Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Marta Zalewska

Protokolant: Agnieszka Kozłowska

po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2018 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: P. W.

przeciwko: Firma (...). L. -und I. K. - H.

o zapłatę

postanawia:

I.  odrzucić pozew

II.  kosztami postępowania w wysokości dotychczas uiszczonej przez powoda obciążyć powoda.

VI GC 307/17

Uzasadnienie postanowienia z dnia 25.06.2018r.

Powód P. W. wniósł o zapłatę przeciwko spółce komandytowej (...). L. –und I. K. w H. kwoty 3 843.264,55 zł z ustawowymi odsetkami od niej. Uzasadnił, iż w dniu 21.02.2014r. zawarł na piśmie z pozwanym umowę, na podstawie której pozwany sprzedał mu park maszynowy do produkcji i wyrobów szklanych i obróbki szkła technicznego. Zgodnie z kolejną umową, zawartą w tej samej dacie, pozwany oświadczył zamiar odebrania od powoda w pierwszym roku od podpisania umowy produkowane na w.w parku maszynowym towary o określonej w umowie wartości euro. Do produkcji tych wyrobów szklanych miało dojść już z chwilą dostawy parku maszynowego, który to termin dostawy strony ustaliły na 30.04.2014r. Pozwany nie dostarczył powodowi parku maszynowego, w skutek czego zostały ograniczone możliwości produkcyjne powoda do produkcji 30% tych wyrobów. W skutek niewykonania umowy o dostawę parku maszynowego powód poniósł szkodę w postaci szeregu wydatków i strat szczegółowo opisanych na str. 6 – 24 pozwu. Na rozprawie pełnomocnik powoda na pytanie przewodniczącej jednoznacznie sprecyzował stanowisko, iż roszczenie pozwu wynika z niewykonania przez pozwanego umowy dostawy maszyn. Na rozprawie tej w związku z wyjaśnieniami powoda pełnomocnik powoda jednoznacznie oświadczył też, iż nie doszło do skutecznego odstąpienia od tej umowy, złożonego przez powoda pismem z dnia 23.09.2014r. W uzasadnieniu pozwu (k.8 akt) powód wskazał, iż żądanie zwrotu należności za park maszynowy, którą to cenę powód w całości zapłacił, jest przedmiotem odrębnego postepowania sądowego, gdzie właściwość sądu niemieckiego co do roszczeń z w/w umowy strony ustaliły w tejże umowie. Z urzędu sądowi znany jest fakt, że pozew w niniejszej sprawie został złożony osobiście do Sądu Okręgowego w Rzeszowie w dniu 19.02.2016r. Postanowieniem prawomocnym z dnia 18.03.2016r. (k. 648-651) Sąd zwolnił powoda z opłaty od pozwu w ½ części. Postanowienie to pełnomocnik powoda otrzymała w dniu 1.04.2016r. W okresie 1-8.04.2016 pełnomocnik zawodowy nie opłacił tej części opłaty, od uiszczenia której powód nie został zwolniony, nie złożył też zażalenia na w/w postanowienie, dlatego też zarządzeniem z dnia 15.04.2016r. na podstawie art. 112.3 zd.2 ustawy o kosztach sądowych… Przewodniczący zarządził zwrot pozwu. Przed uprawomocnieniem się tego zarządzenia i tym samym fizycznym zwrotem pozwu powód w dniu 20.04.2016r. uiścił brakującą kwotę opłaty, zatem sąd na mocy § 62.1 pkt 6 zarz. MS w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów… uznał, iż pozew został skutecznie złożony do sądu w tej dacie i nadał bieg sprawie. W dniu 13.04.2016 pełnomocnik powoda poinformował sąd, iż Sąd w B. w Niemczech ogłosił upadłość pozwanego, załączając pismo wraz z jego wierzytelnym tłumaczeniem od SR w B., z którego wynika, iż w dniu 23.03.2016 został ustanowiony zarządca masy upadłości w postępowaniu dot. ogłoszenia upadłości pozwanej spółki ( pismo pełnomocnika powoda wraz z zał. k. 654-657). W dniu 2.05.2016r. ten sam Sąd zgodnie z prawem upadłościowym niemieckim ogłosił postępowanie upadłościowe pozwanego, ustanowił syndyka masy upadłości i wyznaczył termin zgłaszania do syndyka wierzytelności ( wierzytelne tłumaczenie postanowienie k. 693-697). Mając na względzie Rozp. (WE) nr 1346/2000 z dnia 29.05.2000 w sprawie postępowania upadłościowego, a konkretnie przepis art. 4 .1 pkt f skutki wszczęcia postępowania upadłościowego ocenia się wg. prawa państwa, w którym ogłoszono upadłość z wyłączeniem toczących się postępowań. Za „toczące się postępowanie” zgodnie z wykładnią rozporządzeń unijnych odnoszących się do przepisów jurysdykcyjnych oraz do przepisów niniejszego rozporządzenia należy uznać już skutecznie wniesiony pozew, a nie tzw. stan zawisłości sprawy, uznawany wg. przepisów polskiej procedury cywilnej jako data doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Innymi słowy, jeżeli pozew został wniesiony przed datą ogłoszenia upadłości likwidacyjnej, wówczas do oceny tych postępowań zastosowanie znajdują przepisy polskiej procedury cywilnej, co wynika również z art. 15 w/w Rozporządzenia. W konsekwencji postanowieniem z dnia 3.08.2016 Sąd zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 par. 1 kpt. 4 kpc ( k.698-700), a następnie wobec odmowy ustalenia wierzytelności przez syndyka na posiedzeniu sądu upadłościowego poprzez wpisanie jej do tabeli w określonej wysokości i kategorii, zgłoszonej przez powoda w trybie niemieckiego postępowania upadłościowego ( § 174 – 178 Ustawy Niemieckie prawo insolwencyjne ( InsO ) z dnia 5.10.1994r., sąd postępowanie to podjął na podstawie art. 180 par. 1 kpc w zw. z art. 145 puin. Niespornym bowiem między stronami było, co wynikało z pism procesowych stron, a również z dokumentów tj. zgłoszenia wierzytelności oraz tabeli wierzytelności, przesłanych przez sąd insolwencyjny, iż wierzytelność objęta żądaniem pozwu nie została ustalona w postępowaniu upadłościowym. W tej sytuacji na mocy § 180 prawa insolwencyjnego w sądzie rejonowym insolwencyjnym, jako wyłącznie właściwym, a z uwagi na wps w sądzie krajowym, właściwym okręgowo dla sądu insolwencyjnego, należy złożyć pozew o ustalenie wierzytelności. Jeżeli w chwili otwarcia postępowania upadłościowego toczyło się postępowanie o wierzytelność , to ustalenia należy dokonać, podejmując postępowanie w spraw Zgodnie z § 183 cyt prawa insolwencyjnego prawomocne orzeczenie sądu jest skuteczne względem syndyka i wszystkich wierzycieli insolwencyjnych i stanowi podstawę do skorygowania tabeli

W wyniku wniesionego przez powoda przed sądem niemieckim pozwu przeciwko pozwanej spółce o zwrot zapłaconej ceny ( czy też zapłatę równowartości kwoty niedostarczonych maszyn ) doszło do ugody, zawartej między syndykiem a powodem i całość tego roszczenia została ujęta na liście wierzytelności (pismo powoda k. 709-711 wraz ze zgłoszeniem wierzytelności i odpowiedzią syndyka, wyrok sądu krajowego w B. z daty 28.01.2016, (k. 712-720), wyjaśnienia pełnomocnika powoda do syndyka z daty 14.06.2016 wraz z tłumaczeniem i zgłoszenie wierzytelności do syndyka ( k. 736- 759), pismo sądu upadłościowego wraz z tłumaczeniem oraz pismo syndyka do SR w B. wraz z tłumaczeniem z daty 29.06.2017 (k.764-766 i 770-773), ugoda miedzy powodem a syndykiem wraz z pismem procesowym powoda (k. 787-794), pismo pełnomocnika powoda do syndyka z daty 24.08.2017 (k.795-796), oraz pismo syndyka wraz z tłumaczeniem do powoda o zwolnieniu z masy upadłości maszyn i urządzeń z uwagi iż nie jest znane miejsce ich przebywania (k.797-802), pismo syndyka do SO w Rzeszowie z dnia 2.10.2017 wraz z tłumaczeniem (k.818-819 i 913), wyciąg z listy wierzytelności wraz z pismem przewodnim sądu upadłościowego w B. (k.922-923,929-930, 934-936).

Postanowieniem z dnia 16.10.2017 (k.827) Sąd podjął postępowanie i na mocy art. 174 par. 3 kpc wezwał syndyka do udziału w sprawie w miejsce pozwanego . Wobec powyższego zarządzeniem z dnia 28.11.2017 Przewodniczący zarządził doręczenie odpisu pozwu wraz z wszelkimi pouczeniami syndykowi, zobowiązując go do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie 30 dni od doręczenia odpisu pozwu i jednocześnie zawiadomił syndyka o terminie rozprawy, ostatecznie wyznaczonym na dzień 15.06.2018r. (k. 946-947 i k. 1017 ). Odpis pozwu został skutecznie doręczony syndykowi poprzez SR w B. z datą odbioru przez ten sąd dokumentów sadowych : 20.03.2018 k. 1074.

Pismem z dnia 19.04.2018r., a więc w terminie wyznaczonym (data nadania w UP ) syndyk załączył postanowienie sądu niemieckiego o ogłoszeniu upadłości z dnia 2.05.2016 . W piśmie tym naprowadził, iż powód zgłosił wierzytelność do masy upadłości, w związku z czym powołując się na przepisy niemieckiego prawa upadłościowego oraz niemieckiego i polskiego kpc zarzucił, iż polskie postępowanie powinno być zawieszone, zaś dochodzenie wierzytelności możliwe jest wyłącznie w trybie zgłoszenia do postępowania upadłościowego, a wobec jej zanegowania, wyłącznie w drodze wniesienia powództwa do sądu niemieckiego o ustalenie istnienia wierzytelność. ( art. 3 i 4 .2 pkt hiI rozp. 1346/2000 par. 180 .1 zd.2 par. 179 niemieckiego kodeksu upadłościowego). Powołując się na doktrynę prawa, zarzucił wyłączną międzynarodową właściwość niemieckiego wymiaru sprawiedliwości i wniósł o odesłanie powoda w związku z brakiem międzynarodowej właściwości polskiego wymiaru sprawiedliwości do międzynarodowo właściwego sądu krajowego w B.. Wniósł również o zmianę terminu rozprawy z uwagi na niemożliwość uczestnictwa w niej przez syndyka ( pismo syndyka k.1079-1084 z kopertą k. 1085, tłumaczenie pisma k.1108-1110).

Kolejne pismo z daty nadania : 24.04.2018 zostało złożone tym razem przez pełnomocnika syndyka adwokata P. G., wraz z załącznikami, w którym podtrzymał on dotychczasową argumentację (faks k. 1086-1103, oryginał pisma k. 1113-1131 ). Po wezwaniu przez sąd o przedłożenie pełnomocnictwa i odpisu tego pisma wraz z załącznikami pełnomocnik pozwanego w terminie wyznaczonym przedłożył pismo wraz z załącznikami ( k. 1229-1268 ), które sąd na rozprawie doręczył pełnomocnikowi powoda, albowiem nie dotarło ono jeszcze na datę rozprawy do pełnomocnika powoda w drodze odrębnej korespondencji .

W odpowiedzi na pierwsze pismo procesowe syndyka powód pismem z dnia 8.05.2018r. powołał się na przepis art. 7 . 1 i 2 Rozp. ( UE ) nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych … i uzasadnił, iż strony łączyła umowa o dostawę, z której upadły nie wywiązał się należycie, skutkiem czego poniósł szkodę. Wykonanie zobowiązania umownego miało mieć miejsce w K., siedzibie powoda i w K. nastąpiła szkoda, będąca następstwem nienależytego wykonania umowy. W sprawach dot. umów oraz czynu niedozwolonego właściwym jest sąd miejsca wykonania danego zobowiązania, względnie miejsca , w który miało nastąpić bądź nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. (pismo k. 1165-1166). Kolejnym pismem z dnia 20.06.2018 powód podtrzymał swe stanowisko odnośnie jurysdykcji sądu polskiego, powołując się dodatkowo na Konwencję wiedeńską o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, tj. art. 74 regulujący odszkodowanie z tytułu naruszenia umowy sprzedaży.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 21.08.2014r. powód jako kupujący podpisał z pozwanym jako sprzedającym umowę kupna sprzedaży i przekazania maszyn i urządzeń, szczegółowo określonych w zał. nr 1. W umowie tej strony określiły cenę kupna sprzedaży. Zastrzegły przekazanie powodowi przedmiotów kupna sprzedaży pod warunkiem zapłaty całkowitej ceny oraz podpisały zobowiązanie przechowania do końca kwietnia przez pozwanego maszyn i urządzeń. W § 7 jako prawo właściwe dla niniejszej umowy i jej realizacji wskazały prawo RFN. W § 8 postanowiły, iż w razie ewentualnych sporów wynikłych z realizacji niniejszej umowy sądem właściwym będzie Sąd w B. ( właściwość miejscowa sądu). W tej samej dacie strony podpisały umowę w sprawie szkła płaskiego, w której m.in. ustaliły, iż przejecie i demontaż maszyn nastąpi w wielu krokach umówionych przez obie strony, a koszty transportu przejmie kupujący. Poza sporem było, iż strony ustnie umówiły się, iż powód odbierze od pozwanego park maszynowy z jego siedziby w Niemczech – H., zamawiając w tym zakresie transport na własny koszt. Poza sporem było, iż pozwany nie wydał powodowi maszyn za wyjątkiem kilku sztuk (wyjaśnienia powoda złożone na rozprawie).

W związku z zarzutem braku jurysdykcji sądu polskiego, skutecznie podniesionym przez pozwanego w terminie wyznaczonym 30 dni od doręczenia odpisu pozwu sąd w pierwszej kolejności zobowiązany był ocenić, czy sąd polski tą jurysdykcję zachowuje w niniejszym procesie. Wobec stwierdzenia braku jurysdykcji sądu polskiego, co sąd uzasadni w rozważanych prawnych, sąd zaniechał ustaleń faktycznych w zakresie merytorycznej oceny roszczenia objętego żądaniem pozwu, choć przeprowadził w tym przedmiocie postępowanie dowodowe w pełnym zakresie, w tym również w kierunku zbadania tej jurysdykcji.

Sąd zważył , co następuje:

W sprawie znajduje zastosowanie znajduje Rozp. ( UE ) Nr 1215/2012 z dnia 12.12.2012r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych (….) w sprawach cywilnych i handlowych. Mając na względzie przedmiot żądania pozwu wraz z jego podstawą faktyczną: odszkodowanie z tytułu niewykonania umowy kupna sprzedaży przez pozwanego, nie mamy odczynienia z tzw. jurysdykcją wyłączną, określoną w art. 24 . W konsekwencji na mocy art. 27 cyt. Rozp. sąd nie bada z urzędu swej jurysdykcji, a jedynie na zarzut pozwanego skutecznie podniesiony w pierwszym piśmie procesowym (art. 26.1). Zgodnie z niniejszym przepisem Sąd nie bada również z urzędu tzw. jurysdykcji umownej. Tym niemniej obowiązany jest zbadać wszelkie podstawy, wskazujące na jego jurysdykcję w razie podniesionego zarzutu jej braku, w tym również umowę o właściwość sądu, określoną w art. 25. Zdaniem Sądu Okręgowego strony w zakresie roszczeń odszkodowawczych objętych niniejszym pozwem skutecznie umówiły się o właściwość sądu niemieckiego, wskazując w § 8 umowy sprzedaży na właściwość miejscową Sądu w B.. Odszkodowanie bowiem w tytułu niewykonania umowy kupna - sprzedaży jest „roszczeniem z tytułu realizacji umowy” w myśl § 8 umowy z dnia 21.02.2014r., przy czym zgodnie z art. 25 cyt. Rozp. strony zachowały dla skuteczności umowy jurysdykcyjnej formę pisemną. Powyższej oceny nie zmienia fakt, iż par. 8 umowy strony zatytułowały jako właściwość miejscową. Jeżeli bowiem strony wskazały na taką właściwość konkretnego Sądu w Niemczech, to tym samym umówiły się na właściwość jurysdykcyjną sądu niemieckiego, a nie polskiego. Taką właśnie wykładnię prezentował zresztą sam powód na k. 7 uzasadnienia pozwu, uzasadniając właściwość sądu niemieckiego w zakresie wniesionego do tego sądu powództwa o zwrot należności za park maszynowy. Odszkodowanie jest roszczeniem pochodnym z tytułu realizacji umowy. Wskazuje na to oprócz brzmienia § 8 umowy art. 74 Konwencji NZ o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z dnia 11.04.1980r., znajdującej zastosowanie do niniejszego powództwa ( obie strony są stronami tej Konwencji, a zgodnie z § 7 umowy kupna - sprzedaży Konwencja, analogicznie jak w III RP, jest prawem włączonym do „prawa RFN”, stanowiąc jego akt nadrzędny nad prawem wewnętrznym krajowym ). Jest to bowiem odszkodowanie za naruszenie umowy tj. naruszenie istotne, które powoduje dla drugiej strony uszczerbek, który pozbawia tę stronę tego czego, zgodnie z umową miała prawo oczekiwać (art. 25 cyt. konwencji). Zgodnie z art. 30 tej Konwencji sprzedający czyli pozwany obowiązany był dostarczyć towar oraz przenieść na powoda prawo własności. Pozwany zobowiązania tego nie wykonał, skutkiem czego było sformułowanie przez powoda roszczeń odszkodowawczych na mocy właśnie art. 74 cyt. Konwencji. Są to zatem roszczenia „wynikłe z realizacji umowy kupna sprzedaży” w myśl § 8 umowy. Ocena ta pozostaje aktualna nawet w sytuacji, gdyby powód skutecznie od umowy kupna - sprzedaży odstąpił, a wynika to z zapisów art. 25.5. Rozp o jurysdykcji…, tj. iż umowa jurysdykcyjna zachowuje całkowitą niezależność od pozostałych postanowień umowy podstawowej; w tym w przypadku odstąpienie od umowy kupna sprzedaży nie wpływa na umowę jurysdykcyjną, zawartą w tej umowie, która to klauzula pozostaje ważna i skuteczna.

Nawet jednak przyjmując, iż § 8 umowy kupna - sprzedaży nie obejmuje roszczeń odszkodowawczych, objętych niniejszym powództwem, czego sąd nie podziela, i tak sąd polski nie posiada jurysdykcji w niniejszym sporze. Wynika to z kolei z przepisów art. 7 pkt 1 b : w sprawach dot. umowy kupna sprzedaży rzeczy ruchomych właściwym jest sąd państwa członkowskiego, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały albo miały być dostarczone. O miejscu zaś dostawy decyduje umowa stron. Z analizy treści umowy kupna - sprzedaży z daty 21.02.2014 wynika, iż strony nie umówiły się o miejsce dostawy. Uznając natomiast za niesporne wyjaśnienia powoda złożone na rozprawie stwierdzić należy, iż miejscem dostawy miało być miejsce wydania przewoźnikowi parku maszynowego, co miało nastąpić w Niemczech. Potwierdza to przepis art. 31 pkt c Konwencji, który określa, iż obowiązek dostawy polega na postawieniu towarów do dyspozycji kupującego w miejscu, w którym sprzedający miał swoja siedzibę handlową w chwili zawarcia umowy. Przesądza o tym fakt podany przez powoda, iż miał on odebrać park maszynowy w Niemczech, zamawiając we własnym zakresie i na własny koszt przewóz maszyn i urządzeń. Również zatem i na tej podstawie sąd polski nie ma jurysdykcji w niniejszej sprawie .

Z tych względów na podstawie art. 1099 § 1 zd. 2 kpc sąd odrzucił pozew.

Sąd nie podzielił natomiast zarzutów strony pozwanej, iż wyłączną drogą dochodzenia roszczeń przez powoda w razie odmowy uznania wierzytelności w tzw. tabeli wierzytelności ( odpowiednik naszej listy wierzytelności ) jest powództwo o ustalenie tej wierzytelności przed sądem niemieckim złożone w trybie powołanego wyżej § 179 i 180 niemieckiego prawa upadłościowego. Przeczy temu przepis art. 4 .2 pkt f Rozp. ( WE ) nr 1346/2000, na podstawie którego jeżeli doszło do wszczęcia postępowania o wierzytelność przed danym sądem procesowym, a następnie ogłoszono upadłość pozwanego zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, to do oceny tych postępowań procesowych stosuje się przepisy prawa sądu, przed którym wszczęto proces. Oznacza to, iż sąd polski pozostawałby właściwy dla powództwa , które nie zostało ustalone w tabeli w postępowaniu upadłościowym, wszak pod warunkiem, gdyby miał swą jurysdykcję. Sąd nie podziela argumentacji strony pozwanej, która powołuje się tym przedmiocie na art. 4.1 pkt h cyt. Rozp. Przepis ten, który wskazuje na właściwość prawa państwa członkowskiego , w którym toczy się postępowanie upadłościowe, odnosi się do zasad zgłaszania, sprawdzania i ustalenia wierzytelności, ale tylko jako procedury dochodzenia roszczeń w postępowaniu upadłościowym i tylko w sytuacji, gdy nie toczy się uprzednio postępowanie procesowe o wierzytelność podlegającą zgłoszeniu do masy upadłości.

Skoro sąd odrzucił pozew, kosztami postępowania dotychczas poniesionymi przez powoda obciążył w całości stronę powodową jako przegrywającą proces, na podstawie art. 108 kpc w zw. z art. 98 par. 1 kpc, mając na względzie, iż Skarb Państwa poniósł w znacznej części wydatki na koszty tłumaczeń dokumentów sądowych, od których to kosztów powód został częściowo zwolniony, tym niemniej w dalszym toku procesu uiścił tytułem zaliczki na wydatki dalsze koszty, które to sąd zaliczy na poczet tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa wydatków, po uprawomocnieniu się niniejszego postanowienia.