Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2013 r. w Szczecinie

sprawy J. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział wG.

o przywrócenie renty

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 lutego 2013 r. sygn. akt VI U 1457/11

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak

Sygn. akt III AUa 239/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 września 2011 r. organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu J. J. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 7 września 2011 r. ustaliła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy.

W odwołaniu od decyzji J. J. zakwestionował ocenę stanu jego zdrowia dokonaną przez komisję lekarską ZUS oraz zaaprobowaną przez organ rentowy. Ubezpieczony podniósł, że stan jego zdrowia stale się pogarsza, ma poważnie uszkodzony kręgosłup lędźwiowy, piersiowy i szyjny oraz nogę lewą, która jest skręcona na śruby, które popękały. Podjęcie obecnie pracy zawodowej naraziłoby ubezpieczonego na trwałe kalectwo oraz dalsze cierpnie. Z tych względów odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do renty na dalszy okres, tj. od 1 czerwca 2011 r.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 23 września 2011 r. i przywrócił ubezpieczonemu J. J. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy okresowo na dwa lata od dnia 1 czerwca 2011 r. poczynając.

Z ustaleń Sądu pierwszej instancji przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia wynika, że J. J., urodzony dnia (...), wystąpił w dniu 19 kwietnia 2011 r. do (...) Oddziału w G. z wnioskiem o dalszą wypłatę renty. W dniu składania wniosku pobierał rentę okresową z tytułu częściowej niezdolności do pracy, która wypłacana była do dnia 31 maja 2011 r. Lekarz orzecznik ZUS uznał J. J. za zdolnego do pracy. Komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 7 września 2011 r. potwierdziła to orzeczenie i na tej podstawie organ rentowy w decyzji z dnia 23 września 2011 r. odmówił J. J. prawa do dalszej wypłaty renty po dniu 31 maja 2011 r.

Następnie Sąd Okręgowy ustalił, że J. J. ma wykształcenie zasadnicze zawodowe w zawodzie mechanik-kierowca. Pracował jako kierowca, mechanik, traktorzysta i robotnik transportowy. Od 1990 r. choruje na bóle kręgosłupa w odcinku L-S z promieniowaniem do kończyn dolnych. Mimo leczenia i przebywania na rencie od 1991 r. w dalszym ciągu występują u niego zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne z objawami ubytkowymi i korzonkowymi i zespół bólowy szyjny z powodu zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych. Zmiany te manifestują się dodatkowo objawami patologicznymi neurologicznymi, które uniemożliwiają wykonywanie pracy mechanika kierowcy, traktorzysty i robotnika transportowego dźwigającego ciężary. Stale występujące zmiany już w 2007 r. były podstawą do uznania przez lekarza konsultanta ZUS z zakresu neurologii konieczności przekwalifikowania J. J. do prac lekkich, lecz do przekwalifikowania nie doszło. Stan zdrowia nie ulegał poprawie. Podobnie w datach badania przez lekarza orzecznika ZUS i komisję lekarską w czerwcu i wrześniu 2011 r. stan zdrowia J. J. nie uległ poprawie i był on po dniu 31 maja 2011 r. nadal częściowo niezdolny do pracy zgodnej z kwalifikacjami na okres dwóch lat.

Sąd Okręgowy odniósł powyższe ustalenia do treści przepisów z art. 107 w związku z art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 162, poz. 1118 ze zm.) i na tej podstawie zważył, że odwołanie ubezpieczonego jest uzasadnione.

W sprawie istotne było ustalenie i rozstrzygnięcie czy ubezpieczony jest nadal po dniu 31 maja 2011 r. osobą co najmniej częściowo niezdolną do pracy, a jeśli tak, czy jest to niezdolność o charakterze trwałym czy okresowym. Na tę okoliczność Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych, specjalistów ortopedy i neurologa, odpowiadających schorzeniom ubezpieczonego. Biegli lekarze sądowi byli zgodni, że choroba ubezpieczonego z uwagi na jej przewlekłość i specyfikę, potwierdzone dokumentacją medyczną i wynikami badania przedmiotowego, nie wskazują na istotną poprawę stanu zdrowia. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że biegli stanowczo i zgodnie uznali, że z powodu rozpoznanych schorzeń kręgosłupa ubezpieczony nie odzyskał zdolności do pracy. W ocenie Sądu meriti opinia biegłych zasługiwała na uwzględnienie, zważywszy na jej logiczne, rzeczowe i konkretne stwierdzenia zgodne z zebranym w aktach orzeczniczych materiałem dowodowym. Opinia jest należycie uzasadniona i przekonująca oraz wystarczająco wyjaśnia zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych. Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę na to, że również analiza akt orzeczniczych i treści orzeczeń z lat 2009-2011 potwierdza, że ubezpieczony w tych latach uznawany był za częściowo niezdolnego do pracy zarówno z uwagi na stan po plastyce ACL kolana lewego, jak i dysfunkcję narządu ruchu i bóle kręgosłupa (2009 r.). W 2011 r. lekarz ortopeda ZUS uznał wprawdzie, że ubezpieczony ze względów ortopedycznych jest zdolny do pracy, lecz jednocześnie wskazał, że zmiany widoczne w badaniach rtg i MR kręgosłupa są dość duże i mogą powodować okresowe niezdolności do prac ciężkich. Uzasadnianie wniosku o przekazanie sprawy organowi rentowemu m.in. z powodu nie wykonywania badań obrazowych od 2004 r. nie może być, zdaniem Sądu Okręgowego, podstawą decyzji sądu albowiem o wykonywaniu badań decydują lekarze leczący, a nie ubezpieczony. Ponadto ubezpieczony składając wniosek 19 kwietnia 2011 r. przedłożył m.in. wynik badania rtg kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego. Wobec powyższego Sąd Okręgowy oddalił wniosek organu rentowego o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu oraz na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres dwóch lat od dnia 1 czerwca
2011 r. poczynając.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy, zarzucając błędną ocenę materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że odwołujący się był niezdolny do pracy od dnia 1 czerwca 2011 r. poczynając oraz niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, wskutek pominięcia zastrzeżeń organu rentowego do opinii biegłych, co przejawiło się nie uznaniem rozpoznanych w wyniku NMR krg L/S z dnia 3 grudnia 2011 r. i NMR krg C z dnia 13 stycznia 2012 r. ucisku korzeni nerwowych i ciasnoty jako nowej okoliczności.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że Sąd Okręgowy pominął, iż objawy bólowe zwyrodnień związane ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa stanowiącymi przyczynę wcześniej orzekanej niezdolności do pracy mogły zostać zaleczone, powodując w okresie poprzedzającym wydanie spornej decyzji ustąpienie tych objawów w bezpośrednim badaniu. Według skarżącego badanie rtg kręgosłupa jest badaniem mało szczegółowym w stosunku do wykonanego w trakcie postępowania sądowego NMR. Badanie rtg nie wskaże ucisku korzeni nerwowych oraz ciasnoty, o jakich piszą biegli sądowi w opinii. O ile dyskopatia kręgosłupa była wcześniej orzekana, to wskazane przez NMR ucisk korzeni i ciasnota stanowią okoliczność nieznaną orzecznikowi konsultantowi i komisji lekarskiej ZUS.

Wskazując na powyższe organ rentowy postulował uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania J. J..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Odwoławczy w pełni zaaprobował ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz dokonane na ich podstawie rozważania prawne, które doprowadziły do pozytywnego rozstrzygnięcia o żądaniu odwołania od decyzji organu rentowego z dnia 23 września 2011 r. Tezy uzasadnienia wyroku w tym zakresie są prawidłowe i odpowiadają przepisom prawa materialnego, wskazując na stosowanie prawa procesowego zgodnie z k.p.c.

Zarzuty skierowane przeciwko ustaleniu przesłanki częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonego J. J. po dniu 31 maja 2011 r., które oparte zostało na wnioskach wydanej w postępowaniu pierwszoinstancyjnym opinii biegłych sądowych, w ocenie Sądu Odwoławczego pozbawione są merytorycznego uzasadnienia i stanowią jedynie polemikę z prawidłową oceną zgromadzonego materiału dowodowego. Nie może zaś stanowić uzasadnionej podstawy apelacyjnej polemika z wynikiem postępowania dowodowego i oceną dokonaną w granicach swobodnej oceny dowodów przez Sąd orzekający. Ocena ta może być swobodna, ale nie dowolna, aby nie naruszać granic zakreślonych treścią przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Wobec treści apelacji przypomnieć trzeba, że zgodnie z brzmieniem art. 107 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Przy ocenie częściowej niezdolności będzie chodziło przede wszystkim o ustalenie możliwości dalszego wykonywania dotychczasowej pracy (przy uwzględnieniu jej rodzaju i charakteru), a następnie ewentualnie możliwości wykonywania innej pracy przy uwzględnieniu posiadanych kwalifikacji zawodowych. Treść orzeczenia lekarza orzecznika ZUS w przedmiocie braku niezdolności do pracy, wydanego po przeprowadzeniu badania lekarskiego, powinna więc w równym stopniu wynikać zarówno z profesjonalnej (tj. uwzględniającej aktualny stan wiedzy medycznej) oceny stanu zdrowia badanego (wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2001 r., II UKN 181/00, OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 418), jak i odpowiedniego uwzględnienia (powiązania) biologicznego aspektu niezdolności do pracy z elementami ekonomicznymi, np. posiadanymi kwalifikacjami, możliwością przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwością wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy, celowością przekwalifikowania (art. 13 ust. 1 ustawy rentowej). W postępowaniu sądowym ocena całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy z zasady wymaga więc wiadomości specjalnych. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych, choć ostatecznie zawsze decyduje sąd, gdyż niezdolność do pracy jako przesłanka renty ma tu znaczenie prawne (art. 12 i 13 ustawy o emeryturach i rentach), tak Sąd Najwyższy w wyroku z 3 września 2009 r. (III UK 30/09, LEX nr 537018).

W okolicznościach tej sprawy sporna ocena przesłanki niezdolności do pracy J. J. ostatecznie dokonana została w oparciu o opinię biegłych sądowych ortopedy i neurologa. Biegli na podstawie analizy zgromadzonej dokumentacji medycznej, w tym przebiegu schorzeń, na które cierpi ubezpieczony od 1990 r., dokumentacji orzeczniczej oraz po przeprowadzeniu własnego badania, rozpoznali u J. J. zespół bólowy lędźwiowy z powodu zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych z objawami ubytkowymi i korzonkowymi oraz zespół bólowy szyjny z powodu zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych. Ze względu na istotne zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze dyskopatyczne kręgosłupa z manifestującymi się objawami patologicznymi neurologicznymi zdaniem opiniujących ubezpieczony jest niezdolny do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami, to jest jako kierowca traktorzysta, robotnik transportowy (związanej z dźwiganiem ciężarów). Co istotne według opinii biegłych sądowych nie doszło do poprawy stanu zdrowia badanego w stosunku do wieloletnich orzeczeń ZUS, przy uwzględnieniu przewlekłości i specyfiki dolegliwości zawartych w dokumentacji i badaniu przedmiotowym.

Konfrontacja powyższych konkluzji z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności obszerną dokumentacją medyczną nie pozwala na negatywną ocenę dowodu z opinii biegłych sądowych. Sąd Apelacyjny uznał, że opinia ta jest logiczna, dokładna, spójna i stanowcza, a wnioski w niej zawarte prawidłowo uzasadnione oraz poparte wiedzą specjalistyczną, którą nie dysponuje sąd. Tutejszy Sąd podziela przy tym pogląd, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd – który nie posiada wiadomości specjalnych – w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się do tych kryteriów oceny przez Sąd Okręgowy stanowiło więc wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłych za przekonujące. Organ rentowy nie zdołał przy tym podważyć prawidłowości opinii biegłych sądowych, bowiem w zgłoszonych zarzutach nie przedstawiał żadnych merytorycznych argumentów ani przeciwko rozpoznaniu schorzeń ubezpieczonego ani też ich wpływu na jego zdolność do pracy. Zarzuty apelującego koncertowały się natomiast na dacie wyników badań NMR krg L/S oraz NMR krg C, które zostały dokonane po wydaniu zaskarżonej w sprawie decyzji, a którymi nie dysponował organ rentowy w dacie jej wydania. Sam zaś fakt, że dokumentacja lekarska w postaci wyników rezonansu magnetycznego została przedłożona dopiero w postępowaniu przed sądem nie oznacza, że ubezpieczony w dacie wydania decyzji był zdolny do pracy. Wobec stanowczości wniosków opinii sądowo-lekarskiej znajdujących oparcie w analizie dotychczasowego przebiegu schorzeń ubezpieczonego, Sąd Apelacyjny uznał, że wyniki badania przeprowadzonego po wydaniu objętej sporem decyzji, jeśli potwierdzają przewlekle istniejące u ubezpieczonego schorzenie, trwające jeszcze przed datą decyzji, nie stanowią nowej okoliczności w rozumieniu art. 477 ^{( 14)} par. 4 k.p.c. Odnotować przy tym wypada, że odpowiadając na pytanie tezy dowodowej biegli sądowi jednoznacznie wnioskowali, że J. J. jest po 31 maja 2011 r. częściowo niezdolny do pracy na okres dwóch lat.

Dla trafności wniosku podjętego przez Sąd Okręgowy obojętne jest również to, że obecnie podstawowym schorzeniem powodującym częściową niezdolność do pracy są istotne zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze dyskopatyczne kręgosłupa z patologicznymi objawami neurologicznymi, podczas gdy poprzednio podstawą przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do dnia 31 maja 2011 r. były zarówno dysfunkcja narządów ruchu, bóle kręgosłupa, jak też niedawna plastyka ACL kolana lewego. Przesłanką warunkującą prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy nie jest bowiem wykazanie ciągłości i tożsamości schorzeń. Specyfika ryzyka niezdolności do pracy przejawia się w niestałości tego stanu faktycznego i prawnego. Skierowanie na badanie lekarskie służy ustaleniu niezdolności do pracy jako przesłanki warunkującej prawo do renty. W razie ustalenia w tym trybie istnienia tej niezdolności, z jakiejkolwiek przyczyny zdrowotnej z ogólnego stanu zdrowia, przy założeniu, że spełnione zostały pozostałe przesłanki z art. 57 ustawy, prawo do świadczenia powstaje lub trwa nadal.

Zarówno opiniujący w sprawie biegli, a przede wszystkim Sąd Okręgowy mieli na względzie, że ubezpieczony w dacie wydania decyzji miał 56 lat, posiada wykształcenie zawodowe w zawodzie mechanik samochodowy i dotychczas pracował jako mechanik, kierowca, traktorzysta i robotnik transportowy. Z uwagi na postawione przez biegłych i niepodważone rozpoznanie medyczne, wskazujące na istotne dysfunkcje w obrębie narządów ruchu wiarygodna jest zatem teza o istotnym ograniczeniu zdolności ubezpieczonego do wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami. Twierdzenia apelującego, są chybione tym bardziej, gdy uwzględni się fakt, że dotychczas (tj. przed 31 maja 2011 r.) organ rentowy, przy tożsamych kwalifikacjach ubezpieczonego uznawał go za osobę częściowo niezdolną do pracy również ze względu na choroby narządu ruchu, zaś w toku tej sprawy nie wykazał, aby w stanie zdrowia ubezpieczonego nastąpiła poprawa uzasadniająca stwierdzenie o zdolności do pracy zgodnej z kwalifikacjami.

Biorąc pod uwagę powyższą ocenę i rozważania prawne, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że Sąd Okręgowy stosownie do treści art. 107 w związku z art. 57 i art. 12 oraz art. 13 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zmienił zaskarżoną decyzję, albowiem ujawniono, że stan zdrowia ubezpieczonego po 31 maja 2011 r. okresowo na dwa lata nie uległ poprawie wpływającej na zdolność do pracy.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do wydania orzeczenia zgodnego z wnioskiem apelacji i na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka del. SSO Beata Górska