Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 stycznia 2014 roku powód W. K. wniósł o zasądzenie od (...) Spółki Akcyjnej w L. Odział (...) kwoty 101.175 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu i kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu powód wskazał, iż dochodzona przez niego kwota stanowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości przez pozwanego, który na działce powoda posiada infrastrukturę elektroenergetyczną. Powód wskazał, iż jego roszczenia z tego samego tytułu dotyczące wcześniejszych okresów były uwzględniane w postępowaniu sądowym już dwukrotnie. Obecnie powód domaga się wynagrodzenia za okres 19 miesięcy od kwietnia 2012 roku do października 2013 roku, przyjmując stawkę za 1 miesiąc w wysokości 5.325 zł, która to został ustalona przez biegłego sądowego w ostatniej sprawie toczącej się pomiędzy stronami o sygn. akt IIC 5/12.

/ pozew k. 2-6/

W odpowiedzi na pozew z 20 marca 2014 roku pozwany (...) Spółka Akcyjna w L. Odział (...) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, obejmujących koszty zastępstwa procesowego. Pozwany podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej swą treścią aktualnie obowiązującej służebności przesyłu, a także zarzut nieudowodnienia wysokości wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

/ odpowiedź na pozew, k. 59-63/

Oprócz w.w zarzutu pozwany wystąpił z wnioskiem o zasiedzenie służebności. Postanowieniem z dnia 14 lipca 2014 roku Sąd zawiesił postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim o zasiedzenie służebności o sygn. akt I Ns 546/14.

/ postanowienie, k. 223/

Zawieszone postępowanie zostało podjęte postanowieniem z dnia 5 lipca 2017 roku. / postanowienie, k. 255/

Pismem z dnia 21 listopada 2017 roku, doręczonym pełnomocnikowi pozwanego w dniu 29 listopada 2017 roku, powód rozszerzył powództwo, domagając się ostatecznie zasądzenia na jego rzecz od pozwanego kwoty 335.475 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu. W uzasadnieniu powód wskazał, iż rozszerzone żądanie obejmuje wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwanego z nieruchomości powoda w okresie od 1 maja 2012 roku do 31 lipca 2017 roku.

/ pismo procesowe – zmiana powództwa, k. 331-332/

Na rozprawie w dniu13 grudnia 2017 roku strona pozwana cofnęła zarzut zasiedzenia. / oświadczenie pełnomocnika pozwanego, 00:25:26/

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

W. K. wraz z żoną I. K. w 1999 roku nabyli użytkowanie wieczyste, a następnie w 2009 roku własność nieruchomości położonej w T. przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), o powierzchni 7165 m2, dla której to w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim prowadzona jest księga wieczysta numer (...).

/ akt notarialny, k. 10-13, odpis zwykły księgi wieczystej, k. 17-21/

Powód zakupił działkę na prośbę Prezydenta T. , na potrzeby działalności gospodarczej, prowadzonej przez niego na sąsiedniej nieruchomości. Zamierzał wybudować na działce stację benzynową i całodobowy sklep. Miał zapewnienia od Prezydenta, iż uzyska zgodę na zabudowę. Zgody tej jednak nie dostał. Powód ogrodził teren, założył monitoring i zagospodarował działkę jak teren zielony. Obecnie na działce nie jest prowadzona żadna działalność. Powód opłaca roczny podatek za nieruchomość w kwocie 16.000 zł , a łącznie z monitoringiem koszty utrzymania działki rocznie wynoszą 36.000 złotych

/ akt notarialny, k. 10-13, przesłuchanie powoda, 00:08:29-00:16:00/

Na przełomie lat 60 – 70 tych XX wieku przez teren działki powoda została przeprowadzona przez poprzednika prawnego pozwanego linia energetyczna wysokiego napięcia o mocy 110kV, składająca się z przewodów roboczych oraz przewodu odgromowego. W obrębie działki zlokalizowany jest także kratowy słup przelotowy, będący konstrukcją wsporczą, który zajmuje 7 m2. Linia przebiega środkiem działki wzdłuż dłuższego boku działki. Powyższa infrastruktura stanowi własność pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L..

/ bezsporne/

Niezwłocznie po nabyciu działki powód zwrócił się do Zakładu (...) z prośbą o usunięcie linii. Prowadził w tym zakresie rozmowy z Dyrektorem Zakładu w Ł. i miał zapewnienia, że linia zostanie usunięta. Na nieruchomości byli pracownicy pozwanego i dokonywali pomiarów i obliczeń w tym zakresie. Po przeniesieniu siedziby pozwanej spółki do L. rozmowy zostały zerwane.

/przesłuchanie powoda, 00:08:29-00:16:00/

W dniu 18 marca 2009 roku powód wystąpił do Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z wnioskiem o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej , między innymi poprzez zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości i do ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem. W sprawie tej (sygn. akt I Co 692/09) nie doszło do zawarcia ugody.

/niesporne/

Wyrokiem z dnia 30 września 2010 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I C 806/09, od którego apelacja została oddalona w dniu 21 lutego 2011 roku, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim zasądził od pozwanego (...) S.A. w L. Oddział (...) na rzecz powoda W. K. kwotę 453.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 maja 2010 roku do dnia zapłaty z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego z nieruchomości powoda w okresie od czerwca 1999 roku do czerwca 2009 roku. Sąd ustalił przy pomocy biegłych sądowych , że w planie zagospodarowania przestrzennego działka jest przeznaczona pod usługi , ale powód nie może uzyskać pozwolenia na budowę, z uwagi na strefę ochronną wynoszącą 40 m. Praktycznie cała działka powoda jest związana z linią energetyczną pozwanego, zaś powód nie ma możliwości jej zagospodarowania.

/ wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 30 września 2010, sygn. akt I C 806/09 wraz z uzasadnieniem , k. 271 - 282 , wyrok SA w Łodzi z dnia 21 lutego 2011 roku, sygn. akt I ACa 1115/10 k-309 załączonych akt IC 806/09/

Wyrokiem z dnia 12 lipca 2012 roku wydanym w sprawie II C 5/12, od którego apelację oddalono w dniu 23 stycznia 2013 roku, Sąd Okręgowy w Łodzi uwzględnił roszczenia powoda z tytułu bezumownego korzystania z jego nieruchomości przez pozwanego dotyczące okresu od maja 2010 roku do marca 2012 roku, zasądzając od (...) S.A. w L. na rzecz W. K. kwotę 122.475 złotych. W tej sprawie pozwany powoływał się na przysługującą mu służebność przesyłu. Sąd tego poglądu nie podzielił, uznając że skoro nie została ona ustanowiona sądownie ani w drodze umowy, a pozwany nie wykazał aby takową zasiedział , nie można powoływać się na jej istnienie z mocy prawa. Sąd stanął na stanowisku, że właścicielowi należne jest od posiadacza w złej wierze wynagrodzenie jakie w normalnym toku rzeczy posiadacz musiałby zapłacić gdyby posiadanie opierało się na prawie. Wynagrodzenie to zostało ustalone w oparciu o obowiązujący czynsz za pomocą biegłego do spraw zarządzania nieruchomościami i wyceny czynszów.

/ wyrok Sądu Okręgowego wraz z uzasadnieniem k-204-216 załączonych akt IIC 5/12., wyrok Sądu Apelacyjnego k-236/

Prawomocnym postanowieniem z dnia 22 lutego 2017 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 546/14 Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim oddalił wniosek (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. Odział (...) w Ł. o zasiedzenie służebności gruntowej na działce powoda. Sad ten ustalił, że pozwane przedsiębiorstwo przesyłowe posiadało na nieruchomości powoda służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu, jednakże posiadanie do było w złej wierze i przez czas niewystarczający do jej nabycia w drodze zasiedzenia. Sąd wskazał, iż przedsiębiorstwo nie dysponuje protokołem odbioru linii, ani żadną decyzją administracyjną pozwalającą na budowę, a dokumentację techniczną uzyskało dopiero w 2013 roku. Sad ustalił, że na skutek wniosku powoda o zawezwanie do próby ugodowej w marcu 2009 roku bieg terminu zasiedzenia został przerwany. Kolejne procesy pomiędzy stronami wskazują, że posiadacz służebności miał świadomość, że nie dysponuje żadnym tytułem do posiadania służebności i do korzystania z nieruchomości powoda.

/ postanowienie SR w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 22 lutego 2017 roku, sygn. akt I Ns 546/14, k. 251 wraz z uzasadnieniem k- 265-275/

Wnioskiem z dnia 8 listopada 2013 roku pozwany zainicjował przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim sprawę o ustanowienie służebności przesyłu obciążającej nieruchomość powoda. Powyższe postępowanie zarejestrowane pod sygn. akt I Ns 1180/13 zostało zawieszone do czasu zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt I Ns 546/14 toczącej się przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim. Sprawa o ustanowienie służebności do chwili zamknięcia rozprawy w niniejszej sprawie nie została zakończona.

/ wniosek o ustanowienie służebności, postanowienie o zawieszeniu, k. 219-220, przesłuchanie powoda, 00:13:38-00:16:00/

Pismami z dnia 9 września 2013 roku i 14 października 2013 powód wzywał pozwanego do zapłaty na jego rzecz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości.

/ pisma powoda, k. 45-48/

Przedmiotowa nieruchomość aktualnie znajduje się w jednostce urbanistycznej I-U/M – strefa mieszkaniowo-usługowa, tereny zabudowy mieszkaniowej i usług. Tereny takie mogą być przeznaczone zarówno pod budowę budynków handlowych, usługowych i rekreacyjnych, jak dla celów zabudowy wielorodzinnej i jednorodzinnej.

/ opinia biegłego z zakresu zarządzania nieruchomościami oraz wyceny czynszów i odszkodowań, k. 287-304/

Szerokość stref bezpieczeństwa dla tras napowietrznych linii elektroenergetycznych dla linii 110 kV wynosi 40 metrów. Z uwagi na powyższe, powierzchnia działki wyłączona z możliwości realizacji zamierzeń inwestycyjnych wynosi 4.200 m ² (40m - szerokość strefy bezpieczeństwa x 105m – długość działki). Na tym terenie mógłby powstać pawilon handlowy o powierzchni 2.000 m ², przy czym realna do uzyskania wysokość stawki czynszu z tytułu dzierżawy tej części działki to 2,50zł/m ²/miesiąc, co miesięcznie daje kwotę 5.000 zł (2.000m ² x 2,50 zł). Część działki w strefie ochronnej o powierzchni 650 m ² mogłaby stanowić teren towarzyszący działalności handlowej. Realna do uzyskania wysokość stawki czynszu z tytułu dzierżawy tej części działki to 0,50zł/m ²/miesiąc, co miesięcznie daje kwotę 325 zł (650m ² x 0,50 zł). W okresie od 1 maja 2012 roku do 31 lipca 2017 roku (63 miesiące) powód mógłby uzyskać czynsz z tytułu dzierżawy części swojej działki wyłączonej z możliwości prowadzenia działalności inwestycyjnej w wysokości 335.475 zł (5.325 zł x 63 miesiące).

/ opinia biegłego z zakresu zarządzania nieruchomościami oraz wyceny czynszów i odszkodowań, k. 287-304, ustne wyjaśnienia biegłego, 00:03:37-00:06:00/

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wskazane wyżej dowody z dokumentów, przesłuchanie powoda i opinię biegłego z zakresu zarządzania nieruchomościami oraz wyceny czynszów i odszkodowań. Znaczna część przedłożonych przez strony w toku postępowania dokumentów dotyczyła możliwości zasiedzenia służebności przez pozwanego. Wobec przesądzenia tej kwestii przez Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim w sprawie I Ns 546/14, dowody te okazały się zbędne dla rozstrzygnięcia. Podobnie nie okazały się przydatne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy dowody z zeznań świadków dotyczące okresu i sposobu korzystania z nieruchomości przez pozwanego.

Sąd postanowił oddalić wnioski dowodowe strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii z opinii geodety, z zakresu energetyki i biegłego rzeczoznawcy. Sąd nie uznał bowiem za celowe prowadzenia postępowania dowodowego ukierunkowanego na ustalenie zakresu i sposobu korzystania z nieruchomości przez pozwanego. Istotne jest bowiem w niniejszej sprawie, w której powód wywodzi swe roszczenie z ograniczenia jego prawa własności ustalenie, jakie wynagrodzenie powód mógłby uzyskać, gdyby oddał w odpłatne używanie na podstawie stosunku prawnego część nieruchomości, która utraciła dla niego znaczenie wskutek działalności pozwanego, a nie tylko część nieruchomości, z której faktycznie korzysta pozwany. Pozwany, wbrew istniejącym dowodom i 2 – krotnie prawomocnie ustalonemu stanowi faktycznemu oraz przesądzonej metodologii wyliczenia odszkodowania, powołuje się na konieczność ustalenia zakresu jego posiadania. O ile ta metodologia może znaleźć odzwierciedlenie w sprawie toczącej się pomiędzy stronami o ustanowienie służebności przesyłu przy ustalaniu należnego powodowi wynagrodzenia za korzystanie ze służebności ( tym samym części nieruchomości powoda) , o tyle w sporze niniejszym, w ocenie Sądu, ustalić należy na ile, na skutek działań pozwanego uszczerbku doznaje prawo własności powoda.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Powództwo podlegało uwzględnieniu niemal w całości.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu domagała się zasądzenia od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda.

Roszczenie to wynika z przepisów art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. i art. 230 k.c., które dają podstawę do domagania się przez właściciela rzeczy od jej samoistnego posiadacza (odpowiednio zaś - od jej posiadacza zależnego) w złej wierze zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z owej rzeczy.

Możliwość dochodzenia powyższego wynagrodzenia przez właściciela nieruchomości od posiadacza w złej wierze służebności przesyłu, i to niezależnie od zgłoszenia roszczenia określonego w art. 222 k.c., była przedmiotem rozbieżnych ocen w literaturze prawniczej i orzecznictwie. Ostatecznie przeważył pogląd, iż właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie przez posiadacza służebności w złej wierze z należącej do niego nieruchomości, niezależnie od zgłoszenia roszczenia określonego w art. 222 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r., sygn. II CSK 444/09, opubl. w LEX nr 578038).

W niniejszej sprawie pozwany wycofał się z popierania zarzutu zasiedzenia służebności, która to kwestia została przesądzona w wyroku Sądu w Tomaszowie Mazowieckim w sprawie o sygn. akt I Ns 546/14. Zgromadzony materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, iż pozwany korzysta z nieruchomości pozwanego bez tytułu prawnego, w złej wierze.

Spór pomiędzy stronami ogniskował się przede wszystkim wokół tego, jak należy wyliczać należne powodowi wynagrodzenie. W świetle twierdzeń pozwanego w pierwszej kolejności na ten temat powinien wypowiedzieć się biegły z zakresu elektroenergetyki, który powinien wskazać jaki jest „rzeczywisty obszar korzystania z nieruchomości” powoda przez pozwanego, „niezbędny do korzystania z istniejących na tej nieruchomości urządzeń przesyłowych zgodnie z ich przeznaczeniem”, a także określić tzw. współczynnik współkorzystania z pasa eksploatacyjnego (związanego ze służebnością przesyłu) na nieruchomości powoda przez powoda i pozwanego. Dopiero w dalszej kolejności, po poczynieniu powyższych ustaleń, kwestią ustalenia należnego powodowi wynagrodzenia powinien zająć się biegły rzeczoznawca majątkowy. Powód oponował zaś powyższym wnioskom dowodowym, wskazując, iż kwestia zakresu ingerencji pozwanego we władztwo powoda została już rozstrzygnięta w sprawach toczących się między stronami przed sądami okręgowymi w Łodzi i P. pod sygnaturami akt II C 5/12 i I C 806/09.

W ocenie Sądu stanowisko pozwanego nie zasługiwało na akceptację, a metodologia wyliczenia należnego powodowi wynagrodzenia przyjęta przez biegłego w niniejszej sprawie jest prawidłowa. Szerokość tzw. stref bezpieczeństwa nie została przyjęta przez biegłego arbitralnie, ale wynika z przepisów obowiązującego prawa (rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta T.). Ograniczenia nałożone na inwestora w strefie bezpieczeństwa stanowią istotną ingerencję we władztwo powoda i powinny znaleźć odzwierciedlenie w należnym mu wynagrodzeniu. Forsowanie przez pozwanego tezy, iż powód może zagospodarowywać działkę w sąsiedztwie urządzeń przesyłowych odbiega od realiów niniejszej sprawy. Powód kupował bowiem nieruchomość w konkretnym celu, a mianowicie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Jak wynika z poczynionych ustaleń niemal cała działka jest zajęta pod linię i słup w związku z przebiegiem linii przez środek działki i jej wielkością. Powód zaś nie wykorzystuje działki w żaden sposób, o czym świadczy fakt, iż działka ta pomimo atrakcyjnego usytuowania nie jest obecnie zagospodarowana. Samo ustalenie, w jakim zakresie pozwany korzysta z nieruchomości nie pozwalałoby na ustalenie, w jakim stopniu powód ograniczony jest w swoim prawie własności, a to jest kwestia kluczowa dla rozstrzygnięcia. Powierzchnia zajmowana na działce powoda przez słup i powierzchnia pasa eksploatacyjnego związanego z konserwacją infrastruktury nie stanowią bowiem o wyłącznej ingerencji w sferę uprawnień powoda, skoro z charakteru działalności i urządzeń pozwanego dla powoda wynikają dalsze ograniczenia. Nie ma podstaw, by nie uwzględniać ich w kalkulacji należnej mu rekompensaty. Jednocześnie należy podkreślić, iż wynagrodzenie wyliczone przez biegłego nie dotyczy całej powierzchni spornej działki ani nawet całej powierzchni wyliczonej przez biegłego strefy bezpieczeństwa, a jedynie jej części, którą powód mógłby wykorzystać na przedsięwzięcia usługowo-handlowe, zgodnie z przeznaczeniem działki i swoimi zamierzeniami inwestycyjnymi.

Warto również dodać, iż zarówno położenie linii, jak i zakres korzystania ( a raczej braku korzystania ) przez powoda ze spornej nieruchomości były przedmiotem oceny sądów już dwukrotnie. Jak wynika z zeznań powoda zakres ten nie uległ żadnej zmianie. Dlatego też, Sąd jak i strony w oparciu o przepis art. 365 k.p.c. jest związany poprzednimi ustaleniami zawartymi w prawomocnych wyrokach.

Mając na uwadze powyższe i nie podzielając zastrzeżeń pozwanego do sporządzonej w sprawie opinii biegłego, Sąd postanowił uwzględnić roszczenie powoda w zakresie należności głównej w całości.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zasądzając od pierwotnie żądanej kwoty 101.175 zł, od dnia wniesienia pozwu, tj. 3 stycznia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku odsetki ustawowe, a od dnia 1 stycznia 2016 roku, wobec zmiany art. 481 § 2 k.c., ustawowe odsetki za opóźnienie. Od rozszerzonej części powództwa Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 29 listopada 2017 roku, tj. od dnia doręczenia pozwanemu pisma zmieniającego powództwo, do dnia zapłaty. Roszczenie odsetkowe w pozostałej części, tj. od kwoty 234.300 zł od dnia 3 stycznia 2014 roku do dnia 28 listopada 2017 roku, podlegało oddaleniu, gdyż przed datą 29 listopada 2017 roku nie zostało zgłoszone pozwanemu i w związku z tym nie było wymagalne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. W punkcie 3. wyroku pozwany został zobowiązany do zwrotu całości poniesionych przez powoda kosztów w łącznej wysokości 12.565,33 zł, na które składały się: wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości 3.600 zł, ustalone w oparciu o § 6 punkt 6 w zw. z § 4 punkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j.Dz.U.2013.490), opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, opłata od pozwu w wysokości 5.059 zł oraz uiszczona przez powoda w toku procesu zaliczka, wykorzystana na wynagrodzenie biegłego w wysokości 3.889,33 zł.

Stosownie do dyspozycji art. 113 ust. 1 u.k.s.c., Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych kwotę 11.715 z tytułu opłaty od rozszerzonej części powództwa, od poniesienia której powód był zwolniony.

Na podstawie art. 80 w zw. z art. 84 ust. 2 u.k.s.c. należało orzec o zwrocie na rzecz strony powodowej kwoty 1.110,67 zł z tytułu nie wykorzystanej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

z/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego.