Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Tomasz Szabelski

Sędziowie: SA Małgorzata Stanek

SO (del.) Ryszard Badio (spr.)

Protokolant: sekretarz sądowy Paulina Działońska

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2018 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa R. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą
w W.

o zadośćuczynienie i rentę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 12 kwietnia 2017 r. sygn. akt I C 1692/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od R. P. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 884/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2017 r., w sprawie z powództwa R. P. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. o zadośćuczynienie i rentę, Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł w sposób następujący:

1a) tytułem zadośćuczynienia zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 270.000 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 250.000 zł od dnia 25 marca 2014 r. do dnia zapłaty, zaś od kwoty 20.000 zł od dnia 21 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

1b) tytułem skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby za okres od marca (...). do 31 grudnia 2016 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 47.600 zł – z ustawowymi odsetkami: od kwoty 23.950 zł – od dnia 25 marca 2014 r. do dnia zapłaty i od kwoty 23.650 zł – od dnia 1 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty;

1c) tytułem bieżącej renty na zwiększone potrzeby, od stycznia 2017 r. i na przyszłość, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwoty po 710 zł – do 10-tego dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

1d) tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.141 zł.

2. oddalił powództwo w pozostałej części;

3. tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części powództwa nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 17.683,00 zł;

4. odstąpił od obciążenia powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa;

5. nakazał zwrócić pozwanemu, ze Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 36,62 zł niewykorzystanej zaliczki na biegłego.

Przedstawione orzeczenie zapadło w wyniku następujących ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd pierwszej instancji:

Samochód osobowy marki F. (...), rok produkcji 1993, nr rejestracyjny (...), w okresie lat 1998 – 2009 był zarejestrowany na powoda.

W dniu 5 lipca 2000r. w godzinach wieczornych (22.00 – 23.00) na drodze publicznej na odcinku Ż. – S., w miejscowości S., miał miejsce wypadek drogowy z udziałem powoda. Powód był pasażerem swojego samochodu marki F. (...), znajdował się pod wpływem alkoholu. Pojazdem kierował syn powoda - Z. P.. Pasażerami pojazdu – poza powodem – była żona powoda - B. P. oraz J. B.. Powód miał zapięte pasy bezpieczeństwa. Kierujący pojazdem jechał z prędkością 60 - 70 km/h i w czasie jazdy, na skutek niezachowania ostrożności, stracił panowanie nad pojazdem, w związku z czym zjechał z drogi na prawą stronę na pobocze, wpadł do rowu i uderzył w drzewo. Powód siedział z tyłu pojazdu po prawej stronie. Doznał obrażeń głowy na skutek uderzenia w drzewo. Stracił przytomność na kilka minut. Żaden z uczestników wypadku nie wezwał pogotowia ratunkowego ani Policji. Poza powodem, nikt nie odniósł obrażeń. Z. P. odwiózł ojca do domu w D.. Dopiero w dniu 6 lipca 2000r., tj. następnego dnia po wypadku, pogotowie ratunkowe przetransportowało powoda na Oddział Neurochirurgii Wojewódzkiego Szpitala (...) w Z..

W Z. powód był hospitalizowany do dnia 21 lipca 2000r. Rozpoznano u powoda uraz głowy ze wstrząśnieniem mózgu, stłuczenie pnia mózgu oraz śpiączkę mózgową. W dniu 21 lipca 2000r. został przewieziony do Szpitala im. (...) w Ł.. Po konsultacji psychologicznej rozpoznano zaburzenia procesów poznawczych w zakresie pamięci świeżej i koncentracji uwagi, zakłócenia orientacji w czasie, ogólne spowolnienie procesów umysłowych.

Powód w kolejnych latach był wielokrotnie hospitalizowany z powodu pourazowych bólów głowy, obniżenia nastroju, okresowej agresji, drętwienia lewej połowy ciała, pogorszenia sprawności lewych kończyn. Dodatkowo rozpoznano: encefalopatię pourazową, zespół psychoorganiczny, niedowład lewostronny, zaburzenia depresyjne, padaczkę objawową oraz dysfunkcje w sferze psychologicznej.

Obrażenia powoda mogły powstać w wyniku wypadku z dnia 5 lipca 2000r.

Skutkiem urazu czaszkowo-mózgowego jest encefalopatia pourazowa z niedowładem lewostronnym, padaczka objawowa, zespół psychoorganiczny oraz zaburzenia depresyjne.

Z punktu widzenia neurologii, powód doznał z powodu padaczki pourazowej trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 20%.

Obrażenia odniesione w wyniku wypadku spowodowały naruszenie czynności narządu ciała (rozstrój zdrowia) trwający dłużej niż siedem dni w rozumieniu art. 157 § 1 KK.

U powoda nie stwierdzono innych urazów głowy, nadużywania alkoholu ani innych uzależnień, w związku z czym na obecny stan zdrowia mają wpływ wyłącznie obrażenia odniesione w wypadku.

Powód w związku z powypadkowym uszczerbkiem na zdrowiu jest osobą całkowicie, trwale niezdolną do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Wymaga dalszego systematycznego leczenia neurologicznego. Miesięczny koszt leków neurologicznych wynosi 50 zł. Wizyty u lekarza neurologa są możliwe w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

Pomoc osób trzecich w pierwszych trzech miesiącach po opuszczeniu szpitala była potrzebna powodowi przez około 6 godzin dziennie. Obecnie wymaga pomocy osób trzecich w wymiarze dwóch godzin dziennie.

Rokowania na przyszłość są niepomyślne z uwagi na trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.

Powód od czasu wypadku do chwili obecnej cierpi na następujące dolegliwości:

- bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi,

- znaczne problemy z pamięcią, pisaniem, czytaniem i liczeniem,

- nadmierna pobudliwość nerwowa,

- napadowe drętwienie lewej połowy ciała o obrazie napadów padaczkowych,

- gorsza sprawność lewej ręki.

Nieudzielenie powodowi pomocy medycznej bezpośrednio po wypadku nie miało wpływu na stwierdzony uszczerbek na zdrowiu. Powód nie wymagał interwencji neurochirurgicznej – leczony był zachowawczo, gdyż nie stwierdzono cech obrzęku mózgu, stosowano leczenie farmakologiczne.

Bezpośrednio po wypadku powód doznał ciężkiego urazu mózgu. Późnym następstwem uszkodzenia (...) są zaburzenia charakterologiczne i otępienne.
U powoda wystąpiły: zaburzenia pamięci, trudności w kojarzeniu, spowolniały tok myślenia, chwiejność afektywna, drażliwość, zaburzenia syntonii, stany wzmożonego napięcia emocjonalnego, zaburzenia snu, reakcje depresyjne. Skutki uszkodzenia (...) mają charakter trwały, powodują obniżoną tolerancję na sytuacje stresowe i występowanie reakcji nerwicowych.

Z punktu widzenia psychiatrii, powód doznał na skutek wypadku encefalopatii pourazowej z zaburzeniami charakteru i otępieniem, tj. trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 70%. Rokowanie co do ustąpienia objawów encefalopatii jest niepomyślne. Zakres cierpień był znaczny.

Badanie psychologiczne powoda ujawniło mikrouszkodzenia w obrębie (...) nasilenie zmian jest znacznego stopnia i są one skutkiem doznanego urazu czaszkowo-mózgowego.

Powód wykazuje niepełnosprawność umysłową w stopniu lekkim oraz nieznaczne uzależnienie od osób trzecich, co powoduje obniżenie poczucia własnej wartości. Rokowania są niepomyślne. Należy liczyć się ze stopniowym regresem intelektualnym pod postacią otępienia.

Powód wymagał terapii zajęciowej, stymulującej i podtrzymującej zaburzone na skutek urazu funkcje poznawcze.

Pomoc terapeutyczna jest możliwa w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Zasadne jest, aby powód korzystał z terapii zajęciowej w ramach NFZ, gdyż tam są organizowane grupy terapeutyczne, a dla powoda ważne jest pozostawanie w kontakcie interpersonalnym z innymi osobami, natomiast terapia w ramach praktyki prywatnej odbywa się indywidualnie. Istotna jest również współpraca i leczenie powoda przy współudziale psychiatrii i psychologa, a sprawniej przebiega taka współpraca w placówkach publicznych z uwagi na stały kontakt diagnostów i terapeutów.

Powód był przed wypadkiem zdrowym mężczyzną, prowadził własną firmę budowlano-remontową. W chwili wypadku miał 41 lat. Po wypadku nie mógł i nie może pracować z powodu obrażeń odniesionych w wyniku wypadku, w związku z czym zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. Utrzymuje się z renty z ubezpieczenia społecznego w wysokości 1.200 zł brutto miesięcznie. (...) pomaga mu rodzina. Leczy się neurologicznie. Cały czas odczuwa skutki wypadku. Sam prowadzi gospodarstwo domowe, w bieżącym funkcjonowaniu pomagają mu osoby trzecie.

W chwili wypadku powód miał zawartą umowę obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego z pozwanym.

Powód zgłosił szkodę pozwanemu w piśmie z dnia 25 stycznia 2014r., doręczonym pozwanemu w dniu 24 lutego 2014r., w którym wniósł o wypłatę zadośćuczynienia w wysokości 250.000 zł, skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby w wysokości 105.600 zł oraz miesięcznej renty na zwiększone potrzeby po 1.200 zł, począwszy od marca 2012r.

Pozwany odmówił powodowi wypłaty żądanych świadczeń.

Koszt usług opiekuńczych wynosił w okresie od lipca 2009r. do końca czerwca 2013r. 9,50 zł za godzinę opieki, zaś od lipca 2013r. wynosi 11 zł za godzinę opieki.

Sąd Okręgowy, na rozprawie w dniu 29 marca 2017r., oddalił na podstawie art. 217 § 3 KPC wnioski stron o powołanie biegłego lekarza z zakresu medycyny sądowej oraz wnioski powoda o powołanie biegłych lekarzy z zakresu neurochirurgii, ortopedii oraz pielęgniarstwa, uznając że okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione.

Sąd Okręgowy cofnął wniosek o powołanie biegłego z zakresu ortopedii, a na rozprawie w dniu 29 marca 2017r. poparł ten wniosek. Co do opinii biegłego lekarza ortopedy, z dokonanych ustaleń wynika, że powód nie doznał obrażeń narządów ruchu.

Sąd nie dał wiary twierdzeniom powoda w zakresie ponoszenia kosztów prywatnych konsultacji neurologicznych, gdyż powód nie przedstawił żadnych dowodów w tym zakresie (faktur, rachunków, paragonów), zaś co do kosztów leków neurologicznych oparł się na obiektywnym dowodzie w postaci opinii biegłego.

W zakresie zgłoszonych roszczeń Sąd Okręgowy ustalił, że w piśmie procesowym z dnia 22 sierpnia 2016r. (data nadania) powód po raz trzeci zmienił powództwo, wnosząc dodatkowo o zasądzenie:

1.  kwoty 40.284 zł z tytułu skapitalizowanej renty obejmującej koszty leczenia z ustawowymi odsetkami od dnia 25 marca 2014r.,

2.  kwoty 836 zł z tytułu miesięcznej renty na zwiększone potrzeby, płatnej do dnia dziesiątego każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek raty, począwszy od sierpnia 2016r.,

3.  kwoty 250 zł z tytułu miesięcznej renty, płatnej do dnia 10. każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami jw., począwszy od stycznia 2017r.,

4.  natomiast – w miejsce kwoty 122.010,64 zł – wniósł o zasądzenie kwoty 129.094,64 zł z ustawowymi odsetkami jak dotychczas, tj. od dnia 25 marca 2014r.

Powód wyjaśnił, że koszty leczenia obejmują koszty leków oraz koszty terapii, wskazane przez biegłą psycholog, zaś kwota 129.094,64 zł wynika z matematycznego działania w związku z kosztami opieki sprawowanej przez osoby trzecie - za okres od dnia 1 grudnia 2015r. do końca lipca 2016r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał powództwo za usprawiedliwione co do zasady, aczkolwiek dochodzone roszczenie było zdaniem Sądu zawyżone.

Wbrew wywodom pozwanego Sąd pierwszej instancji zauważył, że szkoda powoda wynikła z występku wypadku drogowego, stypizowanego w art. 177 § 1 KK. Zgodnie z art. 177 § 1 KK, kto, naruszając, chociażby nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 KK, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Sprawcą wypadku z udziałem powoda był Z. P., który w dniu 5 lipca 2000r. miejscowości S. nieumyślnie naruszył podstawową zasadę bezpieczeństwa w ruchu drogowym, a mianowicie zasadę ostrożności, wyrażoną w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2012r., poz.1137 ze zm.), zgodnie z którą uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność oraz unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, w następstwie czego stracił panowanie nad prowadzonym samochodem osobowym marki F. (...) nr rejestracyjny (...), zjechał z drogi i uderzył w drzewo, powodując u powoda obrażenia ciała w postaci ciężkiego urazu czaszkowo-mózgowego, które podlegają kwalifikacji karnej z art. 157 § 1 KK.

W tym stanie rzeczy, skoro szkoda powoda wynikła z przestępstwa, to zgodnie z art. 442 ¹ § 2 KC, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, a zatem roszczenie powoda przedawnienia się dopiero w 2020r.

Zgodnie z art. 819 § 4 KC, bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia, a powód zgłosił pozwanemu roszczenia w dniu 24 lutego 2014r.
W dniu tym doszło zatem do przerwania biegu przedawnienia, co nie oznacza jednak, że powód może dochodzić roszczenia o zapłatę zaległych rat rentowych za cały żądany okres.

Oceniając roszczenie dotyczące zadośćuczynienia Sąd Okręgowy podniósł, że należność z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę (art. 445 § 1 KC) winna być w takim stopniu „odpowiednia”, aby poszkodowany za jej pomocą mógł zatrzeć lub co najmniej złagodzić odczucie krzywdy i odzyskać równowagę psychiczną Zadośćuczynienie winno mieć charakter całościowy i obejmować wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, zarówno już doznane, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości, a więc prognozy na przyszłość. Przekładając te uwagi na realia sprawy niniejszej Sąd okręgowy wskazał, że w chwili wypadku był człowiekiem młodym (miał wówczas 41 lat), był osobą zdrową i aktywną zawodowo, a na skutek wypadku doznał 90% uszczerbku na zdrowiu, przy czym uszczerbek ten ma charakter stały, rokowania na przyszłość z neurologicznego, psychiatrycznego oraz psychologicznego punktu widzenia są niepomyślne, zakres cierpień powoda były znaczny i cały czas odczuwa on dotkliwe skutki wypadku. Powód, z człowieka pełnosprawnego, został inwalidą o znacznym stopniu kalectwa, zwłaszcza w sferze psychiczno-intelektualnej, osobą niezdolną do jakiejkolwiek pracy, zdaną w dużym stopniu na pomoc osób trzecich i nie ma żadnych szans na wyzdrowienie.

Uwzględniając powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że zadośćuczynienie adekwatne do rozmiaru krzywdy powoda wynosi 270.000 zł.

Żądanie zapłaty zadośćuczynienia ponad zasądzoną kwotę, jako wygórowane, Sąd oddalił.

W zakresie zwiększonych potrzeb Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 444 § 2 KC. Przepis ten stanowi, że jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Biorąc pod uwagę okoliczności faktyczne przedstawione przez powoda Sąd pierwszej instancji skonstatował, że żąda on renty na zwiększone potrzeby, obejmującej koszty leczenia oraz opieki osób trzecich za okres od chwili wypadku, tj. od lipca 2000r.i na przyszłość, przy czym za okres od 2000r. do końca lipca 2016r. powód dokonał skapitalizowania rat rentowych.

Sąd Okręgowy uznał, że zarzut przedawnienia rat rentowych zasługuje na uwzględnienie. Roszczenie o zapłatę zaległych rat renty jest roszczeniem o świadczenie okresowe i zgodnie z powołanym wyżej przepisem oraz art. 120 § 1 KC przedawnia się w terminie trzech lat, tj. powód nie może dochodzić tych roszczeń za okres dłuższy niż trzy lata wstecz od chwili przerwania biegu przedawnienia, czyli od chwili zgłoszenia pozwanemu roszczenia w zgłoszeniu szkody, tj. od dnia 24 lutego 2014r. (por. wyrok SN z dnia 19 lutego 2015r., III CSK 167/14).

W tym stanie rzeczy, powód może dochodzić zaległych rat rentowych za okres od marca 2011r., natomiast co do rat rentowych należnych do końca lutego 2011r. pozwany – zgodnie z art. 117 § 2 KC – uchylił się od ich zaspokojenia, w związku ze skutecznym podniesieniem zarzutu przedawnienia.

Co do wysokości renty Sąd pierwszej instancji zauważył, że powód wykazał, iż zwiększone potrzeby, mające bezpośredni związek przyczynowy z obrażeniami odniesionymi w wypadku, obejmują koszty leków neurologicznych (50 zł miesięcznie) oraz koszty opieki (9,50 zł za godzinę opieki do 30 czerwca 2013r. i 11 zł za godzinę opieki od lipca 2013r.) w wymiarze dwóch godzin dziennie, uznał jednak słuszność stanowiska pozwanego, że powód nie może domagać się podwójnej stawki za dni wolne od pracy, gdyż opiekę nad powodem sprawują osoby bliskie i powód faktycznie nie ponosił kosztów opieki.

Sąd Okręgowy zauważył, że powód zgłosił roszczenie o zapłatę zaległych rat rentowych zgłoszeniu szkody, doręczonym pozwanemu w dniu 24 lutego 2014r. i co do zaległych rat rentowych za okres od marca 2011r. do 31 marca 2014r. pozwany znajduje się w opóźnieniu od 25 marca 2014r.

Za powyższy okres suma rat rentowych wynosi:

- 1.850 zł (koszty leków) (37 miesięcy x 50 zł) oraz

- 22.100 zł (koszty opieki), tj. łącznie 23.950 zł, (10 miesięcy 2011r., 24 miesiące za lata 2012- 2013 i 3 miesiące w 2014r.) i od kwoty 23.950 zł zasądzono odsetki od dnia 25 marca 2014r. na podstawie art. 481 KC w zw. art. 817 § 1 KC.

Suma zaległych rat rentowych za okres od kwietnia 2014r. do dnia 31 grudnia 2016r. wynosi:

- 1.650 zł (koszty leków) (33 miesiące x 50 zł) oraz

- 22.000 zł (koszty opieki), tj. łącznie 23.650 zł (9 miesięcy 2014r., 24 miesiące za lata 2015-2016) i od kwoty 23.650 zł zasądzono odsetki od dnia 1 stycznia 2017r. (art. 481 KC).

Począwszy od stycznia 2017r. i na przyszłość Sąd Okręgowy zasądził rentę na zwiększone potrzeby w wysokości 710 zł, co obejmuje 50 zł – koszty leków + 660 zł – koszty opieki (22 złotych dziennie x 30 dni).

Żądanie zaległych rat rentowych oraz bieżącej renty ponad zasądzone kwoty, jako nieudowodnione, Sąd oddalił.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że z treści opinii biegłych lekarzy neurologa oraz psychiatry wynika, że wizyty lekarskie dostępne są w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, a powód, który jest rencistą, podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, zaś co do terapii psychologicznej, z opinii biegłej psycholog wynika, że dla powoda wskazana jest terapia refundowana z NFZ, co biegła przekonująco uzasadniła.

W zakresie kosztów Sąd Okręgowy wyjaśnił, że powód wygrał sprawę w ok. 67% . Koszty poniesione przez powoda wyniosły 7.200 zł (wynagrodzenie pełnomocnika), a poniesione przez pozwanego - 8.130,38 zł (wynagrodzenie pełnomocnika, opłata skarbowa od pełnomocnictwa, zaliczka na wynagrodzenie biegłej), czyli suma tych kosztów wynosi 15.330,38 zł, z czego powód powinien ponieść 33% (w tym stosunku przegrał proces), tj. 5.059 zł, zaś skoro powód poniósł koszty procesu w wysokości 7.200 zł, to zasądzono na rzecz powoda różnicę tych kwot, tj. 2.141 zł z tytułu częściowego zwrotu kosztów procesu.

Nieuiszczone koszty sądowe wyniosły 26.393,72 zł i obejmowały nieuiszczoną opłatę od roszczeń powoda oraz wynagrodzenie biegłych, pokryte tymczasowo ze Skarbu Państwa. Na podstawie art. 113 ust. 1 UKSC kosztami tymi od uwzględnionej części powództwa Sąd Okręgowy obciążył pozwanego, zaś na podstawie art. 113 ust. 4 UKSC, z uwagi na trudną sytuację materialną powoda, Sąd Okręgowy odstąpił od obciążenia go kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa.

Apelację od przedstawionego wyżej wyroku, w zakresie oddalającym powództwo w kwocie 129.094,64 zł oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania złożył pozwany zarzucając:

1.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 444 § 2 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, że świadczenie dochodzone przez powoda z tytułu opieki i wyręki świadczonej na jego rzecz przez osoby trzecie w okresie od lipca 2000r do lipca 2016 r. ma charakter renty z tytułu zwiększonych potrzeb, podczas gdy renta z tytułu zwiększonych potrzeb ma charakter odszkodowania, które ma pokryć zwiększone potrzeby, czyli szkodę przyszłą, zaś poniesione już wydatki z tytułu opieki i wyręki osób trzecich wchodzą w zakres „wszelkich wydatków” o których mowa w art. 444 § 1 k.c. i tym samym powinno być zasądzone odszkodowanie z tytułu poniesionych kosztów pomocy i wyręki osób trzecich na zasadzie art. 444 § 1 k.c;

2.  obrazę prawa materialnego - art. 444 § 1 k.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy świadczenie dochodzone przez powoda, z tytułu opieki i wyręki świadczonej na jego rzecz przez osoby trzecie w okresie od lipca 2000r do lipca 2016 r. ma charakter odszkodowania z tytułu przeszłych kosztów poniesionych z tytułu opieki i wyręki osób trzecich, które to koszty wchodzą w zakres „wszelkich wydatków” o których mowa w art. 444 § 1 k.c. i tym samym powinno być zasądzone odszkodowanie z tytułu poniesionych kosztów pomocy i wyręki osób trzecich na zasadzie art. 444 § 1 k.c., a nie świadczenie z tytułu skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeb, bowiem zwiększone potrzeby mają charakter szkody przyszłej i renta z tytułu zwiększonych potrzeb ma te przyszłe szkody, dające się określić i wyrazić w pieniądzu rekompensować;

3.  obrazę prawa materialnego – art. 118 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, iż do świadczenia dochodzonego przez powoda tytułem poniesionych kosztów pomocy i wyręki osób trzecich w okresie od lipca 201^ r. do lipca 2016 r. ma zastosowanie trzyletni termin przedawnienia, podczas gdy świadczeni to nie jest świadczeniem okresowym, lecz jednorazowym odszkodowaniem, a zatem powinien mieć tu zastosowanie art. 442 ¹ § 2 k.c. i 20-letni termin przedawnienia, bowiem wypadek, wskutek którego powód ucierpiał ma charakter czynu niedozwolonego, wynikającego z występku.

Mając na uwadze przedstawione zarzuty powód wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 2, przez zasądzenie dodatkowo kwoty 129.094,64 zł tytułem odszkodowania za poniesione koszty opieki i wyręki świadczonej powodowi przez osoby trzecie, w raz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 marca 2014 r. do dnia zapłaty;

2.  skorygowanie orzeczenia o kosztach procesu stosownie do wyniku postępowania;

3.  zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego;

W odpowiedzi na apelacje powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona. Przede wszystkim była ona jednak znacznie przeszacowana, co nakazuje podać w wątpliwość dokonanie przez stronę skarżącą uważnej analizy uzasadnienia zaskarżonego wyroku.

Po pierwsze, abstrahując od tego, czy objęte apelacją roszczenie stanowi rentę, czy odszkodowanie, powód nie zauważył, iż określając należne mu świadczenie z tytułu kosztów pomocy i wyręki świadczonej przez osoby trzecie Sąd Okręgowy podzielił stanowisko pozwanego, że ze względu na fakt, iż pomoc ta świadczona była powodowi przez osoby bliskie, nieuprawnione było roszczenie o zasądzenie za dni wole i święta podwójnej stawki godzinowej.
W apelacji powód w żaden sposób nie zakwestionował tej oceny, dlatego przyjęte przez Sąd Okręgowy reguły ustalania świadczenia związanego z kosztami pomocy i opieki osób trzecich należało uznać za wiążące.

Powyższe oznacza to, że roszczenie powoda sprecyzowane w tabeli zamieszczonej na karcie 218 akt sprawy (pismo procesowe powiodą z 30 października 2015 r.) powinno być obniżone w następujący sposób: w pozycji pierwszej o 974,40 zł, w pozycji drugiej o 406,00 zł, w pozycji trzeciej o 1.716,00 zł, w pozycji czwartej o 1.381,80 zł, w pozycji piątej o 3095,40 zł, w pozycji szóstej o 2.967,00 zł, w pozycji siódmej o 1.635,30 zł, w pozycji ósmej o 1.224,72 zł, w pozycji dziewiątej o 840,00 zł, w pozycji dziesiątej o 8.512,00 zł, w pozycji jedenastej o 5.984,00 zł oraz poza tabelą - za okres od 1.12. (...) do 31 lipca 2016 – o kwotę 1.716 zł. W efekcie roszczenie powoda wynikające z kosztów pomocy i opieki świadczonej przez osoby trzecie powinno zostać obniżone do kwoty 98.641,73 zł. W zakresie różnicy, część została przez Sąd Okręgowy oddalona jako nieuzasadniona, a część jako przedawniona. Nawet gdyby zarzut przedawnienia okazał się nieuzasadniony, to i tak przyjęte przez Sąd Okręgowy reguły ustalania świadczenia związanego z kosztami pomocy i opieki osób trzecich polegające na odmowie przyznania świadczenia w podwójnej stawce godzinowej za dni świąteczne (reguły niezakwestionowane w apelacji) nakazywały oddalenie powództwa w tym zakresie.

Po drugie, wyjaśnić należy, że znaczna część roszczenia oznaczonego kwotą 129.094,64 zł została przez Sąd pierwszej uwzględniona. Za Sądem Okręgowym wyjaśnić należy, że z tytułu kosztów opieki świadczonej przez osoby trzecie powodowi przyznane zostało świadczenie w wysokości 22.100 zł za okres od 1 marca 2011 r. do 31 marca 2011 r. oraz kolejne w wysokości 22.000 zł za okres od 1 kwietnia 2014 r. do 31 grudnia 2016 r. Łącznie z tego tytułu Sąd Okręgowy zasądził zatem od pozwanego na rzecz powoda kwotę 44.100 zł. Należność ta wykraczał jednak poza ramy czasowe wskazane przez powoda w ostatnim rozszerzeniu powództwa. Powód wyjaśnił wówczas, że roszczenie dotyczy okresu od 9 sierpnia 2000 r. do 31 lipca 2016 r. Ponieważ Sąd Okręgowy przyznał powodowi świadczenie w kwocie 11 zł za godzinę (bez względu na święta i dni wolne) oraz ocenił potrzeby powoda na 2 godziny dziennie, to za sierpień 2016 zsądził 682 zł, za wrzesień 660 zł, za październik 682 zł, za listopad 660 zł i za grudzień 682 zł. Po odjęciu kwot dotyczących wymienionych miesięcy od sumy zasądzonej przez Sąd Okręgowy z tytułu kosztów opieki i wyręki świadczonej powodowi przez osoby trzecie (44.100 zł) zł okazuje się, że różnica w wysokości 40.052,00 zł pokrywa się częściowo z roszczeniem określonym przez powoda na kwotę 129.094,64 zł. Pamiętać zaś trzeba, że ze względu na inne reguły ustalenie świadczenia w dniach świątecznych roszczenie to należało pomniejszyć do poziomu 98.641,73 zł. W istocie więc, z przyczyn podanych wyżej, przedmiot zaskarżenia powinien zostać określony kwotą 98.641,73 – 40.052,00 = 58.589,73 zł. Wartość przedmiotu zaskarżenia wskazana w apelacji została więc przeszacowana o kwotę: 129.094,64 – 58.589,73 = 70.504,91 zł.

Jak wynika z rozważań poczynionych przez Sąd pierwszej instancji, oddalenie powództwa dotyczyło nie tylko świadczenia związanego kosztami pomocy i opieki osób trzecich, ale również części zadośćuczynienia i świadczenia związanego z kosztami leczenia i rehabilitacji.

Podkreślić trzeba, że właśnie w zakresie kosztów leczenia i rehabilitacji powód poniósł najdotkliwszą porażkę (proporcjonalnie), gdyż jego roszczenie w kwocie 40.284 zł zostało uwzględnione jedynie do poziomu 3.500 zł. Zaś jego roszczenie na przyszłość określone kwotą 250 zł miesięcznie zostało ocenione na kwotę 50 zł miesięcznie. Jak wynika z treści apelacji powód nie zakwestionował tej oceny ograniczając się do kwestii związanej z przedawnieniem świadczenia dotyczącego kosztów pomocy i opieki osób trzecich, zaś Sąd Apelacyjny związany był podstawą faktyczną zaskarżenia.

W zakresie zarzutu przedawnienia argumenty apelacji okazały się chybione.

Nie kwestionując stanowiska przedstawionego przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w sprawie I ACa 1342/14 i Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie I ACa 530/14 oraz stanowiska Sądu Najwyższego w sprawie II CR 365/73, że wydatki poniesione na zaspokojenie zwiększonych po wypadku potrzeb stają się szkodą, wyjaśnić należy, że powód nie udowodnił aby poniósł jakiekolwiek koszty opieki i pomocy osób trzecich związane z wypadkiem. Nie oznacza to oczywiście, że powód nie zrealizował swoich zwiększonych potrzeb, gdyż pomoc i opiekę świadczyły powodowi osoby najbliższe, działo się to jednak bezpłatnie. W efekcie nie można mówić, aby podstawą powództwa o zapłatę kwoty 129.094,64 zł mógł być przepis art. 444 § 1 k.c. Powód wadliwie zaś utożsamia fakt realizacji zwiększonych potrzeb z poniesieniem kosztów tej operacji.

Przedmiotowa sytuacja mieści się w dyspozycji art. 444 § 2 k.c., który stanowi, że jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność pracy zarobkowej albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Stan zwiększenia potrzeb powoda w związku koniecznością pozyskiwania pomocy osób trzecich w czynnościach życia codziennego ujawnił się już w dniu 9 sierpnia 2000 r., czyli po opuszczeniu przez powoda szpitala. Już od tej chwili sprawca wypadku, czy też gwarant ubezpieczeniowy powinni przekazywać powodowi co miesiąc (z góry) świadczenia rentowe, na pokrycie bieżących kosztów pomocy, której powód potrzebował w czynnościach opiekuńczych i zwykłych czynnościach życia codziennego. Zaniechanie w tym zakresie ze strony sprawcy, czy też zakładu ubezpieczeń powodowało, że niezrealizowane raty renty na zwiększone potrzeby stały się ratami zaległymi.

Bezspornie potrzeby powoda w zakresie opieki i pomocy w życiu codziennym były zaspokajane przez najbliższych członków rodziny powoda, odbywało się to jednak bezpłatnie, co oznacza, że powód nie poniósł żadnych kosztów w znaczeniu art. 444 § 1 k.c., które mogłyby być identyfikowane jako szkoda związana z wypadkiem. Inaczej mówiąc renta zaległa, nie została przekształcona w szkodę i dlatego w zakresie przedawnienia podlegała ocenie przez pryzmat art. 118 k.c.

Jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, powołując się na stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w sprawie III CSK 167/14 artykuł 442 ¹ k.c., normujący terminy przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, nie różnicuje tych terminów w zależności od rodzaju roszczenia, co oznacza, że mają one zastosowanie do wszystkich roszczeń, a więc także do roszczenia o rentę. W kontekście tego roszczenia uwzględnić jednak należy, iż jego istotą jest okresowy charakter. W związku z tym, trzeba rozróżniać roszczenie o samo prawo do renty, od roszczenia o zapłatę poszczególnych jej rat. To pierwsze ulega przedawnieniu według reguły z art. 442 ¹ k.c., a zatem przy odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną występkiem najdalej z upływem dwudziestu lat od jego popełnienia. Natomiast roszczenie o zapłatę zaległych konkretnych rat rentowych przedawnia się na podstawie art. 118 k.c. w zw. z art. 120 § 1 k.c. z upływem trzech lat (powód nie może dochodzić tych roszczeń za okres dłuższy niż trzy lata wstecz od wniesienia pozwu). Skarżący w swojej apelacji nie podjął żadnej polemiki z przedstawionym stanowiskiem, ograniczając się do forsowania twierdzenia, że koszty opieki zostały przez poniesione, co nie znajduje żadnego potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym.

Niezależnie do powyższego wyjaśnić należy, że nawet gdyby powód, we własnym zakresie ponosił koszty opieki, to czyniłby to cyklicznie w okresach miesięcznych. Sytuacja ta także byłaby objęta dyspozycją art. 118 k.c.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach instancji odwoławczej Sąd Apelacyjny orzekł stosując z zasadę odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Ponieważ powód odniósł porażkę w postępowaniu apelacyjnym, a jego sytuacja majątkowa poprawiła się w związku z uwzględnieniem znacznej części powództwa, Sąd Apelacyjny uznał, że zachodzą podstawy do obciążenia go kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez stronę pozwaną. Koszty te zostały ustalone w kwocie minimalnej, stosownie do wartości przedmiotu zaskarżenia - na podstawie § 2 pkt 6 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawi opłat za czynności radców prawnych - tj. z dnia 3 stycznia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 265).