle przepisów ustawy emerytalnej i także nie mógł być uwzględniony. Ostatecznie w dziesięcioleciu, o którym mowa, nie wystąpił u M. R. żaden okres składkowy bądź nieskładkowy, który można byłoby uwzględnić przy ustalaniu prawa do renty. Ponadto, niezdolność do pracy M. R., która zgodnie z fikcją przyjętą przez przepis art. 65 ust. 2 ustawy emerytalnej nastąpiła w dacie jego śmierci, nie powstała w okresach ubezpieczenia, które wymienia art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy ani w ciągu 18 miesięcy od ustalenia tych okresów.

W związku z powyższym stanowisko organu rentowego o braku możliwości przyznania renty rodzinnej małoletnim, odpowiada prawu. Odwołanie, jako bezzasadne, podlegało więc oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)