Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym Odwoławczym

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dariusz Firkowski

Sędziowie: SO Anna Górczyńska

SO Magdalena Chudy (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Katarzyna Filipiak

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Janusza Płońskiego

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2013r.

sprawy oskarżonego T. L. (1) o przestępstwo z art. 18§2 kk w zw z art. 233§1 kk, art. 270§1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 10 lipca 2013r. sygn. akt II K 231/13

orzeka:

I zaskarżony wyrok uchyla i sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olsztynie przekazuje,

II zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. G. kwotę 420 zł ( czterysta dwadzieścia złotych) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego wykonywaną w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 96,60 zł ( dziewięćdziesiąt sześć złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem podatku VAT od zasądzonego wynagrodzenia.

Sygn. akt VII Ka 869/13

Sygn. akt VII Ka 869/13

UZASADNIENIE

T. L. (1) został oskarżony o to, że:

I.  nieustalonego dnia w okresie od października 2011 r. do dnia 28 grudnia 2011 r. w P., nakłonił K. G.do złożenia fałszywych zeznań w Sądzie Okręgowym, VI Wydział Cywilny Rodzinny przy ul. (...), mających służyć za dowód w postępowaniu sygn. VI RC 1582/10 przeciwko T. L. (2)o rozwód, poprzez podanie nieprawdy, że K. G.jest narzeczonym E. B.i planują ślub, podczas gdy wymienieni nie utrzymywali ze sobą żadnych kontaktów, tj. o czyn z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k.;

II.  w marcu 2012r. w B. podrobił dokument w postaci oświadczenia poprzez dopisanie nowej nieprawdziwej treści do autentycznego dokumentu podpisanego przez A. L. (1) odnośnie uregulowania całości zobowiązań alimentacyjnych wobec wymienionej i małoletnich K. i K. L. i posłużył się takim dokumentem jako autentycznym w postępowaniu egzekucyjnym przedkładając go komornikowi J. B., tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Olsztynie, wyrokiem z dnia 10 lipca 2013r., sygn. akt II K 231/13:

I.  oskarżonego T. L. (1) uznał za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów i za to:

- za czyn opisany w pkt I a/o z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. na podstawie art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. opierając wymiar kary o art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

-za czyn opisany w pkt II a/o z art. 270 § 1 k.k., na podstawie art. 270 § 1 k.k. wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 85, 86 § 1 k.k. orzekł wobec T. L. (1) karę łączną w wymiarze 10 miesięcy pozbawienia wolności;

III.  na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat, a na podstawie art. 71 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego karę grzywny w rozmiarze 40 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na 30 złotych;

IV.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. R. A. kwotę 756 złotych wraz z należnym podatkiem VAT tytułem wynagrodzenia za obronę oskarżonego wykonywaną z urzędu;

V.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w całości.

Apelację od powyższego wyroku złożył obrońca oskarżonego, zaskarżając orzeczenie w całości. Apelujący wyrokowi zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, wynikający z naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 4,5 § 2, 7 i 366 § 1 k.p.k., polegający na przyjęciu, że oskarżony dopuścił się popełnienia przypisanych mu w punktach I i II zaskarżonego czynów w sytuacji, gdy swobodna ocena materiału dowodowego dokonana z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego prowadzi do odmiennego wniosku.

W oparciu o powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego zasługuje na uwzględnienie. Jakkolwiek sformułowany zarzut odnoszący się do sfery ustaleń faktycznych, wobec uchybień o charakterze pierwotnym, jest przedwczesny, niemniej pozwala na uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Kontrola odwoławcza wyroku pozwoliła na stwierdzenie w procedowaniu przez Sąd meriti naruszenia przepisów prawa procesowego w zakresie postępowania dowodowego, w stopniu uniemożliwiającym weryfikację prawidłowości dokonanych ustaleń faktycznych.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że Sąd pierwszej instancji negatywnie ustosunkował się do wniosku pokrzywdzonej A. L. (2) o dopuszczenie jej do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego, jako podstawę prawną swojego postanowienia wskazując art. 49 § 1 k.p.k. w. z art. 53 k.p.k. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd pierwszej instancji odwołał się do poglądów orzecznictwa i doktryny, wskazując, że dobro A. L. (2) nie zostało w sposób bezpośredni zagrożone ani naruszone czynem oskarżonego. Pomijając już w tym miejscu niekompletność podstawy prawnej postanowienia (gdyż powinno ono zostać wydane w oparciu o przepis art. 56 § 3 k.p.k.), to jednak w ocenie Sądu odwoławczego decyzja ta nie do końca uwzględnia wszystkie okoliczności niniejszej sprawy. Jakkolwiek rzeczą Sądu odwoławczego nie jest kontestowanie poglądów judykatury powstałych na tle art. 270 § 1 k.k. dotyczących osoby pokrzywdzonej, tym niemniej nie można ustalenia o braku pokrzywdzenia przestępstwem przeciwko wiarygodności dokumentów wywodzić automatycznie z przyjętej kwalifikacji prawnej. Zauważyć wszak należy, że czynności wykonawcze oskarżonego podjęte w ramach czynu z art. 270 § 1 k.k. nie polegały tylko na podrobieniu dokumentu, ale również na jego przedłożeniu w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym z wniosku wierzycielki- A. L. (2) przeciwko dłużnikowi T. L. (1). Oskarżony przedkładając podrobione zaświadczenie miał na celu stworzenie mylnego wrażenia, że egzekwowana zaległość została uiszczona, a zatem działał z niekorzyścią dla interesów wymienionej. Nie przesądzając w tym miejscu w żaden sposób rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji w przedmiocie wniosku pokrzywdzonej, zawierającego jej oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżycielki posiłkowej, stwierdzić należy, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd procesując, powinien mieć na względzie również powyższe okoliczności.

Bez względu na powyższe, odnotować należy inne uchybienia Sądu pierwszej instancji, których waga i znaczenie musiały doprowadzić do wydania wyroku o charakterze kasatoryjnym. Zauważyć należy, że Sąd pierwszej instancji wezwał na rozprawę w dniu 03 kwietnia 2013r. A. L. (2) i S. L. w charakterze świadków. Z protokołu rozprawy wynika, że Sąd odebrał od świadków na podstawie art. 191 § 1 k.p.k. dane personalne, w odniesieniu zaś do A. L. (1) wskazał że jest osobą obcą wobec oskarżonego. Tymczasem z bezspornych okoliczności niniejszej sprawy wynika, że wymieniona jest byłą żoną oskarżonego. Z protokołu rozprawy nie wynika czy Sąd pierwszej instancji dostrzegł powyższy fakt, gdyż brak jest zapisu by wymieniona została pouczona o prawie do odmowy zeznań z mocy art. 182 § 2 k.p.k. (k. 49v). W takiej sytuacji procesowej odebranie od A. L. (1) zeznań, a następnie odczytanie zeznań złożonych przez świadka w postępowaniu przygotowawczym było niedopuszczalne, ponieważ nastąpiło bez uprzedniego pouczenia o przysługującym jej prawie odmowy zeznań. Zeznania te nie mogły podlegać ujawnieniu, a tym samym stanowić podstawy czynionych ustaleń faktycznych.

Zasadnicze wątpliwości budzi również sposób przeprowadzenia dowodu z zeznań S. L.. Zauważyć należy, że Sąd meriti w odniesieniu do wskazanego świadka zauważył fakt, że jest osobą najbliższą dla oskarżonego i w związku z tym pouczył go o prawie do odmowy składania zeznań, z którego to świadek korzystał. Jakkolwiek Sąd w związku z oświadczeniem świadka nie odebrał od niego zeznań, to jednocześnie na podstawie art. 391 § 2 k.p.k. odczytał wyjaśnienia złożone niego w sprawie II K 2/13 w charakterze oskarżonego (k.50v). Taki sposób procedowania jest w sposób oczywiście wadliwy. Wszak nie ulega wątpliwości, że przewidziana w art. 391 § 2 k.p.k. możliwość odczytywania na rozprawie protokołów złożonych poprzednio przez świadka wyjaśnień w charakterze oskarżonego odnosi się do sytuacji, o których mowa w § 1 cytowanego przepisu, albo do sytuacji zakreślonej dyspozycją art. 182 § 3 k.p.k. Możliwość taka następuje w enumeratywnie zakreślonych przypadkach tj. gdy świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje odmiennie niż poprzednio albo oświadczy, że pewnych okoliczności nie pamięta, albo przebywa za granicą lub nie można mu było doręczyć wezwania, albo nie stawił się z powodu niedających się usunąć przeszkód lub prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podstawie art. 333 § 2, a także wtedy, gdy świadek zmarł (art. 391 § 1 k.p.k.), jak również wtedy gdy w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. Wykładnia rozszerzająca przywołanego przepisu, z uwagi na gwarancyjny charakter regulacji dotyczących bezwzględnych zakazów dowodów nie jest dopuszczalna. Przenosząc powyższe w realia niniejszej sprawy, stwierdzić zauważyć należy, że w sprawie II K 2/13 S. L. był oskarżony o współudział w przestępstwie objętym niniejszym postępowaniem, jednak okoliczność ta (formalnie wpisująca się w dyspozycję art. 182 § 3 k.p.k.) nie uprawniała do odczytania uprzednio złożonych przez świadka wyjaśnień. Sąd meriti pominął bowiem, że podstawą odmowy składania zeznań przez wymienionego był w pierwszej kolejności fakt, że jest osobą najbliższą dla oskarżonego, a zatem jego wszelkie relacje są objęte zakazem dowodowym określonym w art. 182 § 1 k.p.k. W rzeczywistości, art. 391 § 2 k.p.k. dopuszcza odczytywanie na rozprawie protokołów złożonych poprzednio przez świadka wyjaśnień w charakterze oskarżonego „w warunkach określonych w § 1", a więc między innymi „jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia zeznań". Rozumując a contrario - gdy świadek odmawia zeznań na podstawie przysługującego mu prawa, odczytywanie poprzednich jego wypowiedzi złożonych w innej roli procesowej jest niedopuszczalne. Jedyny wyjątek, będący odstępstwem od tej zasady, ustawodawca wprowadza właśnie w dalszej części § 2, przez użycie sformułowania "w wypadku określonym w art. 182 § 3 k.p.k.". Wyjątkiem tym nie są zatem objęte, co oczywiste, sytuacje, o których mowa w art. 182 § 1 k.p.k. i w art. 185 k.p.k. (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2005 r., sygn. akt I KZP 8/05)

Reasumując - z uwagi na naprowadzone wyżej mankamenty zaskarżonego wyroku Sąd odwoławczy zmuszony był go uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olsztynie (art. 437 § 2 k.p.k.). Wobec istoty i wagi wskazanych uchybień, przedwczesne jest ustosunkowanie się do zarzutu błędów w ustaleniach faktycznych, choć Sąd meriti będzie miał na uwadze argumentację przytoczoną w apelacji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy trzeba zaś mieć na uwadze wyeliminowanie wskazanych wyżej uchybień, a tym samym dokonanie ustaleń faktycznych pozbawionych błędów i oceny dowodów zgodnej z wymogami art. 7 k.p.k., przy równoczesnym respektowaniu zasady obiektywizmu (art. 4 k.p.k.) i in dubio pro reo (art. 5 § 2 k.p.k.).

Sąd Okręgowy na podstawie art. 29 pkt. 1 ustawy Prawo o adwokaturze w zw. z § 14 pkt.2 pkt.4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. nr 163 poz. 1348) przyznał obrońcy oskarżonego adw. J. G. kwotę 420 zł tytułem opłaty za obronę wykonywaną z urzędu w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 96,60 zł tytułem podatku VAT od zasądzonego wynagrodzenia.