Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Bogdan Świerczakowski

Sędziowie: SA Robert Obrębski (spr.)

SO (del.) Eliza Nowicka-Skowrońska

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. D.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 24 kwietnia 2017 r., sygn. akt II C 980/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym i trzecim w części w ten sposób, że oddala powództwo o zasądzenie kwoty 20000 (dwadzieścia tysięcy) złotych oraz o zapłatę odsetek od tej kwoty i znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu;

II.  zasądza od J. D. na rzecz (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 3700 (trzy tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Robert Obrębski Bogdan Świerczakowski Eliza Nowicka-Skowrońska

Sygn. akt VA Ca 792/17

UZASADNIENIE

Pozwem z 16 grudnia 2015 r., wniesionym przeciwko (...) spółce akcyjnej w W., działając na podstawie art. 446 § 4 k.c., J. D. wniosła o zasądzenie dla siebie od pozwanej zadośćuczynień za krzywdę doznaną wskutek utraty matki w wypadku na tle okoliczności wykazujących na odpowiedzialność pozwanej w kwocie 100000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za okres od 5 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty.

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa. Nie kwestionując obowiązku wyrównania krzywdy doznanej przez powódkę, podnosiła, że powódce zostało wypłacone zadośćuczynienie w kwocie 25000 zł tytułem naprawienia krzywdy wywołanej utratą matki. Przyznane świadczenia spełniło cel kompensacyjny. W ocenie pozwanej, zasądzenie na rzecz powódki większego zadośćuczynienia nie byłoby uzasadnione.

Wyrokiem z 24kwietnia 2017 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 60000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 sierpnia 2015 r. do daty zapłaty. W pozostałym zakresie, obejmującym więc należność główną w kwocie 40000 zł, powództwo zostało oddalone. Sąd Okręgowy także ustalił, że powódkę obciąża 40 % kosztów procesu, zaś stronę pozwaną 60 %. Szczegółowe ich rozliczenie zostało pozostawione referendarzowi sądowemu.

Na podstawie zebranych dowodów, Sąd Okręgowy ustalił okoliczności śmierci matki powódki M. P. w wypadku drogowym z 21 listopada 2013 r., do którego doszło przy ul. (...) w W.. Przechodząc po pasach na przejściu dla pieszych, matka powódki została śmiertelnie potrącona przez P. G., za skutki działania którego odpowiedzialność z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia pojazdów ponosi strona pozwana.

Sąd Okręgowy opisał sytuację rodzinną powódki sprzed wypadku. Na podstawie dowodów z przesłuchań oraz pozyskanych w toku postępowania danych, ustalone w szczególności zostało, że matka powódki zmarła w wieku 91 lat oraz że była z powódką bardzo silnie związana wspólnym doświadczeniem życiowym wynikającym nie tylko z najbliższego pokrewieństwa, lecz również z intensywności więzi łączących powódkę z matką, w tym wynikających ze wspólnego zamieszkiwania, prowadzenia gospodarstwa domowego oraz życia codziennego i wspólnego spędzania wszystkich dni wolnych i świątecznych. Według ustaleń Sądu Okręgowego, matka była dla powódki przyjaciółką oraz powierniczką. Osobą najbliższą. Oparciem życiowym i pocieszycielką.

Sąd Okręgowy ustalił też następstwa, które w życiu powódki wywołała utrata matki we wskazanym wypadku. Na podstawie opinii biegłego psychologa P. B. i psychiatry R. W., ustalone zostało, że wyłącznie z tej przyczyny powódka podupadła na zdrowiu psychicznym, doświadczyła stanów depresyjnych, zaburzeń adaptacyjnych, ze względu na które istotnie ograniczyła aktywność życiową i zawodową, w tym kontakty i utraciła w dużym stopniu radość życia. Podjęła leczenie psychiatryczna, które w dalszym ciągu wymaga kontynuacji. Powódka powinna ponadto pozostawać pod opieką ze strony psychologa.

Oceniając znaczenie ustalonych zdarzeń, Sąd Okręgowy za uzasadnione uznał roszczenie powódki oparte na art. 446 § 4 k.c. do wysokości 600000 zł. Wymarzające doznaną przez powódkę krzywdę, Sąd Okręgowy uznał bowiem, że przyznane na rzecz powódki powinno zostać zadośćuczynienie w wysokości 85000 zł, od którego odliczone zostało świadczenie wypłacone powódce przez stronę pozwaną przed procesem, w kwocie 25000 zł. W pozostałym zakresie roszczenie dotyczące zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez powódkę w wyniku utraty matki zostało uznane przez Sąd Okręgowy za wygórowane oraz nieuzasadnione na tle okoliczności tej sprawy. O kosztach postępowania Sądu Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą stosunkowego ich rozdzielenia z art. 100 k.p.c., przy uwzględnieniu stopnia, w którym sprawa została wygrana przez powódkę, której roszczenie zostało uwzględnione w 60 % dochodzonej kwoty. Szczegółowe rozliczenie kosztów Sąd Okręgowy powierzył referendarzowi na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.

Apelację do wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany ubezpieczyciel. Zaskarżył ten wyrok w części zasądzającej na rzecz powódki zadośćuczynienie w kwocie 20000 zł wraz z odsetkami od tej kwoty. W podanym zakresie zostały podniesione zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 k.p.c. oraz 446 § 4 przez przyznanie powódce nadmiernie wygórowanego zadośćuczynienia za utratę matki w wieku 91 lat. Na podstawie tych zarzutów pozwana wniosła o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w podanej części przez oddalenie powództwa w zakresie kwoty 20000 zł z odsetkami i obciążenie powódki kosztami procesu za postępowanie apelacyjne.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości i obciążenie pozwanej poniesionymi kosztami postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie. Podniesione w niej zarzuty były bowiem uzasadnione w istotnej części.

Ustalenia Sądu Okręgowego dotyczące okoliczności nagłej śmierci matki powódki i skutków tego zdarzenia dla dalszego życia powódki były prawidłowe. Zostały oparte na dowodach, przy ocenie których nie doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W całości zostały więc przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia o zasadności apelacji. Zasada odpowiedzialności pozwanej również nie budziła wątpliwości. Trafnie została więc uwzględniona przez Sąd Okręgowy. Strona pozwana również w apelacji nie kwestionowała swojej odpowiedzialności w stosunku do powódki, lecz wysokość świadczenia przyznanego powódce przez Sąd Okręgowy, które należało ustalić na podstawie oceny samego nasilenia oraz negatywnych skutków cierpienia, które powódka odczuwała w wyniku utraty matki, czasu utrzymywania się tego stanu, jego skutków dla zdrowia, jak też dla aktywności życiowej powódki (wyrok Sądu Najwyższego z dnia maja 1998 r., II CKN 756/97). Wskazane kryteria zostały zastosowane przez Sąd Okręgowy, który w uzasadnieniu wyroku dokładnie opisał negatywne skutki, które w życiu powódki spowodowało cierpienie, wywołane przez utratę matki. Prawidłowo Sąd Okręgowy podał, że ból, który powódka odczuwała po śmierci matki, był intensywny. Krzywda powódki nie może zostać wymierzona kwotowo. Podlega jednak obiektywizacji oraz kompensacie przez odpowiednie zadośćuczynienia, ustalenie wysokości których należało do kompetencji Sądu Okręgowego, jak wynika z art. 446 § 4 k.c. Instancyjna korekta zaskarżonego wyroku jest zasadna wyłącznie wtedy, gdy przy ocenianiu okoliczności istotnych dla ustalenia kwoty świadczenia należnego powódce, Sąd Okręgowy rażąco naruszył ten przepis.

Na tle okoliczności tej sprawy Sąd Apelacyjny dopatrzył się rażącego naruszenia art. 446 § 4 k.c. ze strony Sądu Okręgowego, który przy wymiarze zadośćuczynienia należnego powódce przeoczył zupełnie oraz zmarginalizował znaczenie kluczowej dla sprawy okoliczności związanej z zaawansowanym już wiekiem matki powódki, która zmarła wskutek obrażeń doznanych w wypadku mając 91 lat. Nie kwestionując cierpienia, krzywdy powódki wywołanej utratą matki, dostrzec jednak należało, że przy wskazanym wieku M. P., jak każda inna osoba fizyczna, również powódka musiała się liczyć każdego dnia z możliwością utraty matki, jej śmiercią z przyczyn naturalnych. Cierpienie, które towarzyszyło powódce z tej przyczyny powinno zostać istotnie ograniczone z tego powodu, że z perspektywą odejścia matki powódka powinna być niemal pogodzona właśnie z tego powodu, że matka powódki miała już 91 lat. Była więc w wieku bardzo zaawansowanym, znacznie przekraczającym jakiekolwiek dane dotyczące średniej czy też wysokiej długości życia człowieka. Znajomość orzecznictwa dotyczącego przyznawanych zadośćuczynień z tytułu utraty osoby najbliższej w wypadku drogowym, nie pozwalała więc na pominięcie podanej okoliczności i przyznanie powódce kwoty 85000 zł z tego tytułu, a tym samym także zasądzenie na rzecz powódki kwoty 60000 zł zadośćuczynienia, które należało ograniczyć do kwoty 65000 zł, adekwatnej do zakresu krzywdy, jakiej z tego tytułu doznała powódka z powodu utraty w wypadku matki w wieku 91 lat. Apelacja strony pozwanej zasługiwała więc na uwzględnienie w całości przez zmianę zaskarżonej części wyroku Sądu Okręgowego i oddalenie żądania pozwu dotyczącego zasądzenia na rzecz powódki zadośćuczynienia w kwocie 20000 zł oraz odsetek od tej kwoty za okres wskazany w pozwie i uwzględniony zaskarżonym wyrokiem, zwłaszcza że w pozostałym zakresie, dotyczącym więc kwoty 40000 zł z odsetkami, strona pozwana nie zaskarżyła ani należności głównej, ani też zasądzonych od niej odsetek.

Uwzględnienie apelacji strony pozwanej przemawiało też za obciążeniem powódki kosztami postępowania apelacyjnego poniesionymi przez pozwaną, zgodnie z ar. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Na podstawie tych przepisów Sąd Apelacyjny zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3700 zł, która obejmowała opłatę od apelacji w wysokości 1000 zł i podstawową stawkę wynagrodzenia za udział zawodowego pełnomocnika po stronie skarżącej w postępowaniu apelacyjnym, wynoszącą 2700 zł, stosownie do rodzaju sprawy i podanej w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 386 § 1 k.p.c., w zakresie natomiast, w którym apelacja została oddalona – zgodnie z art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Robert Obrębki Bogdan Świerczakowski Eliza Nowicka-Skowrońska