Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2018 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa K. W. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w C.

o zapłatę zadośćuczynienia

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda K. W. (1) na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 3.600 zł (słownie: trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata A. L. (1) kwotę 2.400 zł (słownie: dwa tysiące czterysta złotych) powiększoną o kwotę należnego podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Na oryginale właściwy podpis

Sygn. akt I C 408/16

UZASADNIENIE

Powód – K. W. (1) wniósł przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w C. o zasądzenie kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę córki N. W., zaniechania naruszeń dóbr osobistych, prawa do godności i intymności, humanitarnego traktowania, przeprosin powoda i jego bliskiej rodziny w mediach regionalnych ((...), (...)oraz piątkowym wydaniu Gazety (...)). Na uzasadnienie wskazał, że w dniu 15 marca 2015 r. u jego nieletniej córki N. W. została wywołana trauma psychiczna i uczucie strachu. Tego dnia małoletnia miała odwiedzić powoda w Areszcie Śledczym w C.. Towarzyszyli jej: konkubina osadzonego, brat i syn brata. Przed widzeniem miała zostać przeprowadzona kontrola osobista, lecz konkubina i córka osadzonego odmówiły poddania się kontroli. Wg powoda okoliczność ta spowodowała strach przed kolejnymi widzeniami i utrwaliła niechęć do przyjeżdżania na widzenia. Powód wskazał, że od dłuższego czasu ma utrudniony kontakt z rodziną i małoletnimi córkami, co spowodowało w nich zniechęcenie do jego osoby.

Reprezentująca pozwanego Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa (obecnie Prokuratoria Generalna Rzeczpospolitej Polskiej) wniosła o oddalenie powództwa w całości. W pierwszej kolejności pozwany powołał się na brak legitymacji czynnej powoda wskazując, że skoro roszczenia wynikają z naruszenia dóbr osobistych małoletniej N. W., to roszczenia przysługują jej, a jedynie reprezentacja może być wykonywana przez przedstawicieli ustawowych. W dalszej kolejności pozwany wyjaśnił, ze powód przebywał w Areszcie Śledczym w C. pomiędzy 2013 a 2015 rokiem. Funkcjonariusze Służby Więziennej powzięli wiadomość, że K. W. (1) będzie próbował przemycić do aresztu niedozwolone przedmioty. Już wcześniej bowiem próbował przekazać bratu ukryte wiadomości zawierające prośby o dostarczenie takich przedmiotów. Na tej podstawie podjęta została decyzja o kontroli osobistej osób chcących odwiedzić powoda. W dniu 7 stycznia 2015 r. odwiedzająca powoda konkubina – M. A. (1) próbowała wprowadzić na teren jednostki przedmioty niedozwolone. Dnia 15 marca 2015 r. na widzenie do powoda stawiły się cztery osoby: M. A. (1) (konkubina), N. W. (córka), A. W. (brat) oraz D. W. (bratanek), które zostały poinformowane o konieczności przeprowadzenia kontroli osobistej. Brat i jego syn poddali się kontroli, dzięki czemu mogli spotkać się z powodem. Natomiast córka i konkubina nie wyraziły zgody na przeprowadzenie kontroli, skutkiem czego nie otrzymały zezwolenia na wejście na teren Aresztu Śledczego. Wg pozwanego kontrole osobiste przeprowadzane są zgodnie z przepisami, przeprowadza się je w odrębnym, niemonitorowanym i prawidłowo wyposażonym pomieszczeniu. Kontroli dokonują funkcjonariusze tej samej płci, a w trakcie ich przeprowadzania do pokoju nie mają prawa wchodzić żadne osoby postronne. Omawiane czynności są realizowane w sposób zapewniający poszanowanie praw i godności osób kontrolowanych. Pozwany nadmienił, że w czasie osadzenia tj od 18 października 2013 r. powód korzystał z 30 widzeń z osobami bliskimi, przy czym do spotkania z córką doszło tylko raz – 17 października 2013 r. Kontakty z N. W. odbywały się głównie za pomocą komunikatora S.. Pozwany podniósł także, że brak jest spełnienia ustawowych przesłanek przyznania zadośćuczynienia. Działaniom pozwanego wobec powoda i jego bliskich nie można przypisać cech bezprawności. Pozwany wywiązywał się z wszelkich nakładanych na niego zobowiązań, mających na celu zapewnienie powodowi realizacji przysługujących mu praw wynikających z obowiązującego systemu norm prawnych szczegółowo regulujących sposób i zasady przeprowadzania widzeń osób osadzonych z ich bliskimi przy jednoczesnej konieczności zapewnienia bezpieczeństwa w jednostce penitencjarnej. Powód był traktowany w sposób godny, z poszanowaniem przysługujących mu praw oraz jego dóbr osobistych. W ocenie pozwanego nie zostały spełnione żadne przesłanki roszczenia o zadośćuczynienie wynikające z treści art. 448 kc. W szczególności powód nie wykazał by wyrządzono mu jakąkolwiek szkodę majątkową lub niemajątkową, jak również nie wskazał dlaczego akurat kwota dochodzona pozwem miałaby stanowić odpowiednią wysokość. W zakresie żądania odsetek ustawowych pozwany podniósł, że nawet gdyby uznać zasadność roszczenia powoda, to odsetki ustawowe powinny być zasądzone od dnia wyrokowania, a nie jak w treści powództwa – od chwili złożenia pozwu.

Po przeprowadzeniu postępowania Sąd wydał wyrok oddalający powództwo i zasądzający na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa koszty zastępstwa prawnego.

Wydany wyrok został oparty na następujących ustaleniach:

W marcu 2015 r. powód przebywał w Areszcie Śledczym w C.. W dniu 15 marca 2015 r. przed widzeniem z powodem jego małoletnia córka N. W. i konkubina M. A. (1) nie wyraziły zgody na kontrolę osobistą, w związku z czym nie uzyskały one zezwolenia na wstęp na teren pozwanej jednostki penitencjarnej.

Sąd I instancji uznał, że powód nie posiada legitymacji czynnej, domagał się bowiem zapłaty kwoty 15.000 zł zadośćuczynienia na swoją rzecz za naruszenie dóbr osobistych małoletniej córki N. W.. Podobnie – żądał zaniechania naruszania dóbr osobistych nie jego, lecz córki N. oraz przeproszenia rodziny powoda, a w szczególności małoletniej córki. Z art. 24 kc Sąd wywiódł natomiast, że z roszczeniem z tytułu naruszenia dóbr osobistych może wystąpić jedynie osoba, której dobro zostało naruszone lub jest zagrożone cudzym działaniem. Powód nie miał więc prawa w swoim imieniu i na swoją rzecz domagać się na podstawie art. 24 par 1 kc w zw. z art. 448 kc zasądzenia stosownej kwoty z tytułu naruszenia dóbr osobistych córki. Wobec zaś braku legitymacji czynnej Sąd uznał za zbędne badanie merytoryczne zasadności pozwu.

Od tego wyroku apelację wniósł powód. Podniósł w niej, że Sąd I instancji wziął pod uwagę dowód, który nie powinien być wzięty pod uwagę, gdyż dokument ten nie zawiera podpisów. Wskazał też, że wnosił o odszkodowanie, gdyż pozbawiono go bliskości i więzi z rodziną, która go nie odwiedza przez utrudnianie kontaktów. Powód domagał się w związku z tym zmiany lub uchylenia wyroku do ponownego rozpoznania.

Wyrokiem z dnia 16 września 2016 r. Sąd Apelacyjny w G.uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Sąd II instancji zważył przy tym, że uznanie przez Sąd Okręgowy że powództwo dotyczyło naruszenia dóbr osobistych rodziny powoda uznać należało za przedwczesne. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy pozew zawierał jedynie ogólnie określone żądanie i bez wyjaśnienia jego treści, co nie zostało dokonane przez sąd rozpoznający sprawę, nie sposób było ocenić, czy powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i zalecił przy ponownym rozpoznaniu sprawy wysłuchać informacyjnie powoda w celu ustalenia jakie w istocie żądanie zawiera pozew. Dopiero po ustaleniu powyższego możliwe będzie dokonanie oceny zasadności pozwu.

Zgodnie ze wskazaniami Sądu II instancji powód w piśmie z dnia 20 grudnia 2016 r. oraz – ostatecznie - na rozprawie w dniu 9 marca 2017 r. sprecyzował, że żąda na swoją rzecz zadośćuczynienia w kwocie 15.000 zł za pozbawienie widzeń i zniszczenia mu więzi rodzinnych z nieletnimi córkami.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. W. (1) od 2013 r. do 2015 r przebywał w Areszcie Śledczym w C.. Przebywając w tej jednostce penitencjarnej osadzony próbował nakłonić inne osoby do dostarczenia mu niedozwolonych przedmiotów (karty pamięci). Próbował wysyłać w tym celu ukryte wiadomości, a konkubinę – M. A. (1) namawiał do tego telefonicznie. Jego namowy w stosunku do M. A. (1) miały charakter żądań. W lutym 2015 r. K. W. (1) wysłał też gryps, w którym napisał, żeby dostarczyć mu kartę.

(częściowo bezsporne,nadto: zeznania świadka M. A. (1) – k.545- 545v, kopia wysłanej przez K. W. (2) koperty – k. 222, zeznania świadka D. K. – k. 485 – 487, zeznania świadka D. S. – k. 489-490 )

Funkcjonariusze Aresztu Śledczego w C., po powzięciu wiadomości o niedozwolonych działaniach osadzonego wnioskowali pismem z dnia 30 grudnia 2014 r. do Dyrektora Aresztu Śledczego w C. o wyrażenie zgody na dokonanie kontroli osobistej wszystkich osób, które miały odwiedzać K. W. (1). Dyrektor wydał odpowiednią decyzję.

(dowód: wniosek z dnia 30 grudnia 2014 r. - k. 60, zeznania świadka D. K. – k. 485 – 487, zeznania świadka D. S. – k. 489-490)

W dniu 7 stycznia 2015 r. M. A. (1) na skutek wielokrotnych żądań K. W. (1) próbowała przemycić do jednostki penitencjarnej, w której przebywał, kartę micro SD. Karta ta została jej odebrana na skutek kontroli.

(dowód: zeznania świadka M. A. (1) – k.545- 545v, zeznania świadka D. S. – k. 489-490)

W dniu 15 marca 2015 r. na widzenie z K. W. (1) do Aresztu Śledczego w C. przybyli: córka osadzonego N. W., jego konkubina M. A. (1), brat A. W. i bratanek – D. W.. Przy wejściu przybyli zostali poinformowaniu o obowiązku poddania się kontroli osobistej. Brat i bratanek osadzonego wyrazili zgodę na poddanie się kontroli, natomiast N. W. odmówiła. Z uwagi na to poddania się kontroli odmówiła także M. A. (2), która nie chciała, żeby małoletnia N. czekała sama poza Aresztem. Funkcjonariusze informowali gości o tym jakich przedmiotów nie można wnosić na teren jednostki. M. A. (1) zapytała funkcjonariusza informującego o kontroli czy kontrolę osobistą kobiet będzie przeprowadzał on czy kobiety i jasne było, że będą to robić kobiety, a nie on. M. A. (1) poinformowano, że kontroli będzie dokonywać funkcjonariuszka.

(dowód: zeznania świadka M. A. (1) – k.545- 545v, zeznania świadka A. W. – k. 545v-546, zeznania świadka A. L. (2) – k. 487 – 488, zeznania świadka W. B. – k. 488-489, zeznania świadka D. S. – k. 489-490)

Od października 2013 r. do (...) córka N. W. odwiedziłam ojca tylko jeden raz - 17 listopada 2013 r. Druga córka – K. odwiedziła go w tym okresie dwukrotnie – 17 listopada 2013 r. oraz 23 lipca 2014 r. K. W. (1) kontaktował się z córkami przez komunikator S. zarówno przed dniem 15 marca 2015 r. jak i po tej dacie.

(dowód: karta ewidencji widzeń – k. 57 – 59, zgłoszenia na wykonanie połączenia przez skype wraz z opinią wychowawcy i decyzją dyrektora – k. 54 – 56)

Zarządzone kontrole osobiste odwiedzających K. W. (1) nie były przyczyną zmian relacji pomiędzy osadzonym a jego konkubiną M. A. (1). Dla córki N. W. również nie była to jedyna przyczyna zaniechania odwiedzin.

(dowód: zeznania świadka M. A. (1) – k.545- 545v)

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa wnosił o zapłatę kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci więzi rodzinnych, prawa do kontaktu z najbliższymi.

Podstawą żądania powoda był więc art. 24 w zw. z art.448 kc z którego wynika, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu czyje dobro zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (…).

Aby uznać, że powodowi przysługuje roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia musiałby zostać wykazane wszystkie przesłanki zawarte w tej normie tj. fakt naruszenia dobra osobistego, doznana krzywda, bezprawność działań naruszyciela i związek przyczynowy pomiędzy tymi działaniami a szkodą.

Zgodnie z ogólną regułą dotyczącą postępowania cywilnego wyrażoną w art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Co do zasady więc wszelkie przesłanki zaistnienia odpowiedzialności pozwanego udowodnić powinien powód. Powód jednak temu obowiązkowi nie podołał.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, by utrata przez powoda kontaktu z bliskimi: konkubiną i córką miała jakikolwiek związek z sygnalizowaną im 15 marca 2015 r. kontrolą osobistą. O braku związku przyczynowego świadczy chociażby fakt, że konkubina K. M. A. była już wcześniej poddawana takiej kontroli i pomimo to nie zrezygnowała z kolejnych odwiedzin. Powód kontaktował się też po 15 marca 2015 r. z córką N. przez komunikator S. np. w dniach 21 marca, 28 marca, 11 kwietnia, 25 kwietnia, 2 maja 2015 r. Zarówno z zeznań przesłuchiwanej w charakterze świadka M. A. (1) jak i A. W. wynika, że dla córki powoda perspektywa kontroli nie była jedyną przyczyną zaprzestania odwiedzin, a wg A. W. dałaby się namówić na wizytę u ojca. Jak wynika przy tym z analizy karty ewidencji widzeń córki odwiedzały powoda jedynie w towarzystwie (...) – jego konkubiny. N. i K. W. (3) nie są jednak córkami M. A. (1). Wynika z tego, że nigdy nie odwiedzały ojca ze swoją matką ani nawet z wujkiem – A. W.. Jak wyjaśniał sam powód – ich matka, a jego była żona nie zawsze zgadzała się na wizyty dzieci u ojca w areszcie. Skoro więc relacje powoda z konkubiną uległy rozluźnieniu i przestała ona go odwiedzać, to i jego córka, która do tej pory odwiedzała ojca wraz z M. A. (1) zaprzestała (i tak do tej pory rzadkich) wizyt.

Gdyby nawet uznać, że przyczyną odmowy wizyt przez córkę powoda była perspektywa poddania się kontroli osobistej to powód nie wykazał, by decyzja pozwanego o przeprowadzeniu kontroli pozbawiona była podstaw prawnych. Powołać się należy w tym zakresie na § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu działań funkcjonariuszy Służby Więziennej podczas wykonywania czynności służbowych. Przepis ten stanowi, że w uzasadnionych przypadkach (…) osobę można poddać kontroli, o której mowa w ust. 1 pkt 3, przez oględziny ciała oraz sprawdzenie bielizny. Ocena czy konkretne okoliczności stanowią „uzasadniony przypadek” powinna być dokonana w kontekście zachowania osadzonego, współosadzonych, celów kary jakiej jest poddany i zasad jej wykonywania.

Nie sposób uznać, że wydanie zarządzenia o przeszukaniu odwiedzających K. W. (1) było nieuzasadnione, skoro z dowodów zawartych w aktach wynika niezbicie, że nakłaniał on osoby go odwiedzające do przemycenia na teren Aresztu przedmiotów niedozwolonych. Świadczą o tym zarówno koperta wysłana przez powoda z ukrytą wiadomością jak i zeznania M. A. (1) oraz fakt wykrycia u niej w trakcie kontroli w styczniu 2015 r. karty micro SD.

Wobec tych dowodów całkowicie zbędne okazały się analizy, na które powoływał się powód zmierzające do ustalenia czy mógł przesyłać ukryte wiadomości poprzez współosadzonych. Nawet gdyby bowiem takich prób w ogóle nie podejmował, to wystarczającym powodem wydania decyzji o kontroli osobistej była koperta z ukrytą wiadomością i wydawane telefonicznie polecenia M. A. (1), które potwierdziła zarówno sama konkubina jak i kontrolujący rozmowy funkcjonariusz D. S..

Nie ulega wątpliwości, że sam powód naruszając zasady obowiązujące w jednostce penitencjarnej spowodował wydanie zarządzenia o przeprowadzeniu kontroli osobistych jego gości. Zachowanie takie budzi zdziwienie tym bardziej, że znając zasady obowiązujące w Areszcie powód musiał liczyć się z tym, że kontroli takiej będzie poddana również jego małoletnia córka. Powód nie twierdził ani tym bardziej nie udowadniał, że zarządzenia o przeprowadzaniu kontroli były wydawane przez pozwanego wcześniej – tj. przed ujawnieniem jego żądań w stosunku do odwiedzających go gości. Tym samym – przyjąć należy że wydana decyzja miała ścisły związek z podejmowanymi przez powoda próbami przemycenia przedmiotów niedozwolonych, był to więc „uzasadniony przypadek” w rozumieniu cyt. Rozporządzenia.

W dalszej kolejności należy dodać, że rozluźnienie więzów z bliskimi, rzadsze kontakty, rozmowy, niemożność uczestniczenia w życiu dzieci na co dzień jest naturalną konsekwencją kary izolacyjnej jaką odbywa powód. Są to oczywiste dla każdego konsekwencje przebywania w zakładzie karnym czy w areszcie, z czego m.in. wynika wysoka dolegliwość tego rodzaju kary. Nie sposób więc obarczać służb penitencjarnych całą odpowiedzialnością za odłączenie od rodziny. Nie należy bowiem zapominać że powód został skazany za szereg przestępstw umyślnych ( w tym również w warunkach recydywy) niewątpliwe więc jest, że własnym postępowaniem pozbawił się zarówno bieżącego kontaktu z córkami jak i z konkubiną. W pobycie K. W. (1) w jednostkach penitencjarnych leży bowiem główna przyczyna osłabienia kontaktu z bliskimi, za który próbuje obarczyć odpowiedzialnością pozwanego.

Konkludując – zebrany materiał dowodowy nie wykazał by zaistniały przesłanki odpowiedzialności pozwanego. Powód nie udowodnił bowiem nawet, że do osłabienia jego kontaktów w bliskimi doszło i że stało się to na skutek działań Aresztu Śledczego w C. ani że działania te były bezprawne.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 448 kc i art. 6 kc a contrario należało orzec jak w punkcie 1 wyroku.

Orzekając o kosztach sąd wziął pod uwagę zasadę odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 kpc. na zasądzone koszty składa się wynagrodzenie pełnomocnika Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej w kwocie 3.600 zł.

Sąd w punkcie 3. wyroku przyznał także pełnomocnikowi powoda wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu na podstawie § 8 pkt5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.