Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2018 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2018 roku w Człuchowie

sprawy z powództwa Z. R.

przeciwko Gminnej Spółdzielni (...) w C.

o ustalenie prawa

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda Z. R. na rzecz pozwanej Gminnej Spółdzielni (...) w C. kwotę 107,00 zł tytułem kosztów procesu.

Pobrano opłatę kancelaryjną

w kwocie zł – w znakach

opłaty sądowej naklejonych

na wniosku.

Sygn. Akt I C 107/18

UZASADNIENIE

Powód Z. R. wniósł przeciwko pozwanej Gminnej Spółdzielni (...) w C. pozew o ustalenie prawa występującego członka spółdzielni do zwrotu wpłaconych udziałów w ich wartości rynkowej oraz zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że od 1988 r. jest członkiem Spółdzielni Gminnej (...) w C. posiadającym dwa wpłacone zadeklarowane udziały członkowskie. Wyjaśnił również, że pomiędzy nim a przedstawicielami pozwanej występują nieporozumienia, co powoduje, ze zamierza on wystąpić ze Spółdzielni i zrealizować swoje prawo do wypłaty wniesionych uprzednio udziałów. Według powoda, zgodnie z § 23 statutu spółdzielni udział wynosi 500 zł., natomiast zgodnie z § 26 udziały członków mogą być oprocentowane proporcjonalnie od czasu pozostawienia ich w dyspozycji Spółdzielni ze środków pochodzących z nadwyżki bilansowej, a wysokość oprocentowania udziałów dodatkowych może być wyższa niż udziałów obowiązkowych. Z pozwu wynika również, ze wcześniej występujący członkowie spółdzielni otrzymali zwrot wpłaconych udziałów w ich wartości rynkowej, natomiast powód uzyskał informacje, ze przewidywana wartość udziałów wystąpi w wartości nominalnej wniesionych udziałów tj w kwocie 1.252,80 zł. W ocenie powoda wypłata nominalnej wartości udziałów, zamiast ich wysokości rynkowej, jest działaniem na jego szkodę. Powód wskazał, ze nie posiada wiedzy jaka winna być wartość rynkowa wypłacanych udziałów.

W odpowiedzi na wniosek pozwana wniosła o oddalenie powództwa. W pierwszej kolejności podkreślała, ze po stronie powodowej brak jest interesu prawnego w żądaniu ustalenia prawa do zwrotu wpłaconych udziałów, albowiem prawo to wynika wprost ze statutu spółdzielni (§ 22 statutu), a po drugie powód jest nadal członkiem Spółdzielni, a zatem uprawnienie zwrotu mu nie przysługuje. Zdaniem pozwanej nie można dopuszczać do sytuacji, w której strona pod pozorem ustalenia prawa, wykorzystuje organ jurysdykcyjny dla oceny swojej sytuacji majątkowej pod kątem opłacalności wystąpienia ze Spółdzielni. Podkreślono, ze nie można uznać, aby faktycznie istniały przyczyny konkludujące podstawy wystąpienia powoda ze Spółdzielni, gdyż tych de facto nie przedstawiono, ostając się na ogólnym stwierdzeniu o nieporozumieniach, które pozornie ma budować przyczyny wystąpienia z pozwem.

Pozwana podkreślała, ze w judykaturze niewątpliwie interes prawny formułowany jest na mocy materialnej przesłanki powództwa o ustalenie opartego na przepisie art. 189 k.p.c. i nie znajduje podstaw, gdy zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw. Podkreślono – powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, ze w sytuacji gdy powód może żądać świadczenia, nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia stosunku prawnego lub prawa. Zdaniem pozwanej nie sposób w niniejszej sprawie ustalać prawa zgodnie z żądaniem powoda, albowiem w razie wystąpienia ze struktur Spółdzielni, w przypadku braku zwrotu kwot wpłaconego udziału, bądź jego wypłaty w kwocie niezadawalającej powoda, przysługiwać mu będzie roszczenie o zapłatę. Według Spółdzielni, powód w niniejszej sprawie domaga się dokonania przez Sąd wykładni prawa, a nie rozstrzygnięcia sporu.

Pozwana podkreśliła, ze ewentualny zwrot wpłaconych kwot tytułem udziału (jak sama nazwa wskazuje zwrot) wystąpić może jedynie w formie nominalnej, a co za tym idzie w kwocie wskazywanej powodowi w pismach przedsądowych.

Pozwana wyjaśniła również, ze udział powoda wart 300 zł. w 1991 r. stanowił kwotę 3.000.000 zł.. W 1992 r. dokonano waloryzacji oprocentowania 372 %, a więc jego udział stanowił kwotę 11.160.000 zł. W tym samym roku Spółdzielnia dokonała podziału z nadwyżki bilansowej, co pozwoliło na dodatkowy wzrost wartości udziału powoda o kwotę 1.368.000 zł. Łącznie w 1992 r. wartość udziału powoda stanowiła kwotę 12.528.000 zł. Od 1995 r. nie dokonywano w Spółdzielni waloryzacji i nie dokonano przesunięć nadwyżkowych . W 1995 r. dokonana została także denominacja Polskiego Złotego, co uczyniło, ze wartość udziału powoda – co ma miejsce do dziś dnia – stanowi kwotę 1.258 zł. Wskazano, ze powód w myśl statutu miał możliwość dokonania dodatkowych, ponadobowiązkowych wpłat na udziały, mogły zapadać także uchwały w zakresie podziału nadwyżki bilansowej, co jednak miejsca nie miało, również mogło się zdarzyć, ze kwoty wpłacone na udziały mogły zostać przeznaczone na pokrycie strat Spółdzielni.

Zaprzeczyła również pogłoskom zasłyszanym przez powoda o zwrocie któremuś członkowi Spółdzielni kwot wpłaconych tytułem udziału w wartości rynkowej, albowiem nigdy nie miały one miejsca. Powód został wprowadzony w błąd ze strony innych osób, bądź najzwyczajniej pozostali członkowie występujący ze Spółdzielni posiadali większą liczbę udziałów, co przekładało się na wypłatę o wyższej wartości, jednakże zawsze według wartości nominalnej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód Z. R. jest od 1988 r. członkiem Gminnej Spółdzielni (...) w C.. Ma wpłacone dwa zadeklarowane udziały członkowskie o wartości nominalnej 1.252,80 zł.

bezsporne, ponadto dowód: książeczka k. 14-19

Pomiędzy powodem a przedstawicielami pozwanej występują nieporozumienia, co powoduje, ze zamierza on wystąpić ze Spółdzielni i zrealizować swoje prawo do wypłaty wniesionych uprzednio udziałów.

bezsporne

Powód zwracał się do spółdzielni o ustalenie wartości wniesionych wkładów. W odpowiedzi uzyskał informację, ze po ustaniu członkostwa zostanie wypłacona wartość nominalna w wysokości 1252,80 zł. w ciągu 6 m-cy od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za ten rok, w którym członek przestaje należeć do Spółdzielni o ile jego udziały nie zostaną przeznaczone na pokrycie strat w Spółdzielni.

bezsporne, ponadto pisma k. 9 -11

Zgodnie z § 22 statutu pozwanej Spółdzielni w razie wystąpienia, wykluczenia lub wykreślenia członka ze Spółdzielni, rozliczenie z nim z tytułu udziałów i udziału w nadwyżce bilansowej następuje w ciągu 6 m-cy od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za ten rok, w którym członek przestaje należeć do Spółdzielni o ile jego udziały nie zostaną przeznaczone na pokrycie strat w Spółdzielni.

bezsporne, ponadto dowód: statut k. 12,13, 58-61

Sąd zważył co następuje:

Na wstępie należy podkreślić, ze przedmiotowe powództwo znajduje podstawę prawną w art. 189 k.p.c.

Zgodnie z treścią art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny istnieje tylko wtedy, gdy powód potrzebie ochrony prawnej swej sfery prawnej uczynić może zadość przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyraźnie wskazano, iż powoływanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda. Natomiast w przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym powodowi przysługuje roszczenie o świadczenie, wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest zdecydowanie szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przestankowego ( porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2013 roku, I ACa 78/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2004 roku, II CK 125/03, OSP 2005 z. 2 poz. 23, uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1993 roku, III CZP 171/93, OSNCP 1994, nr 7-8, poz. 149, uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1995 roku, III CZP 179/94, OSNCP 1995, nr 5 poz. 76). Tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 października 1990 roku (I CR 649/90, LEX nr 158145), w którym wskazuje, iż interes prawny nie istnieje wówczas, gdy jest już możliwe wytoczenie powództwa o świadczenie, chyba że ze spornego stosunku prawnego wynikają jeszcze dalsze skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest możliwe lub nie jest jeszcze aktualne. Nie budzi wątpliwości fakt, że istnienie interesu prawnego stanowi przesłankę merytoryczną powództwa o ustalenie.

W niniejszej sprawie powód Z. R. wniósł o ustalenie prawa występującego członka spółdzielni do zwrotu wpłaconych udziałów w ich wartości rynkowej. Jak powyżej wskazano podstawową przesłanką merytoryczną do pozytywnego rozpoznania niniejszej sprawy jest posiadanie interesu prawnego w ustaleniu istnienia przedmiotowego prawa. Pozwany zakwestionował istnienie ww. przesłanki po stronie powoda.

Podkreślić należy, ze rację ma strona pozwana iż interes prawny nie istnieje wówczas, gdy jest już możliwe wytoczenie powództwa o świadczenie. Jednakże przyjmuje się, jak powyżej wskazano, że istnieje interes prawny, gdy istnieje niepewność stanu prawnego gdy ze spornego stosunku prawnego wynikają jeszcze dalsze skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest możliwe lub nie jest jeszcze aktualne. Należy przyjąć, ze interes prawny istnieje również gdy roszczenie, którego ustalenia dotyczy postępowanie mogą powstać dopiero w przyszłości

W związku z powyższym przyjmując, ze powodowi nie przysługuje jeszcze roszczenie o świadczenie, albowiem nie jest one jeszcze aktualne (powód jest nadal członkiem spółdzielni), to Sąd uznał, że powód ma interes prawny w dochodzeniu przedmiotowego roszczenia. Pomimo powyższego Sąd oddalił powództwo, albowiem powód nie wykazał jego zasadności.

Podkreślenia wymaga fakt, iż to strona powodowa powinna udowodnić, że powództwo jest zasadne. Powód reprezentowany przez pełnomocnika zawodowego powinien wykazać podstawę (źródło) zobowiązania pozwanego. Zgodnie bowiem z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi określone dla siebie skutki prawne, tym bardziej, że ciężar dowodu pozostaje w ścisłym związku z problematyką procesową dowodów. Sąd tylko wyjątkowo winien ingerować w przebieg postępowania dowodowego dopuszczając dowody z urzędu, które to uprawnienie wynika z treści przepisu art. 232 k.p.c. Zgodnie bowiem z przyjętą linią orzecznictwa obowiązek wskazania dowodów, potrzebnych dla rozstrzygnięcia sprawy, obciąża przede wszystkim strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 1996 r., III CKN 6/96, OSNC 1997/3/29).

W niniejszej sprawie powód nie przedłożył żadnego materiału dowodowego przesądzającego o zasadności powództwa. W ocenie Sądu powód powoływał się jedynie na fakt, ze innym wypłacono udziały w wartości rynkowej, czemu konsekwentnie zaprzeczała strona pozwana. Na tę okoliczność wnosił o przeprowadzenie dowodu przez przedłożenie przez pozwana dokumentów księgowych dotyczących wypłaty udziałów byłych członków spółdzielni od 2000 r. Sąd pominął przedmiotowy wniosek dowodowy, albowiem nawet przyjmując, ze któremuś członkowi spółdzielni wypłacono udziały w wartości rynkowej, to nie przesądza to o zasadności powództwa. Niewykluczone, ze udziały danej osobie zostały wypłacone nieprawidłowo, niezgodnie z obowiązującymi przepisami, a ta okoliczność nie będzie mogła być podstawą do uwzględnienia niniejszego roszczenia. Biorąc pod uwagę, że strona powodowa nie kwestionowała sposobu wyliczenia przez pozwaną udziałów powoda w wartości nominalnej, Sąd również pominął wniosek dowodowy strony pozwanej w postaci przesłuchania prezesa zarządu jak i dokumentów z akt rejestrowych. Powód miał obowiązek wykazać, ze zgodnie z obowiązującymi przepisami przysługuje mu prawo wypłaty udziałów według wartości rynkowej. W ocenie Sądu nie przedstawiono żadnego dowodu z którego wynika, ze wkłady powinny być wypłacone według wartości rynkowej.

Nadmienić należy, że zgodnie z art. 21 prawa spółdzielczego, sposób zwrotu wpłat dokonanych na udziały powinien zostać określony w statucie spółdzielni. Ze statutu Gminnej Spółdzielni (...) w C. nie wynika, że zwrot powinien nastąpić według wartości rynkowej. Zgodnie z § 22 statutu pozwanej Spółdzielni w razie wystąpienia, wykluczenia lub wykreślenia członka ze Spółdzielni, rozliczenie z nim z tytułu udziałów i udziału w nadwyżce bilansowej następuje w ciągu 6 m-cy od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za ten rok, w którym członek przestaje należeć do Spółdzielni o ile jego udziały nie zostaną przeznaczone na pokrycie strat w Spółdzielni.

W związku z powyższym Sąd oddalił powództwo jako niewykazane.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Wobec powyższego skoro pozwana reprezentowana była w toku niniejszego postępowania, przez zawodowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, zasadnym było zasądzić od powoda jako strony przegrywającej postępowanie, wynagrodzenie dla zawodowego pełnomocnika w wysokości 107 zł. zgodnie z § 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz kwotę 17,00 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.