Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Ewa Stefańska (spr.)

Sędzia SA Agata Zając

Sędzia SO (del.) Beata Waś

Protokolant st. sekr. sąd. Julia Gotówka

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2012 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej

o nałożenie kary pieniężnej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 30 czerwca 2011 r.

sygn. akt XVII AmT 9/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie I w ten sposób, że uchyla decyzję Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej z dnia 2 grudnia 2009 r. znak: (...)

b)  w punkcie II w ten sposób, że zasądza od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 460 (czterysta sześćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

2.  zasądza od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 370 (trzysta siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1274/11

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 grudnia 2009 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, na podstawie art. 210 ust. 1, 2 i art. 209 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 59 ust. 2 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 ze zm., zwanej dalej Pt), nałożył na (...) S.A. z siedzibą w W. karę pieniężną w wysokości 800.000 zł za naruszenie obowiązków informacyjnych w stosunku do użytkowników końcowych (...) S.A. przy zmianie Regulaminu, który wszedł w życie w dniu 1 lipca 2009 r., polegające na niepoinformowaniu o zmianie Regulaminu abonentów zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 59 ust. 2 Pt, oraz niepoinformowaniu o zmianie Regulaminu abonentów w terminie określonym w art. 59 ust. 2 Pt.

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł odwołanie, w którym zaskarżył decyzję w całości i domagał się jej uchylenia, ewentualnie zmiany decyzji poprzez zmniejszenie kary pieniężnej poniżej kwoty 800.000 zł. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

1)  art. 209 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 59 ust. 2 Pt (w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2009 r.) poprzez błędne przyjęcie, że wymóg „powiadomienia abonenta” jest tożsamy z „doręczeniem” abonentowi informacji;

2)  art. 210 ust. 1 i 2 w zw. z art. 209 ust. 1 pkt 4 Pt poprzez:

a)  błędne uznanie, że dla zastosowania tych przepisów, w tym dla ustalenia wysokości kary pieniężnej, działania podejmowane przez powoda w zakresie powiadomienia abonentów o zmianie Regulaminu, w tym jego staranność, są irrelewantne;

b)  błędne ustalenie przesłanek wysokości nałożonej na powoda kary, tj. zakresu naruszenia w oparciu o skargi abonentów pochodzące nie tylko od konsumentów, a także dotychczasowego zachowania powoda wyłącznie w oparciu o nieprawomocne decyzje nakładające kary pieniężne;

c)  ustalenie wysokości kary z naruszeniem zasad sprawiedliwości, proporcjonalności i równości wobec prawa, z uwagi na inne przypadki, w których Prezes Urzędu nakładał kary pieniężne za naruszenie obowiązków informacyjnych na innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, przy znacznie szerszym zakresie naruszenia oraz winie umyślnej po stronie ukaranego podmiotu;

3)  art. 210 ust. 1 i 2 w zw. z art. 209 ust. 1 pkt 4 Pt oraz art. 104 § 1 k.p.a. poprzez ich błędne zastosowanie będące wynikiem naruszenia art. 7, 77 § 1 i 74 § 4 k.p.a., polegające na:

a)  zaniechaniu zbadania istotnych okoliczności i uznaniu za udowodnione twierdzeń zawartych w wybranych skargach abonentów lub przyjęciu odnośnie tych okoliczności nieznajdujących oparcia w obowiązujących przepisach prawa domniemań faktycznych;

b)  braku krytycznej analizy niektórych skarg złożonych przez abonentów, w wyniku czego organ przyjął ustalenia całkowicie sprzeczne z materiałem dowodowym;

c)  pominięciu znanych organowi z urzędu faktów, a w szczególności części pism powoda stanowiących wyjaśnienia na zapytania Prezesa Urzędu dotyczące skarg abonentów, co doprowadziło do bezprawnego przeniesienia na powoda ciężaru dowodu okoliczności przeciwnych bezpodstawnie uznanych przez organ za udowodnione w sprawie, skutkując koniecznością przeprowadzenia przez sąd postępowania dowodowego w całości.

4)  wybiórcze podejście do niektórych skarg złożonych przez abonentów, co uniemożliwia powodowi właściwą ocenę podstaw faktycznych rozstrzygnięcia, a w wyniku tego, podjęcie obrony jego interesów w postępowaniu odwoławczym.

Zdaniem powoda powołane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji skargi abonentów nie powinny zostać uznane za wiarygodne dowody w sprawie, skoro skargi te dotyczyły ich zdaniem niesłusznego naliczenia przez (...) S.A. kar umownych z tytułu przedterminowego rozwiązania umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, zawartych z powodem na warunkach promocyjnych, z powołaniem się na fakt nieotrzymania lub zbyt późnego otrzymania od powoda informacji o zmianie Regulaminu. Skoro bowiem abonenci w oparciu o powyższe przesłanki wypowiedzieli umowy, w ich interesie było złożenie skarg, aby osłabić pozycję (...) S.A. w ewentualnym procesie o zapłatę.

Ponadto powód podniósł w odwołaniu, że ustawa - Prawo telekomunikacyjne w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2009 r. nie wskazywała formy, w jakiej powinno nastąpić „powiadomienie” abonenta, przy czym treści tego obowiązku tego nie można było rozumieć jako istnienie wymogu upewnienia się przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, że każdy abonent otrzymał informację i zrozumiał jej treść. Obowiązek doręczenia abonentowi informacji o zmianie regulaminu wprowadziła dopiero nowelizacja ustawy, która weszła w życie z dniem 6 lipca 2009 r. Powód wskazał, że wysłał pocztą wszystkim abonentom (za wyjątkiem korzystających z usługi e-bok) pisemne informacje o zmianie regulaminu wraz z fakturami, natomiast abonentom korzystającym z usługi e-bok regulamin został doręczony drogą elektroniczną. W ocenie powoda nieuprawnione było przyjęcie przez Prezesa Urzędu domniemania faktycznego, iż z okoliczności nie dysponowania przez (...) S.A. potwierdzeniami doręczeń informacji abonentom wynika okoliczność, że do doręczenia te nie miały miejsca.

Pozwany Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej wnosił o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji w przedmiotowej sprawie nie dokonał własnych ustaleń faktycznych, ograniczając się do stwierdzenia, że podziela ustalenia faktyczne Prezesa Urzędu zawarte w zaskarżonej decyzji. Jako prawidłowe ocenił również uzasadnienie prawne zaskarżonej decyzji, co doprowadziło go do konkluzji, iż odwołanie powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej ustalił, że w dniu 1 lipca 2009 r. wszedł w życie nowy regulamin świadczenia usług telekomunikacyjnych przez (...) S.A. Do Prezesa Urzędu zaczęły napływać skargi dotyczące naruszenia określonych w art. 59 ust. 2 Pt obowiązków informacyjnych w stosunku do użytkowników końcowych przy zmianie regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych. W związku z tym, zawiadomieniem z dnia 3 lipca 2009 r. Prezes Urzędu poinformował powoda o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie nałożenia kary pieniężnej, w związku z naruszeniem określonych w art. 59 ust. 2 Pt obowiązków informacyjnych w stosunku do użytkowników końcowych przy zmianie Regulaminu.

Prezes Urzędu włączył do akt sprawy materiał dowodowy w postaci dziewięciu skarg (R. D., M. S., K. B., K. R., M. F. (1), M. B., P. L., W. i M. K. (1), B. B. (1)), następnie dwunastu skarg ((...), P. T. (1), J. S., A. S., (...), Ł. K., K. J., W. O., R. D., M. L., (...) sp. z o.o., M. W.), a także kolejnych trzech skarg (J. D., T. D., M. K. (2)).

Sąd Okręgowy powtórzył za Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej, że zgodnie z art. 59 ust. 1 Pt (w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2009 r.), dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych był obowiązany do określenia zakresu i warunków wykonywania usług telekomunikacyjnych w regulaminie świadczenia usług telekomunikacyjnych, podanym do publicznej wiadomości i dostarczanym nieodpłatnie abonentowi wraz z umową o świadczenie publiczne dostępnych usług telekomunikacyjnych, a także na każde jego żądanie. Stosownie zaś do art. 59 ust. 2 Pt, dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych miał obowiązek powiadomić abonenta o każdej zmianie w regulaminie, z wyprzedzeniem co najmniej jednego okresu rozliczeniowego przed wprowadzeniem tych zmian w życie. Jednocześnie abonent powinien zostać poinformowany o prawie wypowiedzenia umowy w przypadku braku akceptacji zmian, a także o tym, że w razie skorzystania z tego prawa dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych nie przysługuje roszczenie odszkodowawcze.

Zdaniem sądu pierwszej instancji, istotą sporu w przedmiotowej sprawie była ocena, czy powód naruszył obowiązki informacyjne w stosunku do użytkowników końcowych, poprzez niepoinformowanie abonentów o zmianie regulaminu oraz niepoinformowanie abonentów o zmianie regulaminu w terminie określonym w art. 59 ust. 2 Pt. Wskazał, że bezspornie do Prezesa Urzędu wpłynęły skargi, z których wynika, że część abonentów nie została poinformowana o zmianie regulaminu, zaś część została poinformowana o tym fakcie z naruszeniem terminu określonego w art. 59 ust. 2 Pt. Jednakże powód zakwestionował wiarygodność tych skarg twierdząc, że składający je abonenci dysponowali wiedzą o zmianie regulaminu, zaś skargi złożyli w celu uniknięcia zapłaty kar umownych z tytułu przedterminowego rozwiązania umów.

Sąd Okręgowy nie podzielił poglądu powoda, że obowiązku powiadomienia abonenta o zmianie regulaminu nie można utożsamiać z obowiązkiem doręczenia abonentowi informacji o zmianie regulaminu. W jego ocenie przepis art. 59 ust. 2 Pt koreluje z przepisem art. 59 ust. 1 Pt, który zarówno nakazuje podanie regulaminu do publicznej wiadomości, jak i dostarczenia go abonentowi. Zdaniem sądu pierwszej instancji, wynikającego z art. 59 ust. 2 Pt obowiązku powiadomienia abonenta o zmianie regulaminu, a także poinformowania go o prawie wypowiedzenia umowy w przypadku braku akceptacji zmian regulaminu, oraz iż wówczas dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych nie przysługuje roszczenie odszkodowawcze, nie można ograniczyć do obowiązku podania powyższych informacji do publicznej wiadomości.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie było podstaw do kwestionowania wiarygodności oświadczeń abonentów zawartych w złożonych przez nich skargach, zarówno co do faktu niedoręczenia niektórym z nich informacji o zmianie regulaminu, jak i poinformowania pozostałych z naruszeniem terminu określonego w art. 59 ust. 2 Pt. Dlatego sąd pierwszej instancji oddalił zgłoszone przez powoda wnioski dowodowe o przesłuchanie w charakterze świadków autorów skarg oraz pracowników powoda, a także o przeprowadzenie dowodów z dokumentów w postaci pism kierowanych przez powoda do delegatur Urzędu oraz faktur doręczonych abonentom, na okoliczność powiadomienia skarżących o zmianie regulaminu. Sąd Okręgowy wskazał ponadto, że w jego ocenie fakt zapłaty faktur przez abonentów dowodzi jedynie ich zapłaty, nie stanowi natomiast dowodu doręczenia abonentom informacji o zmianie regulaminu.

Sąd pierwszej instancji podał, że zgodnie z art. 209 ust. 1 pkt 4 Pt karze pieniężnej podlega ten, kto narusza obowiązki informacyjne w stosunku do użytkowników końcowych. Natomiast stosownie do art. 210 ust. 1 i 2 Pt, ustalając wysokość kary, w wysokości do 3% przychodu ukaranego podmiotu osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym, Prezes Urzędu powinien uwzględnić zakres naruszenia, dotychczasową działalność podmiotu oraz jego możliwości finansowe. W ocenie Sądu Okręgowego powodowi, który nie poinformował części abonentów o zmianie regulaminu oraz o możliwości wypowiedzenia umowy bez negatywnych konsekwencji, bądź poinformował ich o tym z naruszeniem terminu określonego w art. 59 ust. 2 Pt, należało wymierzyć karę pieniężną w wysokości, która spełniałaby funkcje represyjną i prewencyjną, w szczególności że powód był już uprzednio ukarany przez Prezesa Urzędu za naruszenie obowiązków informacyjnych.

Ponadto sąd pierwszej instancji uznał, że przepisy Pt nie przewidują obowiązku badania stopnia zawinienia, czy stopnia szkodliwości czynu podmiotu karanego. Stwierdził również, że skoro przedmiotowa decyzja została oparta na treści skarg złożonych przez abonentów, to zarzut nieprzeprowadzenia przez Prezesa Urzędu jakiegokolwiek postępowania dowodowego jest bezpodstawny, w szczególności, że w toku postępowania sądowego powód nie przedstawił dowodów na okoliczność, że powiadomił skarżących o zmianie regulaminu. Natomiast, w ocenie Sądu Okręgowego, z faktów sporządzenia przez powoda pisma informującego o zmianie regulaminu, czy przekazania informacji abonentom korzystającym z usługi e-bok, nie wynika, aby informację taką otrzymali również skarżący.

Od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie apelację wniósł powód (...) S.A. z siedzibą w W..

Apelacją z dnia 26 sierpnia 2011 r. powód zaskarżył wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez uchylenie decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, ewentualnie poprzez obniżenie wysokości nałożonej kary pieniężnej, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Powód zarzucił wyrokowi Sądu Okręgowego naruszenie:

1)  art. 209 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 210 ust. 1 i 2 Pt poprzez utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji pomimo braku precyzyjnego określenia przez organ, a następnie przez sąd pierwszej instancji, czynu (zachowania) (...) S.A., za który Prezes Urzędu wymierzył karę, co stanowi przejaw niespełnienia wymagania oznaczoności zarzucanego czynu jako jednej z gwarancji jednostki w postępowaniu dotyczącym zastosowania sankcji;

2)  art. 209 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 210 ust. 1 i 2 Pt poprzez utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji pomimo oparcia okoliczności faktycznych, rzekomo uzasadniających zastosowanie sankcji administracyjnej, na twierdzeniach organu i niezweryfikowanych oświadczeniach osób trzecich, przy bezpodstawnym i niedopuszczalnym domniemaniu ich prawdziwości;

3)  art. 209 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 210 ust. 1 i 2 Pt w zw. z art. 6 k.c. poprzez błędne uznanie, że na wnoszącym odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu w sprawie nałożenia kary pieniężnej spoczywa ciężar wykazania okoliczności przeciwnych do twierdzeń organu;

4)  art. 59 ust. 2 Pt (w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2009 r.) w zw. z art. 209 ust. 1 pkt 4 i art. 210 ust. 1 i 2 Pt poprzez niejednoznaczną wykładnię art. 59 ust. 2 Pt, w tym m. in. prowadzącą do błędnego wniosku, że wykonanie obowiązku „powiadomienia” abonenta o zmianie regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych z wyprzedzeniem jednego okresu rozliczeniowego przed planowaną zmianą, oznacza doręczenie abonentowi pisemnej informacji w tej sprawie w sposób, który umożliwi dostawcy usług wykazanie, że abonent faktycznie otrzymał pisemną informację;

5)  art. 210 ust. 1 i 2 w zw. z art. 209 ust. 1 pkt 4 i art. 59 ust. 2 Pt (w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2009 r.) poprzez utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji, w tym w zakresie wysokości kary, pomimo, że:

a)  nie został sprecyzowany zakres naruszenia prawa zarzucanego powodowi, co m. in. uniemożliwiło prawidłową ocenę, czy wysokość kary jest adekwatna i proporcjonalna, a także czy spełnia w szczególności kryteria niedyskryminacji i równości wobec prawa stawiane sankcji karnej;

b)  przy ustaleniu wysokości kary pieniężnej organ kierował się wcześniejszymi decyzjami o nałożeniu na powoda takich kar, które jednak nie były prawomocne w dacie wydania decyzji, a następnie dwie decyzje spośród trzech uwzględnionych przez organ przy nakładaniu kary nie ostały się w obrocie prawnym (uchylenie i zmiana decyzji przez Sąd Apelacyjny w Warszawie), czego sąd nie uwzględnił;

c)  zachowanie powoda w ramach wykonania obowiązku informacyjnego w ramach zmiany w lipcu 2009 r. Regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych odpowiadało staranności wymaganej w stosunkach tego rodzaju, a w konsekwencji - o ile uznać, że doszło do naruszenia uprawnień poszczególnych abonentów (czemu powód zaprzecza) - zachowanie (...) S.A. nie było zawinione; w postępowaniu zaś nie zbadano, czy taki element zawinienia wystąpił i w jakim ewentualnie stopniu;

d)  wysokość nałożonej kary rażąco odbiega od wysokości kar zastosowanych przez Prezesa Urzędu wobec innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych za niedopełnienie obowiązków informacyjnych wobec abonentów (art. 209 ust. 1 pkt 4 Pt) o skali po wielekroć przewyższającej przypadki „ustalone” w niniejszej sprawie (zdaniem powoda, błędnie), co stanowi także naruszenie art. 32 Konstytucji RP;

e)  niezbędnym było wzięcie przez sąd pod uwagę okoliczności świadczącej na korzyść powoda w zakresie przesłanki „dotychczasowej działalności”, tj. zachowania powoda odnośnie realizacji uprawnień klientów, polegającego na tym, że (...) S.A. jako jedyny z operatorów sieci komórkowych dobrowolnie dokonał zmiany Regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych w zakresie tzw. klauzul abuzywnych, działając w ten sposób wyłącznie w interesie klientów;

f)  ustalając wysokość kary, organ argumentował m. in., iż abonenci, którzy złożyli skargi dotyczące obowiązku informacyjnego są konsumentami, wymagającymi wzmożonej ochrony, podczas gdy sąd ustalił, że autorami skarg są zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy, co nie wpłynęło jednak choćby na obniżenie przez sąd wymiaru kary pieniężnej;

6)  art. 210 ust. 1 i 2 Pt poprzez błędne uznanie przez sąd pierwszej instancji, że orzeczona przez Prezesa Urzędu kara w wysokości 800.000 zł jest adekwatna do jej funkcji represyjnej i prewencyjnej;

7)  art. 227, 232 § 1 i art. 235 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia postępowania dowodowego odnośnie istotnych w sprawie okoliczności faktycznych, w tym oddalenie wszystkich wniosków dowodowych zgłoszonych przez powoda, a w konsekwencji - brak ustaleń faktycznych lub błędne ustalenia faktyczne, które stały się podstawą zaskarżonego wyroku i spowodowały błędne zastosowanie art. 209 ust. 1 pkt 4 i art. 210 ust. 1 i 2 PT, w szczególności w wyniku błędnego przyjęcia, że (...) S.A. poprzestał na publikacji nowego regulaminu świadczenia usług oraz że nie wysłał do abonentów informacji o zmianie regulaminu oraz uprawnieniach abonentów.

W związku z podniesionymi w apelacji zarzutami dotyczącymi nieprzeprowadzenia przez sąd pierwszej instancji postępowania dowodowego, powód wnosił o przeprowadzenie przez Sąd Apelacyjny dowodów zgłoszonych w apelacji na wskazane w jej treści okoliczności (vide: apelacja, k. 208). Argumentacja powoda została uzupełniona w piśmie procesowym z dnia 27 lutego 2012 r. (vide: pismo procesowe, k. 251).

Pozwany Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej wnosił o oddalenie apelacji (vide: protokół rozprawy odwoławczej, k. 265).

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja powoda zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy oparł się na przyjętych w kwestionowanej decyzji wadliwych ustaleniach faktycznych Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, zakładających naruszenie przez (...) S.A. obowiązków informacyjnych w stosunku do użytkowników końcowych, co skutkowało wadliwym zastosowaniem przepisów prawa materialnego przez sąd pierwszej instancji.

Zgodnie z art. 59 ust. 2 Pt (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2009 r.), dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych miał obowiązek powiadomić abonenta o każdej zmianie w regulaminie, z wyprzedzeniem co najmniej jednego okresu rozliczeniowego przed wprowadzeniem tych zmian w życie. Jednocześnie abonent powinien zostać poinformowany o prawie wypowiedzenia umowy w przypadku braku akceptacji zmian, a także o tym, że w razie skorzystania z tego prawa dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych nie przysługuje roszczenie odszkodowawcze. Nowelizacja ustawy – Prawo telekomunikacyjne z dnia 24 kwietnia 2009 r. polegała m.in. na określeniu zakresu informacji, do podania których dostawca usług jest zobowiązany w przypadku zamiaru dokonania zmian warunków umownych. W rozpatrywanym okresie dostawca usług miał obowiązek informowania wyłącznie o zmianach w regulaminie bez podawania ich treści, zaś począwszy od dnia 1 lipca 2009 r. obowiązek ten został rozszerzony o podanie treści zamierzonych zmian (por. A. Krasuski, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, Lexis Nexis, Warszawa 2010, s. 328). Nie oznaczało to jednak możliwości ograniczenia obowiązku informacyjnego dostawcy usług telekomunikacyjnych do ogłoszenia o zmianach w regulaminie przez podanie go do publicznej wiadomości. Dlatego nie zasługuje na aprobatę pogląd powoda, że nie spoczywał na nim obowiązek powiadomienia wszystkich abonentów o zmianie regulaminu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ma jednak rację powód zarzucając w apelacji, że zaskarżonym wyrokiem naruszony został art. 209 ust. 1 pkt 4 poprzez nałożenie na (...) S.A. kary pieniężnej z tytułu naruszenia obowiązków informacyjnych w stosunku do użytkowników końcowych przy zmianie Regulaminu, który wszedł w życie w dniu 1 lipca 2009 r., polegającego na niepoinformowaniu o zmianie Regulaminu abonentów zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 59 ust. 2 Pt, oraz niepoinformowaniu o zmianie Regulaminu abonentów w terminie określonym w art. 59 ust. 2 Pt w sytuacji, gdy Prezes Urzędu nie udowodnił, aby rzeczywiście powód dopuścił się takiego naruszenia.

W rozpoznawanej sprawie bezsporne jest, że po wejściu w życie nowego regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych (...) S.A., do Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej wpłynęły dwadzieścia cztery skargi abonentów, zakwalifikowane przez organ jako dotyczące naruszenia przez powoda określonych w art. 59 ust. 2 Pt (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2009 r.) obowiązków informacyjnych w stosunku do użytkowników końcowych. Skargi te były wnoszone w związku z faktem zakwestionowania przez (...) S.A. uprawnienia abonentów do bezkosztowego wypowiedzenia umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, zawartych w ramach ofert promocyjnych, w których abonenci zobowiązali się do ich nie rozwiazywania przez czas określony w umowie (vide: k. 3-5, 6, 7, 8, 10, 14, 15, 17, 18, 38, 41, 45, 53, 56, 57, 63, 65, 67, 72, 128, 129, 132 akt administracyjnych). Przy tym, w skargach R. D., K. B., M. L., M. W., P. T. (2) i M. K. (2) przyznano, że informacja o zmianie regulaminu została doręczona wraz z fakturą (k. 3, 7, 38, 41, 132 akt administracyjnych), bądź drogą elektroniczną, lecz z opóźnieniem - skargi K. R. i M. F. (2) (k. 8, 10 akt administracyjnych), bądź nawet bez opóźnienia - skarga Ł. K. (k. 67 akt administracyjnych). Fakt powiadomienia o zmianie regulaminu w terminie przyznał w skardze W. O. (k. 72 i 75 akt administracyjnych).

W skargach M. S., M. B. i B. B., wniesionych przed wejściem w życie nowego regulaminu zarzucono, że do faktury nie dołączono powyższej informacji (k. 6, 15, 18 akt administracyjnych), jednakże abonenci ci dysponowali informacją o przyszłej zmianie regulaminu. Analogiczny zarzut zawierają skargi J. Ś., J. D. i T. D., wniesione niezwłocznie po wejściu w życie zmienionego regulaminu (k. 57, 128, 129 akt administracyjnych). Ze skargi W. i M. K. (1) nie wynika zaś, czy informacji nie otrzymali, ewentualnie czy utrzymali ją z uchybieniem ustawowego terminu (k. 14 akt administracyjnych). Ze skarg (...), (...), A. S., a także (...) wynika jedynie fakt nie otrzymania nowego regulaminu, lecz nie informacji o jego zmianie (k. 45, 53, 63, 65 akt administracyjnych). Natomiast P. L. twierdził jedynie, że nie mógł zalogować się do aplikacji e-bok (k. 17 akt administracyjnych).

Wszystkie powyższe skargi zostały wniesione w związku ze z góry powziętym zamiarem abonentów bezkosztowego wypowiedzenia łączących ich z (...) S.A. umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, zawartych w ramach ofert promocyjnych zawierających zakaz ich rozwiązania przed upływem określonego terminu, pod sankcją zapłaty kary umownej. Znaczna część abonentów, którzy wnieśli skargi do Prezesa Urzędu, to przedsiębiorcy świadomi zmiany regulaminu i przysługujących im z tego tytułu uprawnień, którzy w terminie skorzystali z uprawnienia do wypowiedzenia umowy. Jednakże ponieważ powód zakwestionował skuteczność wypowiedzeń dokonanych w tym trybie, zwrócili się ze skargami do Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, chcąc w ten sposób osiągnąć cel polegający na wycofaniu się z umowy bez obowiązku ponoszenia związanych z tym kosztów.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ma rację powód podnosząc w apelacji, że powyższe skargi nie są wystarczającym materiałem dowodowym, pozwalającym na postawienie (...) S.A. zarzutu naruszenia obowiązku informacyjnego w sytuacji, gdy Prezes Urzędu w postępowaniu administracyjnym nie przeprowadził jakichkolwiek innych dowodów, pozwalających na weryfikację prawdziwości twierdzeń abonentów, którzy wnieśli skargi. Również sąd pierwszej instancji takich dowodów nie przeprowadził, lecz naruszając art. 227 k.p.c. oddalił wniosek powoda o przesłuchanie w charakterze świadków autorów skarg oraz pracowników powoda, a także o przeprowadzenie dowodów z dokumentów w postaci pism kierowanych przez powoda do delegatur Urzędu oraz faktur doręczonych abonentom, na okoliczność powiadomienia skarżących o zmianie regulaminu. Jednakże, w cenie sądu odwoławczego, powyższe naruszenie prawa procesowego nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, albowiem ma rację powód podnosząc w apelacji, że Sąd Okręgowy naruszył również art. 6 k.c. przyjmując, że to na (...) S.A. spoczywał ciężar udowodnienia, że do naruszenia obowiązku nie doszło, domagając się od niego złożenia dowodów doręczenia informacji wszystkim abonentom, bez jakichkolwiek wyjątków.

W ocenie sądu drugiej instancji, powyższy wymóg należy uznać za nierealny do spełnienia. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których abonent nie podaje przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu aktualnego adresu, co uniemożliwia dokonanie skutecznego doręczenia. Ponadto zgromadzenie potwierdzeń odbioru korespondencji od kilkunastu milionów abonentów po pierwsze - byłoby technicznie trudne do wykonania, a po drugie - podniosłoby koszty funkcjonowania operatora, które ostatecznie obciążyłyby konsumentów. Dlatego ma rację powód twierdząc, że wystarczające było wykazanie przez niego, iż dochował szczególnej staranności w wykonaniu obowiązku informacyjnego (zredagowanie informacji o zmianie regulaminu i dołączenie jej do wysyłanych faktur, bądź wysłanie w postaci elektronicznej do abonentów korzystających z e-bok), czemu nie może zaprzeczyć sam fakt losowego niedoręczenia informacji bądź opóźnienia się z jej doręczeniem do pojedynczych abonentów. Nieuprawnione jest, przy tym, rozumowanie Prezesa Urzędu, że wprawdzie skarg od abonentów wpłynęło tylko kilka, to jednak zasady doświadczenia życiowego oparte na poglądzie o braku skłonności konsumentów do składania skarg pozwalają przyjąć, że zjawisko musiało mieć większą skalę. Pozwany nie przeprowadził bowiem na tą okoliczność jakichkolwiek dowodów, opierając się na całkowicie dowolnych domysłach.

Przy tym, zdaniem Sądu Apelacyjnego, obowiązek udowodnienia naruszenia prawa przez powoda, będącego podstawą nałożenia na niego kary pieniężnej, spoczywał wyłącznie na Prezesie Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Tymczasem pozwany oparł kwestionowaną decyzje wyłącznie na niezweryfikowanych twierdzeniach podmiotów, mających własny interes w utrzymywaniu wersji, że (...) S.A. nie wywiązał się z ustawowego obowiązku. Również sąd pierwszej instancji, z naruszeniem wynikającej z art. 233 § 1 k.p.c. zasady swobodnej oceny dowodów, w sposób całkowicie dowolny uznał powołane dowody za wiarygodne i wystarczające do udowodnienia naruszenia prawa przez (...) S.A.

Sąd Apelacyjny podziela argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2010 r. (sygn. akt III SK 1/10, OSNP 2011, nr 21-22, poz. 288), że kary pieniężne nakładane przez organy regulacji rynku nie mają charakteru sankcji karnych, jednakże w zakresie, w jakim dochodzi do wymierzenia przedsiębiorcy takiej kary, zasady sądowej weryfikacji prawidłowości orzeczenia organu regulacji, powinny odpowiadać wymaganiom analogicznym do obowiązujących sąd orzekający w sprawie karnej. Powoduje to, że sprawa z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu nakładającej karę pieniężną na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego powinna zostać rozpoznana z uwzględnieniem standardów ochrony praw oskarżonego obowiązujących w postępowaniu karnym. W ocenie Sądu Apelacyjnego, wyklucza to możliwość przyjęcia poglądu prezentowanego przez sąd pierwszej instancji, że to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia swojej „niewinności”, a więc braku naruszenia prawa.

Skoro zaś Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej nie wykazał, że powód dopuścił się naruszenia art. 59 ust. 2 Pt (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2009 r.), brak było podstaw do nałożenia na (...) S.A. kary pieniężnej. Wobec niedopuszczalności wydania w przedmiotowej sprawie decyzji o nałożeniu kary pieniężnej na podstawie art. 210 ust. 1 i 2 w zw. z art. 209 ust. 1 pkt 4 Pt, skutkującej koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej z dnia 2 grudnia 2009 r. - szczegółowe ustosunkowanie się przez Sąd Apelacyjny do pozostałych zarzutów apelacji, w szczególności dotyczących wysokości nałożonej kary pieniężnej, było bezprzedmiotowe.

Podstawą orzeczenia Sądu Apelacyjnego był art. 386 § 1 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c.