Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2017 r.

Sąd Rejonowy w Grudziądzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2017 r. w Grudziądzu na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko S. K.

o zapłatę

z udziałem Prokuratora Rejonowego w G.

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 10.069,09 zł (dziesięć tysięcy sześćdziesiąt dziewięć złotych dziewięć groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 maja 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.545,44 zł (dwa tysiące pięćset czterdzieści pięć złotych czterdzieści cztery grosze) tytułem zwrotu części kosztów procesu;

4.  nadaje wyrokowi w punktach 1. i 3. rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt I C 1100/17

UZASADNIENIE

wyroku zaocznego z dnia 20 września 2017 r.

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. wniosła przeciwko S. K. pozew o zapłatę kwoty 17.840,09 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 7 maja 2017 r. do dnia zapłaty, jak również o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że dochodzona wierzytelność wynika z weksla, który został wypełniony na wymienioną kwotę.

Pozwany nie stawił się na rozprawę, nie wniósł odpowiedzi na pozew ani wyjaśnień. Prokurator Rejonowy w G., który przystąpił do sprawy, wskazał że Prokuratura Rejonowa w B. B. pod sygn. akt 5 Ds. 10/15 prowadzi postępowanie dotyczące czynu z art. 304 k.k., tj. żądania przez powódkę od pożyczkobiorców zawyżonych kwot z tytułu zawartych w latach 2012 - 2014 r. umów pożyczek, dlatego wniósł o zobowiązanie strony powodowej do wykazania, co składa się na żądaną kwotę, przedstawienia dokumentów źródłowych w postaci umowy pożyczki i jej załączników celem zweryfikowania żądanej kwoty oraz do wskazania, jakie były spłaty na poczet pożyczki (k. 29 akt).

W piśmie z 5 lipca 2017 r. powódka zmieniła żądanie w zakresie odsetek, domagając się zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie (k. 15 akt).

W piśmie z 5 września 2017 r. powódka wskazała, że po zaciągnięciu pożyczki pozwany zapłacił na jej rzecz 1.620 zł. Powódka przedłożyła umowę pożyczki wraz z harmonogramem spłat i kartą rozliczeniową. Wyjaśniła, że na dochodzoną kwotę składają się: 17.820 zł jako kwota niespłaconej pożyczki i 20,09 zł – odsetki umowne dzienne obliczone na podstawie pkt 4.1. umowy (k. 32-38 akt).

Sąd rozpoznał sprawę w postępowaniu zwyczajnym (k. 1).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 6 października 2016 roku (...) Spółka Akcyjna w B. (pożyczkodawca) zawarła z S. K. (pożyczkobiorcą) umowę pożyczki, na podstawie której udzieliła pozwanemu pożyczki w kwocie 9.000,00 zł na okres 36 miesięcy, której zwrot miał nastąpić w 36 miesięcznych ratach ustalonych w harmonogramie spłat – do 17 dnia każdego miesiąca kalendarzowego - po 540 zł, począwszy od 17 listopada 2016 r. Strony przewidziały, że pożyczka jest oprocentowana według stałej stopy procentowej 9,85 % rocznie oraz że z tytułu udzielenia pożyczki pożyczkobiorca zobowiązany będzie do uiszczenia na rzecz dającego pożyczkę następujących opłat: jednorazowej opłaty przygotowawczej w wysokości 129 zł, wynagrodzenia prowizyjnego w wysokości 7.771 zł i wynagrodzenia z tytułu skorzystania z tzw. (...) w kwocie 1.100 zł. Kwoty te zostały rozdzielone proporcjonalnie do liczby rat pożyczki i miały być uiszczane częściowo przy każdej racie. W umowie pożyczki przewidziano, że na wypadek opóźnienia w spłacie pożyczki pozwana zapłaci odsetki od zadłużenia przeterminowanego w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 ¹ k.c.

W umowie zastrzeżono, że pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Jako zabezpieczenie zwrotu pożyczki pozwany podpisał weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową. Pożyczkodawca miał prawo wypełnić ten weksel w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, a także w terminie 14 dni od wypowiedzenia umowy. W deklaracji wekslowej pożyczkobiorca upoważnił powódkę na wypadek wypowiedzenia umowy do wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą jego zadłużeniu wobec pożyczkodawcy.

Dowody :

- umowa pożyczki wraz z harmonogramem spłat (k. 33-36 akt)

- deklaracja wekslowa (k. 37 akt)

Pozwany na poczet spłaty pożyczki uiścił trzy raty po 540 zł w dniach 17 listopada 2016 r., 9 grudnia 2016 r. i 15 lutego 2017 r.

Dowód :

- karta rozliczeniowa pozwanego (k. 38 akt)

Pismem z dnia 6 kwietnia 2016 roku powódka wypowiedziała umowę pożyczki z 30 dniowym okresem wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowej wymagalności wszystkich należności wynikających z umowy. Poinformowała też o wypełnieniu weksla in blanco z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę sądową. Wskazała, że zadłużenie pozwanego wynosi 17.840,09 zł, w tym kwota niespłaconej pożyczki w wysokości 17.820 zł i odsetki za opóźnienie w płatności rat w wysokości 20,09 zł. Powódka wezwała do natychmiastowej zapłaty tej kwoty. Na taką kwotę powódka wypełniła weksel in blanco wskazując termin płatności na 6 maja 2017 r.

Dowody :

- wypowiedzenie umowy pożyczki (k. 6 akt)

- wypełniony weksel (k. 5 akt)

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny ustalony został w oparciu o dokumenty przedłożone przez powódkę, które w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i prawdziwości, wobec czego mogły stanowić wiarygodną podstawę ustaleń faktycznych.

Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r. poz. 160) jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Na tle tego przepisu dominuje pogląd, że w stosunku do pierwszego wekslobiorcy - będącego kontrahentem z porozumienia wekslowego - zarzut niezgodnego z porozumieniem uzupełnienia weksla może być podnoszony bez ograniczeń, w tym zakresie art. 10 Prawa wekslowego nie stosuje się. Art. 10 wyznacza natomiast granice skuteczności tego zarzutu względem dalszego nabywcy, który nabył weksel sposobami Prawa wekslowego. Prokurator Rejonowy w G. zakwestionował prawidłowość wypełnienia weksla przez pożyczkodawcę, dlatego dla ustalenia zakresu odpowiedzialności pozwanego należało odwołać się do przepisów regulujących stosunek podstawowy.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z tytułu udzielenia pożyczki pożyczkodawca może żądać wynagrodzenia w formie odsetek albo prowizji za korzystanie przez pożyczkobiorcę z jego środków finansowych.

W ocenie Sądu nie budziła wątpliwości kwestia ponoszenia odpowiedzialności przez pozwanego z tytułu niewywiązania się z umowy pożyczki z dnia 6 października 2016 roku, jak i zasadność wypowiedzenia umowy, albowiem zarówno w dniu sporządzenia wypowiedzenia, jak i upływu 30 dniowego terminu wypowiedzenia pozwany posiadał zaległości w spłacie rat przekraczające 30 dni. Na pełną akceptację zasługiwało żądanie powódki dotyczące zwrotu kapitału udzielonej i niezwróconej pożyczki, podobnie jak żądanie zapłaty odsetek umownych za korzystanie ze środków finansowych powódki przez czas określony w umowie (art. 720 § 1 k.c. i art. 359 § 1 k.c.).

Sąd nie zakwestionował prawa powódki do pobrania opłaty przygotowawczej, albowiem takie opłaty są standardowo pobierane za wykonanie czynności związanych z udzieleniem pożyczki. Opłata określona w umowie z 6 października 2016 r. nie była wygórowana. Nie było też podstaw do kwestionowania obowiązku zapłaty wynagrodzenia za dodatkowe usługi, które miały być świadczone na rzecz pozwanej w ramach dodatkowego pakietu - tzw. Twojego Pakietu.

Sąd zakwestionował natomiast prawo powódki do pobierania dodatkowego wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 7.771 zł za udostepnienie pozwanemu środków pieniężnych. Za przygotowanie umowy pożyczki powódka pobrała bowiem opłatę przygotowawczą, a za udostępnienie środków pieniężnych odsetki umowne doliczone do każdej raty. Brak było podstaw do pobierania podwójnego wynagrodzenia za to samo. Prowizja w kwocie 7.771 zł, nie dość, że określona w horrendalnie wysokiej stawce, w istocie stanowiła dodatkowe obok odsetek umownych wynagrodzenie pożyczkodawcy za udostępnienie środków pieniężnych. Zapis o tej prowizji zmierzał do obejścia przepisów o ochronie praw konsumentów oraz o odsetkach maksymalnych (jest to ukryta lichwa). Takie działanie nie zasługuje na ochronę, albowiem jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów, dlatego jest nieważne (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Jako taki, przepis o tej opłacie nie może wywołać pożądanych przez powódkę skutków prawnych.

W decyzji nr (...) z dnia 3 czerwca 2015 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura w K. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania pożyczkodawcy polegające na stosowaniu opłaty, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty. W uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że sprzeczne z dobrym obyczajem jest naruszenie ekwiwalentności świadczeń przy stosowaniu wobec konsumentów opłaty, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty, co godziło w ich słuszny interes. Identyczną decyzję wobec (...) Sp. z o.o. w B. wydał Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura w K. w dniu 30 grudnia 2015 r. w sprawie (...)61-12/13/SB w zakresie opłaty przygotowawczej. Zarzuty w niej zawarte wobec pożyczkodawcy można jednak odnieść również do wynagrodzenia prowizyjnego określonego w umowie z pozwanym na kwotę 7.771 zł.

Kwestia obciążania przez powódkę pożyczkobiorców opłatą prowizyjną za udostepnienie na określony czas środków pieniężnych zajmował się też ostatnio Sąd Okręgowy w Toruniu w sprawie VIII Ca 563/17, który w wyroku z dnia 28 sierpnia 2017 r. podzielił stanowisko tut. Sądu o sprzeczności umowy w tej części z dobrymi obyczajami, zasadami współżycia społecznego i przepisami regulującymi kwestie odsetek maksymalnych. Sąd Okręgowy, odwołując się do wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 27 kwietnia 2012 r. w sprawie XVII AmC 5533/11 (Legalis nr 739471), stwierdził, że niezależnie od uregulowań ustawy o kredycie konsumenckim dotyczących maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych, koszty te nie mogą stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy, powinny zatem być kształtowane w sposób zgodny z rzeczywistym kosztem dokonywanych czynności, w związku z którymi pozostają. Zgodzić należy się z poglądami obu wymienionych sądów, że brak ekwiwalentności świadczeń w ramach umowy pożyczki, poprzez ustalenie zawyżonych opłat okołopożyczkowych, w sposób rażący narusza interesy konsumentów i dobre obyczaje. Sąd Okręgowy w Toruniu stwierdził również, że omawiana opłata pozostaje oderwana od faktycznych kosztów poniesionych przez powódkę, w istocie nie stanowi więc ,,kosztu okołoodsetkowego”, te bowiem powinny być związane – zgodnie z zasadą ekwiwalentności świadczeń – z określonymi kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki bądź usługami świadczonymi na rzecz pożyczkobiorcy. Sąd Rejonowy orzekający w tej sprawie podziela wyżej wymienione stanowisko Sądu Okręgowego w Toruniu, podobnie jak i pogląd, że wynagrodzenie prowizyjne to ukryta forma odsetek od pożyczonego kapitału, co prowadzi do obejścia przepisów regulujących instytucje odsetek maksymalnych. W konsekwencji, uwzględniając ponadto wysokość opłaty prowizyjnej w stosunku do kwoty pożyczki, należało ją uznać za nadmierną, a jej zastrzeżenie wobec konsumenta stanowiło niedozwoloną klauzulę umowną, ponieważ ukształtowało sytuację pozwanego w sposób zbliżony do lichwy, a więc sprzecznie z prawem i dobrymi obyczajami.

Ze względu na to, że omawiana prowizja została naliczona za to samo, za co należą się powódce odsetki umowne od udzielonej pożyczki, a nadto nie wskazano w umowie żadnych kryteriów określenia tak wygórowanej prowizji, Sąd uznał, że brak jest podstaw do jej zasądzenia.

W konsekwencji Sąd uznał roszczenie powódki za uzasadnione jedynie w kwocie 10.069,09 zł, na którą składały się następujące składniki: niezwrócony w części kapitał pożyczki, odsetki karne za opóźnienie w płatności naliczone w piśmie wypowiadającym umowę w kwocie 20,09 zł, nieuiszczone części opłaty przygotowawczej i opłaty za korzystanie z tzw. Twojego Pakietu (17.840,09 zł minus 7.771 zł).

Odsetki ustawowe za opóźnienie w płatności wymagalnej kwoty zasądzono od dnia następnego po upływie terminu wypowiedzenia (art. 481 § 1 i 2 k.c.).

O kosztach procesu w punkcie 3. (trzecim) sentencji wyroku orzeczono na podstawie art. art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. Powódka wygrała sprawę w 56,44 % (10.069,09 zł/ 17.840,09 zł), ponosząc koszty procesu w łącznej wysokości 4.510 zł z tytułu: opłaty sądowej od pozwu w kwocie 893 zł, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego – 17 zł (k. 7v akt) i wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 3.600,00 zł (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.). Finalnie należał jej się zatem od pozwanego zwrot kwoty 2.545,44 zł.

O rygorze natychmiastowej wykonalności orzeczono na postawie art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.