Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Stefańska (spr.)

Sędziowie: SA Marek Kolasiński

SO del. Magdalena Sajur - Kordula

Protokolant: sekr. sądowy Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości z siedzibą w B.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 4 lutego 2016 r., sygn. akt XVII AmE 117/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości z siedzibą w B. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 1 080 zł (jeden tysiąc osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VII ACa 839/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 grudnia 2014 r., wydaną na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a, ust. 2 pkt 1, ust. 2a pkt 1, ust. 3 i ust. 6, art. 9a ust. 1a pkt 2 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 1059 ze zm., zwanej dalej „ustawą - Prawo energetyczne”), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki orzekł, że przedsiębiorca (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B., reprezentowany przez Syndyka masy upadłości, nie wywiązał się w 2013 r. z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust. 1 lub w art. 9o ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w art. 9a ust. 5 ustawy - Prawo energetyczne, obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 ustawy - Prawo energetyczne i za to działanie wymierzył przedsiębiorcy (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B., reprezentowanemu przez Syndyka masy upadłości, karę pieniężną w kwocie 1.278.622,80 zł, stanowiącej równowartość 15 % przychodu z działalności koncesjonowanej osiągniętego przez przedsiębiorcę w 2013 r.

Powód Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B. wniósł odwołanie, w którym zaskarżył powyższą decyzję w całości. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

1) art. 107 § 1 k.p.a. w związku z art. 144 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz. U. 2015 r. poz. 233 ze zm., zwana dalej „ustawą - Prawo upadłościowe i naprawcze”) polegające na prowadzeniu postępowania i wydaniu decyzji przeciwko upadłej spółce, podczas gdy prowadzenie procesu po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej z udziałem upadłego zamiast syndyka jest niedopuszczalne;

2) art. 56 ust. 6a ustawy - Prawo energetyczne poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy w realiach niniejszej sprawy spełnione zostały przesłanki uzasadniające odstąpienie przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki od wymierzenia kary pieniężnej;

3) art. 56 ust. 1 pkt 1a w związku z art. 9a ust. 1 i 5 ustawy - Prawo energetyczne w związku z art. 91 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że nieprzestrzeganie obowiązku uzyskania i przedłożenia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej w każdej sytuacji nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne obowiązek zapłaty kary pieniężnej, podczas gdy prowadzenie wobec upadłej spółki postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, a następnie wydanie zaskarżonej decyzji skutkuje nieuzasadnionym żądaniem przez organ dokonania wypłaty z masy upadłości środków finansowych z naruszeniem praw innych wierzycieli;

4) art. 7, art. 77 i art. 80 k.p.a. poprzez niewyczerpujące zebranie i rozpatrzenie całego materiału dowodowego, w szczególności zaś pominiecie pisma syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z dnia 27 marca 2014 r.;

5) art. 61 § 4 k.p.a. i art. 10 k.p.a. poprzez niezawiadomienie powoda o wszczęciu i przebiegu postępowania, a także brak możliwości wypowiedzenia się co do jego ustaleń przed wydaniem decyzji, a także art. 10 k.p.a. poprzez oczywiste niezastosowanie zasad ogólnych postępowania administracyjnego w stopniu powodującym istotne ograniczenie strony w postępowaniu;

6) art. 2 w związku z art. 342 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez wydanie decyzji zmierzającej do nakazania Syndykowi masy upadłości postępowania z funduszami masy upadłości wbrew ww. przepisom prawa upadłościowego i naprawczego;

7) art. 91 ust. 1 oraz art. 236-240, art. 244-266 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez ich niezastosowanie i tym samym błędne uznanie, że organ może wymierzyć upadłej spółce karę pieniężną, podczas gdy w świetle tej ustawy wierzyciel w stosunku do zobowiązań dotyczących okresu sprzed upadłości (wierzytelności upadłościowej) nie ma prawa wyboru między zgłoszeniem wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, a dochodzeniem jej na innej drodze przeciwko upadłej spółce lub syndykowi i do wszczynania przeciwko upadłej spółce lub syndykowi postępowań administracyjnych.

Powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji, względnie jej zmianę poprzez odstąpienie od wymierzenia powodowi kary pieniężnej.

Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wnosił o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie.

Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Pismem z dnia 31 marca 2014 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, na podstawie art. 28 ust. 2 ustawy - Prawo energetyczne, zwrócił się do Syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B. z prośbą o udzielenie informacji dotyczących dokonanej w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych. W piśmie z dnia 24 kwietnia 2014 r. Syndyk przekazał żądane dane, wskazał wysokość należnych opłat zastępczych i oświadczył, że nie zostały one zapłacone ze względu na ogłoszenie w dniu 14 marca 2014 r. upadłości (...) S.A.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie wymierzenia przedsiębiorcy w upadłości kary pieniężnej, w związku z ujawnieniem możliwości nieprzestrzegania w roku 2013, określonego w art. 9a ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub uiszczenia opłaty zastępczej, obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 ustawy - Prawo energetyczne. Pismem z dnia 3 października 2014 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zawiadomił powoda o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, natomiast pismem z dnia 7 listopada 2014 r. zawiadomił powoda o zakończeniu postępowania i przysługującym mu prawie do zapoznania się z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz złożenia dodatkowych uwag i wyjaśnień. Powód nie skorzystał z przysługującego mu uprawnienia do zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz do złożenia dodatkowych wyjaśnień. Przychód przedsiębiorcy z tytułu działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną w 2013 r. wyniósł 8.524.152 zł.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny sprawy na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach administracyjnych oraz aktach sprawy. Stan faktyczny sprawy nie był między stronami sporny.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w sprawie bezsporne jest, że powód nie wykonał w 2013 r. obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust.1 lub art. 9o ust.1 ustawy - Prawo energetyczne, wydanego dla energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii, oraz nie wywiązał się z obowiązku uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 9a ust. 5 ustawy - Prawo energetyczne. Zgodnie zaś z art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy - Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji) karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia, świadectw pochodzenia biogazu lub świadectwa pochodzenia z kogeneracji albo nie uiszcza opłat zastępczych, o których mowa w art. 9a ust. 1 i 8 ustawy - Prawo energetyczne.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż z akt administracyjnych wynika, że zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej z tytułu niewykonania określonego w art. 9a ust.1 ustawy - Prawo energetyczne obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectw pochodzenia, zostało skierowane do Syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej. Oznacza to, że w znaczeniu formalnym stroną prowadzonego postępowania administracyjnego był Syndyk masy upadłości. Wobec faktu, że podmiotem, który nie wykonał określonego w ustawie obowiązku, był przedsiębiorca energetyczny, a nie syndyk masy upadłości, stroną postępowania w znaczeniu materialnym był - pomimo ogłoszenia upadłości - sam upadły przedsiębiorca. Pomimo ogłoszenia upadłości przedsiębiorca nie traci zdolności prawnej, a jedynie zdolność do czynności prawnych, nadal jest więc podmiotem praw i obowiązków. Na przedsiębiorcy, a nie na syndyku masy upadłości spoczywa więc odpowiedzialność z tytułu niewykonania obowiązku ustawowego. Z tego względu Sąd pierwszej instancji za nietrafny uznał zarzut naruszenia art. 107 § 1 k.p.a. w związku z art. 144 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze.

Podobnie ocenił Sąd Okręgowy zarzuty błędnej wykładni art. 56 ust.1 pkt 1a w związku z art. 9a ust. 1 i 5 ustawy - Prawo energetyczne w powiazaniu z art. 91 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze. Wskazał, że wobec niewykonania przez przedsiębiorcę obowiązku ustawowego Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy - Prawo energetyczne był zobligowany do przeprowadzenia postępowania w sprawie nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej. Dopiero po przeprowadzeniu tego postępowania i uprawomocnieniu się wydanej w sprawie decyzji administracyjnej możliwe będzie wpisanie wierzytelności wynikającej z wymierzonej kary pieniężnej na listę wierzytelności. Nie można więc zgodzić się z powodem, że samo wydanie zaskarżonej decyzji skutkuje nieuzasadnionym żądaniem przez organ regulacyjny dokonania wypłaty z masy upadłości środków finansowych z naruszeniem praw innych wierzycieli.

Za bezzasadny uznał Sąd pierwszej instancji zarzuty naruszenia art. 2 w związku z art. 342, a także art. 91 ust. 1 oraz art. 236-240, art. 244-266 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze. Wskazał, że wydanie decyzji o nałożeniu na upadłego przedsiębiorcę kary pieniężnej nie stanowi podstawy do nakazania syndykowi wypłaty z masy upadłości w sposób niezgodny z przepisami prawa upadłościowego. Wydanie tej decyzji nie było zaś możliwe bez uprzedniego przeprowadzenia postępowania administracyjnego przeciwko upadłemu reprezentowanemu w postępowaniu przez Syndyka, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy zauważył, że okoliczność powiadomienia Syndyka masy upadłości o wszczęciu postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej została potwierdzona poprzez pokwitowanie odbioru przesyłki w dniu 8 października 2014 r. przez uprawnionego pełnomocnika syndyka. W tej sytuacji brak jest podstaw do uznania, że powód nie został powiadomiony o wszczęciu postępowania i nie miał możliwości wypowiedzenia się w sprawie przed wydaniem decyzji. Dlatego również zarzut naruszenia art. 61 § 4 k.p.a. oraz art. 10 k.p.a. został uznany za niezasadny.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w przedmiotowej sprawie nie zaistniały także wymienione w art. 56 ust. 6a ustawy - Prawo energetyczne przesłanki odstąpienia od wymierzenia kary. Zastosowanie tego przepisu jest możliwe jedynie w sytuacji, gdy stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania lub zrealizował obowiązek. Tymczasem ciążący na przedsiębiorcy energetycznym obowiązek może być skutecznie zrealizowany tylko do dnia 31 marca każdego roku. Ponieważ przedsiębiorca nie wykonał ciążącego na nim obowiązku, nie zostały spełnione łącznie dwa obligatoryjne warunki zastosowania tej instytucji. Gdyby przedsiębiorca energetyczny lub prowadzący jego interesy Syndyk zrealizował obowiązek, brak byłoby podstaw do wszczęcia postępowania. Przy całkowitym braku realizacji obowiązku nie było także podstaw do przyjęcia, że stopień szkodliwości stwierdzonego naruszenia był znikomy.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego naruszenia przepisów postępowania administracyjnego Sąd pierwszej instancji wskazał, że Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie może ograniczyć się do funkcji sprawdzającej prawidłowość postępowania administracyjnego, poprzedzającego postępowanie sądowe. Celem tego postępowania jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami, powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Postępowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia jednak stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów. Wobec tego nawet gdyby w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych, to jeżeli nie skutkują one unieważnieniem postępowania administracyjnego, nie mogą być przedmiotem postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu i nie mogą stanowić podstawy do uchylenia zaskarżonej decyzji, albowiem Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązków stron w postępowaniu dowodowym.

Sąd Okręgowy podkreślił, że obowiązujące przepisy nie pozwalają Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki na uznaniowe ustalenie wysokości kary pieniężnej. Jedynie w art. 56 ust. 3 ustawy - Prawo energetyczne zawarte jest ograniczenie wysokości kary do 15 % przychodu przedsiębiorcy. Nałożona w zaskarżonej decyzji kara została ograniczona do tego poziomu, co oznacza, że została ona ustalona w możliwie najniższej wysokości.

Od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie apelację wniósł Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości z siedzibą w B..

Apelacją powód zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez uchylenie decyzji. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną (sprzeczną z zasadami logiki) ocenę, że pomimo, iż Syndyk masy upadłości jest stroną postępowania administracyjnego w znaczeniu formalnym, to wydanie decyzji przeciwko innemu podmiotowi, tj. wskazanie w treści decyzji jako jej adresata upadłej spółki, nie stanowi naruszenia prawa;

2) art. 107 § 1 k.p.a. w związku z art. 144 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze polegające na błędnym uznaniu, że adresatem decyzji wydanej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki może być podmiot, który nie jest stroną w znaczeniu formalnym, tj. upadła spółka, podczas gdy w świetle ww. przepisu prowadzenie postępowania administracyjnego po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej przeciwko upadłemu i wskazanie jako adresata decyzji upadłego jest niedopuszczalne;

3) art. 91 ust. 1 oraz art. 236-240, art. 244-266 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez ich niezastosowanie i tym samym błędne uznanie, że organ może wymierzyć upadłej spółce karę pieniężną, podczas gdy w świetle ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, wierzyciel w stosunku do zobowiązań dotyczących okresu sprzed upadłości (wierzytelności upadłościowej) nie ma prawa wyboru między zgłoszeniem wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, a dochodzeniem jej na innej drodze przeciwko upadłej spółce lub syndykowi i do wszczynania przeciwko upadłej spółce lub syndykowi postępowań administracyjnych;

4) art. 56 ust. 1 pkt la w związku z art. 9a ust. 1 i 5 ustawy - Prawo energetyczne w związku z art. 91 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że nieprzestrzeganie obowiązku uzyskania i przedłożenia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej w każdej sytuacji nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne obowiązek zapłaty kary pieniężnej, podczas gdy prowadzenie wobec upadłej spółki postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, a następnie wydanie zaskarżonej decyzji, skutkuje nieuzasadnionym żądaniem przez organ dokonania wypłaty z masy upadłości środków finansowych z naruszeniem praw innych wierzycieli.

Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wnosił o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne. Także rozważania prawne Sądu pierwszej instancji są prawidłowe.

Podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 107 § 1 k.p.a. w związku z art. 144 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, art. 91 ust. 1 oraz art. 236-240, art. 244-266 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, art. 56 ust. 1 pkt la w związku z art. 9a ust. 1 i 5 ustawy - Prawo energetyczne w związku z art. 91 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, stanowią powtórzenie zarzutów podniesionych w odwołaniu, które zostały prawidłowo ocenione przez Sąd Okręgowy. Natomiast zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest nietrafny, ponieważ kwestia oceny zgodności z prawem określenia adresata decyzji administracyjnej, nie zalicza się do sfery oceny dowodów, umożliwiającej prawidłowe ustalenie stanu faktycznego sprawy. Jest to ocena prawna, która nie może być kwestionowana na podstawie powołanego przepisu.

Zgodnie z treścią art. 144 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 2344 - w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2016 r.), jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogły być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu. Postępowania te syndyk prowadził na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. W judykaturze wyjaśniono, że upadły nie może być stroną żadnego postępowania sądowego lub administracyjnego dotyczącego mienia wchodzącego w skład masy upadłości. Stroną postępowania dotyczącego tego mienia może być wyłącznie syndyk, który jest tzw. strona zastępczą, bowiem występuje wprawdzie we własnym imieniu, lecz nie na własny rachunek - syndyk działa na rzecz masy upadłości, a stroną jest tylko dlatego, że masa, będąc przedmiotem stosunków cywilnoprawnych, nie może być ich przedmiotem (por. uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 grudnia 2016 r., sygn. akt II GSK 1095/15, LEX nr 2227736).

W piśmiennictwie wskazuje się, że dla dokonania zgłoszenia należności publicznoprawnej dołączenie decyzji administracyjnej wydanej po ogłoszeniu upadłości nie jest potrzebne, ani tym bardziej konieczne. Jednakże stanowisko to odnosi się do decyzji podatkowych o deklaratywnym charakterze, tj. takich, które jedynie potwierdzają powstające z mocy prawa zobowiązania podatkowe (art. 21 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej). Jeżeli zaś chodzi o decyzje podatkowe konstytutywne, tj. takie decyzje wymiarowe organu podatkowego, w których treści następuje ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego i z których doręczeniem dopiero powstaje zobowiązanie podatkowe (art. 21 § 1 pkt 2 ordynacji podatkowej), to podnosi się, że z uwagi na powyższą cechę owych decyzji, celem zgłoszenia należności podatkowej w postępowaniu upadłościowym organ podatkowy może po ogłoszeniu upadłości wszcząć lub kontynuować postępowanie podatkowe celem wydania i doręczenia podatnikowi decyzji (por. S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 542). Chodzi tu decyzje dotyczące zobowiązań podatkowych związanych ze zdarzeniem zaistniałym przed ogłoszeniem upadłości podatnika.

W tym drugim wypadku istotne jest pytanie, czy wobec treści art. 144 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji) po ogłoszeniu upadłości postępowanie administracyjne może toczyć się z udziałem upadłego. Według S. Gurgula (por. S. Gurgul, Prawo …, s. 542 i nast.) zawieszenie postępowania podatkowego w omawianej sytuacji następuje dopiero po doręczeniu decyzji wymiarowej podatnikowi, z czego wynika, że do tego momentu postępowanie toczy się z udziałem upadłego podatnika. Natomiast w odniesieniu do należności publicznoprawnych przypadających za okres po ogłoszeniu upadłości, nie ma przeszkód, aby były one ustalane we właściwym trybie, a więc w drodze postępowania administracyjnego oraz sądowo-administracyjnego. Należności te są bowiem należnościami w stosunku do masy upadłości i w postępowaniach tych jako strona występuje syndyk masy upadłości (por. A. Jakubecki, Art. 144, w: Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, wyd. III, LEX 2011).

W przedmiotowej sprawie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki nałożył karę pieniężną na przedsiębiorcę (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B., w związku z nie wywiązaniem się przez niego w 2013 r. z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectwa pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust. 1 lub w art. 9o ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w art. 9a ust. 5 ustawy - Prawo energetyczne, obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 ustawy - Prawo energetyczne. Jest to decyzja o charakterze konstytutywnym, więc - zgodnie z poglądami wyrażanymi w piśmiennictwie - celem zgłoszenia wierzytelności z kary pieniężnej w postępowaniu upadłościowym, organ regulacyjny mógł po ogłoszeniu upadłości wszcząć lub kontynuować postępowanie administracyjne celem wydania i doręczenia decyzji przedsiębiorcy energetycznemu. W tej sytuacji zawieszenie postępowania administracyjnego mogło nastąpić dopiero po doręczeniu decyzji temu przedsiębiorcy, zaś do tego momentu postępowanie mogło toczyć się z udziałem upadłego przedsiębiorcy.

W przedmiotowej sprawie ustawowy termin do zrealizowania obowiązku ustawowego upłynął dnia 31 marca 2014 r. Tymczasem ogłoszenie upadłości (...) S.A. nastąpiło w dniu 14 marca 2014 r., w którym Sąd Rejonowy w Bydgoszczy Wydział XV Gospodarczy wydał nieprawomocne postanowienie w sprawie o sygn. akt XV GU 95/13. W tej sytuacji wskazać należy, że podmiotem, który nie wykonał obowiązku, był przedsiębiorca energetyczny (przed uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości), a nie syndyk (także przy uwzględnieniu dyspozycji art. 91 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze). Dlatego prawidłowe było wskazanie w treści zaskarżonej decyzji przedsiębiorcy (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej jako podmiotu, który naruszył obowiązek ustawowy.

Ponieważ postępowanie administracyjne dotyczące wymierzenia kary pieniężnej toczyło się już po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki uznał, że w postępowaniu tym stroną powinien być Syndyk masy upadłości. Syndyk rzeczywiście był stroną tego postępowania, co wynika z faktu, że decyzję organ doręczył Syndykowi, a nie przedsiębiorcy. W judykaturze trafnie wyjaśniono, że z punktu widzenia prawidłowości decyzji jest obojętne, w którym miejscu decyzji strona zostanie wskazana, ważne jest, by była ona w sposób jednoznaczny określona (por. uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 czerwca 2011 r., sygn. akt I OSK 325/11, LEX nr 990245). Oznaczenie strony może być zamieszczone w początkowej części decyzji, ale też może znaleźć się na końcu w rozdzielniku adresatów, którym decyzja zostaje doręczona (por. uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 sierpnia 2011 r., LEX nr 1068384). Pomimo, że w treści zaskarżonej decyzji wadliwie wskazano, że jej stroną jest przedsiębiorca reprezentowany przez Syndyka masy upadłości, uchybienie to nie rzutuje na ważność decyzji. W judykaturze trafnie wyjaśniono, że ponieważ decyzja będzie realizowana nie w odniesieniu do syndyka, lecz do majątku upadłego, wyrazem skrajnego formalizmu procesowego byłoby uchylenie zaskarżonej decyzji tylko po to, aby wydać decyzję, której adresatem byłby syndyk, będący reprezentantem upadłego, którego obciążą i tak wynikające z tego aktu administracyjnego konsekwencje (por. uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2010 r., sygn. akt I GSK 975/09, LEX nr 594796).

W tej sytuacji nietrafne są zarzuty apelującego dotyczące wadliwości określenia strony postępowania administracyjnego, a także bezzasadności prowadzenia tego postępowania w celu uzyskania konstytutywnej decyzji pozwalającej na zgłoszenie wierzytelności z tytułu kary pieniężnej do masy upadłości. Nieuzasadnione jest również twierdzenie, że prowadzenie wobec upadłej spółki postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, a następnie wydanie zaskarżonej decyzji, skutkuje nieuzasadnionym żądaniem przez organ dokonania wypłaty z masy upadłości środków finansowych z naruszeniem praw innych wierzycieli. Skoro bowiem przedsiębiorca energetyczny nie wykonał ustawowego obowiązku, organ regulacyjny prawidłowo nałożył na niego w drodze decyzji karę pieniężną, która powinna być egzekwowana ze środków masy upadłości, podobnie jak inne wierzytelności publicznoprawne i prywatnoprawne wobec upadłego przedsiębiorcy.

Podstawą orzeczenia Sądu Apelacyjnego był art. 385 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c.