Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Dorota Markiewicz

Sędziowie: SA Marzena Konsek-Bitkowska

SO del. Anna Strączyńska (spr.)

Protokolant: sekretarz sądowy Sławomir Mzyk

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w O.

przeciwko (...) Bankowi (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 25 października 2016 r., sygn. akt XXIV C 338/15

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od (...) Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 4050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Anna Strączyńska Dorota Markiewicz Marzena Konsek-Bitkowska

Sygn. akt I ACa 571/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 grudnia 2014 r. Skarb Państwa – Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. domagał się od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. zapłaty kwoty 104.290,87 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 02 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za szkodę, jaką poniósł w związku z nieprawidłową realizacją zajęć egzekucyjnych. Powód wniósł również o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że po zajęciu rachunku bankowego dłużnika (...) sp. z o.o. przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. bank nie przekazywał organowi egzekucyjnemu wpływających na ten rachunek kwot pieniężnych, wskazując, że saldo cały czas jest ujemne, gdyż dłużnik korzystał z przyznanego limitu w ramach kredytu udzielonego w rachunku bieżącym.

Nakazem zapłaty z dnia 20 lutego 2015 r. wydanym w postępowaniu upominawczym Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu i zasądził o pozwanego banku na rzecz strony powodowej kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu sprzeciwu strona pozwana zaprzeczyła naruszeniu przepisów postępowania egzekucyjnego i wyrządzeniu powodowi szkody, wskazując, iż nie doszło do skutecznego zajęcia rachunku bankowego (...) sp. z o.o. albowiem zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego nie zostało wysłane i doręczone na adres pozwanej ani też na adres właściwego oddziału pozwanej. Pozwana wskazała nadto, że w okresie od dokonania rzekomego zajęcia do chwili obecnej (...) sp. z o.o. nie dysponowała wobec pozwanego wymagalną wierzytelnością o wypłatę wkładu zgromadzonego na rachunku bankowym, gdyż rachunek przez cały czas wykazywał saldo ujemne. Zdaniem pozwanej (...) sp. z o.o. dysponowała jedynie wierzytelnością wynikającą z umowy kredytu w rachunku bankowym, która nie została zajęta. Z tego względu po stronie pozwanej nie powstał obowiązek wykonania jakiegokolwiek przelewu na rzecz powoda, co wyklucza przypisanie pozwanej czynu niedozwolonego. Bank podniósł też zarzut przyczynienia się powoda do powstania szkody, które miałoby polegać na zawinionym zaniechaniu podjęcia innych środków egzekucyjnych.

Wyrokiem z dnia 25 października 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:

- w punkcie pierwszym zasądził od (...) Banku (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa ­‒ Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. kwotę 104.290,87 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 02 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty;

- w punkcie drugim zasądził od (...) Banku (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

- w punkcie trzecim nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 5.215 zł tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i rozważania:

Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. wystawił przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą w D. cztery tytuły wykonawcze. Pismem z dnia 18 września 2013 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O., działając na podstawie tytułu wykonawczego (...) dokonał zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego (...) sp. z o.o. prowadzonego przez stronę pozwaną w kwocie 7.300,71 zł. Zawiadomienie zostało doręczone pozwanej w dniu 25 września 2013 r.

W odpowiedzi na zawiadomienie strona pozwana poinformowała powoda, że na rachunku bankowym (...) sp. z o.o. występuje zbieg egzekucji administracyjnych z (...) Oddział w O.. Pismem z dnia 23 października 2013 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. powiadomił pozwaną, że przejmuje prowadzenie łącznej egzekucji administracyjnej. W tym samym dniu Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. w związku z wystawieniem tytułu wykonawczego (...) dokonał zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego (...) sp. z o.o. prowadzonego przez pozwany bank w kwocie 17.144,87 zł. Zawiadomienie zostało doręczone w dniu 29 października 2013 r.

Kolejne zajęcie wierzytelności miało miejsce w dniu 20 listopada 2013 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. zajął wówczas kwotę 31.392,61 zł. Zawiadomienie zostało doręczone pozwanej w dniu 27 listopada 2013 r.

W dniu 20 grudnia 2013 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O., działając na podstawie tytułu wykonawczego (...) zajął wierzytelność z rachunku bankowego (...) sp. z o.o. w kwocie 48.228,66 zł. Zawiadomienie zostało doręczone pozwanej w dniu 23 grudnia 2013 r.

W piśmie z dnia 28 listopada 2013 r. pozwana poinformowała powoda, że istnieją przeszkody w realizacji zajęcia spowodowane brakiem środków na rachunku bankowym (...) sp. z o.o.

Wobec trudności związanych z egzekucją wierzytelności z rachunku bankowego (...) sp. z o.o. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. podjął próbę zajęcia wierzytelności należnych (...) sp. z o.o. od jej kontrahentów z tytułu świadczonych przez nią usług i dostaw. Zajęcia te okazały się bezskuteczne.

W dniu 26 marca 2014 r. dokonano zajęcia ruchomości stanowiących własność (...) sp. z o.o. zgodnie z ewidencją środków trwałych. Pismem z dnia 22 maja 2014 r. strona pozwana poinformowała powoda, że zajęte ruchomości zostały przewłaszczone na jej rzecz jako zabezpieczenie umowy kredytu.

W wyniku kontroli przeprowadzonej w dniu 05 maja 2014 r. ustalono, że na fakturach sprzedaży wystawianych przez (...) sp. z o.o. wskazywano zajęty rachunek bankowy i potwierdzono, że zapłata była przelewana na ten rachunek.

W dniu 08 maja 2014 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. wystąpił do banku z wnioskiem o przesłanie zestawienia obrotów na zajętym rachunku prowadzonym dla (...) sp. z o.o. W odpowiedzi bank wskazał, że spółka w okresie od 20 września 2013 r. do 19 maja 2014 r. korzystała jedynie z limitu w ramach udzielonego kredytu w rachunku bieżącym i nie wystąpiło saldo dodatnie na zajętym rachunku.

Równocześnie strona pozwana przesłała powodowi historię rachunku bankowego (...) sp. z o.o., z której wynika, iż w okresie od 25 września 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r. suma wpływów na zajęty rachunek wyniosła 5.003.771,24 zł, zaś (...) sp. z o.o. wypłaciła z zajętego rachunku łącznie kwotę 5.105.112,35 zł.

Zawiadomieniem z dnia 12 listopada 2014 r. dokonano zajęcia wierzytelności zobowiązanego w (...) z tytułu kredytu w rachunku bankowym nr (...).

W odpowiedzi (...) poinformował, że wypowiedział skutecznie umowę kredytu w rachunku bieżącym w dniu 4 czerwca 2014 r., w związku z czym brak jest wierzytelności kredytowych podlegających zajęciu.

W piśmie z dnia 13 listopada 2014 r. powód wezwał pozwaną do przekazania należności wynikających z zajęć egzekucyjnych z dnia 18 września 2013 r., z dnia 23 października 2013 r., z dnia 20 listopada 2013 r. oraz z dnia 20 grudnia 2013 r. wraz z ustawowymi odsetkami w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania na wskazany przez powoda rachunek.

Pismem z dnia 26 listopada 2014 r. pozwana odmówiła przekazania należności wskazując, że od dnia wpływu zajęć do banku na rachunku (...) sp. z o.o. brak było środków własnych na realizację zajęć.

W marcu 2014 r. ustała współpraca (...) sp. z o.o. z głównym kontrahentem - (...) sp. z o.o. Od tego czasu (...) sp. z o.o. nie podejmuje czynności związanych z produkcją i sprzedażą. Stan ten utrzymuje się do chwili obecnej. (...) sp. z o.o. jest właścicielką nieruchomości położonej w D. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), o wartości 1.725.000 zł. W okresie dokonywania zajęć będących przedmiotem pozwu powyższa nieruchomość była obciążona następującymi hipotekami na łączną kwotę 3.378.450 zł. Poza ww. nieruchomością (...) sp. z o.o. nie posiada innego majątku. Kwota zaległości głównej spółki z tytułu zobowiązań podatkowych oraz innych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym na dzień 06 września 2016 r wyniosła 588.244,50 zł. Zobowiązania Spółki wobec innych wierzycieli wynoszą około 2.000.000 – 2.500.000 zł.

Aktualny na dzień 12 czerwca 2014 r. stan należności objętych zajęciami dokonanymi przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. wynosił łącznie 109.810,36 zł.

Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że podstawą prawną dochodzonego przez powoda roszczenia jest art. 168c ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, który przytoczył w związku z przepisem artykułu 415 k.c.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy przypomniał treść przepisu art. 80 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i ocenił, że doszło do skutecznego zajęcia rachunku bankowego spółki prowadzonego przez stronę pozwaną na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w O., bowiem z pisma strony pozwanej z dnia 23 grudnia 2009 r. skierowanego do Ministra Finansów wynikało, że bank wyraził życzenie, aby wystawiane przez administracyjne organy egzekucyjne zawiadomienia o zajęciu rachunków bankowych były kierowane do Wydziału (...) z siedzibą przy ul. (...) w S.. W tym stanie rzeczy Oddział (...) S.A. w S. był oddziałem właściwym do doręczania zawiadomień o zajęciach rachunków bankowych. Powyższe powodowało, że na stronie pozwanej ciążył obowiązek bezzwłocznego przekazania zajętej kwoty organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomienia organu egzekucyjnego o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty.

Argumentację strony pozwanej zawartą w sprzeciwie od nakazu zapłaty, jakoby występowanie salda debetowego na rachunku dłużnika uniemożliwiało realizację zajęć Sąd Okręgowy uznał za błędną, uznając, że po dokonanym skutecznie zajęciu rachunku bankowego, zgodnie z przepisem art. 80 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji obowiązkiem banku było przekazywanie wszystkich środków, jakie wpływają na ten rachunek na rzecz organu egzekucyjnego bez względu na to, czy wpływy te zmniejszają debet, czyli dług posiadacza rachunku wobec banku. Sąd uznał, że w przypadku istnienia salda debetowego na rachunku, bank staje się wierzycielem posiadacza tego rachunku i nie występują żadne podstawy prawne pozwalające na przyjęcie, że posiada on pierwszeństwo w zaspokojeniu swych wierzytelności przed wierzytelnościami innych wierzycieli, którzy w ramach prowadzonego postępowania egzekucyjnego wszczęli egzekucję z rachunku bankowego dłużnika (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 07 lutego 2013 r., w sprawie V ACa 1044/12, LEX nr 1321924, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 grudnia 2015 r., w sprawie I ACa 500/15).

Sąd I instancji uznał, że podzielenie stanowiska strony pozwanej, jakoby w pierwszej kolejności miała ona prawo przeznaczać wpłaty wpływające na rachunek na pokrycie swoich wierzytelności wynikających z umowy kredytu w rachunku bieżącym prowadziłoby do nieuzasadnionego uprzywilejowania banku jako wierzyciela w zaspokajaniu swojej wierzytelności i jednoczesnego pokrzywdzenia innych niż bank wierzycieli w sytuacji zbiegu wierzytelności egzekwowanych z rachunku bankowego z wierzytelnością banku z tytułu kredytu zaciągniętego w ramach tego rachunku. Zatem bank nie mógł zaspokoić swojej wierzytelności przed wierzytelnościami objętymi tytułami egzekucyjnymi, na podstawie których prowadzone było postępowanie egzekucyjne z rachunku bankowego dłużnika. W tym stanie rzeczy obowiązkiem pozwanego banku w świetle art. 80 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji było bezzwłoczne przekazanie Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w O. kwot, które wpłynęły na rachunek bankowy dłużnika po dokonaniu zajęcia tego rachunku.

Sąd uznał tym samym, że na podstawie przepisu art. 168c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w zw. z art. 415 k.c. strona pozwana jest zobowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej powodowi na skutek niewykonania obowiązków związanych z zajęciami wierzytelności z rachunku bankowego (...) sp. z o.o. dokonanymi w okresie od 25 września 2013 r. do 23 grudnia 2013 r. Sąd nie miał wątpliwości, że na stronie pozwanej ciążył obowiązek czynnego działania, który został uregulowany w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, niezależnie od tego, czy saldo rachunku jest dodatnie czy ujemne, a pozwana z tego obowiązku się nie wywiązała. Zaniechanie pozwanej Sąd uznał nie tylko za bezprawne, ale również za zawinione. Bank, jako profesjonalista powinien zachować najwyższą staranność w celu zapewnienia zgodności podejmowanych przez niego działań z przepisami powszechnie obowiązującego prawa.

Niezrealizowanie przez stronę pozwaną czterech zajęć doprowadziło do poniesienia przez powoda szkody w wysokości 104.290,87 zł, sam sposób obliczenia roszczenia nie był kwestionowany przez pozwanego. Powód poniósł szkodę, gdyż jego wierzytelność względem spółki jest obecnie niemożliwa do zaspokojenia. (...) sp. z o.o. zaprzestała faktycznego wykonywania działalności gospodarczej. Nie ma również majątku, z którego można byłoby prowadzić egzekucję. Jedynym majątkiem spółki jest nieruchomość położona w D. przy ul. (...), jednak nieruchomość ta obciążona jest hipotekami na rzecz trzech podmiotów, przy czym łączna suma obciążeń hipotecznych (3.378.450 zł) znacznie przekracza wartość nieruchomości (1.725.000 zł). Biorąc pod uwagę kolejność zaspokajania wierzytelności wynikającą z art. 115 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i art. 1025 k.p.c., Sąd uznał, że zaspokojenie wierzytelności powoda objętej tytułami wykonawczymi z nieruchomości spółki (...) jest niemożliwe.

W ocenie Sądu powód wykazał również, iż pomiędzy poniesieniem przez niego szkody a bezprawnym zachowaniem pozwanej zachodzi adekwatny związek przyczynowy. Skoro w okresie od 25 września 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r. suma wpływów na zajęty rachunek wyniosła 5.003.771,24 zł, realizowanie przez pozwaną na bieżąco wskazanych zajęć sprawiłoby, że wierzytelności Skarbu Państwa zostałyby wyegzekwowane w całości.

Zarzut przyczynienia się powoda do powstania szkody Sąd Okręgowy uznał za niezasadny. Przyczynieniem się poszkodowanego do powstania szkody jest każde jego zachowanie pozostające w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, za którą ponosi odpowiedzialność inna osoba. Przy czym o przyczynieniu się poszkodowanego można mówić wyłącznie w przypadku, gdy jego określone zachowanie pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, a nie w jakimkolwiek innym powiązaniu przyczynowym. Sąd nie dostrzegł jednak żadnych przesłanek pozwalających przypisać powodowi winę w zaistnieniu szkody. Powód wykazał, że w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego podjął wszystkie możliwe środki egzekucyjne. Poza zajęciem rachunku bankowego spółki Naczelnik Urzędu Skarbowego podejmował próby zajęcia wierzytelności przysługujących spółce od jej kontrahentów, jednak zastosowane przez powoda środki egzekucyjne okazały się bezskuteczne i nie doprowadziły do chociażby częściowego zaspokojenia.

Jeśli zaś chodzi o podjęcie egzekucji z nieruchomości należącej do spółki, Sąd przypomniał przepis art. 70 a § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w brzmieniu obowiązującym do dnia 07 września 2016 r. W toku postępowania egzekucyjnego Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. ustalił, że nieruchomość spółki obciążona jest hipotekami na rzecz trzech podmiotów na łączną kwotę 3.378.450 zł i w tym stanie rzeczy – wobec dyspozycji przepisów art. 70 a § 1 i art. 115 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – decyzja powoda o zaniechaniu próby skierowania egzekucji do (...) spółki (...) była racjonalna.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 455 k.c. i art. 481 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz art. 359 § 2 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła się strona pozwana, która wywiodła apelację, skarżąc wyrok w całości, wskazując na naruszenie prawa materialnego, tj.

- art. 726 kc przez jego błędną wykładnię, polegającą na niezasadnym przyjęciu, że wpłaty na rachunek bankowy prowadzą do powstania po stronie posiadacza rachunku wierzytelności pieniężnej – wierzytelności o zwrot wkładu zgromadzonego na rachunku bankowym – również wówczas, gdy ze względu na wykorzystanie przez posiadacza rachunku kredytu, saldo jest wartością ujemną, a łącząca strony umowa kredytu przewiduje, że wpływy te zostają przeznaczone na spłatę kredytu,

- art. 415 kc przez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu zaniechania przekazania przez pozwanego kwot wskazanych w zawiadomieniach o zajęciu rachunku Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w O. za bezprawne i stanowiące czyn niezadowolony, w sytuacji gdy nie istniała wierzytelność, z tytułu umowy rachunku bankowego podlegająca zajęciu tj. pozwany nie był dłużnikiem posiadacza rachunku, z tytułu tej umowy.

W związku z powyższymi zarzutami strona pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz orzeczenie o kosztach postępowania stosownie do zmiany.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wniesiona przez pozwany bank nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Sąd Okręgowy dokonał w sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia istoty sporu, które Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, i należycie ocenił zasadność powództwa pod względem prawnym.

Sąd Apelacyjny nie ma wątpliwości, że pozwany bank i spółkę (...) łączyły dwie umowy: umowa rachunku bankowego i umowa o kredyt obrotowy – odnawialny i postawiony do dyspozycji klienta na rachunku obrotowym do określonej kwoty. Na podstawie umowy kredytu bank oddawał spółce do dyspozycji własne środki pieniężne z obowiązkiem ich zwrotu w umówionym terminie, co skutkowało możliwością powstania debetu na rachunku. Niesporne jest też to, że debet na rachunku oznaczał kredyt zaciągnięty przez spółkę wobec banku. Należy wskazać, że w przypadku normalnego, niezmodyfikowanego stosunku prawnego umowę rachunku bankowego regulują przepisy art. 725 kc do art. 733 kc oraz przepisy art. 49 i nast. Prawa bankowego. Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku na czas oznaczony lub nieoznaczony do przechowywania jego środków pieniężnych oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Sąd I instancji przepisu tego nie naruszył, ponieważ prawidłowo przyjął, że wszystkie wpłaty środków pieniężnych dokonywane przez osoby trzecie na rachunek bankowy spółki (...) bez dyspozycji, aby bank zarachował je na poczet spłaty kredytu obrotowego, stanowiły własność spółki. Pozwany bank winien przechowywać je na rachunku spółki. Przeksięgowywanie tych środków na spłatę kredytu obrotowego następowało na skutek dyspozycji spółki i zmniejszało debet w rachunku. Jednak w sytuacji, gdy prowadzona jest egzekucja z rachunku bankowego (obojętnie czy to na podstawie przepisów kpc czy na podstawie przepisów o egzekucji administracyjnej) ten stosunek prawny ulega modyfikacji i strona zostaje ograniczona w prawie udzielania zleceń rozliczeń pieniężnych z takiego rachunku do wysokości należności podlegającej egzekucji. W uprawnienia posiadacza rachunku wchodzi egzekwujący wierzyciel.

Sąd Apelacyjny nie ma też wątpliwości, że egzekucja z rachunku bankowego obejmuje wszystkie środki znajdujące się na rachunku w chwili zajęcia, a także wszystkie środki, które zostaną na ten rachunek wpłacone po dokonanym zajęciu – do wysokości zajęcia. Z chwilą otrzymania zawiadomienia o zajęciu rachunku, bank ma obowiązek przekazania wszystkich tych środków organowi egzekucyjnemu, chyba że zajdzie przeszkoda do ich przekazania. Żaden przepis prawa nie przewiduje jednak wyjątku od powyższego nakazu przekazania środków organowi egzekucyjnemu – w tym wypadku Naczelnikowi Urzędu Skarbowego. Tym samym bank nie ma możliwości zaliczenia środków na koncie klienta w pierwszej kolejności na spłatę kredytu czy też na należne mu opłaty i prowizje, czy też na jakiekolwiek inne zobowiązania posiadacza rachunku wobec banku. Jeśli bank podjął takie działania, to naruszył nałożone na niego obowiązki wynikające z przepisów art. 80 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, czym naraził się na odpowiedzialność odszkodowawczą wobec wierzyciela egzekucyjnego, przewidzianą w przepisie art. 168 c w/w ustawy w zw. z art. 415 kc.

Zajęcie rachunku następuje z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zakazie wypłat z rachunku dłużnika – jak stwierdził w tej sprawie Sąd Okręgowy zajęcie było prawidłowe, czego strona w środku zaskarżenia już nie kwestionuje. Zajęciem objęte są nie tylko środki zgromadzone na rachunku dłużnika w dniu doręczenia bankowi zawiadomienia o zakazie wypłat, ale również środki, które znajdą się na nim po tej dacie, aż do ukończenia egzekucji. Bez znaczenia pozostaje przy tym – wbrew odmiennemu stanowisku powoda – jaki był stan zajętego rachunku bankowego dłużnika – czy wykazywał saldo dodatnie, czy też ujemne (tzw. debet). Po dokonanym skutecznie zajęciu rachunku bankowego obowiązkiem banku jest przekazywanie wszystkich środków jakie wpływają na ten rachunek na rzecz organu egzekucyjnego bez względu na to, czy wpływy te zmniejszają debet, czyli dług posiadacza rachunku wobec banku.

Prezentowany w sprawie pogląd skarżącego, iż przepisy prawa, przewidując prowadzenie egzekucji z rachunku bankowego pozwalają jedynie na zajęcie wierzytelności na tym rachunku, a nie należności których wpłacenie ma pomniejszyć debet na tym rachunku, co – zdaniem pozwanego – oznacza, że kwot wpłaconych na konto debetowe nie można zająć dopóki nie będzie na rachunku bankowym dodatniego salda, nie znajduje oparcia w przepisach prawa, a nadto – jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy – stanowiłoby nieuzasadnione uprzywilejowanie banku w stosunku do wierzycieli prowadzących egzekucję z rachunku bankowego. W przypadku istnienia salda debetowego na rachunku, bank staje się wierzycielem posiadacza tego rachunku i nie występują żadne podstawy prawne pozwalające na przyjęcie, że posiada on pierwszeństwo w zaspokojeniu swych wierzytelności przed wierzytelnościami innych wierzycieli, którzy w ramach prowadzonego postępowania egzekucyjnego wszczęli egzekucję z rachunku bankowego dłużnika. Oczekiwanego przez skarżącego skutku nie może też odnieść teza, że dłużnik ma prawo wyboru, który ze swoich długów posiadanych względem różnych wierzycieli chce zaspokoić. Niewątpliwie co do zasady takie uprawnienie dłużnikowi przysługuje z ograniczeniami wynikającymi z przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika, jednak nie dotyczy to sytuacji, w której doszło do wszczęcia egzekucji przez określonego wierzyciela i skierowanie jej do konkretnego składnika majątku dłużnika, w tym środków zgromadzonych na jego rachunku bankowym. W takiej sytuacji bezwzględnie obowiązuje zasada, według której bank ma obowiązek przekazywania organowi egzekucyjnemu wszystkich kwot jakie wpłynęły na rachunek po jego zajęciu, bez względu na stan salda tego rachunku - art. 80 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przepis ten wprost stanowi, że zajęcie obejmuje również środki pieniężne, które nie były zdeponowane na rachunku w chwili zajęcia, a które zostaną wpłacone po zajęciu. Stan środków na rachunku dłużnika nie jest zatem żadną przeszkodą do dokonania zajęcia – sam ustawodawca przewidział sytuację, gdy na koncie nie będzie środków niezbędnych na realizację zajęcia i wskazał, że zajęcie rachunku dotyczy też środków, które wpłyną na konto.

Rozumowanie skarżącego obarczone jest istotnym błędem, na co zwrócił już uwagę Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 kwietnia 2001 r., sygn. akt I ACa 1367/00 (niepubl.), gdzie rozważono (m.in.) bardzo podobne zagadnienie. W powyższym orzeczeniu wyrażony został trafny pogląd, że umowne klauzule kompensacyjne wynikające ze stosunków zobowiązaniowych, jakie zawierają strony tj. bank i posiadacz rachunku w związku z udzielonym kredytem w rachunku bieżącym, pozostają bez wpływu na ustawowy zakaz dokonywania wypłat z rachunku po zajęciu, gdyż w drodze umowy nie można wyłączyć obowiązku nałożonego ustawą.

Rację ma zatem Sąd I instancji, że wierzytelność banku z tytułu umowy kredytu nie jest uprzywilejowana i że bank nie może jej zaspokoić przed wierzytelnościami objętymi tytułami wykonawczymi, na podstawie których prowadzone jest postępowanie egzekucyjne z rachunku bankowego dłużnika. Obowiązkiem banku było bezzwłoczne przekazanie organowi egzekucyjnemu kwot, które wpłynęły po zajęciu rachunku, a skoro bank tego nie uczynił ponosi odpowiedzialność na podstawie przepisów art. 168 c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w zw. z art. 415 kc.

W związku z powyższym Sąd odwoławczy uznał zarzuty podniesione w apelacji za nietrafne i apelację jako bezzasadną oddalił na podstawie przepisu art. 385 kpc.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu ma swoją podstawę w przepisie art. 98 § 1 kpc w zw. z przepisami § 2 pkt 6 i § 10 ust 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, obowiązującego w brzmieniu na datę wniesienia apelacji.

SSO (del) Anna Strączyńska SSA Dorota Markiewicz SSA Marzena Konsek-Bitkowska