Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Barbara Bojakowska

SSR del. Mirosław Chojnacki

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. Z. i A. Z.

przeciwko J. B., M. B. (1) i M. B. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 13 listopada 2017 roku, sygnatura akt VIII C 118/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej J. B. solidarnie na rzecz powodów P. Z. i A. Z. 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 45/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Wieluniu, w sprawie z powództwa
P. Z. i A. Z. przeciwko J. B., M. B. (1)
i M. B. (2) o zapłatę, zasądził od pozwanych na rzecz powodów kwotę 37500 zł
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 22 marca 2017 r. do dnia zapłaty z tym zastrzeżeniem, że zapłata świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego
do wysokości kwoty zapłaconej (pkt 1); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2); zasądził od pozwanej J. B. na rzecz powodów kwotę 1098,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3); nie obciążył pozwanych M. B. (1) i M. B. (2) kosztami procesu (pkt 4) oraz nakazał zwrócić powodom kwotę 800 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki (pkt 5).

Powyższe orzeczenie zapadło po następujących ustaleniach i wnioskach, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

P. Z. w toku postępowania egzekucyjnego, prowadzonego w stosunku
do D. B. i J. B. przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu J. S. nabyła nieruchomość pozwanych D. B. i J. B., położoną w P., oznaczoną numerem działki (...) o powierzchni 0,0786 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

Postanowienie o przysądzeniu prawa własności uprawomocniło się 15 listopada
2013 r. P. Z. nabycia nieruchomości dokonała zgodnie z treścią złożonego oświadczenia do majątku wspólnego wraz z mężem A. Z..

J. B. zamieszkiwała na nieruchomości, położonej przy ul. (...)
w P. od 2000 roku do marca 2017 r., wraz z małoletnimi córkami M. i M. B. (1).

Wartość rynkowa czynszu możliwa do uzyskania z nieruchomości, położonej
w P., przy ulicy (...), w okresie objętym pozwem wynosi nie mniej
niż 1250 zł miesięcznej i nie uległa zmianie w porównaniu z okresem objętym żądaniem pozwu w sprawie VIII C 125/14.

W pozwie z 4 lutego 2016 r. J. B., działająca w imieniu własnym oraz jako przedstawiciel ustawowy małoletnich M. B. (1) i M. B. (2), po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa pod względem podmiotowym, skierowanym ostatecznie przeciwko Gminie P. wniosła o ustalenie prawa do lokalu socjalnego.

Żądanie to oparte zostało na twierdzeniu, że powódce i jej córkom przysługuje prawo do lokalu socjalnego, o którym sąd nie orzekł w postępowaniu egzekucyjnym
z nieruchomości, w toku którego doszło do przysądzenia własności nieruchomości powódki na rzecz nabywcy licytacyjnego. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt VIII C 34/16.

Po uchyleniu wyroku oddalającego powództwo przez Sąd II instancji sprawa toczyła się pod sygn. akt VIII C 213/16 i zakończyła się zawarciem 10 stycznia 2017 r. ugody sądowej następującej treści: „Pozwana Gmina P. zobowiązuje się do przedstawienia powódkom J. B., M. B. (2) i M. B. (1) oferty najmu lokalu socjalnego, położonego w P., przy ul. (...), budynek nr (...), mieszkania nr (...)
w terminie do 17 stycznia 2017 r., a powódka J. B., działająca w imieniu własnym oraz jako przedstawiciel ustawowy małoletnich powódek M. B. (2) i M. B. (1) zobowiązuje się do przyjęcia tej oferty i opuszczenia zajmowanej dotychczas nieruchomości, położonej w P. przy ul. (...), do 1 lutego 2017 r. Powódka J. B., działająca w imieniu własnym oraz jako przedstawiciel ustawowy małoletnich powódek M. B. (2) i M. B. (1) oświadcza, że niniejsza ugoda kończy spór zainicjonowany przed Sądem Rejonowym w Wieluniu pozwem złożonym
w tutejszym Sądzie 4 lutego 2016 r."

Zdaniem Sądu powództwo jest zasadne co do należności głównej, gdyż w stosunku
do pozwanych jako poprzednich właścicieli nieruchomości nie znajdzie zastosowania regulacja ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów ... (jedn. tekst: Dz. U.
z 2014 r., poz. 140 ze zm.).

Sąd, powołując się na art. 18 w/wym. ustawy stwierdził, iż w powołanym artykule zostały uregulowane w zasadzie trzy różne roszczenia: w art. 18 ust. 1, roszczenie o zapłatę comiesięcznego odszkodowania przez osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego wysokości określonej w ust. 2 tego artykułu; w art. 18 ust. 3, roszczenie o zapłatę comiesięcznego odszkodowania przez osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli
sąd orzekł o wstrzymaniu wy­konania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu; odszkodowawcze do gminy na podstawie art. 417 k.c. w sytuacji, gdy gmina nie dostar­czyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku (art. 18 ust. 5).

Sąd wskazał, iż pozwane nie dysponują orzeczeniem sądu przyznającym im prawo
do lokalu socjalnego, w konsekwencji uznającym ich za lokatorów, gdyż zgodnie
z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy ilekroć w ustawie jest mowa o lokatorze - należy przez to rozumieć najemcę lokal lub osobę używającą lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności, zaś były właściciel nieruchomości, który po utracie prawa własności zajmuje nieruchomość pozo­staje poza zakresem pojęcia „lokator" w rozumieniu ustawy i dlatego skoro zakresem regulacji powyższej ustawy objęte są zasady i formy ochrony praw lokatorów oraz zasady gospo­darowania mieszkaniowym zasobem gminy (art. 1 ustawy), do pozwanych nie znajdzie zastosowania także art. 18 powołanej ustawy, przewidujący odszkodowanie
za bezumowne zajmowanie nieruchomości.

W ocenie Sądu, zawarta w sprawie VIII C 213/16 ugoda nie przesądza, że pozwane mają taki status - nie wynika to z jej treści. Poza tym została zawarta 10 stycznia 2017 r.,
a więc po upływie okresu, za który dochodzone jest wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy objęte niniejszym pozwem, co powoduje, że nie mogą powołać się na art. 18 ust. 3 ustawy, ograniczający wysokość odszkodowania, pomijając już kwestę, jak należałoby tłumaczyć
ten przepis w stosunku do byłego właściciela.

Według Sądu, w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego wątpliwe byłoby także powoływanie się przez pozwane na to, że przysługuje im skuteczne wobec nabywcy licytacyjnego prawo do dalszego zajmowania lokalu, np. wskutek zawartej
z nim umowy najmu czy użyczenia względnie stosunku o charakterze rodzinnym
(art. 791 i art. 999 § 1 k.p.c.).

Sąd wskazał, iż istotne jest również i to, że prawomocne przysądzenie własności
na rzecz powódki nastąpiło 15 listopada 2013 r., zaś pozwane z pozwem o ustalenie prawa
do lokalu wystąpiły dopiero 4 lutego 2016 r. i dlatego żądanie powodów podlegało ocenie
na podstawie przepisów ogólnych kodeksu cywilnego, dotyczących roszczeń właściciela nieruchomości względem jej posiadacza – art. 224 § 1 i 2 k.c. i art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Skoro bowiem pozwane bezspornie zamieszkiwały na nieruchomości powodów
w okresie objętym powództwem, to godnie z art. 339 k.c., w stosunku do pozwanych działa domniemanie, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest jej posiadaczem samoistnym. Domniemanie to nie zostało obalone w toku postępowania i dlatego pozwane uznać przy tym należało za posiadaczy w złej wierze w całym okresie, objętym żądaniem.

Zwrócono uwagę, iż przewidziane w art. 224 § 2 k.c. wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powinno odpowiadać kwocie, którą posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. Powinno zatem obejmować wszystko to, co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz wynajął, wydzierżawił lub oddał
do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego.

Zdaniem Sądu podstawą ustalenia wynagrodzenia w rozpoznawanej sprawie była opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości, której nie zakwestionowała skutecznie żadna ze stron procesu, co sprawiło, iż Sąd uwzględnił powództwo w całości przyjmując odpowiedzialność pozwanych in solidum (solidarność nie wynika z ustawy
ani czynności prawnej), przy czym z uwagi na niepodzielność wierzytelności wchodzącej
w skład majątku wspólnego małżonków (art. 379 k.c.) zasądził należną kwotę
do tzw. niepodzielnej ręki.

Odnośnie żądania zasądzenia odsetek ustawowych od kwoty należności głównej,
Sąd zauważył, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości
nie jest świadczeniem okresowym, lecz jednorazowym. Jego wymagalność nie realizuje
się w ustalonych cyklach, charakterystycznych dla świadczeń czynszowych przy najmie bądź dzierżawie czy też regulacji art. 18 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów (..)

Według Sądu zatem odsetki od tego świadczenia pieniężnego należą się od dnia,
w którym świadczenie to powinno być zapłacone, gdyż w wypadku zobowiązań z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, które mają charakter bezterminowy,
stan opóźnienia w spełnieniu świadczenia powstaje po wezwaniu dłużnika do zapłaty. Znaczenie takiego wezwania wierzyciela (art. 455 k.c.) polega na tym, że z tą chwilą
na dłużniku zaczyna ciążyć obowiązek niezwłocznego spełnienia świadczenia, a nie spełniając go popada w opóźnienie, co uprawnia wierzyciela do żądania odsetek za czas tego opóźnienia (art. 481 § 1 k.c.).

W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu, stan opóźnienia należy datować od doręczenia odpisu pozwu. Do pozwu nie załączono bowiem dowodu wcześniejszego wezwania
do zapłaty. Wprawdzie z akt VIII C 125/14 wynikało, że pozwani byli wcześniej wzywani
do zapłaty, w postaci naliczania na przyszłość „czynszu" w określonej kwocie, niemniej strona powodowa nie powołała się na te dowody z dokumentów znajdujące się w aktach tejże sprawy.

Ubocznie wskazano, że co do zasady dopuszczalne jest takie wezwanie do zapłaty
na przyszłość ze skutkiem w postaci popadnięcia w stan opóźnienia, bowiem niedorzecznością byłoby ponawianie co miesiąc wezwania powiększonego o należność
za kolejny okres (w tym wypadku za 30 miesięcy), czego konsekwencja było oddalenie dalej idącego żądania odsetkowego.

Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu między powodami a pozwaną J. B.
na podstawie art. 98 k.p.c., zaś w stosunku do pozostałych pozwanych - art. 102 k.p.c. Nieobciążanie małoletnich pozwanych kosztami procesu jest podyktowane biernym udziałem w powstaniu wierzytelności oraz ich wiekiem oraz sytuacją osobistą i materialną.

Na podstawie przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych orzeczono także o zwrocie niewykorzystanej zaliczki.

Apelację od wyroku wniosła strona pozwana, która zaskarżyła wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 118 k.c. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie uwzględnienia przez Sąd I instancji powództwa.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty strona skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o oddalenie apelacji pozwanych
w całości i zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powodów kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżony wyrok odpowiada prawu, zaś kontrola instancyjna nie wykazała nieprawidłowości, które uzasadniałyby zmianę zaskarżonego postanowienia w kierunku postulowanym przez stronę skarżącą.

Trzeba zaznaczyć, że na mocy art. 387 § 2 ¹ k.p.c. Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, ponieważ Sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, który w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a na jego podstawie poczynił adekwatne do treści materiału dowodowego ustalenia faktyczne w rozumieniu art. 233 k.p.c. Ustalenia te Sąd Odwoławczy przyjmuje za własne, nie znajdując potrzeby ich ponownego, szczegółowego przytaczania.

Dla porządku należy jedynie przypomnieć, że stosownie do art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego uznania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena, dokonywana jest
na podstawie przekonań Sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc
oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Wymaga także wskazania konkretnego dowodu przeprowadzonego w sprawie, którego zarzut ten dotyczy i podania,
w czym skarżący upatruje wadliwą jego ocenę (por. m.in. z wyrokiem SN z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 274/03, LEX nr 164852).

W niniejszej sprawie apelująca, poza polemiką i prezentowaniem swojego subiektywnego stanowiska, nie znajdującego odzwierciedlenia w materiale dowodowym zgromadzonym w niniejszym postępowaniu, zasadniczo nie wskazuje na dowody z których wyciąga inne wnioski. Przede wszystkim apelująca jest w błędzie, że powodowie domagają się odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od stycznia 2016 roku do 8 marca 2017 roku, gdyż w pozwie wyraźnie sformułowali, że ich roszczenie obejmuje okres od 1 czerwca 2014 r. do 31 grudnia 2016 r - tj. 30 miesięcy (d: pozew
– k. 2 – 3). Okoliczność ta ma bowiem istotne znaczenie w sprawie, gdyż powództwo
o ustalenie prawa do lokalu socjalnego wytoczone zostało dopiero 4 lutego 2016 r.,
zaś zawarta w sprawie sygn. akt VIII C 213/16 ugoda nastąpiła dopiero 10 stycznia 2017 r.,
a więc nie obejmuje okresu dochodzonego pozwem i przez to nie wpływa na zasadność roszenia powodów, gdyż prawo do lokalu socjalnego obejmuje dopiero okres od zawarcia ugody. Ponadto w okresie dochodzonego przez powodów żądania nie można przypisać pozwanym statutu lokatora, gdyż na skutek utraty prawa własności wobec przysądzenia tego prawa na rzecz powódki, które uprawomocniło się 15 listopada 2013 r., nie przysługiwał bowiem pozwanym jakikolwiek tytuł prawny do lokalu. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika również, aby powodowie z pozwanymi zawarli jakakolwiek umowę, czy to najmu, czy też użyczenia.

Dlatego też, należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż w stosunku
do pozwanych nie znajduje zastosowania regulacja prawna o jakiej mowa w art. 18 ustawy
o ochronie praw lokatorów (..), skoro pozwani nimi nie byli i wobec braku tytułu prawnego do jego zajmowania po stronie pozwanych, właścicielom lokalu należne jest wynagrodzenie
za bezumowne korzystanie z rzeczy we wskazanym przez nich okresie (art. 224 § 1 i 2 k.c.). Nawet jednak gdyby przyjąć jak chce tego skarżąca, że przysługiwało jej i jej dzieciom prawo do lokalu socjalnego, to nie zwalniało jej to z obowiązku uiszczenia czynszu na użytkowanie nieruchomości. Zgodnie bowiem z art. 18 ust 1 ustawy prawo o ochronie lokatorów właścicielowi nieruchomości przysługuje roszczenie o zapłatę comiesięcznego odszkodowania przez osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego. W rozpoznawanej sprawie powodowie żądali tylko wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości, którego wysokość odpowiadała wartości czynszu na najem domu.

Wypada także zwrócić uwagę, iż pozwani, aby nie generować kosztów związanych
z bezumownym korzystaniem z lokalu powodów, mieli możliwość przeprowadzki, gdyż poza tym, że strona powodowa proponowała wynajęcie dla nich mieszkania na czas oczekiwania związany z przyznaniem prawa do lokalu socjalnego, również gmina składała propozycje lokali, do których mogli się przeprowadzić, jednakże z nich nie skorzystali. Ponadto
w zawiadomieniu o wyznaczonym terminie eksmisji (k. 7 - 7 verte) komornik wezwał pozwanych do dobrowolnego opuszczenia lokalu powodów przed dniem eksmisji
i przeprowadzenia się do lokalu wskazanego przez gminę mieszczącego się w P.,
przy ul. (...), z której to możliwości w tym okresie pozwani także nie skorzystali, pomimo, że w ugodzie zawartej w sprawie sygn. akt VIII C 213/16, już przystali na taką propozycję.

Odnosząc się natomiast do sformułowanego w apelacji zarzutu naruszenia
art. 118 k.c. stwierdzić należy, iż przede wszystkim przepis ten nie znajduje w sprawie zastosowania, gdyż kwestia terminu przedawnienia roszczenia nie była przedmiotem sporu
w sprawie niniejszej.

Z tych wszystkich względów nie sposób zatem przyjąć, aby Sąd Rejonowy rozpoznając przedmiotową sprawę naruszył jakikolwiek wskazany w apelacji przepis
i dlatego zdaniem Sądu Okręgowego, zaskarżone rozstrzygnięcie odpowiada prawu, czego konsekwencją było oddalenie apelacji strony pozwanej w oparciu o art. 385 k.p.c., o czym orzeczono jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2 sentencji na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. obciążając pozwaną J. B. kosztami zastępstwa prawnego poniesionymi przez powodów, ustalając je w oparciu o § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U.
z 2018r., poz. 265).