Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz (spr.)

Sędziowie: SSO Rafał Adamczyk

SSO Sławomir Buras

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Banaszek

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2018 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa D. P. (1)

przeciwko A. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 12 lipca 2017 r., sygn. akt I C 198/15

oddala apelację i zasądza od A. W. na rzecz D. P. (1) kwotę 1800 ( jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1498/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 lipca 2017 roku, sygn. akt I C 198/15, Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim zasądził od A. W. na rzecz D. P. (1) kwotę 11.730,59 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 12 listopada 2014 roku do dnia zapłaty (pkt I), oddalając powództwo o zapłatę w pozostałej części (pkt II). Ponadto zasądzono od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.303,03 zł tytułem kosztów procesu (pkt III) i nakazano pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.714 zł tytułem kosztów sądowych (pkt IV), nie obciążając pozwanej kosztami sądowymi (pkt V).

Sąd ten ustalił, że w dniu 1 stycznia 1991 roku zawarto umowę najmu pomiędzy (...) w O. a Z. P., na mocy której Spółdzielnia oddała najemcy plac pod kiosk warzywniczy położony w O. przy ul. (...) o powierzchni 30 m ^{( 2)}, z czynszem miesięcznym 3.750 zł. Umowa została zmieniona aneksem z dnia 29 października 2003 roku, w którym wskazano, że najemcami są Z. i A. małżonkowie P., a przeznaczeniem objętego najmem placu jest posadowienie tymczasowego pawilonu, niezwiązanego w sposób trwały z gruntem, o powierzchni 51,35 m ^{( 2)}, w tym 30 m ^{( 2)} z przeznaczeniem pod zabudowę. Ustalono czynsz najmu w kwocie 130,94 zł netto miesięcznie, powiększony o VAT. Na gruncie tym, pozostającym w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni, został posadowiony przez najemców pawilon handlowy. Aneksem z dnia 27 lutego 2013 roku, w związku z postanowieniem w sprawie o sygn. akt I Ns 1149/09 o stwierdzeniu nabycia spadku po A. P., w miejsce dotychczasowych najemców wpisano Z. P. i D. P. (2), którzy umową z dnia 27 października 2012 roku darowali powodowi swoje udziały w pawilonie. Wydanie przedmiotu darowizny nastąpiło z chwilą zawarcia umowy. Wskazano, że pawilon zajmuje A. W., a powód, jako obdarowany, przejmuje przyszłe roszczenia wobec niej z tytułu użytkowania lokalu.

Dnia 13 listopada 2012 roku w sprawie egzekucyjnej o sygn. akt Km 2720/11, prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim R. F. przeciwko dłużnikowi Z. P., dokonano zajęcia ruchomości – wskazanego pawilonu tymczasowego, który oddano pod dozór pozwanej. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z dnia 10 lutego 2015 roku, sygn. akt I C 250/13, zwolniono od egzekucji tę ruchomość, zajętą u dłużniczki Z. P. w tym postępowaniu i w innych sprawach egzekucyjnych.

Powód kierował do pozwanej w dniach 15 kwietnia i 21 czerwca 2013 roku oraz 31 marca 2014 roku wezwania do zapłaty, które okazały się bezskuteczne. A. W. w okresie od 27 października 2012 roku do 31 stycznia 2014 roku użytkowała bezumownie pawilon. Opróżniła ten lokal ze swoich towarów handlowych w dniu 31 stycznia 2014 roku.

Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim prawomocnym wyrokiem z dnia 31 marca 2014 roku, sygn. akt I C 116/13, zasądził od A. W. na rzecz Z. P. kwotę 8.400 zł z odsetkami. W dniu 13 października 2014 roku przed tym Sądem w sprawie z powództwa D. P. (1) i Z. P. przeciwko A. W. o eksmisję z lokalu użytkowego, sygn. akt I C 1068/12, strony zawarły ugodę, mocą której pozwana zobowiązała się wydać D. P. (1) sporny lokal w terminie 7 dni. Strony zgodnie oświadczyły, że ugoda nie dotyczy roszczeń z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z lokalu. Jego protokolarne wydanie nastąpiło w dniu 18 października 2012 roku.

Sąd pierwszej instancji opisał położenie pawilonu i ocenił jego lokalizację, wskazując że właścicielem nieruchomości, na której się on znajduje jest Gmina O., a (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa jest użytkownikiem wieczystym gruntu. Sąd przedstawił szczegółowy opis lokalu i jego wyposażenia, wymienił nakłady poczynione przez pozwaną. Wyjaśnił, że obok lokalu powoda znajduje się nie należący do niego obiekt handlowo-usługowy o powierzchni 15 m ², który powstał w 1968 roku.

Odszkodowanie za bezumowne korzystanie przez pozwaną z lokalu powoda za okres od 28 października 2012 roku do 31 stycznia 2014 roku wynosi 11.730,59 zł.

Sąd uznał, że pozwana nie udowodniła, iż sporny lokal jest nieruchomością, a zatem, by do dokonania jego darowizny konieczne było zwarcie umowy w formie aktu notarialnego. D. P. (1) nabył skutecznie własność tego pawilonu, uzyskując legitymację procesową czynną w sprawie, podobnie jak we wcześniejszych postępowaniach sądowych dotyczących tego lokalu. A. W. nie udowodniła zawarcia z Z. P. ani z powodem umowy najmu, co skutkuje obowiązkiem zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z rzeczy, które ustalono w oparciu o opinię biegłego G. B., a zasądzono je od pozwanej na rzecz powoda z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu.

Orzeczenie o kosztach procesu zapadło na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od tego wyroku co do pkt I i III wywiodła pozwana, zarzucając:

- naruszenie art. 245 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i niezasadne przyjęcie, że kserokopia umowy darowizny jest dokumentem prywatnym i może stanowić podstawę ustaleń, co spowodowało naruszenie art. 6 k.c. poprzez niezasadne przyjęcie, że powód wykazał, iż jest właścicielem „pawilonu” przy ul. (...) w O.;

- naruszenie art. 244 § 1, art. 321 i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i pomimo dopuszczenia dowodu z opinii (operatu szacunkowego) biegłego, pominięcie dokumentu urzędowego w postaci wypisu z rejestru budynków załączonego do opinii, a w efekcie pominięcie faktu, że sporny pawilon, jako figurujący w rejestrze budynków, stanowi nieruchomość, a jego właścicielem jest (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa, będąca użytkownikiem wieczystym gruntu, na którym został on posadowiony;

- naruszenie art. 46 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że budynek figurujący w rejestrze budynków nie jest trwale związany z gruntem i nie stanowi nieruchomości, art. 235 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niezasadne przyjęcie, że dziadkowi powoda A. P., a następnie jego spadkobiercom, przysługiwało prawo własności budynku, który został wzniesiony na gruncie znajdującym się w użytkowaniu wieczystym (...) Spółdzielni Mieszkaniowej, które to prawo mogli przenieść;

- naruszenie art. 73 § 2 w zw. z art. 158 i art. 890 § 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że umowa darowizny z dnia 27 października 2012 roku nie jest nieważna i na jej podstawie nastąpiło skuteczne przeniesienie własności nieruchomości na powoda, a co za tym idzie, błędne przyjęcie, że powód ma tytuł prawny do nieruchomości i legitymację czynną w procesie;

- sprzeczność istotnych ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegającą na błędnym przyjęciu, że sporny pawilon jest ruchomością, choć z dokumentu urzędowego w postaci wypisu z rejestru budynków wynika, że stanowi on nieruchomość budynkową, a nadto że powód jest właścicielem „pawilonu”, choć z wypisu z rejestru budynków wynika, iż jego właścicielem jest (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa;

- nierozpoznanie istoty sprawy;

- naruszenie art. 98 § 2, art. 109 § 2 i art. 328 § 2 k.p.c., polegające na nieuwzględnieniu ujętych w spisie kosztów przejazdów pełnomocnika pozwanej do Sądu, choć były one celowe i niezbędne oraz niewyjaśnienie motywów nieuznania tych kosztów za niezbędne.

Wskazując na to wniesiono o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według spisu z dnia 4 lipca 2017 roku oraz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, ewentualnie – o uchylenie orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Powód wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd odwoławczy podziela ustalenia Sądu Rejonowego, przyjmując je za własne.

W zarzutach apelacyjnych pozwana w pierwszej kolejności wskazała na naruszenie art. 245 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., kwestionując moc dowodową złożonej na potwierdzenie zawarcia umowy darowizny z dnia 27 października 2012 roku kopii tego dokumentu (k.7). Przepis art. 129 § 1 k.p.c. nakłada na stronę powołującą się na dokument obowiązek przedłożenia jego oryginału, ale wyłącznie na żądanie przeciwnika procesowego. Obowiązek ten powstaje zatem dopiero z chwilą zgłoszenia przez stronę przeciwną żądania przedstawienia dokumentu w oryginale, a A. W. w toku procesu takiego wniosku nie złożyła. Sąd Rejonowy nie nakazał też powodowi dostarczenia oryginału umowy w trybie art. 248 § 1 k.p.c., nie mając wątpliwości, że znajdująca się w aktach kserokopia odzwierciedla treść tego dokumentu. Nie ma więc podstaw do tego, aby obarczać powoda negatywnymi skutkami procesowymi z tego tytułu, przy zastosowaniu art. 233 § 2 w zw. z art. 6 k.c., tym bardziej że deklarował on gotowość przedstawienia oryginału umowy (k. 87-88). Niezależnie od tego należy zauważyć, że od dnia 9 września 2016 roku obowiązuje przepis art. 77 ³ k.c., który wprowadził nową definicję dokumentu jako nośnika informacji umożliwiającego zapoznanie się z jego treścią, co oznacza, że podpis własnoręczny (elektroniczny czy potwierdzony profilem zaufanym ePUAP) nie jest elementem koniecznym dokumentu. W konsekwencji, sporna kserokopia mieści się w takiej definicji dokumentu, stanowiąc dowód na istnienie dokumentu prywatnego sporządzonego w formie pisemnej w rozumieniu art. 245 k.p.c. i tym samym potwierdza zawarcie umowy darowizny dnia 27 października 2012 roku.

Pozostałe zarzuty apelacji sprowadzają się do twierdzenia, że pawilon objęty umową darowizny dokonanej na rzecz powoda stanowi nieruchomość budynkową w rozumieniu art. 46 § 1 k.c. i jest własnością (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w O., zgodnie z art. 235 § 1 k.c. Takie stanowisko pozwana opierała wyłącznie na tym, że obiekt ten został ujęty w rejestrze budynków, do którego odwołał się w pisemnej opinii biegły z zakresu szacowania nieruchomości G. B. (k.182-207). Błędnie jednak wywodzono, że wypis z rejestru budynków, jako dokument urzędowy w rozumieniu art. 244 k.p.c., determinuje kwalifikację prawnomaterialną spornego obiektu jako nieruchomości budynkowej. Zasady zakładania i prowadzenia ewidencji gruntów i budynków określają przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 roku – Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 roku, poz. 2101 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 29 marca 2001 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 roku, poz. 1034 z późn. zm.). Zgodnie z art. 2 pkt 8 i art. 20 ust. 1 cyt. ustawy, ewidencja stanowi jednolity dla kraju, systematycznie aktualizowany zbiór informacji o gruntach, budynkach i lokalach. Prawa osób i jednostek organizacyjnych, o których mowa w § 10 ust. 1 pkt 2 (właścicieli) i w § 11 ust. 1 pkt 1 i 2 (użytkowników wieczystych, jednostek organizacyjnych sprawujących zarząd lub trwały zarząd nieruchomościami, dzierżawców) cyt. rozporządzenia do gruntów, budynków i lokali uwidacznia się w ewidencji na podstawie: wpisów dokonanych w księgach wieczystych, prawomocnych orzeczeń sądowych, umów zawartych w formie aktów notarialnych, dotyczących ustanowienia lub przeniesienia praw rzeczowych do nieruchomości, z wyłączeniem umów dotyczących użytkowania wieczystego gruntów i własności lokali, ostatecznych decyzji administracyjnych, dyspozycji zawartych w aktach normatywnych, umów dzierżawy (§ 12 ust. 1 powołanego rozporządzenia). Zgodnie z § 14 tego rozporządzenia, budynki stanowiące odrębny od gruntu przedmiot własności, położone na działkach ewidencyjnych wchodzących w skład jednej jednostki rejestrowej gruntów, tworzą jednostkę rejestrową budynków (…), a danymi ewidencyjnymi dotyczącymi budynku stanowiącego odrębny od gruntu przedmiot własności, oprócz danych wymienionych są m.in. oznaczenie księgi wieczystej lub innych dokumentów określających własność budynku (§ 64 pkt 1 rozporządzenia). Ze wskazanych przepisów wynika zatem, że dane ewidencyjne mają charakter informacyjno-techniczny, a ewidencja rejestruje jedynie stany prawne wynikające z określonych dokumentów urzędowych, a zatem stany ustalane w innym trybie lub przez inne organy orzekające. Ewidencja nie rozstrzyga sporów co do prawa własności, a organy ewidencyjne nie są uprawnione do weryfikacji dokumentów, na podstawie których dokonują zmian w ewidencji. Ochronie i rejestracji praw podmiotowych służą księgi wieczyste, a spory na tle własności i sposobu korzystania z nieruchomości mogą być rozstrzygane przed sądami powszechnymi lub w innych odrębnych postępowaniach (por. m.in. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie: z dnia 18 października 2011 roku, II OSK 1455/10, LEX nr 1151884, z dnia 19 stycznia 1998 roku, II SA 1231/97, LEX nr 41277 i z dnia 8 lipca 2010 r., I OSK 1251/09, LEX nr 594994).

W opozycji do omawianego dokumentu stoi szereg dowodów zebranych w sprawie, z których wynika jednoznacznie, że sporny pawilon jest rzeczą ruchomą w świetle art. 46 § 1 k.c. a contrario. W uzupełniającej opinii ustnej złożonej na rozprawie w dniu 4 lipca 2017 roku biegły G. B. wyjaśnił, że nie ma on wiadomości specjalnych umożliwiających stwierdzenie, że pawilon jest trwale związany z gruntem, co więcej, sam przyznał, że nie podejmował żadnych działań zmierzających do ustalenia, czy obiekt ten posadowiony jest na fundamentach betonowych. Biegły zwrócił też uwagę na nieprawidłowość w ewidencji budynków odnośnie do opisu tego budynku, który faktycznie stanowi konstrukcję stalową o ścianach z blachy trapezowej, a nie murowaną (k.264-265v.). Podmiot, który pozwana wskazała jako właściciela pawilonu, tj. (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa w O., będąca wieczystym użytkownikiem gruntu, na którym obiekt się znajduje, stanowczo zaprzeczyła, by stanowił on nieruchomość budynkową, a tym samym, aby w stosunku do tej rzeczy przysługiwało jej prawo własności (art. 235 § 1 k.c.). Podkreślono, że zgodnie z zawartą umową, najemcy byli uprawnieni wyłącznie do wzniesienia na placu oddanym im do korzystania tymczasowego pawilonu, co też uczynili (k.126-130). Co do charakteru prawnego tego obiektu nie było też sporu w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego pod sygn. akt Km 2720/11 przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim R. F., kiedy dokonano jego zajęcia jako ruchomości – pawilonu tymczasowego (k.93) ani w procesie o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji toczącym się przed Sądem Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim pod sygn. akt I C 250/13 (k.90-90v.).

Przy zróżnicowanym materiale dowodowym, o treści ustaleń decyduje ostatecznie przekonanie sądu. Jeżeli w sprawie istnieją dwie grupy przeciwstawnych dowodów, tu: jeden dokument – wypis z ewidencji budynków, który jest niezgodny z innymi dowodami, ustalenia z konieczności muszą pozostawać w sprzeczności z jedną z tych grup. Sąd orzekający w ramach i granicach swobodnej oceny ma prawo eliminacji pewnych dowodów poprzez uznanie, że pozbawione są one wiarygodności albo że nie są istotne, nie dopuszczając się przez to naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (por. postanowieni Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2003 roku, IV CK 283/02, LEX nr 602280).

W takiej sytuacji za bezprzedmiotowe należy uznać zarzuty naruszenia art. 235 § 1 i art. 73 § 2 w zw. z art. 158 i art. 890 § 2 k.c., ponieważ uznanie obiektu za ruchomość, będącą wcześniej własnością poprzedników prawnych powoda, skutkuje brakiem wymogu zachowania formy szczególnej (aktu notarialnego) do dokonania czynności prawnej przenoszącej to prawo, a tym samym stanowi o braku podstaw do uznania za nieważną umowy darowizny z dnia 27 października 2012 roku. Warto w tym miejscu zauważyć, że stanowisko powódki jest niekonsekwentne, skoro nie kwestionowała ona legitymacji czynnej D. P. (1) w sprawie przeciwko niej o eksmisję z tego lokalu, toczącej się przed Sądem Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim pod sygn. akt I C 1068/12, w toku której powód wywodził swoje prawo własności do rzeczy z tego samego tytułu, co w niniejszej sprawie, tj. z umowy darowizny, a uznała roszczenie i zawarła w tej sprawie ugodę.

Zarzut nierozpoznania istoty sprawy nie został w żaden sposób umotywowany, stąd należało go uznać za oczywiście bezzasadny.

Nie uwzględniono apelacji również w tej części, w której pozwana nie zgadzała się ze sposobem rozliczenia kosztów procesu i domagała się uwzględnienia spisu złożonego przez reprezentującego ją pełnomocnika w zakresie kosztów pięciokrotnego przejazdu samochodem osobowym o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm ³ do siedziby sądu, wyliczonych na sumę 544,90 zł, jako iloczyn 130,4 km i stawki 0,8358 zł/km. Koszty przejazdu adwokata lub radcy prawnego do sądu, jeżeli w okolicznościach sprawy były one niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, zaliczane są do wydatków przewidzianych w art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 roku, poz. 300). Natomiast ze względu na kompensacyjny charakter wyklucza się ustalenie ich wysokości na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. z 2013 roku poz. 167) w związku z przepisami rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. z 2002 roku Nr 27 poz. 271 ze zm.). Rozporządzenia te wprowadzają bowiem metodę ustalania kosztów przejazdu w oderwaniu od wydatków poniesionych w rzeczywistości i dotyczą kosztów podróży osób mających status pracownika, w związku z odbyciem podróży służbowej na podstawie wystawionej przez pracodawcę delegacji, czyli polecenia wykonania zadań służbowych poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy. Zostały one wydane odpowiednio: na podstawie delegacji ustawowej z art. 77 ⁵ k.p. i art. 34a ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 roku, poz. 2200 ze zm.). Niedopuszczalne jest więc ich stosowanie bez wyraźnej podstawy prawnej do osób niemających statusu pracowników. Dlatego przyjmuje się, że kosztami przejazdu do sądu pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym są wydatki rzeczywiście poniesione, które powinny być wyszczególnione przez pełnomocnika w spisie kosztów w sposób umożliwiający ich weryfikację, co w omawianym przypadku, ze względu na brak niezbędnych danych, było niemożliwe (art. 109 § 1 k.p.c.). Skoro zaś spis kosztów podlega kontroli przy zastosowaniu art. 233 k.p.c., mogły one zostać skorygowane przez Sąd Rejonowy z urzędu (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 roku, III CZP 26/16, LEX nr 2067029 i postanowienie tego Sądu z dnia 16 lutego 2012 roku, IV CZ 107/11, LEX nr 1168556).

Mając to na uwadze, oddalono apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.800 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego według stawki z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800 ze zm.).

SSO Rafał Adamczyk SSO Cezary Klepacz SSO Sławomir Buras

(...)