Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 kwietnia 2018r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2018r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w S.

przeciwko M. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 7 grudnia 2016r., sygn. akt X GC 293/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 8.100 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V AGa 108/18

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka Akcyjna w S. wystąpiła do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie z pozwem w postępowaniu elektronicznym, w którym domagała się zasądzenia od pozwanego M. B. kwoty 759.668,50zł wraz z ustawowymi odsetkami od daty wniesienia pozwu oraz kosztami procesu. Uzasadniając żądanie powódka podała, że strony łączyła umowa o świadczenie usług ubezpieczeniowych. Na podstawie tej umowy pozwany był uprawniony do pośredniczenia w zawieraniu w imieniu powódki umów ubezpieczenia w programie inwestycyjno-rentowym pod nazwą (...). Zgodnie z umową, pozwany był też uprawniony do otrzymania prowizji w wysokości 100% regularnych składek ubezpieczeniowych należnych w pierwszym roku trwania danej umowy ubezpieczenia z zastrzeżeniem, że w przypadku gdy w okresie pierwszych 24 miesięcy od zawarcia danej umowy ubezpieczający odstąpi od umowy lub ją rozwiąże albo też zaprzestanie opłacania składek, będzie zobowiązany do zwrotu otrzymanej prowizji. Pozwany pośredniczył w zawarciu 24 umów ubezpieczenia i z tego tytułu otrzymał 844.569,00zł, jednakże trzynaście polis zostało anulowanych przez ubezpieczających, którzy złożyli oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych swoich oświadczeń woli z powołaniem się na działanie pod wpływem błędu, zaś jedenaście pozostałych polis zostało rozwiązanych z uwagi na brak płatności składek ze strony ubezpieczających. Łączna wysokość prowizji wypłaconej z tytułu zawarcia powyższych umów wyniosła 759.668,50 zł, której to kwoty obecnie domaga się powódka.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym w dniu 10 grudnia 2015r. pozwany domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia od powódki na swą rzecz kosztów procesu. Nie kwestionując podanych w pozwie okoliczności faktycznych zarzucił, że czynności związane z wykonywaniem umowy na rzecz powódki powierzył innym, profesjonalnym podmiotom, co skutkowało wyłączeniem jego odpowiedzialności na podstawie art.429 k.c.

Wyrokiem z 7 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach uwzględniając powództwo w całości zasądził od pozwanego na rzecz powódki żądaną kwotę wraz z ustawowym odsetkami od 3 grudnia 2015r., a od 1 stycznia 2016r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie oraz kosztami procesu w wysokości 16.713zł. Sąd ten ustalił, że w dniu 1 lipca 2012 r. strony zawarły umowę o świadczenie usług pośrednictwa ubezpieczeniowego, aneksowaną w dniu 4 grudnia 2013r., na podstawie której pozwany został uprawniony do pośredniczenia w zawieraniu umów ubezpieczenia w programie inwestycyjno-rentowym (...) w imieniu powódki. Umocowanie odnosiło się do wykonywania na rzecz i w imieniu (...) działalności agencyjne, to jest pośredniczenia przy zawieraniu umów indywidualnego i grupowego ubezpieczenia na życie. Następnie ustalono, że w § 5 ust. 1 i 2 załącznika nr 2 do umowy przewidziano, że „agent nie może udzielać dalszych pełnomocnictw. Osoby fizyczne, przy pomocy których agent wykonuje czynności agencyjne, działają z upoważnienia agenta – w ramach niniejszego pełnomocnictwa.(…) Agent zobowiązany jest do posługiwania się tylko i wyłącznie osobami fizycznymi, posiadającymi uprawnienia do wykonywania czynności agencyjnych i wpisanymi do Rejestru Agentów Ubezpieczeniowych; osoby te działają na podstawie upoważnienia Agenta.” Mimo takiego zastrzeżenia pozwany zawarł ze spółką (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością ustną umowę, w ramach której zlecił tej spółce czynności agencyjne. Jak ustalono, w trakcie współpracy zawarte zostały 24 umowy ubezpieczenia, które potwierdzono polisami. Z tytułu zawartych umów pozwany otrzymał od powódki wynagrodzenie stosownie do § 1 pkt 3 aneksu do umowy stanowiącego, że „prowizję pierwszoroczną za zawarcie umów (...) uważa się za zarobioną i należną w całości agentowi pod warunkiem opłacania przed dwa lata składek ubezpieczeniowych”. Wypłacona przez powódkę prowizja wyniosła kwotę 756.668,50zł. Wskazując na treść § II aneksu z dnia 4 grudnia 2013r., zgodnie z którym „w przypadku gdy umowa ubezpieczenia zostaje rozwiązana w ciągu pierwszych 24 miesięcy trwania ochrony ubezpieczeniowej z powodu: odstąpienia przez ubezpieczającego, wypowiedzenia przez ubezpieczającego, zaprzestania opłacania składek ubezpieczeniowych przez ubezpieczającego, agent zobowiązany jest do zwrotu części otrzymanej pierwszorocznej prowizji za zawarcie(…)”, Sąd Okręgowy stwierdził, że w odniesieniu do wskazanych wyżej polis zaistniały przesłanki uzasadniające żądanie zwrotu prowizji. Pozwany nie kwestionował bowiem, że niektórzy z ubezpieczonych uchylili się od oświadczenia woli jako złożonego pod wpływem błędu, zaś pozostali uiszczali składki jedynie za pierwsze miesiące obowiązywania umowy. Nie zwrócił on uzyskanej kwoty prowizji, mimo skierowanego do niego wezwania.

W oparciu o powyższe okoliczności Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo jest w pełni zasadne w świetle postanowień zawartej przez strony umowy oraz art. 12 ustawy z 22 maja 2003 r. ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Wskazał przy tym, że agent może wprawdzie posługiwać się w powierzonych mu czynnościach osobami fizycznymi spełniającymi wymogi określone w ustawie, jednak umowy, jakie z nimi zawiera, nie są umowami agencyjnymi. W konsekwencji za działania tych osób fizycznych odpowiada agent jak za własne działania i zaniechania, na podstawie art. 474 k.c. Regulacja taka została zamieszczona również w § 5 załącznika nr 2 do łączącej strony umowy. Jak stwierdził Sąd Okręgowy, bez znaczenia dla odpowiedzialności pozwanego wobec powódki były zatem podnoszone przez niego okoliczności odnoszące się do zawarcia umowy ze spółką prawa handlowego. Wobec wyraźnego ograniczenia do posługiwania się przez agenta wyłącznie osobami fizycznymi, nie mogło to odnieść względem powódki jakiegokolwiek skutku. Z kolei zawarcie umowy z prezesem tej spółki K. T. jako osobą fizyczną, na co również powoływał się pozwany, było bez znaczenia o tyle, że za działania takiej osoby, w tym ewentualne czyny niedozwolone, pozwany ponosił względem powoda pełną odpowiedzialność, jak za własne działania. W świetle tych rozważań bez znaczenia pozostawało czy powódka wiedziała o powierzeniu wykonywania czynności pośrednictwa innym osobom oraz na jaki cel zostały przeznaczone środki uzyskane z tytułu prowizji. Odnosząc się z kolei do obowiązku zwrotu wypłaconych kwot, stwierdził Sąd Okręgowy, że wynika on z § 1 § II aneksu z dnia 4 grudnia 2013 r. Pozwany jako agent zobowiązany był do zwrotu całej kwoty otrzymanej pierwszorocznej prowizji, gdy umowa ubezpieczenia została rozwiązana w ciągu pierwszych 24 miesięcy, a składka ubezpieczeniowa została opłacona za mniej niż cztery miesiące. Sąd wskazał również, że takie postanowienie umowne jest zgodne z normą art. 761 ⁷ k.c., która przewiduje możliwość umownego uregulowania odpowiedzialności agenta za wykonanie w określonym zakresie zobowiązania przez ubezpieczającego. Podkreślił też, że pozwany nie kwestionował ani okoliczności, że wskazane przez powódkę umowy uległy rozwiązaniu, ani wysokości prowizji podlegającej zwrotowi w oparciu o przywołane postanowienia umowne. Wobec niekwestionowania przez pozwanego istnienia przesłanek umownych do żądania kwoty objętej pozwem, w świetle tego, że okoliczności podnoszone przez pozwanego nie miały znaczenia dla jego odpowiedzialności kontraktowej, Sąd Okręgowy stwierdził, że zbędne było przesłuchiwanie świadków i stron na okoliczności nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu oparto o przepis art. 98 k.p.c.

W apelacji od tego wyroku pozwany zarzucił naruszenie art.233 § 1 k.p.c. poprzez przekraczające granice swobodnej oceny dowodów pominięcie istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych, naruszenie art.217 § 2 k.p.c. w związku z art.227 k.p.c. polegające na oddaleniu wniosków dowodowych zgłaszanych w pismach procesowych pozwanego, a zmierzających do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, co miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku jako opartego na niepełnych ustaleniach faktycznych, a także naruszenie art.177 § 4 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o zawieszenie postępowania pomimo, że ujawniony został czyn, którego ustalenie na drodze postępowania karnego mogłoby wywrzeć wpływ na niniejsze postępowanie. Ponadto skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego a to art.429 k.c. poprzez uznanie, że okoliczność zawarcia przez niego umowy z K. T. pozostaje bez znaczenia dla sprawy. W oparciu o powyższe zarzuty pozwany domagał zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na swą rzecz kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie wniósł o uchylenie wyrobu i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na swą rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna i jako taka nie może odnieść spodziewanego skutku.

Poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne zostały w całości oparte na okolicznościach pomiędzy stronami niespornych, wobec czego Sąd Apelacyjny akceptuje jej w pełni i bez zbędnego powtarzania czyni własnymi.

Wbrew podniesionym w apelacji zarzutom Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia wskazanych przez skarżącego przepisów proceduralnych. Zarzut naruszenia art.233 § 1 k.p.c. okazał się o tyle bezprzedmiotowy, że skarżący nie łączył przypisanego Sądowi uchybienia z nieprawidłową oceną dowodów, do której wspomniany przepis się odnosi, lecz z pomięciem okoliczności faktycznych dotyczących relacji umownych, jakie łączyły pozwanego z innymi podmiotami, którym powierzył wykonywanie obowiązków wynikających z umowy zawartej z powódką, a także z wysokością kwot uiszczonych na rzecz tych podmiotów. Wobec braku jakichkolwiek zarzutów o sprzeczności wniosków wywiedzionych przez Sąd Okręgowy z zasadami logiki czy doświadczenia życiowego, Sąd Apelacyjny uznał, że twierdzenie skarżącego o naruszeniu art.233 § 1 k.p.c. jest chybione. W sprawie nie doszło też do naruszenia art.217 § 2 k.p.c. w związku z art.227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych pozwanego zmierzających do wykazania wymienionych wyżej okoliczności faktycznych, to jest współpracy z osobami trzecimi przy wykonywaniu zobowiązania oraz przeprowadzonymi w związku z tym rozliczeniami. Zgodzić się trzeba z Sądem Okręgowym, że okoliczności te nie miały dla sprawy żadnego znaczenia, wobec czego słusznie Sąd ten wnioski dowodowe pozwanego oddalił. Konsekwentnie należało też uznać, że toczące się postępowanie karne, które dotyczy wymienionych wyżej kwestii, pozostaje bez wpływy na wynik niniejszej sprawy.

Na akceptację zasługuje również dokonana przez Sąd Okręgowy ocena prawna, oparta na prawidłowo wskazanych normach prawa materialnego. Jak już o tym była mowa, podjęcie przez pozwanego współpracy z innymi podmiotami przy wykonywaniu umowy z powódką oraz sposób działania tych podmiotów nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Odmiennie niż podnosi skarżący, ponieważ powódka wywodzi swe roszczenie z reżimu odpowiedzialności kontraktowej, a nie deliktowej, art.429 k.c. nie znajduje zastosowania dla oceny sposobu, w jaki pozwany z tych obowiązków się wywiązał. Właściwą normą jest art.474 k.c., zgodnie z którym dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działania i zaniechania za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Odpowiedzialność ta kształtuje się na zasadzie ryzyka, a okoliczność, że wykonanie umowy powierzono profesjonaliście pozostaje prawnie irrelewantna. W szczególności, odmiennie niż w przypadku opisanym w art.429 k.c., nie prowadzi ona do uwolnienia dłużnika od odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

W świetle powyższych uwag nie zachodziły również przesłanki uzasadniające zawieszenie postępowania na podstawie art.177 § 1 pkt 4 k.p.c. Nawet wydanie prawomocnego wyroku karnego odnoszącego się do zdarzeń związanych z współpracą pomiędzy pozwanym a innymi osobami przy wykonywaniu zobowiązania nie będzie miało żadnego wpływu na powstanie i zakres odpowiedzialności pozwanego wobec powódki. Podobnie należy ocenić przywołaną w apelacji okoliczność, że pozwany na posiada środków na zapłatę dochodzonej kwoty.

Podsumowując – ponieważ okoliczności przesądzające o zasadności żądania powódki były niesporne, a zarzuty pozwanego nie znajdowały oparcia w prawie, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku w jakiejkolwiek części.

Z tych względów na podstawie art.385 k.p.c. apelacja pozwanego został oddalona jako niezasadna. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art.98 k.p.c. w związku z § 2 pkt i § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r.m poz.1804 ze zm.).

SSA Aleksandra Janas SSA Irena Piotrowska SSA Olga Gornowicz - Owczarek