Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Przemysław Majkowski

Protokolant : sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2018 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W. (1)

przeciwko K. F.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego K. F. na rzecz powoda J. W. (1) kwotę 160.000,00 ( sto sześćdziesiąt tysięcy ) zł z ustawowymi odsetkami, a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, od dnia 6 maja 2008 r. do dnia zapłaty,

2.  od w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz radcy prawnego G. F. kwotę 13.284,00 ( trzynaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt cztery) zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej ustanowionej dla powoda J. W. (1) z urzędu,

4.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz radcy prawnego J. M. kwotę 13.284,00 ( trzynaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt cztery) zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej ustanowionej dla pozwanego K. F. z urzędu.

Sygn. akt I C 166/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 28 kwietnia 2017 r. (data wpływu) pełnomocnik powoda J. W. (1) wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym orzekając aby pozwany K. F. zapłacił na rzecz powoda kwotę 425.604,38 zł z tytułu udzielonej kwoty pożyczki wraz z maksymalnymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, (pozew k. 2-4).

W odpowiedzi na pozew z dnia 29 grudnia 2017 r. pełnomocnik pozwanego nie uznał powództwa i wniósł o jego oddalenie. W złożonej odpowiedzi podniósł zarzut pozorności zawartej umowy oraz zawarcie w umowie, w razie spóźnienia z jej zwrotem, odsetek rocznych w wysokości 240 % rocznie, co jest sprzeczne z art. 359 § 2 ¹ i § 2 ³ k.c. w brzmieniu od 07 lipca 2005 r. oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. i art. 5 k.c. przez zastosowanie lichwy za opóźnienie zobowiązania pieniężnego, a od 01 stycznia 2016 r. art. 481 § 2 ¹ i § 2 ² k.c., przedawnienie roszczenia odsetek jako świadczenia okresowego. W oparciu o powyższe pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa, obciążenie powoda kosztami postępowania oraz obciążenie powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanego, (odpowiedź na pozew k. 64-67).

Na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2018 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że popiera powództwo, zaś pełnomocnik pozwanego wnosi o oddalenie powództwa, (protokół rozprawy z dnia 16 kwietnia 2018 r. 00:01:22-00:01:36 w zw. z k. 153).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 04 kwietnia 2008 r. doszło do zawarcia umowy pożyczki kwoty pieniężnej 160.000 zł pomiędzy J. W. (2) i K. F.. Kwota udzielonej pożyczki stanowiła i została wydana pozwanemu wraz z podpisaniem rzeczonej umowy. Termin spłaty strony określiły na dzień 5 maja 2008 r. W umowie strony ustaliły odsetki umowne w wysokości 20 % miesięcznie w razie uchybienia terminu płatności pożyczki. Ponieważ pozwany nie dokonał zwrotu pożyczki w zakreślonym w umowie terminie, J. W. w dniu 08 grudnia 2008 r. wystosowała do pozwanego wezwanie do zapłaty. W dniu 15 maja 2016 r. J. W. (2) zawarła z powodem umowę cesji powierniczej wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki i zawiadomiła pozwanego o dokonanej cesji. Pozwany korespondencję odebrał w dniu 14 grudnia 2016 r.

Oryginał umowy znajduje się w aktach IV K 197/11 Sądu Okręgowego w Łodzi. Do akt niniejszej sprawy złożono poświadczoną za zgodność kopię tej umowy.

(dowód: kserokopia umowy pożyczki k. 5, kserokopia umowy cesji powierniczej k. 6-9, kserokopia zawiadomienia o cesji k. 10, kserokopia dowodu doręczenia k. 12-13, zeznania powoda- protokół rozprawy z dnia 09 listopada 2017 r. 00:01:33-00:15:38 w zw. z k. 55-55v, zeznania pozwanego- protokół rozprawy z dnia 09 listopada 2017 r. 00:15:38-00:44:35 w zw. z k. 56, kserokopia aktu oskarżenia k. 95-120, zeznania świadka A. W.- protokół rozprawy z dnia 19 marca 2018 r. 00:08:29-00:54:45 w zw. z k. 141v-142v, zeznania świadka M. M.- protokół rozprawy z dnia 16 kwietnia 2018 r. 00:03:53-00:36:31 w zw. z k. 153v-154, zeznania powoda-protokół rozprawy z dnia 16 kwietnia 2018 r. 00:36:31-00:53:21 w zw. z k. 154-154v, zeznania pozwanego K. F.- protokół rozprawy z dnia 16 kwietnia 2018 r. 00:53:21-01:11:42 w zw. z k. 154v).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Na wstępie podnieść należy, że zgodnie z art. 720 §1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej ilości. Kodeksowa definicja pożyczki wskazuje, że świadczeniem dającego pożyczkę jest przeniesienie na własność biorącego pożyczkę określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku i wykonanie tego świadczenia pożyczkodawca powinien udowodnić. Natomiast biorący pożyczkę powinien wykazać, wykonanie swojego świadczenia w postaci zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że pomiędzy J. W. (2) i K. F. doszło do zawarcia umowy pożyczki na kwotę 160.000,00 zł. Świadczy o tym umowa złożona do akt i podpisana własnoręcznie przez pozwanego. Zważyć należy, że oprócz samego podpisu pozwany własnoręcznie, co potwierdził w toku niniejszej sprawy, złożył pisemne oświadczenie, że „ zobowiązuje się terminowego oddania pożyczki ” Pożyczka zawarta została na okres jednego miesiąca tj. do dnia 05 maja 2008 r. Okoliczności te zostały potwierdzone zeznaniami świadka A. W., która jako były pracownik pozwanego również potwierdziła zawarcie przedmiotowej umowy. Tym samym strona powodowa poprzez dokument oraz zeznania świadka w sposób wystarczający wykazała istnienie umowy pożyczki. Obowiązkiem pozwanego było natomiast udowodnienie, zgodnie z art. 6 k.c., że wykonał swoje zobowiązanie, tj., spełnił świadczenie w postaci zwrotu na rzecz powoda przedmiotu pożyczki. W szczególności pozwany powinien był wykazać w toku procesu, że świadczył na rzecz cedenta lub powoda kwoty zgodnie z zawartą umową pożyczki. W okolicznościach niniejszej sprawy w toku procesu pozwany jednakże nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia wykonania swojego zobowiązania. Co prawda z zeznań świadka M. M. wynika, że był świadkiem sytuacji, kiedy pozwany wręczył powodowi pokwitowanie potwierdzające przelew pieniędzy i było to nazwane pożyczką, ale z zeznań tego świadka jednoznacznie wynika, że transakcja ta dotyczyła innych rozliczeń między stronami.

Nietrafiony okazał się także podniesiony przez stronę pozwaną zarzut pozorności umowy pożyczki. W świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, że strony łączyła umowa pożyczki, albowiem w oparciu o sam dokument pożyczki, zeznania powoda oraz relacje świadków przyjąć należało, że bezspornie doszło do przeniesienia określonej w umowie ilości pieniędzy na pozwanego. Natomiast zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Sąd Najwyższy definiuje pozorność jako wadę oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie woli nie wywołało skutków prawnych (por. wyrok SN z dnia 23 czerwca 1986 r., I CR 45/86, niepubl.). Powszechnie przyjmuje się, że czynność prawna jest pozorna, gdy oświadczenie woli zostało złożone drugiej stronie, złożono je tylko dla pozoru, a adresat oświadczenia woli zgadza się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Aby ustalić, że dana czynność dotknięta jest pozornością niezbędne jest wykazanie, że zachodzi sprzeczność między tym, co strony deklarują na zewnątrz, a tym, do czego w rzeczywistości dążą. Rozbieżność ta powinna dotyczyć treści samej czynności prawnej, co będzie występowało, gdy strony zmierzają do wywołania wrażenia dokonania określonej czynności prawnej, podczas gdy w rzeczywistości w ich sferze prawnej nic się nie zmienia lub też zmiana następuje, ale ma charakter inny niż wynikałoby to z treści złożonych oświadczeń. Przy czym nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie, tak że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza ( tak SN w wyroku z dnia 25 lutego 1998 roku, II CKN 816/97, LEX Nr 56813). W orzecznictwie wskazuje się, że w zdaniu pierwszym art. 83 § 1 k.c. uregulowano tzw. pozorność zwykłą, tj. taką, gdy strony zawierają czynność prawną dla pozoru i nie mają zamiaru wywołania jakichkolwiek skutków prawnych, natomiast w zdaniu drugim tego przepisu jest mowa o tzw. pozorności kwalifikowanej, która występuje wtedy, gdy strony zawierają czynność prawną pozorną dla ukrycia innej, rzeczywiście zamierzonej przez nie i dokonanej czynności. Dążą zatem do wywołania innych skutków niż te, które wynikałyby z treści oświadczeń składanych przez nie na zewnątrz (zob. wyrok SN z dnia 18 stycznia 2007 roku, II UK 110/06, LEX Nr 948790). W przedmiotowej sprawie, nie ulega wątpliwości, że obie strony zdawały sobie sprawę z charakteru oraz celu zawieranej umowy. Ciężar wykazania, że umowa zawarta została jedynie dla pozoru obciążał w sprawie pozwanego. Pozwany nie udowodnił faktów, z których wywodził dla siebie korzystne skutki prawne (art. 6 k.c.). Tym samym Sąd dał wiarę zeznaniom powoda oraz świadka A. W.. Zeznania te były konsekwentne, spójne i potwierdzone dokumentem w postaci dokumentu zawartej umowy pożyczki. Zeznania pozwanego, który twierdził, że podpisał dokument in blanco oraz że napisał na dokumencie również, że zobowiązuje się oddać terminowo pożyczkę nie zostały potwierdzone jakimkolwiek innym dowodem. Ponadto są niewiarygodne oceniając z punktu widzenia zasad logiki i doświadczenia życiowego, albowiem trudno przyjąć, aby pozwany od lat prowadzący działalność gospodarczą zgodził się na podpisanie in blanco umowy pożyczki nie wiedząc jaka to będzie kwota i jakie taka umowa wywoła skutki w jego sytuacji finansowej.

Nietrafny okazał się również podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia o odsetki jako roszczenia okresowego. Zgodnie bowiem z utrwalonym stanowiskiem judykatury, ustanowiony w art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe stosuje się do roszczeń o odsetki za opóźnienie także wtedy, gdy roszczenie główne ulega przedawnieniu w terminie określonym w art. 554 k.c. Roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego (zob. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 r. w sprawie III CZP 42/04). Ponieważ bezspornym pozostaje, że w niniejszej sprawie nie doszło do przedawnienia świadczenia głównego, z uwagi na zasadność zastosowania 10-letniego terminu przedawnienia (pożyczka nie była udzielana w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą), przeto przyjąć należało, że wbrew sugestii strony pozwanej przedawnieniu nie uległo również roszczenie o odsetki.

Zasadny natomiast okazał się trzeci z podniesionych przez stronę pozwaną zarzutów dotyczący umieszczenia w umowie odsetek w razie spóźnienia z jej zwrotem odsetek rocznych w wysokości 240 % rocznie, co jest sprzeczne z art. 359 § 21 i § 23 k.c. w brzmieniu od 07 lipca 2005 r. oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. i art. 5 k.c. prze stosowanie lichwy za opóźnienie zobowiązania pieniężnego, a od 01 stycznia 2016 r. art. 481 § 21 i § 22 k.c. Zgodnie bowiem z powszechnie przyjętym stanowiskiem judykatury zastrzeganie w umowie pożyczki pomiędzy stronami odsetek w wysokości nadmiernej nie mającej uzasadnienia, ani w wysokości inflacji, ani w zyskach osiąganych w ramach normalnej, rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, (stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 23.06.2005 r. w sprawie sygn. akt II CK 742/04). Przyjęta w umowie wysokość stopy procentowej na poziomie 240 % rocznie ma zdecydowanie lichwiarski charakter i nie przystaje do wynagrodzenia możliwego do osiągnięcia w uczciwym obrocie. Jest ona ponad 20-krotnie wyższa od obowiązującej w czasie zawierania umowy, stopy procentowej przewidzianej dla odsetek ustawowych, która wynosiła 11,5 % rocznie. Skarżący w toku postępowania nawet nie próbował przekonywać, że inflacja w czasie gdy zawierano umowę pożyczki uzasadniała tak wysokie odsetki umowne, bądź że możliwe było uzyskanie takiego oprocentowania depozytu w jakimkolwiek, legalnie działającym w Polsce banku. Powód nie twierdził też, aby odsetki na takim poziomie stosowane były na rynku kredytowym w czasie zawierania umowy pożyczki. Tym samym niewątpliwym jest dla Sądu, że wysokość zastrzeżonych na rzecz pożyczkodawcy odsetek za opóźnienie w zapłacie godzi w porządek prawny i poczucie sprawiedliwości i z tych przyczyn postanowienia umowy w zakresie wysokości zastrzeżonych odsetek za opóźnienie muszą być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a tym samym nieważne w świetle art. 58 § 2 k.c. W związku z powyższym podzielić należy wyrażane w judykaturze stanowisko, że w razie stwierdzenia nieważności zastrzeżenia umownego, w wypadku opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, należą się odsetki ustawowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 października 1969 r., II CR 430/69, OSNCP 1970, nr 9, poz. 152, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2003 r., II CKN 1097/00, OSNC 2004, nr 4, poz. 55, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2005, II CK 742/04). Przyjąć zatem należało, że postanowienie umowy pożyczki określające wysokość odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego było nieważne, w związku z tym zastosowanie winien mieć przepis art. 359 § 2 k.c.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził od pozwanego K. F. na rzecz powoda J. W. (1) kwotę 160.000 zł z ustawowymi odsetkami, a o dnia 01 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, od dnia 06 maja 2008 r. do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Sąd na podstawie § 8 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2015. 1805) zasądził od Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz radcy prawnego G. F. kwotę 13.284 zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej ustanowionej dla powoda J. W. (1) z urzędu. W oparciu § 8 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2015. 1805) zasądził od Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz radcy prawnego J. M. kwotę 13.284 zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej ustanowionej dla pozwanego K. F. z urzędu.