Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Suchcicka (spr.)

Sędziowie: SA Dorota Elżbieta Zarzecka

SA Barbara Orechwa-Zawadzka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 lutego 2018 r. w B.

sprawy z odwołania A. S.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o zmianie warunków podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek apelacji wnioskodawcy A. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 sierpnia 2017 r. sygn. akt IV U 433/17

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od A. S. na rzecz Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w O. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 760/17

UZASADNIENIE

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia 30 grudnia 2005 r., (znak: KU/W – (...)- (...), (...): (...)) dokonał zmiany warunków podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników A. S. przez stwierdzenie, że w związku z ustaniem ubezpieczenia rolniczego od dnia 1 stycznia 2005 r., nie istnieje obowiązek opłacania składki kwartalnej w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno - rentowe za okres od IV kwartału 2004 r. Decyzją tą uchylono również decyzję z dnia 18 sierpnia 2005 r., (znak: KU/W - (...)) o zmianie warunków opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników za osoby rozpoczynające wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Od powyższej decyzji ubezpieczony złożył odwołanie wnosząc o jej „uchylenie” jako niezgodnej z obowiązującym prawem. W załączeniu przedłożył kserokopię postanowienia Sądu Okręgowego w Olsztynie X Wydziału Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w E. z dnia 9 lutego 2006 r., sygn. akt: IV U 46/06 oraz kserokopię odpowiedzi na odwołanie KRUS Oddział (...) w A. z dnia 4 kwietnia 2006 r. od decyzji tego organu z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W- (...)- (...).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego odrzucenie w całości, a w razie nieuwzględnienia tego wniosku - o oddalenie, wskazując, że skarżona decyzja była już przedmiotem rozpoznania w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Olsztynie pod sygn. akt: IV U 2493/11, a następnie pod sygn. akt: IV U 260/15. Pozwany organ rentowy w motywach uzasadnienia odpowiedzi na odwołanie w sposób szczegółowy przedstawił przebieg ubezpieczenia wnioskodawcy, wskazując przy tym, że merytorycznie odwołanie jest również nieuzasadnione.

Postanowieniem z dnia 10 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie odrzucił odwołanie od powyższej decyzji z mocy art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., oceniając, że sprawa dotycząca odwołania od decyzji z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W – (...)- (...), (...): (...) została już prawomocnie osądzona. W uzasadnieniu wskazał, że Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 27 lipca 2015 r., w sprawie IV U 260/15 (poprzednio IV U 2493/11) odrzucił odwołania A. S. od decyzji z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W – (...)- (...), zatem zachodziła tożsamość przedmiotu rozpoznania sprawy zarówno pod względem faktycznym jak i prawnym (k – 51 akt sprawy). A. S. złożył zażalenie na wymienione postanowienie zarzucając mu, że zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku po rozpoznaniu zażalenia, postanowieniem z dnia 10 marca 2017 r., sygn. akt: III AUz 29/17 uchylił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania. W pisemnych motywach uzasadnienia zwrócił uwagę, że postanowienie o odrzuceniu pozwu jak każde postanowienie w kwestii formalnej, nie jest objęte powagą rzeczy osądzonej, natomiast Sąd jest nim związany z mocy art. 365 k.p.c. Instytucja związania Sądu w świetle art. 365 k.p.c. jest niezależna od instytucji powagi rzeczy osądzonej. Tylko w sprawie, w której zachodzi powaga rzeczy osądzonej, co w niniejszej sprawie nie ma miejsca, nie bada się kwestii mocy wiążącej, a pozew podlega odrzuceniu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie należało przyjąć, że jeśli odwołania w sprawie IV U 260/15 zostały odrzucone z uwagi na treść art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., to związanie tym postanowieniem nie stoi na przeszkodzenie merytorycznemu rozpoznaniu odwołania od decyzji z dnia 30 grudnia 2015 r., znak: KU/W- (...)- (...).

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2017 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. S. (ur. (...)), podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu rolników na wniosek w okresie od dnia 1 października 1998 r. do 3 sierpnia 1999 r., a następnie od dnia 4 sierpnia 1999 r. z mocy ustawy jako rolnik posiadający gospodarstwo rolne o powierzchni przekraczającej 1 ha przeliczeniowy (dowód: decyzje KRUS o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników – k – 7 i 12, plik – I akt KRUS.). W dniu 6 stycznia 2005 r. do P. Terenowej KRUS w G. wpłynęło pismo A. S., w którym poinformował, że z dniem 23 grudnia 2004 r. rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Z kolei w kwietniu 2005 r. złożył zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej oraz oświadczenie o podjęciu takiej działalności od 1 grudnia 2004 r. (dowód: pismo informacyjne wnioskodawcy– k – 29, dokumenty – k -35 i 36, plik –I akt KRUS ). Z uwagi na rozbieżność w datach rozpoczęcia przedmiotowej działalności gospodarczej, organ rentowy podjął postępowanie wyjaśniające oraz aby uniknąć powstania zaległości, decyzją z dnia 18 sierpnia 2005 r., znak: KU/W - (...) o zmianie warunków podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników dla osób rozpoczynających prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, zobowiązał rolnika do opłacania kwartalnej składki na ubezpieczenie społeczne rolników w podwójnej wysokości począwszy od IV kwartału 2004 r. na podstawie art. 8 ust. 3a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (dowód: decyzja z dnia 18 sierpnia 2005 r. – k – 53, plik – I akt KRUS.).

Dalej Sąd ustalił, że wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu (nauka języków obcych na godziny), co zgodnie z art. 5a ust. 10 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a wprowadzonego ustawą z dnia 5 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 150, poz. 1248), uniemożliwiało pozostanie w ubezpieczeniu rolniczym. W konsekwencji decyzją z dnia 29 listopada 2005 r., znak: KU/W - (...) P. Terenowa KRUS w G., wyłączyła skarżącego z ubezpieczenia rolniczego od dnia 1 października 2005 r. (dowód: decyzja o wyłączeniu z ubezpieczenia społecznego rolników – k – 70, plik- I akt KRUS). W następstwie kolejnych czynności wyjaśniających organ rentowy ustalił, że wnioskodawca podlegając ubezpieczeniu rolniczemu, prowadził również (z przerwami) pozarolniczą działalność gospodarczą w okresach: od 01.04.1998 r. do 07.08.1998 r. i od 06.08.2000 r. do 11.03.2004 r. (dowód: zaświadczenia organu skarbowego o prowadzeniu działalności gospodarczej - k- 46 i 49, plik –I akt KRUS).

Następnie, od dnia 1 grudnia 2004 r. A. S. ponownie rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, natomiast dopiero w dniu 28 kwietnia 2005 r. złożył oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego. Przekroczony zatem został 14- dniowy termin wskazany w art. 5a ust. 2 ustawy rolniczej. Na tej podstawie decyzją z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W - (...) o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników, rolniczy organ rentowy w punkcie I i II zmienił decyzję z dnia 29 listopada 2005 r., znak: KU/W - (...) przez ustalenie prawidłowej daty wyłączenia z ubezpieczenia rolniczego, to jest od 1 stycznia 2005 r. (dowód: decyzja zmieniająca decyzję o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników – k - 78, plik –I akt KRUS).

Sąd Okręgowy ustalił, że z dniem 1 stycznia 2015 r. ustał obowiązek opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe od IV kwartału 2004 r. Decyzją z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W - (...) – zaskarżoną w niniejszej sprawie - organ stwierdził nieistnienie obowiązku opłacania przez A. S. kwartalnej składki w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz emerytalno - rentowe od IV kwartału 2004 r. Decyzją tą również uchylono decyzję z dnia 18 sierpnia 2005 r., znak: KU/W - (...) (dowód : zaskarżona decyzja - k - 78a, plik –I akt KRUS.). Decyzją z dniu 13 lutego 2006 r., znak: KU/W - 4000 - (...) A. S. ponownie został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 14 grudnia 2005 r., w związku z zaprzestaniem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej z dniem 14 grudnia 2005 r. (dowód: decyzja o objęciu rolniczym ubezpieczeniu społecznym – k -118, plik –I akt KRUS.)

W latach 2006-2010 A. S. był dwukrotnie wyłączany z ubezpieczenia społecznego rolników z uwagi na prowadzoną działalność gospodarczą oraz na zmianę powierzchni gruntów: decyzją z dnia 28 września 2006 r., znak: KU/W - (...) - wyłączono skarżącego z ubezpieczenia społecznego rolników, z uwagi na fakt rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 1 października 2006 r.; decyzją z dnia 11 września 2007 r., znak: (...) 4000 — (...) — o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 1 czerwca 2007 r., w związku z zaprzestaniem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej; decyzją z dnia 15 października 2010 r., znak: (...) o ustaniu ubezpieczenia w związku z zaprzestaniem prowadzenia gospodarstwa rolnego o powierzchni przekraczającej 1 ha przeliczeniowy (dowód: decyzje dotyczące rolniczego ubezpieczenia społecznego - k – 134, k -202 i k – 242, plik – I akt KRUS).

W ocenie Sądu I instancji odwołanie było niezasadne i nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd zważył, że istotą sporu było ustalenie, czy rolniczy organ rentowy zasadnie stwierdził, że w związku z ustaniem ubezpieczenia rolniczego A. S. od dnia 1 stycznia 2005 r., nie istnieje obowiązek opłacania składki kwartalnej w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno - rentowe za okres od IV kwartału 2004 r.

Sąd przytoczył przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U.2016.277 ze zm.), które regulują między innymi obszerną problematykę zasad podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i pracujących z nimi domowników, ustalania składek, świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń oraz konkretyzują prawa i obowiązki podmiotów tych stosunków ubezpieczeniowych.

Dalej Sąd podkreślił, że zgodnie z treścią art. 5 a ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004, Nr 91 poz. 873) i obowiązującym do dnia 23 sierpnia 2005 r., rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu, jeżeli nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym. Rolnik lub domownik, o którym mowa powyżej, podlega nadal ubezpieczeniu, jeżeli w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu tej działalności złoży Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia oraz udokumentuje spełnienie warunków opodatkowania tej działalności w formie zryczałtowanego podatku dochodowego w terminie 7 dni od dnia otrzymania dokumentu ustalającego przez organ podatkowy tę formę opodatkowania. Przy czym, niezachowanie któregokolwiek z terminów, jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik rozpoczął wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczął współpracę przy prowadzeniu tej działalności. Oznacza to, że wówczas mają do niego zastosowanie ogólne zasady wynikające z art. 7 i 16 cyt. ustawy, z których wynika, że „inne ubezpieczenie społeczne" ma pierwszeństwo przed ubezpieczeniem społecznym rolników.

W latach obowiązywania ustawy brzmienie art. 5a cyt. ustawy zmieniało się, jednakże przyczyna wyłączenia – to jest niezłożenie w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej stosownego oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego – pozostała bez zmian.

W ocenie Sąd Okręgowego, w świetle ustaleń poczynionych na tle obszernych akt ubezpieczeniowych wnioskodawcy, brak było podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji i uwzględnienia złożonego odwołania. Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie szczegółowo przedstawił przebieg ubezpieczenia rolniczego skarżącego, który bez wątpienia znajduje odzwierciedlenie w aktach KRUS. Ubezpieczony nie spełnił przesłanki z art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 02.04.2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 r. Nr 91, poz. 873), bowiem przekroczył 14-dniowy termin wskazany w art. 5a ust. 2 ustawy rolniczej. Skutkowało to ustaniem ubezpieczenia rolniczego A. S. od dnia 1 stycznia 2005 r.

Zdaniem Sądu I instancji zaskarżoną decyzją z dnia 30 grudnia 2005 r. Kasa jedynie stwierdziła brak obowiązku opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, nałożonego na A. S. decyzją z dnia 18 sierpnia 2005 r., (która to została uchylona skarżoną decyzją). Stanowi ona konsekwencję decyzji wydanej w tej samej dacie, to jest decyzji z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W - (...) o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników, którą zmieniono w punkcie I i II decyzję z dnia 29 listopada 2005 r., znak: KU/W - (...) przez ustalenie prawidłowej daty wyłączenia z ubezpieczenia rolniczego A. S. od 1 stycznia 2005 r. (k- 78, plik –I akt KRUS). Skoro więc ustał obowiązek ubezpieczenia rolniczego wnioskodawcy od dnia 1 stycznia 2005 r. z powodu prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnego zawodu, to nie mógł też istnieć obowiązek opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości.

Z tych względów, w ocenie Sądu Okręgowego organ ubezpieczeniowy w zaskarżonej decyzji prawidłowo stwierdził, że w stosunku do odwołującego nie istnieje obowiązek opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości od IV kwartału 2004 r. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że brak było przesłanek do zmiany zaskarżonej decyzji i z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie A. S. jako bezzasadne.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył wnioskodawca, który zarzucił wyrokowi rażące naruszenie prawa i błędne ustalenie stanu faktycznego. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku jako wydanego wbrew obowiązującym przepisom. W uzasadnieniu apelacji skarżący akcentował fakt, iż Prezes KRUS nie miał instrumentów prawnych i legitymacji do uchylenia decyzji z dnia 18 sierpnia 2005 r. i jest ona obowiązującym prawem. Apelujący wskazał wszystkie wydane decyzje przez organ rentowy w jego sprawie w chronologicznym porządku konkludując, iż Sąd nie miał podstaw do wydania zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie jest zasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz ocenę prawną dokonaną przez Sąd pierwszej instancji.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzeczniczym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, LEX nr 1215286, wyrok Sądu Najwyższego z 9 września 2010 r., II UK 84/10, LEX nr 661518).

Zgodnie z powyższym, przedmiotem rozpoznania niniejszej sprawy jest ocena prawidłowości zaskarżonej decyzji Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 30 grudnia 2005 r., (znak: KU/W – (...)- (...), (...): (...)), którą dokonano zmiany warunków podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników wnioskodawcy przez stwierdzenie, że w związku z ustaniem ubezpieczenia rolniczego od dnia 1 stycznia 2005 r., nie istnieje obowiązek opłacania składki kwartalnej w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno - rentowe za okres od IV kwartału 2004 r. Decyzją tą uchylono również decyzję z dnia 18 sierpnia 2005 r., (znak: KU/W - (...)) o zmianie warunków opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników za osoby rozpoczynające wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Tym samym, wbrew przekonaniu apelującego, zaskarżoną decyzją z dnia 30 grudnia 2005 r. Kasa jedynie stwierdziła brak obowiązku opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, nałożonego na A. S. decyzją z dnia 18 sierpnia 2005 r., (która to została uchylona skarżoną decyzją). Stanowi ona konsekwencję decyzji wydanej w tej samej dacie, to jest decyzji z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W - (...) o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników, którą zmieniono w punkcie I i II decyzję z dnia 29 listopada 2005 r., znak: KU/W - (...) przez ustalenie prawidłowej daty wyłączenia z ubezpieczenia rolniczego A. S. od 1 stycznia 2005 r. (k- 78, plik –I akt KRUS). Skoro więc ustał obowiązek ubezpieczenia rolniczego wnioskodawcy od dnia 1 stycznia 2005 r. z powodu prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnego zawodu, to nie mógł też istnieć obowiązek opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości. Przypomnieć bowiem należy, że zgodnie z prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 7.08.2007 r. wydanym w sprawie XU 503/06 oddalającym odwołanie wnioskodawcy od decyzji z dnia 30.12.2005 r. KU/W- (...)- (...) została przesądzona kwestia jego niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 13 grudnia 2005 r. (k.206 a.r.).

Z okoliczności sprawy wynika, że A. S. podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu rolników na wniosek w okresie od dnia 1 października 1998 r. do 3 sierpnia 1999 r., a następnie od dnia 4 sierpnia 1999 r. z mocy ustawy jako rolnik posiadający gospodarstwo rolne o powierzchni przekraczającej 1 ha przeliczeniowy (dowód: decyzje KRUS o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników – k – 7 i 12, plik – I akt KRUS.). Pismem z 6 stycznia 2005 r. A. S. poinformował, że z dniem 23 grudnia 2004 r. rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, w kwietniu 2005 r. złożył zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej oraz oświadczenie o podjęciu takiej działalności od 1 grudnia 2004 r. (dowód: pismo informacyjne wnioskodawcy– k – 29, dokumenty – k -35 i 36, plik –I akt KRUS ). Z uwagi na rozbieżność w datach rozpoczęcia przedmiotowej działalności gospodarczej, organ rentowy podjął postępowanie wyjaśniające oraz aby uniknąć powstania zaległości, decyzją z dnia 18 sierpnia 2005 r., znak: KU/W - (...) o zmianie warunków podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników dla osób rozpoczynających prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, zobowiązał rolnika do opłacania kwartalnej składki na ubezpieczenie społeczne rolników w podwójnej wysokości począwszy od IV kwartału 2004 r. na podstawie art. 8 ust. 3a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (dowód: decyzja z dnia 18 sierpnia 2005 r. – k – 53, plik – I akt KRUS.). Istotne jest, że wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu (nauka języków obcych na godziny), co zgodnie z art. 5a ust. 10 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a wprowadzonego ustawą z dnia 5 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 150, poz. 1248), uniemożliwiało pozostanie w ubezpieczeniu rolniczym. W konsekwencji decyzją z dnia 29 listopada 2005 r., znak: KU/W - (...) P. Terenowa KRUS w G., wyłączyła skarżącego z ubezpieczenia rolniczego od dnia 1 października 2005 r. (dowód: decyzja o wyłączeniu z ubezpieczenia społecznego rolników – k – 70, plik- I akt KRUS). W następstwie kolejnych czynności wyjaśniających organ rentowy ustalił, że wnioskodawca podlegając ubezpieczeniu rolniczemu, prowadził również (z przerwami) pozarolniczą działalność gospodarczą w okresach: od 01.04.1998 r. do 07.08.1998 r. i od 06.08.2000 r. do 11.03.2004 r. (dowód: zaświadczenia organu skarbowego o prowadzeniu działalności gospodarczej - k- 46 i 49, plik –I akt KRUS). Z akt rentowych także wynika, że od dnia 1 grudnia 2004 r. wnioskodawca ponownie rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, natomiast dopiero 28 kwietnia 2005 r. złożył oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego. Przekroczony został 14- dniowy termin wskazany w art. 5a ust. 2 ustawy rolniczej i dlatego decyzją z dnia 30 grudnia 2005 r. (znak: KU/W - (...)) o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników, rolniczy organ rentowy w punkcie I i II zmienił decyzję z dnia 29 listopada 2005 r., znak: KU/W - (...) przez ustalenie prawidłowej daty wyłączenia z ubezpieczenia rolniczego, to jest od 1 stycznia 2005 r. (dowód: decyzja zmieniająca decyzję o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników – k - 78, plik –I akt KRUS).

Prawidłowo zatem Sąd Okręgowy ustalił, że z dniem 1 stycznia 2015 r. ustał obowiązek opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe od IV kwartału 2004 r. Decyzją z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W - (...) – zaskarżoną w niniejszej sprawie - organ stwierdził nieistnienie obowiązku opłacania przez A. S. kwartalnej składki w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz emerytalno - rentowe od IV kwartału 2004 r. Decyzją tą również uchylono decyzję z dnia 18 sierpnia 2005 r., znak: KU/W - (...) (dowód : zaskarżona decyzja - k - 78a, plik –I akt KRUS.). Decyzją z dniu 13 lutego 2006 r., znak: KU/W - 4000 - (...) A. S. ponownie został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 14 grudnia 2005 r., w związku z zaprzestaniem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej z dniem 14 grudnia 2005 r. (dowód: decyzja o objęciu rolniczym ubezpieczeniu społecznym – k -118, plik –I akt KRUS.). W latach 2006-2010 A. S. był dwukrotnie wyłączany z ubezpieczenia społecznego rolników z uwagi na prowadzoną działalność gospodarczą oraz na zmianę powierzchni gruntów: decyzją z dnia 28 września 2006 r., znak: KU/W - (...) - wyłączono skarżącego z ubezpieczenia społecznego rolników, z uwagi na fakt rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 1 października 2006 r.; decyzją z dnia 11 września 2007 r., znak: (...) 4000 — (...) — o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 1 czerwca 2007 r., w związku z zaprzestaniem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej; decyzją z dnia 15 października 2010 r., znak: (...) o ustaniu ubezpieczenia w związku z zaprzestaniem prowadzenia gospodarstwa rolnego o powierzchni przekraczającej 1 ha przeliczeniowy (dowód: decyzje dotyczące rolniczego ubezpieczenia społecznego - k – 134, k -202 i k – 242, plik – I akt KRUS).

Wbrew przekonaniu skarżącego zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja jest prawidłowa i znajduje oparcie w art. art. 5 a ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004, Nr 91 poz. 873) i obowiązującym do dnia 23 sierpnia 2005 r., rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu, jeżeli nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym. Rolnik lub domownik, o którym mowa powyżej, podlega nadal ubezpieczeniu, jeżeli w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu tej działalności złoży Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia oraz udokumentuje spełnienie warunków opodatkowania tej działalności w formie zryczałtowanego podatku dochodowego w terminie 7 dni od dnia otrzymania dokumentu ustalającego przez organ podatkowy tę formę opodatkowania. Przy czym, niezachowanie któregokolwiek z terminów, jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik rozpoczął wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczął współpracę przy prowadzeniu tej działalności. Oznacza to, że wówczas mają do niego zastosowanie ogólne zasady wynikające z art. 7 i 16 cyt. ustawy, z których wynika, że „inne ubezpieczenie społeczne" ma pierwszeństwo przed ubezpieczeniem społecznym rolników. W latach obowiązywania ustawy brzmienie art. 5a cyt. ustawy zmieniało się, jednakże przyczyna wyłączenia – to jest niezłożenie w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej stosownego oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego – pozostała bez zmian. Jest to kluczowa okoliczność, której skarżący nie chce dostrzec. Zaskarżona decyzja z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W – (...)- (...) jest prawidłowa. Decyzją tą Kasa jedynie stwierdziła brak obowiązku opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, nałożonego na A. S. decyzją z dnia 18 sierpnia 2005 r., (która to została uchylona skarżoną decyzją). Stanowi ona konsekwencję decyzji wydanej w tej samej dacie, to jest decyzji z dnia 30 grudnia 2005 r., znak: KU/W - (...) o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników, którą zmieniono w punkcie I i II decyzję z dnia 29 listopada 2005 r., znak: KU/W - (...) przez ustalenie prawidłowej daty wyłączenia z ubezpieczenia rolniczego A. S. od 1 stycznia 2005 r. (k- 78, plik –I akt KRUS). Skoro więc ustał obowiązek ubezpieczenia rolniczego wnioskodawcy od dnia 1 stycznia 2005 r. z powodu prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnego zawodu, to nie mógł też istnieć obowiązek opłacania kwartalnej składki w podwójnej wysokości. Powyższe czyni, iż w sprawie brak przesłanek do negowania ustaleń Sądu Okręgowego. Składają się one w zwarta całość, a zarzuty apelacyjne nie mogły ich podważyć.

Sąd Okręgowy nie dopuścił się obrazy prawa materialnego. Niemniej odpowiedź na istotę problemu podnoszonego w apelacji należy poprzedzić jeszcze raz stwierdzeniem, że istota sporu koncentruje się na kumulatywnych tytułach ubezpieczenia społecznego. Chodzi o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej, czyli o zakres regulacji z art. 5a ustawy 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ów przepis został wprowadzony do porządku prawnego w dniu 1 stycznia 1997 r. Istotnej zmiany jego treści dokonano dopiero w dniu 2 maja 2004 r. Analiza wprowadzonych zmian ustawowych pozwala na postawienie tezy, że ich celem jest „uszczelnienie” rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego. Dopuszczalność wyboru tego ubezpieczenia jest reglamentowana kolejnymi i coraz bardziej rygorystycznymi warunkami. Ma to istotne znaczenie, jeżeli weźmie się pod uwagę, że do dnia 31 grudnia 1996 r. rolnik, który rozpoczynał prowadzenie działalności pozarolniczej był eliminowany z korzystniejszego ubezpieczenia rolniczego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2006 r., I UK 172/05, OSNP 2007, nr 3-4, poz. 52). Warunkiem formalnym wyboru albo kontynuowania ubezpieczenia rolniczego jest zachowanie terminów wskazanych przez ustawę. Rolnik jest zobowiązany złożyć w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności. Rolnik lub domownik mają również obowiązek składać zaświadczenie albo oświadczenie, że nie została przekroczona kwota podatku dochodowego wraz z wnioskiem o kontynuowaniu ubezpieczenie społecznego rolników corocznie do dnia 31 maja (art. 5a ust. 4 ustawy). Terminy przewidziane w przepisie art. 5a ust. 1 pkt 1 i ust. 4 mają na celu racjonalizację mechanizmu kontroli ustalonych w ustawie warunków umożliwiających rolnikowi pozostaniu w ubezpieczeniu społecznym, pomimo podjęcia innej działalności gospodarczej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2006 r., III UK 91/06, OSNP 2007, nr 21-22, poz. 329). Istotę tej regulacji, a jednocześnie jej zgodność z Konstytucją RP potwierdził Trybunał Konstytucyjny (por. wyrok TK z dnia 13 marca 2006 r., P 8/05, OTK 2006-A, nr 3, poz. 28). Skutkiem niezachowania wskazanych terminów jest ustanie ubezpieczenia społecznego rolników, a w rezultacie objęcie powszechnym ubezpieczeniem społecznym z racji prowadzenia działalności pozarolniczej. Nawiązując do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy jest jasne, że wnioskodawca nie złożył w terminie wniosku deklarującego kontynowanie ubezpieczenia rolniczego, co miało także wpływ na wydanie zaskarżonej decyzji, która neguje skarżący.

Z tych względów, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. W punkcie 2 wyroku Sąd Apelacyjny, zgodnie z § 9 ust. 2, § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U z 2015 r., poz. 1804), przy uwzględnieniu treści art. 108 § 1 k.p.c., art. 98 § 1 i 3 k.p.c., orzekł o kosztach postępowania w ten sposób, że zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy 240 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka