Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Apelacje skazanego i jego obrońcy skutkowały złagodzeniem kary łącznej pozbawienia wolności, lecz nie w takim zakresie jak postulowali to skarżący.

W kontekście podniesionych w skardze zarzutów należy podnieść, iż:

- przepis art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396) zawiera regułę intertemporalną, która zabrania stosowania przepisów rozdziału IX ustawy Kodeks karny, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. W konsekwencji, przy wymiarze kary łącznej w wyroku łącznym tylko na podstawie jednostkowych kar prawomocnie orzeczonych do dnia 30 czerwca 2015 r. zasada sformułowana w treści art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej wyłącza stosowanie art. 4 § 1 kk, mimo materialnoprawnego charakteru norm określających orzekanie w przedmiocie kary łącznej. Wówczas sąd zobligowany jest do stosowania przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. Jednak w sytuacji, w której co najmniej jeden wyrok objęty wyrokiem łącznym uprawomocnił się po dniu 30 czerwca 2015 r., zgodnie z dyspozycją art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej, znajdzie zastosowanie przepis art. 4 § 1. Oznacza to, że ustawa obowiązująca poprzednio będzie stanowiła podstawę orzeczenia kary łącznej tylko wtedy, gdy będzie ona względniejsza dla skazanego, przy czym analiza ta obejmuje również ewentualną względność tzw. ustawy pośredniej, skoro zmiany do art. 85 kk wprowadzono z dniem 1 lipca 2015 r. ustawą z dnia 20 lutego 2015 r., a następnie z dniem 15 kwietnia 2016 r. ustawą z dnia 11 marca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 437 ze zm.). W przeciwnym wypadku kara łączna zostanie wymierzona w oparciu przepisy rozdziału IX Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r. Sąd I instancji uznał, iż ustawa obowiązująca obecnie ( po nowelizacji 2015 ) będzie względniejsza dla skazanego, co nie było przez skarżącego kwestionowane – nie musi więc podlegać szczegółowym rozważaniom sądu odwoławczego;

- zgodnie z art. 85 § 2 kk podstawą kary łącznej są kary „wymierzone i podlegające wykonaniu, z zastrzeżeniem art. 89, w całości lub w części”. W art. 85 § 2 kk chodzi o takie kary, w stosunku do których nie została zakończona procedura ich wykonania. Nie może stanowić podstawy wymiaru kary łącznej kara, która nie podlega wykonaniu w momencie rozważania kwestii wymiaru kary łącznej, a więc taka, która nie podlega wykonaniu z tego powodu, że została już w całości wykonana lub nie została wykonana w całości, lecz zaktualizowały się przesłanki wykluczające jej wykonanie. ( III KK 72/17 - wyrok SN - Izba Karna z dnia 21-03-2017, Legalis ). Negatywna przesłanka łączenia kar określona w art. 85 § 2 kk poprzez sformułowanie: kary „podlegające wykonaniu” wyklucza możliwość wymiaru kary łącznej na podstawie kar jednostkowych lub kary albo kar łącznych, jeżeli w momencie orzekania o tym kary zostały wykonane. Art. 85 § 2 kk nie można odczytywać w także w ten sposób, że wynikająca z tego przepisu ujemna przesłanka łączenia kar oznacza wyłączenie możliwości wymierzenia kary łącznej jedynie w sytuacji, gdy orzeczona za pozostające w zbiegu przestępstwo kara została w całości wykonana już przed podjęciem czynności mających na celu wymierzenie kary łącznej. Na dzień złożenia wniosku o wydanie wyroku łącznego nie bada się przesłanek wydania takiego wyroku. Ustalenia w tej mierze sąd dokonuje dopiero w dacie orzekania o wniosku lub orzekania z urzędu o wydanie wyroku łącznego. Wyroku łącznego nie można postrzegać, jako instytucji której celem jest poprawienie sytuacji prawnej skazanego wynikającej z kumulacji wymierzonych mu różnymi wyrokami kar za zbiegające się przestępstwa. Uwzględniając cel i funkcje kary łącznej oraz przesłanki jej orzekania należy stwierdzić, że nie jest to instytucja działająca z założenia na korzyść sprawcy. Choć kara łączna jest niewątpliwie przede wszystkim instytucją prawa karnego materialnego (patrz art. 85a kk), to z treści art. 85 § 2 kk, który wprowadza element racjonalizacji do wymiaru kary łącznej wynika, że w nowym modelu kary łącznej jej funkcja sprowadza się do określenia sposobu wykonania kar wymierzonych za zbiegające się przestępstwa jeśli kary nie zostały wykonane, a to jest możliwe do zrealizowania jedynie wówczas, gdy wykonanie wielości kar jest aktualne w momencie orzekania o karze łącznej (i nie zachodzi inna, ujemna przesłanka łączenia kar z art. 85 § 3 kk);

- w sprawie skazanego bezsporne jest, że w dacie orzekania o wniosku:

a. kara pozbawienia wolności wymierzona wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z 6 października 2010 roku w sprawie VII K 1303/10 opisanym w punkcie A została w całości wykonana w okresie od 9 listopada 2011 roku do 9 września 2012 roku;

b. kary pozbawienia wolności wymierzone: wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z 22 listopada 2013 roku w sprawie II K 148/11( opisanym w punkcie B ) oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z 6 lutego 2012 roku w sprawie VII K 429/11( opisanym w punkcie C) zostały połączone wyrokiem łącznym tego sądu z dnia 5 czerwca 2012 roku w sprawie II K 149/12 ( o[pisanym w punkcie D ). Kara łączna 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności została w całości wykonana w okresie od 9 września 2012 roku do 6 grudnia 2013 roku z uwzględnieniem okresów zaliczonych na jej poczet

( wymienionych w zaskarżonym wyroku ), co na podstawie art. 85 § 2 kk wykluczało możliwość połączenia wyroków z punktu a i b z innymi karami pozostającymi skazanemu do wykonania ( opisanymi w punktach E – J wyroku);

- nie ulega wątpliwości, iż sąd rejonowy prawidłowo ustalił zakres przedmiotowy postępowania o wydanie wyroku łącznego, stosownie do treści art. 569 § 1 i § 2 kpk, art. 570 kpk, jak i art. 85 § 1 i § 2 kk, opierając się nadto na danych wynikających z aktualnej karty karnej skazanego, informacji o pobytach oraz opinii o skazanym;

- kara łączna to szczególna kara wymierzana niejako „na nowo” i jako taka stanowić musi syntetyczną, całościową ocenę zachowań sprawcy, będąc właściwą, celową z punktu widzenia prewencyjnego reakcją na popełnione czyny i jako taka nie może i nie powinna być postrzegana jako instytucja mająca działać na korzyść skazanego, ale jako instytucja gwarantująca racjonalną politykę karania w stosunku do sprawcy wielości - pozostających w realnym zbiegu – przestępstw.

Kara łączna pozbawienia wolności mogła być orzeczona wobec D. K. w rozmiarze od 3 lat i 6 miesięcy do 9 lat i 4 miesięcy.

Okoliczności sprawy prowadzą do uznania, iż wymierzenie skazanemu, postulowanej kary łącznej pozbawienia wolności, a więc na zasadzie pełnej absorbcji tworzyłoby sytuację, w której dalsze z czterech wymierzonych mu kar jednostkowych ( w tym łącznych obejmujących łącznie wiele czynów ) zostałaby mu w istocie darowana, co przeczy instytucji kary łącznej, której celem jest oddanie zawartości kryminalnej popełnionych przez skazanego czynów, a nie premiowanie sprawców popełniających wiele przestępstw. Przy czym podkreślić należy, że całkowitą zasadę absorpcji stosować należy wyjątkowo albo wtedy, gdy wszystkie czyny wykazują bardzo bliską więź podmiotową i przedmiotową ( ale nie przy takiej ilości skazań jednostkowych wskazujących na głęboką demoralizację skazanego i uczynienie sobie z popełniania przestępstw sposobu na życie), albo orzeczone za niektóre czyny kary są tak minimalne, że w żadnym stopniu nie mogłyby rzutować na karę łączną, albo też istnieją jakieś szczególne okoliczności dotyczące osoby skazanego, a żadna z tych sytuacji nie ma miejsca w niniejszej sprawie. Kształtując wobec skazanego karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze 8 lat, przy kumulacji kar podlegających wykonaniu na poziomie 9 lat i 4 miesięcy, sąd rejonowy orzekł karę łączną pozbawienia wolności jednak rażąco surową, podlegającą korekcie na korzyść skazanego przy uwzględnieniu dyrektyw wymiaru kary łącznej. Bliski związek przedmiotowy pomiędzy przestępstwami, pozytywna opinia o skazanym z zakładu kornego doprowadziły sąd odwoławczy do obniżenia orzeczonej wobec skazanego kary łącznej pozbawienia wolności do 7 lat. Sąd kontrolujący nie znalazł podstaw do dalszej korekty tej kary w kierunku jej złagodzenia , zwłaszcza w drodze zastosowania do skazanego zasady absorpcji. Skazany jest mało krytyczny do popełnionych przestępstw, nie ma większych ambicji życiowych. Stosowanie absorpcji przy wymiarze kary łącznej nie może być sprzeczne z zapobiegawczymi i wychowawczymi celami kary i działać demoralizująco na sprawców przestępstw, służąc odbieraniu kary łącznej, jako instytucji będącej swoistym premiowaniem popełniania przestępstw. Skarżący odwołując się do bliskości związku podmiotowo - przedmiotowego, zdają się zapominać o tym, że nie zawsze podnoszona przez niego okoliczność musi działać na korzyść sprawcy. Przeciwnie, w wielu przypadkach bliskość związku między przestępstwami osądzonymi w odrębnych postępowaniach sprawia, że gdyby czyny sprawcy stanowiły przedmiot jednego postępowania, należałoby je oceniać albo w kategoriach jednego czynu ciągłego, kwalifikowanego z surowszego przepisu albo ciągu przestępstw, który jest instytucją pozwalającą na zaostrzenie wymiaru kary i wymierzenie jej w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia, zwiększonego o połowę. Co więcej, ta okoliczność jest tylko jednym z elementów uwzględnianych przy wymiarze kary łącznej skazanemu, który jest sprawcą niepoprawnym, czego najlepszym tego dowodem jest ilość popełnionych przestępstw.

Z tych względów, sąd okręgowy orzekł, jak w sentencji. Trudna sytuacja materialna skazanego uzasadniała zwolnienie go od wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym.