Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2017 r. w Szczecinie

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury pomostowej

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 lutego 2017 r. sygn. akt VI U 1674/16

oddala apelację.

SSO del. Gabriela Horodnicka SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek

- Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 348/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 sierpnia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił A. S. prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008r. Nr 237, poz.1656), z powodu nieudokumentowania na dzień 01.01.2009r. co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy.

A. S. odwołał się od powyższej decyzji domagając się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wnosił o jego oddalenie wskazując, że ubezpieczony na wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych nie udokumentował w sposób prawidłowy jakiegokolwiek okresu.

Wyrokiem z dnia 13 lutego 2017 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

A. S. urodził się (...). W dniu 13 lipca 2016 roku złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę pomostową. Ubezpieczony udokumentował 26 lat 11 miesięcy i 10 dni ogólnego okresu ubezpieczenia

W okresie od dnia 1 października 1979 roku do 31 maja 2001 roku A. S. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Spółdzielni (...) w N. na stanowisku maszynisty chłodniczego. W świadectwie pracy z dnia 1 czerwca 2001 r. pracodawca wskazał, że w okresie zatrudnienia od dnia 1 października 1979 roku do 31 maja 2001 roku A. S. pracował w warunkach szczególnych. Dodatkowo pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym potwierdził, że w okresie od dnia 1 października 1979 roku do 31 maja 2001 roku A. S. był zatrudniony na stanowisku maszynisty chłodniczego wykazanym w wykazie A dział nr X poz. 4 wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej oraz załącznika nr 1 do Uchwały nr 16/93 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Mleczarskich z 27 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w Zakładach pracy Spółdzielni Mleczarskiej.

Do obowiązków ubezpieczonego na zajmowanym stanowisku należał nadzór nad działalnością urządzeń chłodniczych (sprężarek), zapewnienie prawidłowej gospodarki konserwacyjno-remontowej urządzeń chłodniczych, ograniczanie lub wyłączanie dopływu amoniaku w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa osób lub możliwości powstania uszkodzeń obiektów majątku trwałego, jak również wskutek uszkodzenia urządzeń odbiorczych, kontrola obsługi urządzeń chłodniczych. Urządzenia chłodnicze były chłodzone amoniakiem.

w okresie od 7 czerwca 2001 r. do 31 maja 2002 r. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) sp. z o.o. w N. na stanowisku maszynisty chłodniczego. Po dniu 31 maja 2002 r. ubezpieczony nie podejmował zatrudnienia.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne z uwagi na niewykazanie 15- letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd pierwszej instancji argumentował, że w wyniku reformy systemu ubezpieczeń społecznych, zgodnie z regulacjami tejże ustawy ulega stopniowej likwidacji możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę. W powszechnym systemie emerytalnym przyjęto założenie, że uprawnienia emerytalne wszystkich ubezpieczonych, którzy płacili taką samą składkę, powinny być takie same. Intencją ustawodawcy przyświecającą uchwaleniu ustawy o emeryturach pomostowych było doprowadzenie do stopniowej likwidacji możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę poprzez podmiotowe i przedmiotowe ograniczenia dopuszczalności uznawania poszczególnych prac za prace w warunkach szczególnych czy też w szczególnym charakterze.

Sąd meriti wskazał na treść art. 3, art. 4, art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237 poz.1656) i podniósł, że w sprawie bezsporne było, iż ubezpieczony po dniu 31 grudnia 2008 r. nie świadczył pracy w warunkach szczególnych, tym samym do jego sytuacji nie znajdował zastosowania art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, lecz art. 49 tejże ustawy. Przepis ten stanowi, że osoba która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w warunkach szczególnych wymienionych w nowym wykazie prac (do ustawy o emeryturach pomostowych), może nabyć prawo do emerytury pomostowej, jeżeli na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych, tj. 1 stycznia 2009 r. posiadała wymagany okres pracy w warunkach szczególnych, 15 lat pracy w rozumieniu tej właśnie ustawy. Powyższe regulacja z punktu widzenia warunków jakie musi spełniać dana praca, aby mogłaby zaliczona do pracy do wymaganego przez nią stażu pracy jest zatem identyczna jak regulacja art. 4 pkt 6 ustawy, z tą jedynie różnicą, iż okres pracy „w nowych” szczególnych warunkach nie musi przypadać w chwili wejścia w życie ustawy, lecz warunek ten może być spełniony wcześniej, jednakże w rozumieniu aktualnie obowiązujących przepisów, a zatem być wymieniona w załączniku nr 1 lub 2 do przedmiotowej ustawy.

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że taka interpretacja omawianego przepisu pozostaje bezsporna w orzecznictwie Sądu Najwyższego który w wyroku z dnia 4 grudnia 2013 r. (II UK 159/13; LEX 1405231) wyraźnie wskazał, iż art. 49 w miejsce warunku z art. 4 pkt 6 wprowadza wymaganie, aby zainteresowany spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować, jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Sąd Najwyższy odniósł się również w tym kontekście do art. 3 ust. 7 ustawy o emeryturach pomostowych wskazując, iż przepis ten zezwala na uwzględnienie okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów rozporządzenia z 1983 r. ale jedynie w przypadku ubezpieczonych spełniających warunek wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest on wyłączony w stosunku do osób, które takiej pracy po wskazanej dacie nie wykonywały, a w rezultacie nie spełniają warunku określonego w art. 4 pkt 6 tej ustawy. Na tożsamym stanowisku Sąd Najwyższy stanął w wyroku z dnia 4 września 2012 r. (I UK 164/12, OSNP 2013/15-16/185).

Sąd Okręgowy podkreślił, że warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i art. 49 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych jest zatem legitymowanie się określonym stażem w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych po dniu 31 grudnia 2008 r. i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy szczególnej według poprzednio obowiązujących przepisów może nabyć prawo do nowego świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy okres pracy można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy).

Ubezpieczony ukończył 60 lat i udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat oraz nie pozostawał w stosunku pracy. Spornym pozostawało ustalenie, czy w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych to jest 1 stycznia 2009 r. posiadał on wymagany okres pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 tej ustawy w wymiarze 15 lat.

Mając na uwadze powyższe, Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że w niniejszym postępowaniu niespornym było, że w okresie od dnia 1 października 1979 roku do 31 maja 2001 roku A. S. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Spółdzielni (...) w N. na stanowisku maszynisty chłodniczego. Poza sporem pozostawało również i to, że praca na tym stanowisku była uznawana za pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia RM z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy zwrócił bowiem uwagę, że ubezpieczony przedłożył świadectwo pracy oraz świadectwo pracy w warunkach szczególnych, w których pracodawca potwierdził, że w wymienionym wyżej okresie ubezpieczony świadczył pracę wymienioną w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Sporne pozostawało jednak, czy pracę maszynisty chłodniczego można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych również w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony nie wykazał, że świadcząc pracę na stanowisku maszynisty chłodniczego w (...) Spółdzielni (...) wykonywał prace, które są obecnie - w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych – kwalifikowane jako prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W ocenie Sądu wykonywanej przez ubezpieczonego pracy w charakterze maszynisty chłodniczego w Spółdzielni (...) nie można przyporządkować jakiejkolwiek grupie prac wymienionych w załączniku 1 lub 2 ustawy pomostowej. W szczególności pracy maszynisty chłodniczego w spółdzielni mleczarskiej nie wymieniono w żadnej pozycji wykazu prac w warunkach szczególnych (załącznik nr 1). Wprawdzie ubezpieczony podnosił, że jego praca na wymienionym odpowiada pracom wymienionym w wykazie prac w szczególnym charakterze (załącznik nr 2), pod poz. 13, gdzie wymieniono prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego, a także pod poz. 14 gdzie wymieniono prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

W ocenie Sądu Okręgowego praca ubezpieczonego w spornym okresie nie może być przypisana do żadnej z powyższych kategorii. Sąd ten zwrócił uwagę, że niewątpliwie praca ubezpieczonego była pracą w trudnych i niebezpiecznych warunkach, jako że sprężarki chłodnicze, których był operatorem były wypełnione amoniakiem. Jednocześnie jednak Sąd wziął pod uwagę, że warunkiem niezbędnym i przesądzającym o możliwości zakwalifikowania prac do "prac przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi spowodować zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego” (pkt 13 zał. nr 2) jest zaliczenie danego zakładu (instalacji) do kategorii dużego ( (...)) i/lub zwiększonego ( (...)) ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, z późn. zm.).

Sąd meriti podkreślił, że w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska wskazano, że pod pojęciem poważnej awarii - rozumie się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem; pod pojęciem poważnej awarii przemysłowej - rozumie się z kolei poważną awarię w zakładzie (jedna lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami). W ustawie Prawo ochrony środowiska zawarto również definicję zakładu stwarzającego zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, wskazując, że rozumie się przez to zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej lub zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, o których mowa w art. 248 ust. 1. W art. 248 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska wskazano, że zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, zwanej dalej "awarią przemysłową", w zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, zwany dalej "zakładem o zwiększonym ryzyku", albo za zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii, zwany dalej "zakładem o dużym ryzyku".

Zasady i podstawy kwalifikowania instalacji i zakładów do kategorii zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku zostały uregulowane w rozporządzeniu ministra gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.U. Nr 58, poz. 535) w brzmieniu nadanym rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 208). Wielkość i rodzaje poważnych skutków, które definiują awarię jako poważną awarię zostały z kolei określone w rozporządzeniu ministra środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz.U. 2003 Nr 5, poz. 58).

Z kolei do prac, które mogą być zakwalifikowane do prac wymienionych w pkt 14 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych należą prace wykonywane na instalacjach technologicznych lub obiektach technicznych, które nie są zaliczone do kategorii dużego ( (...)) lub zwiększonego ( (...)) ryzyka wystąpienia poważnej awarii na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2006r. Nr 30, poz. 208), oraz na których awaria techniczna, w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2002r. Nr 62, poz. 558, z póżn. zm.), może spowodować skutki stanowiące podstawę do wprowadzenia stanu klęski żywiołowej (art. 2 ustawy o stanie klęski żywiołowej), przy czym skutki te będą co najmniej równoważne skutkom poważnej awarii przemysłowej, określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002r. w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłaszania do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2003r., Nr 5, poz. 58).

Sąd Okręgowy wskazał, że w celu przesądzenia, że pracownik wykonuje prace o szczególnym charakterze w rozumieniu pkt 13 i 14 załącznika 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, konieczne jest zatem ustalenie, po pierwsze, że pracownik ten bezpośrednio steruje procesami technicznymi lub technologicznymi, po drugie, że procesy te mogą spowodować awarię techniczną lub przemysłową i po trzecie, że awaria może spowodować poważne skutki dla bezpieczeństwa publicznego./por. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 21 października 2010 r, (...) SA/Bd 846/10, Lex nr 656459/. Wykazanie istnienia potencjalnego zagrożenia awarią techniczną nie wystarcza do zakwalifikowania pracy o szczególnym charakterze. Konieczne jest stwierdzenie związku przyczynowego między wystąpieniem powyższego zagrożenia a sposobem wywiązywania się przez pracownika z obowiązków wynikających zarówno z ich zakresu jak i instrukcji obsługi instalacji, czy poszczególnych jej urządzeń, to jest nieprawidłowym wykonywaniem czynności lub zaniechaniem ich wykonania, względnie spóźnionym wykonaniem. Skutki awarii muszą zagrażać zakłóceniem normalnego toku życia społecznego, zagrażać życiu lub zdrowiu innych osób niż pracownik wykonujący pracę o szczególnym charakterze (głównie będących w miejscach ogólnie dostępnych dla osób postronnych mogących znaleźć się w obszarze zagrożenia) mieniu oraz środowisku albo stwarzać możliwość takiego zagrożenia z opóźnieniem. Dopiero stwierdzenie, że niewłaściwe wykonywanie obowiązków przy obsłudze przez pracownika instalacji , może grozić awarią techniczną oznacza spełnienie kolejnego wymogu wynikającego z punktu 14 załącznika nr 2 ustawy /tak WSA w Bydgoszczy z dnia 20 października 2010 r., (...) SA/Bd 854/10, Lex nr 652121/.

W ocenie Sądu pierwszej instancji prace wykonywane na stanowisku maszynisty chłodniczego w spółdzielni mleczarskiej, nie są pracami o szczególnym charakterze w rozumieniu powyższej ustawy ze względu na fakt, iż nie są to prace rodzące konsekwencje z pkt. 13 czy 14 załącznika.

W Spółdzielni (...) nie odbywały się procesy techniczne i technologiczne z pkt 13 i 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. W ocenie Sądu Okręgowego brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania (...) Spółdzielni (...) za zakład o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku zgodnie z wyżej powołanymi przepisami lub zakład, w którym są wykorzystywane procesy techniczne mogące stwarzać ryzyko awarii technicznej z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

Ubezpieczony – jak wynika z zakresu jego obowiązków i wyjaśnień przesłuchanych osób podczas wykonywania swoich obowiązków zajmował się obsługą instalacji chłodniczej w spółdzielni mleczarskiej zajmującej się produkcją mleka, serów, śmietany itp. Ubezpieczony obsługiwał i koordynował pracę sprężarek służących do chłodzenia komór i wody w basenach. Nie była to praca, która przez związaną z nią szczególną odpowiedzialność, ze względu na konsekwencje związanych z nią zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego.

W przedmiotowej sprawie narażenie na czynniki szkodliwe środowiska pracy miało charakter potencjalny, tj. mogło wystąpić np. w czasie awarii, natomiast skutki awarii z pewnością nie niosłyby konsekwencji dla bezpieczeństwa publicznego. Do poważnych awarii zresztą nie dochodziło, z wyjaśnień świadków wynikało że raz miał miejsce wypadek przy napełnianiu instalacji, po rozszczelnieniu pojawiła się chmura amoniaku. Jednakże nie wskazali, że wyciek ten miał jakieś większe konsekwencji, w szczególności dla bezpieczeństwa publicznego. Ewentualne skażenie amoniakiem miało zatem stosunkowo małą skalę.

Z powyższych powodów w ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony nie legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył ubezpieczony. Rozstrzygnięciu zarzucił:

1.  naruszenie art. 227, art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez nieprzeprowadzenie postępowania dowodowego co do istoty sprawy oraz dowolną ocenę dowodów skutkującą uznaniem, że skarżący mimo, iż wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to praca ta nie spełnia kryteriów do przyznania emerytury pomostowej;

2.  naruszenie art. 245 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, iż dowody z dokumentów prywatnych w postaci umów o pracę oraz świadectwa pracy w szczególnych warunkach nie są wystarczające dla uznania, iż odwołujący się wykonywał pracę w szczególnych warunkach uprawniającą do emerytury pomostowej;

3.  naruszenie art. 3 ust. 1 i 3 w zw. art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych w zw. z punktem 35 załącznika nr 1 i punktami 13 i 14 załącznika nr 2 do ustawy przez błędną wykładnię tych przepisów, skutkująca uznaniem, iż praca w charakterze maszynisty chłodniczego nie uprawnia skarżącego do przyznania emerytury pomostowej.

Wskazując na te zarzuty, wniósł o zmianę wyroku i przyznanie skarżącemu prawa do emerytury z zachowaniem warunków szczególnych, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji oraz o zasądzenie od organu emerytalnego na rzecz ubezpieczonego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję w wysokości podwójnej stawki ustawowej.

W ocenie strony skarżącego zasadniczy błąd Sądu Okręgowego polegał na tym, że nie ustalił istotnych okoliczności sprawy, tj. tego jakie prace faktycznie wykonywał w okresie zatrudnienia w (...) Spółdzielni (...) w N. A. S.. Zdaniem apelującego Sąd Okręgowy jako główny dowód zaprzeczający twierdzeniom ubezpieczonego przywołał nazwę stanowiska pracy zawartą w jego świadectwie pracy w szczególnych warunkach. Skarżący argumentował, że zarówno świadkowie, jak i strona zeznawali, iż A. S. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w (...) Spółdzielni (...) w N. jako maszynista chłodniczy.

W ocenie wnoszącego apelację Sąd Okręgowy w sposób nieuprawniony powołał się przy kwalifikacji stanowiska pracy A. S. na definicję legalną „poważnej awarii" oraz „poważnej awarii przemysłowej" czy „ zakładu zwiększonego ryzyka" z innej ustawy (o ochronie środowiska), co jest oczywistym błędem interpretacyjnym. Nie można bowiem w sprawie dotyczącej emerytury pomostowej i w oparciu o jej przepisy odwoływać się do definicji sporządzonej na potrzeby zupełnie innej ustawy. Skoro bowiem taka definicja nie występuje w ustawie o emeryturach pomostowych, to należy dokonać jej interpretacji na potrzeby tej ustawy (odwołać się do np. do słownika), nie zaś w oparciu o inną ustawę.

W odpowiedzi na apelację organ wniósł o jej oddalenie w całości. Organ rentowy podtrzymał w całości swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i w pełni podzielił argumentację faktyczną i prawną zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął jako własne zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, nie znajdując przy tym podstaw do uznania słuszności zarzutów apelacji stanowiącej jedynie polemikę z prawidłowymi i wnikliwie uargumentowanymi motywami zapadłego orzeczenia. Skarżący w sposób ogólnikowy kwestionuje podstawy faktyczne rozstrzygnięcia przedstawiając przy tym subiektywne oceny oraz wynikające z nich ustalenia, które jednak nie znajdują oparcia ani w zgromadzonym materiale dowodowym, ani też w obowiązującym prawie.

Istotną kwestią do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie pozostała ocena, czy pracę maszynisty chłodniczego można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych również w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Trafne stanowisko sformułował Sąd Okręgowy podając, że emerytury pomostowe są odrębnym uregulowaniem od dotychczas obowiązujących przepisów dotyczących emerytur wcześniejszych i nie każdy pracownik, spełniający warunki do uzyskania emerytury w trybie art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS uzyska również prawo do emerytury pomostowej. W literaturze, jak i judykaturze podkreśla się, że przedmiotowa zmiana ma na celu zawężenie zakresu podmiotowego osób uprawnionych do uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Na potrzeby ustawy o emeryturach pomostowych ustawodawca, w załącznikach 1 i 2, zawarł zamknięty katalog prac w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze (nowe wykazy). Katalog ten odbiega swoim zakresem od wcześniej obowiązujących (starych) wykazów prac w szczególnych warunkach wymienionych w poprzednio obowiązującym rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43). Rację ma sąd pierwszej instancji, że ustawodawca przewidział możliwość nabycia emerytury pomostowej przez osoby, które po dniu 31 grudnia 2008 r. nie pracowały w szczególnych warunkach. Stanowi o tym art. 49 u.e.p. Omawiany przepis wymaga (pkt. 3), by ubezpieczony w dniu wejścia w życie ustawy legitymował się odpowiednio długim stażem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Istotnie ubezpieczony przed 31 grudnia 2008 r. pracował w szczególnych warunkach wykonując prace wymienione w starych wykazach. Jak wynika z treści świadectwa pracy w szczególnych warunkach z dnia 1 czerwca 2001 r. skarżący zatrudniony był od 1 października 1979 r. do 31 maja 2001 r. w (...) Spółdzielni (...) w N. i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę maszynisty chłodniczego - wymienioną w wykazie A, dziele X, poz. 7 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Praca ta nie została jednak wymieniona w załączniku 1 i 2 do u.e.p. W tym stanie rzeczy, uznać należało, iż ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania emerytury pomostowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew stanowisku skarżącego, Sąd Okręgowy w sposób bardzo drobiazgowy ustalił faktyczny zakres czynności odwołującego. Uczynił to tak w oparciu o dokumenty, jak i o zeznania świadków. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza więc stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (por. stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone między innymi w: postanowieniu z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyroku z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, Lex nr 52347; postanowieniu z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, Lex nr 53136). Innymi słowy, zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla strony skarżącej ustaleń faktycznych, opartych na własnej, korzystnej dla strony ocenie materiału dowodowego.

W swojej apelacji ubezpieczony usiłował przekonać, że jego pracę można zakwalifikować jako pracę w szczególnym charakterze w rozumieniu punktu 13 bądź 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Tożsamą argumentację skarżący prezentował już przed Sądem Okręgowym, który skutecznie ją podważył, wyjaśniając pojęcia „poważnej awarii przemysłowej”, czy „zakładu zwiększonego ryzyka”. Niepotrzebne jest zatem ponowne powielanie wywodów sądu pierwszej instancji w tym zakresie. W reakcji na treść apelacji wskazać jednak trzeba, że zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dotyczącymi niektórych rodzajów prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, udzielonymi w związku z zapytaniami ubezpieczonych i płatników składek (www.mpips.gov.pl/ubezpieczeniaspoleczne/ubezpieczenieemerytalne/emerytury pomostowe/) warunkiem niezbędnym i przesądzającym o możliwości zakwalifikowania prac do "prac przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi spowodować zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego" (pkt 13 zał. nr 2) jest zaliczenie danego zakładu (instalacji) do kategorii dużego (ZDR) 1ub zwiększonego (ZZR) ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, z późn. zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo do zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 30, poz. 208), przy czym, warunkiem decydującym jest wykonywanie pracy polegającej na bezpośrednim sterowaniu, to jest pracy wykonywanej przez osoby wyspecjalizowane w obsłudze urządzeń, maszyn i instalacji, niezbędne do zapewnienia pełnej kontroli parametrów sterowanych urządzeń (a nie ich naprawiania lub konserwowania). Dotyczy to pracowników, których zadaniem jest reagowanie na odchylenia (poza dopuszczalne granice) parametrów sterowanego procesu/instalacji, przed zadziałaniem automatyki zabezpieczeniowej lub podejmowanie działań korygujących tak, aby nie dopuścić do wystąpienia poważnej awarii. Takie przesłanki jak na przykład zmienne warunki klimatyczne, gazoniebezpieczne rodzaje prac, zagrożenia wybuchem, warunki pracy, hałas, zagrożenia porażenia prądem, upadkiem z wysokości i inne uwarunkowania dotyczące charakterystyk miejsca pracy oraz występujących zagrożeń zawodowych, nie mają związku z kwalifikowaniem prac do rodzaju prac o szczególnym charakterze. Stanowią one bowiem zagrożenie czynnikami szkodliwymi, które powinny być eliminowane zgodnie z wymogami Kodeksu pracy.

Sąd odwoławczy za trafne uznał odniesienie w zakresie kwalifikacji stanowiska pracy A. S. się przez Sąd Okręgowy do ustawy Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo do zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu pierwszej instancji, że w Spółdzielni (...) nie odbywały się procesy techniczne i technologiczne z pkt 13 i 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, a i brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania (...) Spółdzielni (...) za zakład o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku, w którym są wykorzystywane procesy techniczne mogące stwarzać ryzyko awarii technicznej z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego. Ubezpieczony podczas wykonywania swoich obowiązków zajmował się obsługą instalacji chłodniczej w spółdzielni mleczarskiej zajmującej się produkcją mleka, serów, śmietany, obsługiwał i koordynował pracę sprężarek służących do chłodzenia komór i wody w basenach. Nie była to praca, która przez związaną z nią szczególną odpowiedzialność, ze względu na konsekwencje związanych z nią zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego. W przedmiotowej sprawie narażenie na czynniki szkodliwe środowiska pracy miało charakter potencjalny, tj. mogło wystąpić np. w czasie awarii, natomiast skutki awarii z pewnością nie niosłyby konsekwencji dla bezpieczeństwa publicznego.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego jako bezzasadną.

SSO (del.) Gabriela Horodnicka SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek

-Stelmaszczuk