Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2018 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2018 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko M. R.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda A. S. na rzecz pozwanej M. R. kwotę 10.817 zł (słownie: dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  oddala wniosek pełnomocnika powoda o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sygn. akt I C 157/17

UZASADNIENIE

Powód A. S. w pozwie wniesionym do Sądu Okręgowego w Słupsku domagał się zasądzenia od pozwanej M. R. na swoją rzecz kwoty 300.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdy powstałe na skutek naruszenie jego dóbr osobistych.

W uzasadnieniu swojego żądania powód wskazał, że domaga się poszanowania praw przysługujących ofiarom przestępstw i że jest osobą chorą psychicznie, która pozostaje ofiarą przestępczego działania Prokuratora M. W. R., wyrażającego się w niepodejmowaniu czynności karnych, tuszowaniu, umniejszaniu racji przestępstw, hołdowaniu koleżeństwu z przestępcami, wykorzystywaniu pozycji zawodowej do osiągnięcia prywatnych celów, co skutkować miało bezdomnością powoda. Precyzując podstawę faktyczną powód podał, że pozwana zmieniała kwalifikacje czynu na anglojęzyczne nazwy, nasyłała na powoda policję, czym naruszała jego mir domowy oraz nachodziła powoda. Nadto powód wskazał, że pozwana jako Prokurator przeinacza fakty, ustalenia, narzuca mu własną interpretację jego wyjaśnień, nie odpowiada na jego pisma kierowane do Prokuratury, a stanowiące zgłoszenia przestępstw, przy czym lekceważenie tychże zgłoszeń krzywdzi powoda.

Pozwana M. R. w odpowiedzi na pozew w pierwszej kolejności podkreśliła, iż nie posiada w niniejszej sprawie legitymacji procesowej biernej, bowiem powód wywodzi swoje roszczenia z rzekomo wadliwego prowadzenia postępowań przygotowawczych, a więc odnosi się do funkcjonowania państwa w sferze wykonywania funkcji władczych i realizacji zadań władzy publicznej. Jako prokurator Prokuratury Rejonowej w Słupsku podejmowała czynności w związku z niektórymi z wymienionych w pozwie zawiadomień kierowanych przez A. S. do organów ścigania. Czynności jakie podejmowała wynikały z charakteru jej pracy jako funkcjonariusza publicznego i określone były ustawą z dnia 28 stycznia 2016r. Prawo o prokuraturze, rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, przepisami Kodeksu postępowania karnego jak również zarządzeniami wewnętrznymi Prokuratora Rejonowego w S., które określały podział czynności prokuratorów. Realizowała zatem uprawnienia w interesie państwa, gdyż zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Tym samym czynności jakie podejmowała w sprawie podejmowała jako prokurator, a nie jako osoba fizyczna. Ponadto wskazała, że zgodnie z dyspozycją artykułu 417 § 1 k.c. za ewentualną szkodę (krzywdę) wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa, a w tym przypadku Prokuratura Rejonowa w S., a nie ona M. R. jako osoba fizyczna.

Na wypadek nieuwzględnienia powyższego, z ostrożności procesowej wniosła o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego. Pozwana zaprzeczyła by kiedykolwiek w stosunku do powoda dopuściła się zachowań opisanych w pozwie jak i uchybień, które mogłyby zostać odczytane jako naruszenie jego dóbr osobistych. Podkreślała, że wszelkie jej działania w stosunku do osoby powoda wynikały z obowiązujących przepisów prawnych.

W piśmie procesowym z dnia 16 lutego 2018r. pełnomocnik powoda ustanowiony z urzędu oświadczył, że z uwagi na powierzoną funkcję popiera żądanie "pozwanego" oraz wnosi o wyznaczenie rozprawy celem umożliwienia powodowi przedstawienia podstaw prawnych i faktycznych powództwa. Jednocześnie zgłosił wniosek o dołączenie do akt niniejszego postępowania akt postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w S. pod sygnaturą (...), (...) (...), I (...) (...), celem ustalenia czy istnieją okoliczności przywoływane przez powoda. Do pisma dołączył skierowane do niego pismo powoda z dnia 29.01.2018r.

Na rozprawie w dniu 9 maja 2018r. pełnomocnik powoda ustanowiony z urzędu podtrzymał żądanie pozwu w kształcie sporządzonym przez powoda, pełnomocnik pozwanej wnosiła o oddalenie powództwa zgodnie ze stanowiskiem zawartym w odpowiedzi na pozew.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. S. skierował do Sądu Rejonowego w S.pismo, przekazane następnie do Prokuratury Rejonowej w S., w którym wniósł o wszczęcie postępowania przeciwko sędziemu, który na wniosek kuratora prowadził przeciwko niemu sprawę alimentacyjną. W treści pisma A. S. wskazał, iż w toku sprawy sędzia odgrażał się mu, kpił, prowokował i lekceważył go.

Postanowieniem z dnia 6 marca 2017r. prokurator Prokuratury Rejonowej w S. w osobie M. R. odmówiła wszczęcia śledztwa w sprawie przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków w nieustalonym czasie nie później niż dnia 29 października 2012r. w S. przez sędziego Sądu Rejonowego w S. poprzez grożenie i niewłaściwe zachowanie wobec A. S. w toku posiedzenia sądowego, czym działano na szkodę interesu prywatnego w/w tj. o czyn z art. 231 § 1 k.k. - wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu - na zasadzie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.

dowód; odpis postanowienia z dnia 6.03.2017r. k. 12 akt.

Postanowieniem z dnia 16 marca 2017r. po rozpoznaniu zawiadomienia A. S. w sprawie dokonania w okresie czasu od 2013 roku do dnia 20 lutego 2017 roku w S. przywłaszczenia pieniędzy w kwocie 22.500 zł pochodzących z zaliczek alimentacyjnych i wierzycieli alimentacyjnych czym działano na szkodę A. S.. tj. o czyn z art. 284 §1 k.k. odmówiono wszczęcia dochodzenia, którą to decyzję zatwierdziła Prokurator Prokuratury Rejonowej wS. M. R.

Postanowieniem z dnia 17 stycznia 2018r. Sąd Rejonowy w S.po rozpoznaniu w sprawie A. S. na skutek zażalenia skarżącego od postanowienia z dnia 16 marca 2017r. o odmowie wszczęcia dochodzenia w sprawie (...) (...), (...) zatwierdzonego przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w S., pozostawił zażalenie bez rozpoznania.

dowód: postanowienie z dnia 16.03.2018r. (...) (...), I (...). (...) (...), postanowienie SR w S.z dnia 17.01.2018r. - akta sprawy PR w S. sygn. (...)

Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2017r. po rozpoznaniu zawiadomienia A. S. w sprawie o przekroczenie uprawnień w nieustalonym okresie czasu, lecz nie później niż do dnia 18 marca 2017r. przez pełnomocnika z urzędu w osobie adw. A. R. z Kancelarii Adwokackiej w S. tj. o czyn z art. 233 § 1k.k. odmówiono wszczęcia dochodzenia, którą to decyzję zatwierdziła Prokurator Prokuratury Rejonowej w S. M. R..

dowód; odpis postanowienia z dnia 13.04.2017r. k. 14 akt.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutu braku legitymacji procesowej biernej w sprawie o ochronę dóbr osobistych stwierdzić należy, iż prokurator jest funkcjonariuszem państwowym. Za utrwalone należy uznać stanowisko Sądu Najwyższego, że działanie w charakterze funkcjonariusza publicznego nie eliminuje automatycznie odpowiedzialności za naruszenie dobra osobistego innej osoby i działanie to, zrealizowane w ramach wykonywanej funkcji publicznej, może stanowić podstawę odpowiedzialności niezależnie od odpowiedzialności Skarbu Państwa (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28 listopada 1980 r., (...), (...) z 1973 r. (...), z dnia 8 lutego 1991 r., (...) nie publ., z dnia 19 grudnia 2002 r., (...), nie publ., z dnia 12 lutego 2010 r., (...), (...) z 2010 r. (...), Biul. SN z 2010 r. (...), z dnia 8 listopada 2012 r., (...), nie publ.).

W świetle treści art. 24 k.c. legitymację bierną w sprawie o ochronę dóbr osobistych ma każda osoba fizyczna lub prawna, która swym działaniem naruszyła dobra osobiste innej osoby. Odpowiedzialności funkcjonariusza państwowego za naruszenie przez niego dóbr osobistych innej osoby w toku wykonywania czynności z zakresu władzy publicznej nie wyklucza równoległa odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 417 lub 417 ¹ § 2 k.c.

Ustosunkowując się zatem do stanowiska pozwanej, że niniejsze powództwo winno być skierowane nie przeciwko niej, a właściwemu statio fisci Skarbu Państwa, tj. Prokuraturze Rejonowej w S., wskazać należy, iż mając na względzie, że pełnomocnik powoda, pomimo treści otrzymanej odpowiedzi na pozew, podtrzymał powództwo przeciwko pozwanej M. R. jako osobie prywatnej, to Sąd nie był władny wobec woli powoda w tym zakresie, oznaczyć w tym sporze jako stronę pozwaną Skarb Państwa.

Zważając zatem, na stanowisko powoda sprowadzające się do twierdzeń, iż to pozwana będąca funkcjonariuszem publicznym podejmowała względem niego zachowania opisane w pozwie i działała zdecydowanie w celu osobistym, prywatnym nie pozostawiającym w ogóle w związku z powierzonymi jej czynnościami nie budzi wątpliwości, iż swoje roszczenie o zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych powód kieruje w odniesieniu do osoby M. R. jako osoby prywatnej, a nie w stosunku do stosownej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa (tu Prokuratury Rejonowej w S.). Innymi słowy, powód krzywdy swej nie upatruje w działalności pozwanej jako funkcjonariusza publicznego, a w zachowaniach pozwanej leżących poza jej sferą zawodową. W przypadku wyrządzenia szkody tylko przy sposobności wykonywania władzy publicznej, a więc wówczas gdy funkcjonariusz wykorzystując przyznane mu uprawnienia, dąży do innego celu niż ten, który wynika z zakresu jego kompetencji, odpowiedzialność władzy publicznej na zasadzie określonej w art. 417 k.c. zostaje wyłączona.

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy, stwierdzić należy, iż chybiony jest zarzut, że pozwana nie jest legitymowana biernie w zaistniałym sporze.

Rozważania zatem wymaga, czy powód udowodnił, czy po stronie pozwanej zaistniało zachowanie, które naruszyło dobro osobiste powoda.

W kontekście powyższego oceny żądania powoda należało dokonać na gruncie art. art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Dla przyjęcia odpowiedzialności za zadośćuczynienia z tytułu naruszenie dóbr osobistych zgodnie z art. 24 k.c. konieczne jest zaistnienie trzech przesłanek , a mianowicie, istnienia dobra osobistego podlegającego ochronie, jego naruszenia lub zagrożenia, bezprawności działania sprawcy .

Bezprawność działania pozwanego jest objęta domniemaniem prawnym, co oznacza, że powód nie musi jej wykazywać. Samo zaś stwierdzenie bezprawności zachowania pozwanego jest tylko jedną z trzech przesłanek jego odpowiedzialności. Nie może więc samo przez się prowadzić do odpowiedzialności pozwanego. Odpowiedzialność ta powstaje dopiero z chwilą jednoczesnego spełnienia powyższych trzech przesłanek.

W kontekście niniejszej sprawy zwrócić należy też uwagę, że proces cywilny jest procesem kontradyktoryjnym i prócz unormowania z art. 6 k.c. stanowiącego, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne, na stronach procesu spoczywają określone obowiązki. Przepis art. 232 k.p.c. wskazuje, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zgodnie z tymi ogólnymi zasadami dowodowymi, w przedmiotowej sprawie ciężar wykazania istnienia dobra osobistego podlegającego ochronie oraz faktu jego naruszenia spoczywał na powodzie jako osobie, która z faktów tych wywodzi określone skutki prawne. Powód mógł wykazać powyższe fakty wszelakimi dowodami, zważywszy, iż był wspierany przez fachowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego. W przypadku zaś skutecznego wykazania naruszenia dobra osobistego pozwana mogłaby zwolnić się z odpowiedzialności dopiero poprzez wykazanie, iż jej działanie nie miało charakteru bezprawnego – tj. było zgodne z prawem (domniemanie bezprawności działania).

Jeżeli więc powód dochodzi - tak jak w niniejszej sprawie - zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę wskutek naruszenia jego dóbr osobistych przez zachowania pozwanej polegające na zmianie kwalifikacji czynu na anglojęzyczne nazwy, nasyłaniem na powoda policji, czym naruszała jego mir domowy oraz nachodzeniem powoda, to na nim spoczywa ciężar dowodu wykazania tych konkretnych zachowań, a także wynikłego stąd naruszenia jego godności i dobrego imienia oraz doznania szkody niemajątkowej w postaci krzywdy. Zasadniczym skutkiem nałożenia na A. S. ciężaru dowodu tych faktów, jest oddalenie powództwa, gdy w sprawie nie dojdzie do ustalenia tych faktów. Konsekwencją spoczywania na powodzie - z wspomnianym skutkiem - ciężaru dowodu wskazanych faktów jest oczywiście także powinność zgłoszenia przez niego dotyczących tych faktów dowodów.

Wyjaśniwszy powyżej zasady dowodowe rządzące niniejszym procesem, należy dojść do wniosku, iż powód, na którym spoczywał ciężar dowodu, nie dowiódł swych twierdzeń o naruszeniu przez pozwaną jego dóbr osobistych, albowiem w sprawie tej nie zawnioskował żadnego dowodu, poza własnymi twierdzeniami w tym przedmiocie, który potwierdzałby jego zarzuty zawarte w pozwie, a potwierdzające iż rzeczywiście pozwana dopuściła się zachowań, które naruszyły jego dobra osobiste i że powodowi wyrządzona została krzywda.

W sytuacji, gdy powód nie zaoferował żadnych dowodów na poparcie swojego roszczenia, a tym samym nie udowodnił żadnej z przesłanek pozwalających na przypisanie pozwanej odpowiedzialności w niniejszej sprawie jak i powstanie po stronie powoda jakiejkolwiek szkody niemajątkowej z tytułu zachowań pozwanej, powództwo jako nieudowodnione należało oddalić. Powód nie wykazał by pozwana naruszyła jego godność osobistą , sąd, na podstawie art. 24 k.c., stosowanego a contrario, orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Konsekwencją oddalenia powództwa jest obciążenie powoda jako strony przegrywającej sprawę kosztami poniesionymi przez jego przeciwnika procesowego tj. pozwaną - art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., sprowadzającymi się do wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika w kwocie 10.817 zł.

A. S. wprawdzie był zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych w tej sprawie jednakże zwolnienie od kosztów sadowych nie rozciąga się na koszty strony przeciwnej, które musi ponieść podejmując się obrony w procesie, a co wynika z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Powód wiedząc iż powództwo będzie opierać wyłącznie na swoich twierdzeniach, które - co należy zaakcentować - graniczyć będą z pomówieniami, nie mógł pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu o jego słuszności. Zważywszy dodatkowo na fakt, iż niniejsza sprawa nie jest pierwszą, w której powództwo jego zostało oddalone, trudno też uznać, by powód był osobą nie mającą świadomości konsekwencji prawnych przegrania procesu. Mając wiedzę, ze pozwana podjęła obronę, że jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, powód musiał liczyć się z tym, iż będzie to wiązało się z kosztami w postaci wynagrodzenia reprezentującego pozwaną radcy prawnego ustalonego od wartości przedmiotu sporu.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. określa szczegółowe zasady ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują opłatę ustaloną zgodnie z przepisami tego rozporządzenia, oraz niezbędne i udokumentowane wydatki radcy prawnego ustanowionego z urzędu. Jednocześnie, stosownie do treści § 4 ust. 2 ww. rozporządzenia, zasądzając opłatę za czynności z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy radcy prawnego, w szczególności czas poświęcony na przygotowanie się do prowadzenia sprawy, a także charakter sprawy i wkład w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia, stopień zawiłości. Przytoczona wyżej regulacja wskazuje zatem wyraźnie, że pełnomocnik ustanowiony z urzędu otrzymuje wynagrodzenie za faktycznie udzieloną pomoc prawvną, nie zaś za samo ustanowienie i wyznaczenie (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 grudnia 2004 r., sygn. (...)oraz postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 maja 2008 r., sygn. (...)W szczególności nie stanowi udzielenia pomocy prawnej jedynie zapoznanie się przez pełnomocnika z aktami sprawy, bowiem w istocie nie polepsza ono sytuacji jego mocodawcy i jako takie może być uznane jedynie za przygotowanie się do świadczenia pomocy - podobnie jak choćby analiza stanu prawnego, orzecznictwa czy literatury (tak też np. Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. w postanowieniu z dnia 19 listopada 2014r., sygn.(...)).

W niniejszej sprawie aktywność pełnomocnika ograniczyła się do lektury w dniu 14 maja 2018r. akt sprawy, czyli 5 dni po wydaniu wyroku ( vide; karta ewidencji wglądu do akt sprawy - okładka), a wcześniej po otrzymaniu w dniu 16 stycznia 2018r. odpisu odpowiedzi na pozew, do złożenia dwóch pism odpowiednio w dniu 30 stycznia 2018r. zawierającego przedłużenie terminu wykonania zobowiązania do złożenia pisma przygotowawczego o kolejne 14 dni, i kolejnego w dniu 16 lutego 2018r. popierającego żądanie "pozwanego". Jedyne wnioski jakie złożył pełnomocnik powoda poza wnioskiem o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, to wniosek o dołączenie akt postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w S. pod sygnaturą (...), (...) (...), I (...)-(...)/ celem ustalenia czy istnieją okoliczności przywoływane przez powoda. Nawet na rozprawie stawił się jedynie pełnomocnik substytucyjny.

Biorąc pod uwagę trudności z wyrażeniem przez powoda własnych żądań, co potwierdza wyjątkowo chaotyczny styl pozwu, a co ostatecznie legło u podstaw ustanowienia mu pełnomocnika z urzędu, nieporozumieniem w ocenie Sądu był wniosek pełnomocnika, którym dążył do przerzucenia na powoda wskazywania podstawy faktycznej i prawnej zgłoszonego roszczenia.

Sąd może odmówić przyznania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w wypadku, gdy uzna, że pełnomocnik dokonywał czynności niezgodnie z zasadami profesjonalizmu (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 sierpnia 1997 r.. (...), (...), (...), z dnia 12 lutego 1999 r., (...), (...), z 20 września 2007 r., (...), (...)). Możliwość odmowy przyznania przedmiotowych kosztów oparta jest na założeniu, że do sądu należy ocena, czy podjęte przez pełnomocnika czynności były w ogóle udzieleniem pomocy prawnej. Negatywny wynik takiej oceny powoduje, że wniosek o przyznanie kosztów podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie doszło do udzielenia powodowi przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, jakiejkolwiek pomocy, rozumianej jako ułatwienie powodowi ewentualnego wygrania procesu. W tym stanie rzeczy

brak było podstaw do przyznania radcy prawnemu wynagrodzenia.

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce sporządzenie uzasadnienia;

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda radcy pr. D. G. zgodnie z wnioskiem z dnia 14.05.2018r. jak na k. 78 akt;

3.  akta do dalszych czynności przedłożyć z wpływem lub za 21 dni od doręczenia jak wyżej

Sędzia