Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący : SSA Alicja Sołowińska (spr.)

Sędziowie : SA Sławomir Bagiński

: SO del. Danuta Zdzisława Poniatowska

Protokolant : Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 marca 2018 r. w B.

sprawy z odwołania M. P. (1)

przy udziale zainteresowanej E. P. (1) prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia jako pracownik

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 października 2017 r. sygn. akt IV U 1922/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, iż stwierdza, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia M. P. (1) podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek E. P. (1) prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) wynosi za marzec 2016 r. 4.050 złotych, za kwiecień 2016 r. 4.050 złotych, za maj 2016 r. 4.050 złotych, za czerwiec 2016 r. 810 złotych;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie.

Sygn. akt III AUa 786/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 10 listopada 2016 roku stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, M. P. (1) podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek E. P. (1) wynosi za miesiące: marzec, kwiecień, maj 2016 roku – po 2500,00 złotych, a za czerwiec 2016r. – 500,00 zł. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, iż M. P. (1) została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek Domowa Produkcja Ciast U E. P. (2) od dnia 01 marca 2016r. z wynagrodzeniem 7500,00zł. Od 07 czerwca 2016r. posiada udokumentowaną niezdolność do pracy. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy zweryfikował wskazaną przez pracodawcę podstawę wymiaru składek – 7500,00zł i ustalił na poziomie 2500,00zł.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła M. P. (1) domagając się jej zmiany poprzez stwierdzenie, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia skarżącej z tytułu zatrudnienia wynosi 7500,00 zł, oraz zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz skarżącej kosztów postępowania wedle norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art.83 ust. 1 pkt 3, art.18 ust.1, art.20 ust.1 ustawy 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia skarżącej zatrudnionej u płatnika składek wynosi za okres marzec – czerwiec 2016r. 2500,00zł.. podczas gdy z całości zebranego przez organ rentowy materiału dowodowego wynika, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia skarżącej wynosi 7500,00zł. oraz naruszenie przepisów art. 353 z indeksem 1 kc oraz art. 58kc w zw. z art. 300kp poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż zawarta pomiędzy skarżącą a zainteresowaną umowa o pracę została zawarta dla pozoru w celu obejścia prawa z naruszeniem zasad współżycia społecznego , a w związku z powyższym uznając, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia skarżącej wynosi za okres marzec-czerwiec 2016r. 2500,00zł., podczas gdy z całości materiału dowodowego wynika, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne skarżącej z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek wynosi 7500,00zł.

W uzasadnieniu odwołania skarżąca wskazała między innymi na zakres obowiązków i teren ich wykonywania ( 5 województw ) , używanie do wykonywania zadań prywatnego pojazdu, ponosząc z tego tytułu koszty paliwa i amortyzacji pojazdu a także koszty noclegów a koszty te mieściły się w ustalonym wynagrodzeniu. Ponadto wskazała, że jej stanowisko zostało utworzone z uwagi na podjęcie przez firmę współpracy z siecią sklepów (...), a po przejściu na zwolnienie skarżącej zadania te zostały powierzone firmie zewnętrznej K. O., który przejął obowiązki skarżącej.

Wyrokiem z dnia 3 października 2017 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia M. P. (1), podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek E. P. (1), prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą Domowa Produkcja Ciast U (...) E. P. (1) wynosi:

- marzec 2016 r. – 7.500 zł,

- kwiecień 2016 r. – 7.500 zł,

- maj 2016 r. – 7.500 zł,

- czerwiec 2016 r. – 1.500 zł.

Sąd ten ustalił, że zainteresowana E. P. (1) od 01 października 1997r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Domowa Produkcja Ciast U E. Hurt (...), w zakresie produkcji pieczywa, produkcji świeżych wyrobów ciastkarskich i ciastek. Pełnomocnikiem przedsiębiorcy jest jej syn M. P. (2)

Odwołująca – M. P. (1) - przed zawarciem umowy o pracę z płatnikiem była zarejestrowana w Miejskim Urzędzie Pracy w S. jako osoba bezrobotna. Odwołująca tytuł zawodowy licencjata uzyskała w dniu 28 czerwca 2011 r. w specjalności pedagogika pracy z zarządzaniem zasobami ludzkimi w (...) Wyższej Szkole (...). T. K. w O. na Wydziale Nauk (...). W dniu 22 lutego 2016r. odwołująca zawarła umowę o pracę z K. P. na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku menadżer sprzedawca z wynagrodzeniem 2800,00zł., która to umowa w dniu 29 lutego została rozwiązana za porozumieniem stron, albowiem skarżąca znalazła lepszą ofertę pracy, którą zaoferowała jej zainteresowana. Z tych powodów w dniu 29 lutego 2016 r. ubezpieczona M. P. (1) zawarła z płatnikiem składek E. P. umowę o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, od dnia 01 marca 2016 r. Pracodawca powierzył odwołującej stanowisko promotor sprzedaży za wynagrodzeniem 7.500,00 zł brutto. Do zakresu obowiązków skarżącej należało nawiązywanie i budowa pozytywnych relacji z klientami firmy ( sklepy, sieci handlowe, dystrybutorzy ), dbanie o dobry wizerunek firmy oraz jej marki, doradztwo klientom, sprzedaż i promocja produktów, wdrażanie promocji poprzez marketing szeptany, przygotowywanie oraz przeprowadzanie akcji promocyjnych u klienta, analiza i prognoza trendów rynku produktów cukierniczych na podstawie obserwacji dokonanych w sklepach obecnych lub potencjalnych klientów firmy. Ubezpieczona wykonywała powierzone jej zadania na terenie 5 województw, posługując się samochodem prywatnym, którego koszty używania mieściły się w ramach uzgodnionego pomiędzy stronami wynagrodzenia za pracę, podobnie jak koszty ewentualnego noclegu związanego z wykonywaniem obowiązków. Od dnia 07 czerwca 2016r. ubezpieczona była niezdolna do wykonywania pracy z powodu ciąży.

W związku z nieobecnością M. P., zainteresowana w dniu 01 lipca 2016r. zawarła aneks do umowy z K. O., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą 86k. K. O., której przedmiotem było rozszerzenie dotychczasowej wzajemnej współpracy o usługi marketingowe oraz promowanie sprzedaży. Z treści paragrafu 1 aneksu wynika ponadto, że usługa ta będzie polegała na powiększeniu zakresu obowiązków zleceniobiorcy w szczególności o tworzenie oferty sprzedażowej, kreowanie programów lojalnościowych, czy rabatowych, opracowywanie strategii marketingowych i wdrażanie ich, opracowywanie i wdrażanie strategii sprzedażowych, tworzenie, negocjowanie i zlecanie kampanii marketingowych, rozwijanie relacji z klientami kluczowymi, działania zmierzające do skutecznego informowania rynku o produktach. Od dnia obowiązywania aneksu wynagrodzenie zleceniobiorcy zostało zwiększone do 15% wartości netto sprzedanych towarów. Wcześniejsza umowa o świadczenie usług z dnia 06.04.2016r., zmieniona ww. aneksem zawarta pomiędzy zainteresowaną a K. O., dotyczyła usług transportowych, zaś wynagrodzenie ustalone zostało w wysokości 10% wartości netto towarów sprzedanych przez odbiorców a dostarczonych przez zleceniobiorcę. W kolejnych miesiącach poczynając od lipca 2016r., do chwili obecnej K. O. wystawiał faktury dla Domowej Produkcji Ciast U E. Hurt- (...). P. za wykonane usługi marketingową i transportową. I tak za usługę marketingową w miesiącu lipcu 2016r. zainteresowana uiściła kwotę 10.830,37zł brutto, w miesiącu sierpniu kwotę 11.012,28zł, w miesiącu wrześniu 9.058,68zł, w październiku – 18.112,13zł, w listopadzie – 7.715,04zł, w grudniu – 17.572,55zł, w styczniu 2017r. - 12.329,99zł, w lutym 2017r. – 6.914,32zł

Firma płatnika w 2015r. zanotowała przychód w kwocie 2.514.647,37zł, koszty uzyskania przychodu to kwota 2.448.209,56zł a dochód – 66.437,87zł, zaś w 2016r. osiągnęła przychody w łącznej kwocie 1.620.477,25zł, wydatki kształtowały się na poziomie 831.863,88zł a osiągnięty dochód to kwota 56.637,35zł

W ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji stwierdził, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni z tytułu zatrudnienia jako elementu kształtującego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W tym zakresie Sąd odwołał się do przepisu art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. 2013r., poz. 1442 ze zm.) w myśl których podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowią przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. 2012r, poz. 361 ze zm.).

Sąd I instancji odwołał się też do uchwały z dnia 27.04.2005 II UZP 2/05 OSNAPIUS 2005 nr 21, poz. 338 w której Sąd Najwyższy stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137 poz. 887 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Podkreślił, że alimentacyjny charakter świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych.

A zatem , istotne dla sprawy było przede wszystkim ustalenie, czy określone i realizowane wynagrodzenie nie jest wygórowane, czy znajduje się ponad granicą płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie. Nie bez znaczenia jest również, czy tak określone wynagrodzenie nie przewyższa rażąco wkładu pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie sposób się zgodzić z decyzją organu rentowego z kilku przyczyn. Po pierwsze, brak po stronie wnioskodawczyni i zainteresowanej zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. W stanie faktycznym sprawy zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego nie dotyczyło zamierzonego krótkotrwałego wykonywania umowy o pracę za wysokim wynagrodzeniem. Pamiętać należy , iż płatnik w dacie zawarcia umowy o pracę w dniu 29.02.2016 r. nie wiedziała o ciąży ubezpieczonej. Po drugie odwołująca i zainteresowana w sposób przekonujący podali motywy ukształtowania wynagrodzenia wnioskodawczyni na poziomie 7500,00 zł. Należy mieć na uwadze, że pracodawca powierzył wnioskodawczyni stanowisko samodzielne, które odciążało znacznie pracodawcę z wykonywanych przez nią do tej pory zadań. W tym zakresie wiarygodne są twierdzenia zainteresowanej a dotyczące wcześniejszego jej zamiaru utworzenia w firmie stanowiska promotora sprzedaży. Biorąc pod uwagę , że zainteresowana od początku prowadzenia działalności gospodarczej tj. od 1997r. zadania te wykonywała sama, jej wiek i stan zdrowia, uzasadnionym jest przyjęcie , że podjęła ona decyzję zatrudnienia pracownika. Podkreślenia wymaga, że proponowała ona objęcie tego stanowiska A. R., która przez około 10 lat była jej pracownikiem, a zaproponowane jej wynagrodzenie za wykonywanie tożsamych obowiązków to 5000zł netto. Ważkie są w tej sprawie także twierdzenia świadka uzasadniające rezygnację z zaproponowanej oferty pracy. Świadek podkreśliła, że „… wyjechałam parę razy, wiem, że to ciężka praca, rodzinę odstawia się na bok. Wiem, że to dużo pieniędzy, ale ja mam rodzinę, dzieci”.

Sąd I instancji podkreślił też, że od dnia 07 czerwca 2016r. kiedy skarżącabyła niezdolna do świadczenia pracy, zainteresowana powierzyła zadania nieobecnej M. P. (1) K. O., z którym w dniu 01 lipca 2016r. zawarła aneks do umowy zwiększając jego wynagrodzenie do 15% wartości netto sprzedanych towarów. W rzeczywistości, jak wynika z wystawionych przez zleceniobiorcę faktur, jego wynagrodzenie za usługę marketingową kształtowało się od 6.914,32zł brutto w lutym 2017r. do 18.112,13zł brutto w październiku 2016r.

Powyższe okoliczności, zdaniem Sądu, wskazują, że wynagrodzenie przewidziane umową z dnia 29 lutego 2016r. r. było uzasadnione i podyktowane również zakresem i sposobem realizacji obowiązków pracowniczych odwołującej. Biorąc pod uwagę rodzaj świadczonej pracy, ciągłe wyjazdy służbowe, pracę na terenie kilku województw, ocenić należy, iż proponowana przez płatnika płaca była uzasadniona wkładem pracy odwołującej się, zakresem i trudnością zleconych czynności, zatem spełniała warunek adekwatności. Materiał dowodowy zebrany w sprawie pozwala uznać, wbrew twierdzeniom organu rentowego, że wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składki, ustalone kwestionowanym postanowieniem umowy o pracę było odpowiednie i zachowujące cechy ekwiwalentności względem pracy. Okoliczność, że skarżąca jest matką dziecka syna zainteresowanej, nie może mieć znaczenia przesądzającego. Organ rentowy przy tym nie zaproponował żadnych wniosków dowodowych mogących podważyć twierdzenia przesłuchiwanych stron oraz świadków.

W tych okolicznościach trudno przyjąć, że kwota 7500 zł brutto, przy uwzględnieniu, że skarżąca ponosiła koszty podróży i ewentualnego noclegu, w ramach wykonywanych obowiązków służbowych, oraz mając na uwadze jakie obecnie koszty ponosi zainteresowana w związku z powierzeniem usługi marketingowej firmie zewnętrznej, jest wynagrodzeniem niegodziwym, niesprawiedliwym i rażąco odbiegającym od realiów obowiązujących na miejscowym rynku pracy. Zdaniem Sądu uznać je należy za rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności wobec pracy.

Sąd dał wiarę relacjom świadków i przesłuchiwanych stron jako spójnym i wzajemnie się uzupełniającym. W konsekwencji brak jest podstaw do przyjęcia, że strony stosunku pracy zmierzały do wyłudzenia wygórowanych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, kosztem innych zobowiązanych i świadczeniobiorców ubezpieczeń społecznych. Taka podstawa wymiaru składki nie pozostaje w dysharmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych, jak również nie narusza zasady solidaryzmu społecznego. Dlatego Sąd zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w wyroku .

Apelację od powyższego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O..

Skarżący naruszał:

- naruszenie przepisów kodeksu postępowania cywilnego tj. art. 233 kp poprzez:

- niezgodność ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego oraz przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów polegające na stwierdzeniu, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie M. P. (1) podlegającej ubezpieczeniu jako pracownik u płatnika składek E. P. (1) prowadzącej działalność pozarolniczą pod nazwą Domowa Produkcja Ciast U (...) wynosi za marzec 2016 – 7500 zł., za kwiecień 2016 – 7500 zł, za maj 2016 – 7500 zł., a za czerwiec 2016 r. – 1500 zł.;

- danie wiary zeznaniom świadków i twierdzeniom odwołującej.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo uzasadniona

Przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie, wyznaczonym treścią zaskarżonej decyzji z 10 listopada 2016 r. jest kwestia wysokości podstawy wymiaru składki M. P. (1) na ubezpieczenie emerytalne: rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu jej zatrudnienia u E. P. (1) na podstawie umowy o pracę od 1 marca 2016 r. na stanowisku promotora sprzedaży w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 7500 zł. brutto. Organ rentowy zakwestionował ważność umowy o pracę w części odnoszącej się do wysokości ustalonego wynagrodzenia na podstawie art. 58 § 2 kc.

Podkreślić należy, iż organ rentowy może co do zasady kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. uchwała SN z 27.04.2005 r. II UZP 2/05 lex 148238, wyrok SN z 19.05.2009 r. II UK 7/09 lex 509047, wyrok SN z 13.06.2017 I UK 259/16 lex 2349417). W ramach art. 41 ust.12 i 13 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych organ rentowy może zakwestionować samą wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Na podstawie art. 41 ust.13 ustawy systemowej Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest również uprawniony do zamiany przekazanych przez płatnika składek informacji o wysokości wynagrodzenia.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu – art. 58 § 2 kc w zw. z art. 300 kp (np. wyrok SN z 9.08.2005 r. III UK 89/05 OSNP 2006r. 11-12 poz.192).

Nie budzi wątpliwości, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kp umówienie się o wyższe od najniższego wynagrodzenia jest dopuszczalne, to należy mieć na uwadze, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie interesu jednostkowego lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to art. 353 ¹ kc, który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (art.300 kp) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości tego stosunku, ustawie ani zasadami współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne. Oznacza to, że dopuszczalność oceniania ważności treści umów o pracę według reguł prawa cywilnego, na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 300 k.p. jest dopuszczalna. Stwierdzając nieważność postanowień umownych organ stosujący prawo uchyla się tylko od związania nimi, nie ingerując w treść umowy i nie zastępując stron stosunku pracy w kształtowaniu pracowniczym uprawnień płacowych.

Ocena wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony stosunku pracy powstaje także na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych w zakresie ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne. Umowa o pracę wywołuje skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, bowiem kształtuje stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to doniosłe skutki zarówno z punktu widzenia pracownika (ubezpieczonego), jak i interesu publicznego. Podkreślić przy tym należy, iż w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych. Nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ kc, w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Należy bowiem mieć na względzie, że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca – stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki –nie była ustalona ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej, zapewniającej godziwe utrzymanie, nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji aby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Zauważyć przy tym wypada, że chociaż przepisy prawa ubezpieczeń społecznych odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia udzielanych z zasobów ogólnospołecznych.

Mając na względzie przytoczone wyżej rozważania Sąd Apelacyjny podzielił zarzut skarżącego naruszenia przez Sąd I instancji art.233 § 1 kpc i w konsekwencji przyjęcie, iż umowa o pracę z dnia 29 lutego 2016 r. obowiązująca od 1 marca 2016 r. w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę jest zgodna z regułami określonym przepisem art. 58 k.c. Przepis art. 233 § 1 kpc stanowi, iż Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Istotną cechą tej oceny jest bezstronność, brak arbitralności i dowolności przestrzegania zasad logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego w wyciąganiu wniosków. Niewątpliwie wszechstronne rozważenie zebranego materiału dowodowego oznacza uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności mających znaczenie w sprawie. Analiza pisemnych motywów zaskarżonego wyroku pozwala na stwierdzenie, iż Sąd I instancji takiej oceny nie dokonał.

Przy ocenie spornej umowy o pracę w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę Sąd Okręgowy miał na względzie zakres i sposób realizacji obowiązków pracowniczych odwołującej tj. rodzaj świadczonej pracy, wyjazdy służbowe na terenie kilku województw, trudność zleconych czynności. Sąd podkreślił też, iż stanowisko powierzone wnioskodawczyni było stanowiskiem samodzielnym, a decyzja płatnika składek o zatrudnieniu pracownika jako promotora sprzedaży uzasadniona. Stwierdził, że zamiarem stron umowy o pracę nie było zamierzone krótkotrwałe jej wykonywanie za wysokim wynagrodzeniem, gdyż płatnik składek w dniu zawarcia umowy o pracę nie wiedziała o ciąży ubezpieczonej, a od 1 lipca 2016 r. kiedy M. P. (1) była nieobecna z powodu niezdolności do pracy ( od 7 czerwca 2016 r.) powierzyła jej zadania K. O.. Jednakże oceniając łączącą strony umowę o pracę z 29 lutego 2016 r. w zakresie ustalonego wynagrodzenia Sąd I instancji całkowicie pominął okoliczności związane z jej zawarciem. Przede wszystkim podkreślić należy, iż w chwili zawarcia umowy o pracę M. P. (1) była w ciąży, a z załączonej karty przebiegu ciąży (k.44 i następne) wynika niewątpliwie, iż wiedziała o tym fakcie. Zapisy badania z dnia 12 kwietnia 2016 r. uwidocznione w tej karcie wskazują na 13 tydzień ciąży. Oczywiście, że stan ciąży nie jest przeszkodą w podjęciu zatrudnienia i ta okoliczność nie była przez organ rentowy kwestionowana. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie podważał faktu wykonywania przez skarżącą obowiązków wynikających z zawartej przez strony umowy o pracę. Spór ograniczał się do wysokości wynagrodzenia określonego w umowie o pracę, które organ rentowy uznał za rażąco wysokie i zmierzające do uzyskania niewspółmiernych, w stosunku do okresu opłacania składek, korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników z tego systemu.

Dodać należy, że z punktu widzenia treści stosunku pracy i roszczeń z niego wynikających nie ma przeszkód, aby prywatny pracodawca „niekorzystający ze środków publicznych przyznawał pracownikowi świadczenie w dowolnie wysokich kwotach. Jednakże wysokość wynagrodzenia za pracę wpływa na wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych i z tego względu zarówno organ rentowy i w konsekwencji sąd jest uprawniony do kontroli umowy o pracę w tym zakresie.

Przypomnieć w tym miejscu należy, iż wnioskodawczyni i zainteresowana zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku promotora sprzedaży z wynagrodzeniem 7500 zł. od 1 marca 2016 r. Przed tą datą E. P. (1) jako (...) nie zatrudniała pracownika na stanowisku promotora sprzedaży. Z wyjaśnień skarżącej wynika, że została ona zatrudniona na to stanowisko bowiem była osobą zaufaną. Dodać należy, iż M. P. (1) była związana z synem zainteresowanej – M. P. (2) z którym mają wspólne dziecko ur. (...) Podkreślenia wymaga też fakt, że przed 1 marca 2016 r. skarżąca była zatrudniona u K. P. na podstawie umowy o pracę jako menadżer sprzedawca od 22 lutego do 29 lutego 2016 r. z wynagrodzeniem 2800 zł. a wcześniej była zarejestrowana jako osoba bezrobotna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, fakt zatrudnienia wnioskodawczyni w okresie ciąży, na stanowisko nowoutworzone oraz istniejące relacje z zainteresowaną, odpowiadające rodzinnym, zostały całkowicie pominięte przez Sąd I instancji przy ocenie umowy o pracę w części dotyczącej ustalonego wynagrodzenia za pracę, a mają one istotne znaczenie. Niewątpliwie konieczne jest zaufanie do pracownika zajmującego samodzielne stanowisko, w tym przypadku promotora sprzedaży jednakże takie zaufanie w konkretnych okolicznościach nie może uzasadniać wysokiego wynagrodzenia za pracę. Podkreślić należy, iż zainteresowana zatrudniała około 20 pracowników i były to stanowiska związane głównie z produkcją ciast. Wynagrodzenia pracowników E. P. (1) wynosiły w granicach najniższego wynagrodzenia. Syn zainteresowanej M. P. (2), który był jej pełnomocnikiem, a więc zajmował stanowisko wymagające wysokiego stopnia zaufania i łączące się z podejmowaniem istotnych decyzji, otrzymywał wynagrodzenie 2500 zł.

W tych okolicznościach ustalone skarżącej w umowie o pracę wynagrodzenie wynoszące 7500 zł. jawi się jako rażąco wygórowane i nieadekwatne do powierzonych jej obowiązków, których wykonywanie niewątpliwie łączyło się z wyjazdami służbowymi do różnych miejsc często odległych od siedziby pracodawcy. Jak wynika z dotychczasowego przebiegu zatrudnienia M. P. (1) nie posiadała ona doświadczenia w pracy na zajmowanym stanowisku, a jej wynagrodzenie znacząco odbiegało od wynagrodzeń innych pracowników.

Przedstawione okoliczności pozwalają uznać, że działania stron stosunku pracy były wprost nakierowane na osiągnięcie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego kosztem innych ubezpieczonych, a to jest niewątpliwie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W sytuacji gdy skarżąca w chwili zawierania umowy o pracę była w ciąży, wiadomym było, że wykonywanie obowiązków pracowniczych będzie krótkotrwałe. Od 7 czerwca 2016 r., a więc po blisko 3 miesiącach pracy M. P. (1) była niezdolna do pracy do dnia porodu (20.10.2016r.) Cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienia do świadczenia i ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Oznacza to korzystanie ze swoich praw w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Apelacyjny podzielił zatem stanowisko organu rentowego, że wysokość wynagrodzenia ustalonego w spornej umowie o pracę z 29 lutego 2016 r. przyjęta za podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 kc) jako rażąco wygórowane.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w realiach niniejszej sprawy najbardziej adekwatną kwotą wynagrodzenia (podstawy wymiaru składek) jest kwota 4050 zł. brutto miesięcznie a nie jak to przyjął organ rentowy w zaskarżonej decyzji 2500 zł. Z wyjaśnień organu rentowego wynika, iż przyjętą w decyzji kwotę wynagrodzenia odniesiono do wynagrodzenia innych pracowników zatrudnionych przez zainteresowaną. Zdaniem Sądu takie stanowisko byłoby uzasadnione gdyby zakres obowiązków i zadań skarżącej był tożsamy lub zbliżony do innych pracowników. Tymczasem jest poza sporem, że obowiązki M. P. (1) różniły się zdecydowanie od pozostałych zatrudnionych. Głównym jej zadaniem było promowanie produktów wytwarzanych w zakładzie (...). Co łączyło się z wyjazdami służbowymi, analizą rynku cukierniczego, budową wizerunku firmy.

W tych okolicznościach Sąd Apelacyjny uznał, że kwota 4050 zł. (w zaokrągleniu do pełnych dziesiątek) stanowiąca wg rocznika GUS przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w 2016 r. w Polsce (4052,19 zł.) jest kwotą adekwatną przy uwzględnianiu zakresu obowiązków, doświadczenia zawodowego i kwalifikacji wnioskodawczyni oraz w odniesieniu do wynagrodzeń innych pracowników (produkcyjnych) zatrudnionych przez zainteresowaną za minimalnym wynagrodzeniem.

Z przyczyn wyżej wymienionych apelacja w części okazała się zasadna (art. 386 § 1 kpc), a w pozostałym zakresie tj. ponad kwotę 4050 zł. podstawy wymiaru składki podlegała oddaleniu (art. 385 kpc.).-