Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 kwietnia 2018r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2018r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) w W. (Austria)

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w B.

o stwierdzenie wykonalności zagranicznego wyroku sądu polubownego

postanawia:

1.  nadać klauzulę wykonalności prawomocnemu wyrokowi Instytutu Arbitrażowego (...) w S. (Szwecja) z 3 listopada 2017r., SCC Arbitraż F (2017/80), zobowiązując komornika do przeliczenia kwot opiewających na świadczenie pieniężne w walutach obcych na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu podziału nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi;

2.  zasądzić od dłużnika na rzecz wierzyciela kwotę 4.087,50 (cztery tysiące osiemdziesiąt siedem 50/100) złotych tytułem kosztów postępowania.

SSA Zofia Kołaczyk SSA Wiesława Namirska SSA Grzegorz Stojek

Sygn. akt V AGo 11/18

UZASADNIENIE

Wierzyciel, to jest (...) w W., Austria, wniósł o stwierdzenie wykonalności wyroku zagranicznego sądu polubownego, mianowicie Instytutu Arbitrażowego(...)w S. z 3 listopada 2017 r. oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Dłużnik, to jest (...) Spółka Akcyjna w B., wniósł o oddalenie wniosku i zasądzenie kosztów postępowania, powołując się na przedwczesność wniosku z uwagi na skutki otwarcia przyspieszonego postępowania układowego, które nie zostało zakończone.

Nadzorca sądowy B. K. nie przystąpił do sprawy i nie zajął stanowiska.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Wniosek zasługiwał na uwzględnienie.

W dniu 11 marca 2016 r. strony zawarły pisemną umowę sprzedaży oznaczonych w niej towarów (dalej: umowa). W artykule II zawiera ona odesłanie do Warunków Ogólnych, pochodzących od wierzyciela (dalej: W.O.), „dostęp do których można uzyskać” pod adresem internetowym wskazanym w tej jednostce redakcyjnej umowy „lub mogą one zostać wysłane przez Sprzedawcę pocztą, e-mailem lub faksem na życzenie Kupującego”. W artykule II umowy dłużnik, po pierwsze, wyraźnie wyraził zgodę i potwierdził, że W.O. stanowią integralną część umowy oraz że strony uważają je za włączone do umowy, po drugie, potwierdził, że zapoznał się z W.O., które między innymi zawierają umowę arbitrażową dowód (dowód: umowa w tłumaczeniu na język polski, k. 19-20).

W punkcie 5.18 W.O. zawarte są następujące postanowienia:

1.  umowa i „WO” podlegają prawu Anglii i Walii – punkt 5.18.1 W.O.;

2.  z zastrzeżeniem klauzuli zawartej w punkcie 5.18.3 W.O., jakikolwiek spór, polemika, roszczenie lub różnica zdań odnoszące się do umowy, wynikające z niej lub z nią związane, włączając wszelkie kwestie dotyczące istnienia, zakresu, ważności lub rozwiązania umowy, będą rozstrzygane , z wykluczeniem sądów powszechnych, w drodze arbitrażu zgodnie z regulaminem Instytutu Arbitrażowego (...), który strony uznały za włączony przez odniesienie do wskazanej teraz klauzuli – punkt 5.18.2 W.O.;

3.  niezależnie od klauzuli zawartej w punkcie 5.18.2, jakikolwiek spór, polemika, roszczenie lub różnica zdań odnoszące się do kosztów przestoju w dostawach drogą morską lub z nich wynikające, które są należne lub uważane za należne na mocy umowy, zostaną poddane pod rozstrzygnięcie określonego w W.O. sądu arbitrażowego w L. – punkt 5.18.3 W.O.;

4.  z zastrzeżeniem klauzuli zawartej w punkcie 5.18.3 W.O., miejscem postępowania arbitrażowego będzie S., Szwecja, gdzie odbędą się wszystkie przesłuchania, a postępowanie arbitrażowe będzie prowadzone w języku angielskim i w tym samym języku zostanie wydane orzeczenie – punkt 5.18.5 W.O.;

5.  orzeczenie będzie ostateczne i wiążące dla stron – punkt 5.186 W.O. (dowód: W.O. w tłumaczeniu na język polski, k. 67).

Instytut Arbitrażowy (...)w S., Szwecja, prawomocnym wyrokiem z 3 listopada 2017 r., SCC Arbitraż F (2017/80), nakazał dłużnikowi, który wdał się w spór i podjął merytoryczną obronę, zapłatę 28.627,20 euro „tytułem faktury nr (...)” z 30 września 2016 r., która obejmuje niezapłaconą przez dłużnika cenę sprzedaży towarów objętych umową, odsetek w kwocie 562,25 euro tytułem opóźnienia w zapłacie ceny wskazanej w tej fakturze oraz orzekł o kosztach arbitrażu wynoszących łącznie 8.448 euro (suma kwot 5.645 euro, 230 euro i 2.573 euro, składających się na te koszty), za pokrycie których w stosunkach między stronami odpowiedzialny jest wyłącznie dłużnik (dowód: wskazany wyżej wyrok zagranicznego sądu polubownego wraz z uzasadnieniem w tłumaczeniu na język polski, k. 84-94).

Polska i Austria są stronami Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzonej w dniu 10 czerwca 1958 r. w Nowym Jorku (Dz. U. z 1962 r., Nr 9, poz. 41; dalej: Konwencja). Stroną Konwencji jest również Szwecja, w której wydano wyrok arbitrażowy, o który chodzi w sprawie. Zatem w niniejszym postępowaniu zachodził obowiązek zastosowania Konwencji.

Zgodnie z art. II Konwencji, każde z umawiających się Państw uzna umowę pisemną, którą strony zobowiązują się poddać arbitrażowi wszystkie lub pewne spory, powstałe lub mogące powstać między nimi z określonego stosunku prawnego, zarówno umownego jak i pozaumownego, w sprawie, która może być rozstrzyganą w drodze arbitrażu (ust. 1), przy czym użyte w tym przepisie określenie „umowa pisemna” oznacza zarówno klauzulę arbitrażową zamieszczoną w kontrakcie, jak i kompromis – zarówno podpisane przez strony, jak i zawarte w wymianie listów lub telegramów (ust. 2).

Klauzula arbitrażowa, o którą chodzi w sprawie, została zamieszczona w punkcie 5.18.2 W.O., którym strony, z zastrzeżeniem punktu 5.18.3 W.O., niemającym zastosowania w sprawie, co nie jest przedmiotem sporu między stronami, poddały arbitrażowi wszystkie spory mogące powstać między nimi przy realizacji postanowień umowy.

Z art. II Konwencji wynika, że uznanie umowy za pisemną nie jest uzależnione od podpisania jej własnoręcznie, co – ze względu na treść art. 78 § 1 k.c. – w krajowym porządku prawnym jest elementem koniecznym do zachowania formy pisemnej czynności prawnej. Przepis art. II ust. 2 Konwencji za umowę pisemną uznaje nie tylko kontrakt z zamieszczoną w nim klauzulą arbitrażową, czy kompromis, ale też umowę zawartą nie tylko przez wymianę listów, które przecież mogą, choć nie muszą, być podpisane, jak również przez wymianę telegramów, które podpisu własnoręcznego nie zawierają. W tym świetle niewątpliwie istotne jest, by odpowiednie postanowienie umowne dotyczące klauzuli arbitrażowej znajdowało się w dokumencie zawierającym treść utrwaloną pismem, pozwalającym ustalić, kto złożył zawarte w nim oświadczenie, byle druga strona mogła się z nim zapoznać. Klauzula arbitrażowa została zamieszczona w W.O., które zawarte zostały w dokumencie utrwalonym pismem. Umowa, która odsyłała do W.O., została podpisana przez osoby uprawnione do reprezentacji stron. W umowie znajduje się też potwierdzenie, że dłużnik zapoznał się z treścią W.O. (punkt 2.1.). Nie ma więc znaczenia, że klauzula arbitrażowa nie została zamieszczona w samej umowie, podpisanej przez strony. Zawarta jest przecież w W.O., które kształtują treść nawiązanego stosunku prawnego i zostały uznane przez strony za integralną część umowy, a także zostały utrwalone pisemnie. Reasumując, treść W.O. jest pisemna i dłużnik potwierdził zapoznanie się z dokumentem zawierającym treść W.O.

Poddany pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego wynikający z umowy spór o zapłatę wzajemnego świadczenia pieniężnego z tytułu ceny sprzedaży może być rozstrzygany w drodze arbitrażu, natomiast orzeczenie arbitrażowe zostało wydane przez stały sąd arbitrażowy (art. I ust. 2 Konwencji).

Zgodnie z art. III Konwencji, zachodzi więc podstawa do stwierdzenia wykonalności wyroku Instytutu Arbitrażowego (...)w S. w Szwecji z 3 listopada 2017 r., sygn. akt SCC Arbitraż F (2017/80).

Wierzyciel złożył bowiem oryginał orzeczenia arbitrażowego oraz należycie uwierzytelniony odpis umowy pisemnej w naprowadzonym już rozumieniu wynikającym z art. II Konwencji, w której strony zobowiązały się poddać arbitrażowi wszystkie spory z umowy, a także przekład tych dokumentów na język polski (art. IV Konwencji). Nie zachodzą zaś przyczyny odmowy wykonania orzeczenia, o których mowa w art. V Konwencji.

Przepis art. V ust. 1 Konwencji stanowi, że na wniosek strony, przeciwko której orzeczenie jest skierowane, nastąpi odmowa uznania i wykonania orzeczenia tylko wówczas, jeżeli strona ta dostarczy właściwej władzy, do której skierowano żądanie uznania i wykonania, dowodów: a) że stronom wspomnianej w art. II umowy – według prawa odnoszącego się do nich – brak było zdolności albo, że wspomniana umowa jest nieważna według prawa, którego strony umowę tę poddały, a – w razie braku wzmianki w tym względzie – według prawa kraju, w którym orzeczenie zostało wydane, lub b) że strona, przeciwko której orzeczenie jest skierowane, nie była należycie powiadomiona o wyznaczeniu arbitra lub o procedurze arbitrażowej albo że z innego powodu nie mogła przedstawić swojej sprawy, lub c) że orzeczenie odnosi się do sporu nie wymienionego w kompromisie lub nie podpadającego pod zakres klauzuli arbitrażowej albo że zawiera rozstrzygnięcia przekraczające granice kompromisu lub klauzuli arbitrażowej, jeżeli jednak rozstrzygnięcie spraw, które zostały poddane arbitrażowi, da się oddzielić od rozstrzygnięcia spraw nie poddanych arbitrażowi, to ta część orzeczenia, która zawiera rozstrzygnięcie spraw poddanych arbitrażowi, może zostać uznana i wykonana, lub d) że bądź to skład sądu arbitrażowego, bądź też procedura arbitrażowa nie były zgodne z umową stron, lub – w razie braku takiej umowy – że nie były zgodne z prawem kraju, w którym odbył się arbitraż, lub e) że orzeczenie nie stało się jeszcze dla stron wiążące albo że właściwa władza kraju, w którym lub według praw którego orzeczenie zostało wydane, uchyliła je lub wstrzymała jego wykonalność.

Spośród okoliczności mogących wchodzić w grę jako przyczyna oddalenia wniosku o stwierdzenie wykonalności zagranicznego wyroku sądu polubownego, o których mowa w art. V ust. 1 Konwencji, dłużnik nie powołał żadnej.

Zgodnie z art. V ust. 2 Konwencji, odmowa uznania i wykonania orzeczenia arbitrażowego może nastąpić również wtedy, gdy właściwa władza kraju, w którym postawiono żądanie uznania i wykonania stwierdzi: a) że według prawa tego kraju przedmiot sporu nie może być rozstrzygany w drodze arbitrażu, lub b) że uznanie lub wykonanie orzeczenia byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym tego kraju.

Była już mowa o tym, że przedmiot sporu poddany pod rozstrzygnięcie Instytutu Arbitrażowego (...) w S. w Szwecji może być rozstrzygany w drodze arbitrażu (art. V ust. 2 lit. a Konwencji).

Jeżeli idzie o klauzulę porządku publicznego (art. V ust. 2 lit. b Konwencji), w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że w odniesieniu do tego zagadnienia zastosowanie mają poglądy judykatury dotyczące podstawowych zasad porządku prawnego, o których obecnie stanowi art. 1214 § 3 pkt 2 k.p.c. Chodzi więc o zasady wynikające z Konstytucji oraz zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa, których naruszenie jest nie do pogodzenia z samą koncepcją określonej instytucji prawnej w Polsce, nie zaś jedynie z poszczególnymi przepisami regulującymi tę samą instytucję w państwie pochodzenia orzeczenia arbitrażowego i Polsce, jako państwie wykonania tego orzeczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z 9 marca 2004 r., I CK, 412/03,LEX nr 183721), co prowadzi do konkluzji, że w postępowaniu o stwierdzenie wykonalności orzeczenia arbitrażowego nie jest dopuszczalna jego merytoryczna kontrola (postanowienie Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2006 r., I CSK 18/06, LEX nr 196362).

Argumentacja dłużnika, ze względu na którą wniósł o oddalenie wniosku o stwierdzenie wykonalności wyroku zagranicznego sądu polubownego sprowadza się do przedwczesności wniosku o stwierdzenie wykonalności wyroku Instytutu Arbitrażowego (...)w S. w Szwecji, która ma być efektem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego dotyczącego dłużnika.

Bezsporne są między stronami następujące okoliczności faktyczne, gdyż wzajemnie to przyznały (k. 189).

Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach w sprawie o sygn. akt X GR 24/17, po pierwsze, postanowieniem z 30 października 2017 r. stwierdził zgodność z prawem kryteriów wyodrębnienia wierzycieli objętych układem częściowym, określonych we wniosku dłużnika z 17 października 2017 r. o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego w celu zawarcia układu częściowego, po drugie, postanowieniem z 8 listopada 2017 r. otworzył przyspieszone postępowanie układowe dotyczące dłużnika i wyznaczył nadzorcę sądowego w osobie B. K., po trzecie, postanowieniem z 6 kwietnia 2018 r. zatwierdził układ częściowy przyjęty na zgromadzeniu wierzycieli, wśród których znajduje się (...) w W., z tym że ten wierzyciel głosował przeciwko przyjętemu układowi. Postanowienie z 6 kwietnia 2018 r. nie jest jeszcze prawomocne.

Dłużnik w niniejszej sprawie odwołał się do tego, że wierzytelność objęta wyrokiem Instytutu Arbitrażowego (...)w S. z 3 listopada 2017 r., sygn. akt SCC Arbitraż F (2017/80), jest wierzytelnością, która z mocy art. 150 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity w Dz. U. z 2017 r. poz. 1508 z późn. zm.) jest objęta wskazanym już przyspieszonym postępowaniem układowym, gdyż układ obejmuje wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz odsetki. Dłużnik odwołał się też do art. 252 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego, zgodnie z którym od dnia otwarcia przyspieszonego postępowania układowego do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu przyspieszonego postępowania układowego, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne. Dłużnik stwierdził też, że art. 259 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 259 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego uniemożliwiają egzekucję wierzytelności objętej wyrokiem Instytutu Arbitrażowego (...) w S. z 3 listopada 2017 r. Przepis art. 259 ust. 1 zdanie pierwsze prawa restrukturyzacyjnego stanowi bowiem, że postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Z art. 259 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego wynika zaś, że wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem jest niedopuszczalne po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego. Wbrew dłużnikowi, z przytoczonych przepisów prawa restrukturyzacyjnego nie wynika niemożność stwierdzenia wykonalności zagranicznego wyroku sądu polubownego. Wynika z nich jedynie to, że – niezależnie od nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności – aż do dnia zakończenia przyspieszonego postępowania układowego niedopuszczalne jest tak spełnianie przez dłużnika świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem (art. 252 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego), jak i wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego takiej wierzytelności (art. 259 ust. 3 zdanie pierwsze prawa restrukturyzacyjnego). Inaczej mówiąc, we wskazanym czasie wierzyciel nie może skutecznie skierować do egzekucji tytułu wykonawczego, jakim staje się orzeczenie zagranicznego sądu polubownego, którego wykonalność została stwierdzona. Nie jest to jednak przeszkodą do stwierdzenia wykonalności takiego wyroku, co sprowadza się do nadania mu klauzuli wykonalności, przez co staje się on tytułem wykonawczym (art. 1214 § 2 k.p.c.). Stwierdzenie wykonalności zagranicznego wyroku sądu polubownego w sytuacji jak ta, o którą chodzi w niniejszej sprawie, nie stoi bowiem w sprzeczności z zasadami wynikającymi z Konstytucji oraz rządzącymi poszczególnymi dziedzinami prawa, w tym prawem restrukturyzacyjnym i egzekucyjnym. Nie sposób przecież wskazać zasady, z którą wykonanie orzeczenia, o jakie chodzi w sprawie, byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym. Inną kwestią jest, że do czasu zakończenia przyspieszonego postępowania układowego wierzyciel nie będzie mógł skutecznie skierować tytułu wykonawczego do egzekucji, której wszczęcie jest niedopuszczalne po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego (art. 259 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego), podobnie jak dłużnik nie może dobrowolnie spełnić świadczenia (art. 252 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego). Nie zachodzi więc przedwczesność wniosku o stwierdzenie wykonalności wyroku zagranicznego sądu polubownego, którą dłużnik motywował stanowisko w sprawie, domagając się oddalenia wniosku.

Reasumując, z uwagi na brak okoliczności odpowiadających przyczynom odmowy stwierdzenia wykonalności, o jakich mowa w art. V Konwencji, wniosek o stwierdzenie wykonalności zagranicznego orzeczenia arbitrażowego – jako zasadny – podlegał uwzględnieniu na podstawie art. III Konwencji („Każde z Umawiających się Państw – zgodnie z warunkami ustalonymi w artykułach następnych – uzna orzeczenie arbitrażowe za wiążące i wykona je zgodnie z regułami procedury obowiązującej na obszarze, na którym dochodzi się praw z orzeczenia. Uznanie lub wykonanie orzeczeń arbitrażowych, do których odnosi się niniejsza Konwencja, nie będzie uzależnione od spełniania warunków istotnie uciążliwszych ani od poniesienia należności sądowych lub opłat istotnie wyższych, niż wymagane dla uznania lub wykonania krajowych orzeczeń arbitrażowych.”).

Stosownie do art. 783 § 1 zdanie drugie k.p.c. należało zobowiązać komornika do przeliczenia świadczenia pieniężnego w walucie obcej na kwotę w walucie polskiej według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu podziału nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi.

Zgodnie z art. 98 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na tego rodzaju koszty składa się tylko część spośród wskazanych w spisie kosztów złożonym przez wierzyciela (k. 166-169) i załącznikach do tego dokumentu (k. 171-188). Mianowicie równowartość opłaty od wniosku (300 zł), wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika (480 zł), równowartość opłaty skarbowej od jednego pełnomocnictwa (17 zł), wydatki na tłumaczenie dokumentów sporządzonych w języku obcym, które do akt sprawy należało złożyć w tłumaczeniu na język polski (3.013,50 zł), koszty przejazdu pociągiem pełnomocnika z W., gdzie znajduje się kancelaria pełnomocnika, do siedziby Sądu Apelacyjnego (Katowice) i powrotu pełnomocnika do miasta będącego siedzibą jego kancelarii (277 zł), łącznie wynoszące 4.087,50 zł. Skoro w art. 98 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. mowa jest o kosztach niezbędnych, obejmować mogą tylko jedną opłatę od pełnomocnictwa, podczas gdy w spisie kosztów liczone są trzy tego rodzaju opłaty. Niezasadne jest również objęte spisem kosztów żądanie zasądzenia wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika ustalone w umowie z wierzycielem (6.796,01 zł), a to z przyczyny naprowadzonej w dalszej części uzasadnienia.

Orzeczenie o kosztach postępowania oparte jest o art. 98 § 1 i 3 k.p.c., a także § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.; dalej: rozporządzenie). Ostatnio powołane rozporządzenie nie przewiduje stawki minimalnej w sprawach o stwierdzenie wykonalności zagranicznego sądu polubownego. Zatem na podstawie § 20 rozporządzenia Sąd Apelacyjny przyjął za podstawę rozstrzygnięcia w omawianym teraz przedmiocie stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju, to jest określoną w § 8 ust. 1 pkt 6, który reguluje stawkę minimalną w sprawach o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego. Wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika zasądzono w stawce minimalnej, gdyż w sprawie nie zachodziły okoliczności, które uzasadniałyby jego zasądzenie w wysokości przewyższającej stawkę minimalną, o jakich mowa w § 15 ust. 3 rozporządzenia. Ponieważ postępowanie nie toczyło się w drugiej instancji, chociaż do postępowania miały odpowiednie zastosowanie przepisy o apelacji (art. 1213 ¹ k.p.c.), nie podlegał zastosowaniu przepis § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia.

SSA Zofia Kołaczyk SSA Wiesława Namirska SSA Grzegorz Stojek