Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Stanek

Sędziowie: SA Bożena Wiklak (spr.)

del. SO Iwona Jamróz - Zdziubany

Protokolant: stażysta Ewa Borysewicz

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2018 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy ze skargi E. R. o uchylenie wyroku sądu polubownego

z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. i G. V. Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W.

1.  uchyla w stosunku do E. R. wyrok Sądu Polubownego z dnia 9 maja 2006 roku w sprawie 84/02/06, wydany przez arbitra radcę prawnego P. B., prowadzącego Kancelarię w B. przy ul. (...) w sprawie z powództwa (...) przeciwko M. R. i E. R. o zapłatę;

2.  zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w B. i G. V. Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą
w W. na rzecz E. R. kwotę 2.400 (dwa tysiące czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

I ACa 1557/16

UZASADNIENIE

E. R. w skardze z 9 listopada 2016 r., po ostatecznym jej sprecyzowaniu na rozprawie 1 czerwca 2017 r.(k.140 odwr.), wskazując jako uczestników postępowania (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. (poprzednio (...) spółka ograniczoną odpowiedzialnością) i G. V. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W., domagała się uchylenia w stosunku do niej wyroku Sądu Polubownego z dnia 9 maja 2006 roku w sprawie 84/02/06, wydanego przez arbitra radcę prawnego P. B., prowadzącego Kancelarię w B. przy ul. (...) w sprawie z powództwa (...) sp. z o.o. w B. przeciwko M. R. i E. R. o zapłatę, zasądzającego od pozwanych na rzecz powoda solidarnie kwotę 10.226,12 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27 lutego 2006 r. tytułem zwrotu pożyczki.

W uzasadnieniu skargi podniosła, że w dniu 11 września 2016 r. dowiedziała się o istnieniu wyroku sądu polubownego, którego odpis otrzymała wraz z zawiadomieniem o wszczęciu przeciwko niej postępowania egzekucyjnego. Skarżąca zaprzeczyła, aby udzieliła poręczenia spłaty pożyczki zaciągniętej przez jej byłego męża M. R.. Wskazała, że jej podpis na umowie pożyczki został podrobiony.

Skarżąca powołała się na zarzut nieistnienia zapisu na sąd polubowny. Wskazała także na wystąpienie podstaw do uchylenia wyroku sądu polubownego określonych w art. 1206 § 1 pkt 2 i pkt 5 k.p.c.

Z ostrożności procesowej skarżąca wniosła o przywrócenie terminu do wniesienia skargi oraz podniosła zarzut przedawnienia roszczenia.

( skarga k.. 1-4, pisma procesowe k.127 i 146 - 147).

Uczestnik postępowania (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. wniósł o oddalenie skargi. Jednocześnie podniósł, że, w jego ocenie, skarżąca nie dochowała wynikającego z art. 1208 k.p.c. terminu do wniesienia skargi.

( odpowiedź na skargę k. 66-67).

Uczestnik postępowania G. V. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. wniósł o odrzucenie skargi jako spóźnionej, ewentualnie - o jej oddalenie.

( odpowiedź na skargę k. 83-84).

Sąd Apelacyjny ustalił, co następuje:

M. R. i E. R. na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie, III RC 198/2005 od dnia 1 lutego 2005 r. pozostają w rozdzielności majątkowej ( niesporne).

M. R. w maju 2005 r. zawarł z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. umowę pożyczki revolvingowej nr (...)- (...). W umowie wskazano E. R. jako poręczyciela.

( kopia umowy pożyczki z załącznikami k. 87-95)

Wyrokiem Sądu Polubownego z dnia 9 maja 2006 roku w sprawie 84/02/06, wydanym przez arbitra radcę prawnego P. B., prowadzącego Kancelarię w B. przy ul. (...) w sprawie z powództwa (...) spółki z o.o. w B. przeciwko M. R. i E. R. o zapłatę, zasądzono od pozwanego M. R. jako pożyczkodawcy i od E. R. jako poręczyciela solidarnie na rzecz powoda kwotę 10.226,12 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27 lutego 2006 r. i kosztami postępowania.

( kopia wyroku k. 51-53)

Odpis tego wyroku został przesłany skarżącej na adres O., ul. (...). Na zwrotnym potwierdzeniu odbioru przesyłki zawierającej odpis wyroku widnieje data odbioru 29 maja 2006 r. i podpis (...) oraz adnotacja „ B. syn”.

( kopia zwrotnego potwierdzenia odbioru k. 54)

E. R. nie ma syna o imieniu B.. Ma syna J. R., urodzonego (...)

(oświadczenie k. 146, odpis aktu urodzenia k. 148)

W dniu 16 września 2016 r. ustanowiony przez E. R. pełnomocnik wystąpił do Prokuratury Rejonowej w Opocznie z wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego w sprawie wyłudzenia pożyczki revolvingowej z 17 maja 2005 r. przez M. R., ewentualnie pośrednika reprezentującego kredytodawcę oraz w sprawie fałszowania dokumentacji dotyczącej umowy, w tym podpisu E. R..

( wniosek k.1-2 załączonych akt sprawy II K 478/17, pełnomocnictwo udzielone adwokat A. W. k. 3 akt sprawy II K 478/17)

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Opocznie z 29 listopada 2017 r., II K 487/17 M. R. został skazany na karę grzywny wobec uznania go za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu polegającego na tym, że 17 maja 2005 r. w O. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wspólnie i w porozumieniu z n/n osobą doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem E. R. poprzez wprowadzenie w błąd (...) sp. z o.o. co do wskazania poręczyciela, t.j. E. R. w ten sposób, że posłużył się podrobionym dokumentem w postaci podpisów (...) przez n/n osobę w miejscu poręczyciela nr 1 na umowie pożyczki revolvingowej nr (...)- (...) „ Część A - strony umowy oraz na załączniku nr 3 do przedmiotowej umowy, a następnie tak podrobionym dokumentem, opatrzonym podpisem E. R., niezgodnie z wolą podpisanego posłużył się przy udzieleniu pożyczki, w wyniku czego zawarł umowę pożyczki revolvingowej nr (...)- (...) w wysokości 4.000 zł., która nie została spłacona w całości, czym działał na szkodę E. R., t.j. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

( wyrok k. 184-184 odwr. załączonych akt sprawy II K 478/17)

Sąd Rejonowy w Bielsku – Białej postanowieniem z 24 lipca 2006 r., I Co 2737/06 nadał wyrokowi Sądu Polubownego z dnia 9 maja 2006 roku w sprawie 84/02/06, wydanego przez arbitra radcę prawnego P. B. klauzulę wykonalności.

( postanowienie k. 8 załączonych akt sprawy I Co 2737/06)

Sąd Rejonowy w Bielsku – Białej postanowieniem z 16 czerwca 2016 r., I Co 1583/16 nadał tytułowi egzekucyjnemu w postaci wyroku Sądu Polubownego, któremu Sąd Rejonowy w Bielsku – Białej nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z 24 lipca 2006 r., I Co 2737/06, klauzulę wykonalności na rzecz G. V. Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W..

( postanowienie k. 14 załączonych akt sprawy I Co 1583/16)

(...) sp. z o.o. w B. wszczęła na tej podstawie przeciwko M. R. i E. R. postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 1883/07 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Łasku.

(pisma komornika k.103-104)

G. V. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. w sprawie Km 310/16 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piasecznie Ł. W. wszczął przeciwko M. R. i E. R. postępowanie egzekucyjne na podstawie tytułu wykonawczego uzyskanego w sprawie I Co 1583/16. W sprawie Km 310/16 zaopatrzony w klauzulę wykonalności wyrok Sądu Polubownego został doręczony E. R. w dniu 12 września 2016 r.

( notatka urzędowa k.182, pisma komornika k. 183-184).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z dokumentów, których wiarygodność nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana przez strony.

Ponieważ skarga odnosiła się do wyroku sądu polubownego w zakresie dotyczącym jedynie E. R. za zbędne należało uznać zawiadomienie o toczącym się postępowaniu M. R., o co uczestnik G. V. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. wniósł w piśmie z 9 maja 2017 r. – k.130.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wbrew twierdzeniom uczestników należało uznać, że skarga została wniesiona z zachowaniem terminu wynikającego z art. 1208 k.p.c.

Nie można uznać, że sąd polubowny doręczył skarżącej odpis wydanego wyroku. Znajdujący się na k. 54 akt sprawy dokument w postaci potwierdzenia odbioru odpisu wyroku nie może stanowić dowodu skutecznego doręczenia przesłanego dokumentu. Z poczynionych na potwierdzeniu odbioru adnotacji wynika bowiem, że odbioru dokonała nieznana skarżącej osoba o imieniu B., która nie mogła być uprawniona do kwitowania odbioru korespondencji dla skarżącej. Z adnotacji na potwierdzeniu odbioru nie wynika, aby korespondencję odebrał syn E. R., którym jest J. R.. Pokwitowanie odbioru korespondencji przez syna powódki, gdyby miało miejsce, również nie wywołałoby skutków doręczenia, gdyż w dacie widniejącej na potwierdzeniu odbioru syn skarżącej był niepełnoletni.

Skarżąca twierdziła, że o treści wyroku Sądu Polubownego z 9 maja 2006 r. dowiedziała się dopiero w postępowaniu w sprawie Km 310/16 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piasecznie. Twierdzenie to nie zostało przez uczestników zaprzeczone ani skutecznie podważone. Należy je uznać za wiarygodne, gdy się weźmie pod uwagę podjęte przez E. R. niezwłocznie po doręczeniu jej odpisu tytułu wykonawczego w sprawie Km 310/16, czynności zmierzające do wyjaśnienia okoliczności dotyczących posłużenia się podrobionymi dokumentami, które były podstawą wydania wyroku sądu polubownego. Doręczenie odpisu tytułu wykonawczego w sprawie Km 310/16 nastąpiło bowiem w dniu 12 września 2016 r., a już w dniu 14 września 2016 r. E. R. udzieliła pełnomocnictwa adwokatowi, który w dniu 16 września 2016 r. wystąpił w jej imieniu ze stosownym wnioskiem do Prokuratury.

Zgodnie z aktualną, mającą zastosowanie w sprawie, treścią art. 1208 § 1 k.p.c. skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego wnosi się do sądu apelacyjnego, na obszarze którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny, a w braku tej podstawy - do Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia wyroku lub jeżeli strona wniosła o uzupełnienie, sprostowanie lub wykładnię wyroku - w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia przez sąd polubowny orzeczenia rozstrzygającego o tym wniosku.

Przed nowelizacją kodeksu cywilnego nowelą z 10 września 2015 r. termin do wniesienia skargi wynosił trzy miesiące. Zgodnie z art. 1208 § 2 k.p.c., którego ta nowelizacja nie objęła, jeżeli skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego oparto na podstawie określonej w art. 1206 § 1 pkt 5 lub 6 k.p.c., termin do wniesienia skargi liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o tej podstawie. Strona nie może jednak żądać uchylenia wyroku sądu polubownego po upływie pięciu lat od dnia doręczenia jej wyroku sądu polubownego.

Jeżeli zatem skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego oparta jest na tym, że wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa lub na podstawie podrobionego lub przerobionego dokumentu, albo jeżeli jest oparta na zarzucie powagi rzeczy osądzonej, może być wniesiona w terminie liczonym od dnia, w którym strona dowiedziała się o tej podstawie.

Z poczynionych ustaleń wynika, że skarżąca o tym, że zapadł wyrok sądu polubownego dowiedziała się w dniu 12 września 2016 r. Skarżąca powzięła wówczas wątpliwości co do tego, czy dokumenty, na których oparł się sąd polubowny, są opatrzone jej podpisem. Wątpliwości te skutkowały niezwłocznym złożeniem stosownego wniosku do organów ścigania i wszczęciem postępowania, którego wynik przesądził o zasadności zarzutu skarżącej, wskazującego na podrobienie jej podpisu na umowie pożyczki.

Mając powyższe na uwadze, należało uznać, że E. R., wnosząc skargę w dniu 9 listopada 2016 r, dochowała terminu do jej złożenia. Wynikające z przepisu art. 1208 § 2 zdanie drugie k.p.c. ograniczenie czasowe, wskazujące na brak możliwości domagania się uchylenia wyroku sądu polubownego po upływie pięciu lat od dnia doręczenia wyroku nie ma do skarżącej zastosowania, skoro wyrok nie został jej doręczony.

Nie zachodziły zatem podstawy do odrzucenia skargi jako spóźnionej.

Przechodząc do oceny zarzutów skargi, należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. W świetle treści zapadłego w sprawie II K 478/17 prawomocnego wyroku z 20 listopada 2017 r. nie budzi zatem wątpliwości, że podpis figurujący na umowie pożyczki i na załączniku nr 3 jako podpis E. R., został uzyskany za pomocą przestępstwa.

Zapis na sąd polubowny jest umową, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Umowa pożyczki, która w swojej treści zawierała także zapis na sąd polubowny (vide § 1 załącznika nr 3 do umowy pożyczki – k. 90) nie została podpisana przez skarżącą.

Skoro skarżąca nie zawarła z (...) sp. z o.o. umowy pożyczki, nie można uznać, że w odniesieniu do niej obowiązywał zapis na sąd polubowny.

Wynikająca z art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c. przesłanka żądania uchylenia wyroku sądu polubownego została zatem przez skarżącą wykazana. Przepis ten stanowi bowiem, że strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli brak było zapisu na sąd polubowny, zapis na sąd polubowny jest nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego właściwego;

Zasadny okazał się także zarzut wskazujący na istnienie podstawy do uchylenia wyroku sądu polubownego wynikającej z art. 1206 § 1 pkt 5 k.p.c. Przepis ten stanowi, że strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony. W świetle opartych na prawomocnym wyroku skazującym ustaleń nie budzi wątpliwości, że podstawą wydania w stosunku do E. R. wyroku sądu polubownego był dokument podrobiony.

Słuszność zarzutów wywodzonych z treści art. 1206 § 1 pkt i pkt 5 k.p.c. przemawiała za uwzględnieniem skargi. Zbędne zatem było odniesienie się do pozostałych podniesionych w skardze zarzutów.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 1207 § 2 k.p.c. uchylił w stosunku do E. R. wyrok Sądu Polubownego z dnia 9 maja 2006 roku w sprawie 84/02/06, wydany przez arbitra radcę prawnego P. B..

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 1207 § 2 k.p.c. Zasądzona na rzecz skarżącej tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwota 2.400 zł została ustalona na podstawie § 8 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800).