Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział XIII Cywilny Rodzinny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agata Kotuła

Sędziowie: SSO Teresa Znaińska

del. SSR Barbara Chmielowska

Protokolant: Magdalena Maślanka

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa I. K.

przeciwko M. K.

o uchylenie obowiązku alimentacyjnego lub obniżenie alimentów

na skutek apelacji wniesionych przez obie strony od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 23 lipca 2014 r. sygn. akt III RC 913/13 ;

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I i II w ten sposób, że z dniem 1 lipca 2013 r. uchyla obowiązek alimentacyjny powódki I. K. wobec pozwanej M. K. wynikający z wyroku Sadu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 20 października 2010 r. sygn. akt RIIIC 87/10;

II.  oddala apelację pozwanej;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu) na rzecz adwokat B. W. kwotę 73,80 zł ( w tym podatek VAT) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

IV.  przyznaje od Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu) na rzecz adwokata K. F. kwotę 73,80 zł ( w tym podatek VAT) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Sygn. akt XIII Ca 525/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 lipca 2014 roku Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Fabrycznej we Wrocławiu w punkcie I obniżył alimenty zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej z dnia 20 października 2010 roku w sprawie RIII C 87/10 od I. K. na rzecz M. K. z kwoty po 400 złotych miesięcznie do kwoty po 200 złotych miesięcznie, płatnych począwszy od dnia 1 lutego 2014 roku z góry, do dnia 10- każdego miesiąca kalendarzowego, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, dalej zaś idące powództwo oddalił (pkt II). Nadto Sąd przyznał ze środków Skarbu Państwa na rzecz adw. B. W. i adw. K. F. kwotę po 109,80 zł tytułem pomocy prawnej udzielonej powódce i pozwanej z urzędu (pkt III i IV).

Sąd Rejonowy ustalił, że wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 20 października 2010 roku w sprawie o sygnaturze akt III RC 87/10 zasądzono od I. K. na rzecz córki M. K. alimenty w kwocie 400 zł miesięcznie (od 1 sierpnia 2010 roku).

M. K. miała wówczas 17 lat i była uczennicą II klasy technikum fryzjerskiego. Koszty utrzymania pozwanej wynosiły 900 zł. Mieszkała ona z ojcem, K. K., w mieszkaniu stanowiącym własność jej dziadka.

K. K. miał wtedy 43 lata. Z tytułu całkowitej niezdolności do pracy uzyskiwał rentę w kwocie 616,72 zł netto miesięcznie.

I. K. miała 38 lat. Była zatrudniona w (...) Szpitalu (...) we W. na stanowisku pielęgniarki, ze średnim miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie 2.100 zł netto.

Powódka choruje na dyskopatię. W dniu 20 października 2009 roku przebyła operację kręgosłupa. W okresie od 1 grudnia 2012 roku do 16 maja 2013 roku przebywała na zasiłku chorobowym w wysokości 1.700 zł. Od dnia 25 czerwca 2013 roku do dnia 23 lutego 2014 roku była zarejestrowana jako bezrobotna z prawem do zasiłku dla bezrobotnych w wysokości 700 zł. Decyzją z dnia 24 marca 2014 roku powódce została przyznana renta od dnia 1 lutego 2014 roku w kwocie 783,12 zł z tytułu częściowej niezdolności do pracy Powódka nie szuka dodatkowego zatrudnienia z powodu złego stanu zdrowia.

I. K. zamieszkuje wraz z pełnoletnim synem D., który pracuje zawodowo i zarabia 2.000 zł miesięcznie.

Powódka powinna przyjmować lekarstwa, które kosztują 120 zł. Z uwagi na ciężką sytuację materialną wykupuje jedynie jeden lek za 22 zł.

Opłaty za mieszkanie, które zajmuje powódka wraz z synem wynoszą: czynsz- 600 zł, prąd- 100 zł, telefon- 50 zł, gaz- 40 zł.

I. K. korzysta ze wsparcia finansowego rodziny. Z córką nie utrzymuje kontaktu.

Obecnie M. K. jest pełnoletnia. W czerwcu 2013 roku zdała egzamin maturalny. Nie przystąpiła jednak do egzaminu praktycznego w zawodzie technika usług fryzjerskich i nie uzyskała dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. W dniu 1 października 2013 roku podjęła studia stacjonarne na Uniwersytecie (...) na kierunku Filologia Indyjska i kultura Indii. Zajęcia odbywają się codziennie w różnych godzinach. Od kwietnia 2014 roku pozwana otrzymuje stypendium socjalne w kwocie 330 zł miesięcznie.

Pozwana mieszka razem z ojcem, który otrzymuje rentę w kwocie około 700 zł, oraz z dziadkiem, którego emerytura wynosi około 3.000 zł miesięcznie. Zasądzone na jej rzecz od matki alimenty w kwocie 400 zł otrzymuje z funduszu alimentacyjnego.

Koszty swojego utrzymania M. K. szacuje na kwotę 2.000 zł, na którą to składają się koszty wyżywienia, udział w kosztach utrzymania mieszkania, środki czystości, kosmetyki, odzież i obuwie, koszty dojazdów na studia, podręczniki i pomoce naukowe, koszty utrzymania zwierząt. Koszty utrzymania mieszkania to kwota 900 zł miesięcznie.

PUP posiada oferty pracy dla fryzjerów z doświadczeniem zawodowym z wynagrodzeniem od 1.680 zł brutto.

W ocenie Sądu Rejonowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Pozwana kontynuuje naukę na studiach w systemie dziennym na kierunku filologia indyjska. Nie uzyskała uprawnień zawodowych, a jedynie osiągnęła wykształcenie średnie. Kontynuowanie nauki przez pozwaną jest uzasadnione jej zdolnościami i dotychczasowymi wynikami w nauce. Jej sytuacja materialna i brak wyuczonego zawodu nie pozwalają jej na podjęcie studiów w systemie zaocznym bądź wieczorowym. Pozwana nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać i z tych przyczyn powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego podlegało oddaleniu.

W ocenie Sądu rodzice powinni dokładać wszelkich starań i podejmować odpowiednie zatrudnienie, aby zapewnić odpowiedni poziom życia swoim dzieciom.

Z uwagi na stwierdzoną częściową niezdolność do pracy możliwości zarobkowe powódki znacząco się zmniejszyły. Obecnie otrzymuje ona rentę w kwocie 700 zł miesięcznie. Jako że nie jest uznana za osobę całkowicie niezdolną do pracy, zdaniem Sądu Rejonowego powinna podjąć dodatkowe zatrudnienie. Długi, jakie posiada powódka, nie mają pierwszeństwa zaspokojenia wobec zobowiązań alimentacyjnych, a zatem nie mogą stanowić przesłanki do uchylenia obowiązku alimentacyjnego.

Biorąc pod uwagę, że M. K. nie jest w stanie samodzielnie utrzymać się, zaś możliwości zarobkowe I. K. są ograniczone, Sąd obniżył alimenty zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej z dnia 20 października 2010 roku z kwoty po 400 złotych miesięcznie do kwoty po 200 złotych miesięcznie.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżyły obie strony procesu.

Pozwana M. K. zaskarżyła wyrok w części, tj. w zakresie punktu I zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 138 k.r.i.o. poprzez jego zastosowanie i obniżenie alimentów należnych pozwanej do kwoty po 200 zł miesięcznie, w sytuacji gdy po stronie powódki nie doszło do takiej zmiany stosunków, która uzasadniałaby zmianę orzeczenia w zakresie obowiązku alimentacyjnego;

2.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego skutkujące przyjęciem, iż pozwana może pokryć koszty swojego utrzymania z otrzymanego stypendium socjalnego, bądź też zwrócić się do osób zobowiązanych do alimentacji w dalszej kolejności, np. dziadków ze strony ojca;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na błędnym przyjęciu, że powódka nie jest w stanie wypełnić względem pozwanej obowiązku alimentacyjnego w kwocie po 400 zł miesięcznie w sytuacji gdy możliwości zarobkowe powódki pozwalają na uiszczanie alimentów w dotychczasowej wysokości.

Wskazując na powyższe, pozwana wniosła o zmianę punktu I zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości. Nadto pozwana wniosła o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Powódka, w wywiedzionej apelacji, zaskarżyła wyrok w zakresie punktu I, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dowolnej ocenie oraz braku wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji dokonanie błędnych ustaleń faktycznych sprowadzających się do uznania, że powódka jest w stanie spełnić obowiązek alimentacyjny w wysokości 200 zł miesięcznie;

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i przekroczenie przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów polegające na pominięciu udowodnionych okoliczności świadczących, że powódka znajduje się w niedostatku i realizacja świadczeń alimentacyjnych względem pozwanej córki połączona jest w odniesieniu do powódki z nadmiernym uszczerbkiem;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść orzeczenia, a polegający na przyjęciu, że powódka ma możliwości podjęcia dodatkowego zatrudnienia;

4.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 138 k.r.i.o. poprzez brak jest zastosowania w sytuacji, gdy doszło do zmiany stosunków uzasadniających zmianę orzeczenia;

5.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 135 k.r.i.o. polegające na określeniu zakresu świadczenia powódki wobec uprawnionej bez uwzględnienie jej faktycznych możliwości świadczenia.

Wskazując na powyższe, powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie z dniem 1 lipca 2013 roku obowiązku alimentacyjnego powódki względem pozwanej, ewentualnie o obniżenie z dniem 1 lipca 2013 roku alimentów z kwoty 400 zł do kwoty 50 zł miesięcznie, alternatywnie powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Nadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy nadto ustalił:

W okresie od 6 maja 2008 roku do 25 października 2013 roku I. K. dokonała wpłat tytułem opłat za użytkowanie lokalu przy ul. (...) we W. w kwocie 14.020,26 zł. K. K. w tym okresie dokonał wpłat na kwotę 2.169,40 zł.

dowód: - zaświadczenie z 25.10.2013 r., k. 294.

W dniu 11 sierpnia 2014 roku K. K. został wezwany do zapłaty kwoty 259,26 zł z tytułu zaległych należności za energię elektryczną.

dowód: - wezwanie do zapłaty z 11.08.2014 r., k. 298.

I. K. w okresie od maja do września 2014 roku otrzymywała rentę w wysokości 912, 22 zł brutto, z czego do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, pozostała kwota 324,07 zł.

dowód: - zaświadczenie z dnia 09.09.2014 r., k. 300.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja powódki okazała się zasadna, zaś apelacja pozwanej, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy mając nie tylko uprawnienie, ale i obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału, dokonał jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w następstwie czego ustalenia Sądu Rejonowego przyjmując za własne- uznał orzeczenie Sądu I instancji za wadliwe. Na podstawie prawidłowo dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych, Sąd Rejonowy wyciągnął błędne wnioski, wynikające z naruszenia przepisu art. 133 § 3 k.r.i.o. i dokonał nieprawidłowej oceny żądania. Wadliwa ocena poczynionych ustaleń doprowadziła do konieczności zmiany wyroku.

W myśl art. 133 § 1 k.r.i.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (§ 3).

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, M. K. jest osobą pełnoletnią. W czerwcu 2013 roku zdała egzamin maturalny i w październiku 2013 roku rozpoczęła studia na Uniwersytecie (...) na kierunku Filologia Indyjska i Kultura Indii. Pozwana studiuje w trybie dziennym.

Zgodnie z ugruntowanym w judykaturze stanowiskiem rodzice winni łożyć na utrzymanie i wykształcenia także pełnoletniego dziecka, zdobywającego kwalifikacje zawodowe, odpowiadające jego uzdolnieniom i predyspozycjom, np. uczącego się w szkole pomaturalnej lub studiującego na wyższej uczelni. Rodzice nie mogą zatem uchylić się od obowiązku alimentowania studiującego dziecka przez powoływanie się na to, że mogłoby ono już "utrzymać się samodzielnie", gdyby podjęło pracę z chwilą osiągnięcia średniego wykształcenia (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1998 r. I CKN 898/97, LEX nr 1215599; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 1998 r. I CKN 521/98, LEX nr 1232692). Należy jednak z całą mocą podkreślić, że w sytuacji, gdy pełnoletnie dziecko, mając wyuczony zawód, zamierza kontynuować naukę na wyższej uczelni, trzeba uwzględniać okoliczność, czy pozwala na to stopa życiowa rodziców.

M. K. pobierała naukę w technikum. Zdała ona egzamin maturalny, jednakże nie przystąpiła do egzaminu praktycznego w zawodzie technik usług fryzjerskich i nie uzyskała dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Pozwana tym samym, mając świadomość trudnej sytuacji materialnej rodziców, dobrowolnie i z nie dających się usprawiedliwić przyczyn zaniechała zdania egzaminu zawodowego, a tym samym świadomie pozbawiała się możliwości zarobkowych. Jak zaś wynika z zaświadczenia PUP na rynku pracy występują oferty pracy dla fryzjerów z doświadczeniem zawodowym z wynagrodzeniem od 1.680 zł brutto. Podjęty zaś przez M. K. kierunek studiów nie stanowi kontynuacji dotychczasowego kierunku jej kształcenia. Kierunek ten nie jest w żadnym stopniu związany z uzyskanym przez pozwaną wykształceniem.

Powódka jest osobą częściowo niezdolną do pracy, z tytułu czego otrzymuje rentę w wysokości 912, 22 zł brutto, z czego do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, pozostaje jej kwota 324,07 zł.

Zarówno Sąd Rejonowy w pisemnych motywach rozstrzygnięcia, jak i pozwana w wywiedzionej apelacji wskazywali, że stwierdzona częściowa niezdolność powódki do pracy zobowiązuje ją do podjęcia dodatkowego zatrudnienia mającego na celu zwiększenie dochodów, a tym samym przyczynienie się do zaspakajania usprawiedliwionych potrzeb pozwanej. Ze stanowiskiem tym nie sposób się jednak zgodzić. W ocenie Sądu Odwoławczego sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest żądanie podjęcia dodatkowej pracy przez schorowaną matkę w sytuacji, gdy uprawnioną z tytułu świadczenia alimentacyjnego jest 21-letnia zdrowa kobieta.

Otrzymywane przez pozwaną stypendium socjalne w kwocie 330 zł miesięcznie pełni jedynie funkcję wsparcia finansowego, jego celem nie jest zaś stanowienie jedynego źródła utrzymania. Okoliczność, że stypendium wypłacane jest jedynie w miesiącach pobierania nauki związane jest z faktem, że w okresie wakacyjnym student może podjąć pracę zarobkową. Z przedłożonych zaś przez pozwaną dokumentów nie wynika, aby w okresie przerwy wakacyjnej miała ona obowiązek podejmowania staży bądź praktyk, tym samym w okresie tym może podjąć zatrudnienie.

Mając powyższe na uwadze, wbrew stanowisku Sądu Rejonowego i pozwanej, Sąd Okręgowy uznał, że w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do obniżenia obowiązku alimentacyjnego powódki względem pozwanej, lecz do uchylenia w/w obowiązku.

W chwili orzekania przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Fabrycznej w dniu 20 października 2010 roku powódka była w pełni sprawną zawodowo osobą. Była zatrudniona w (...) Szpitalu (...) we W. na stanowisku pielęgniarki, ze średnim miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie 2.100 zł netto. W chwili obecnej powódka jest osobą schorowaną, z orzeczoną częściową niezdolnością do pracy. Jej jedynym dochodem jest renta w kwocie 912,22 zł brutto. Bezsprzecznie zatem możliwości zarobkowe i majątkowe I. K. w sposób znaczący się obniżyły. Dalsze spełnianie świadczeń alimentacyjnych względem pozwanej połączone jest z nadmiernym dla powódki uszczerbkiem. Pozwana tymczasem jest młodą, zdrową osobą, która z własnej woli nie przystąpiła do egzaminu zawodowego, który pozwoliłby jej na podjęcie zatrudnienia, a tym samym usamodzielnienia się finansowego w sytuacji, gdy jej rodzice utrzymują się wyłącznie z renty.

Mając powyższe na uwadze, w oparciu o przepis art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w pkt I i II w ten sposób, że z dniem 1 lipca 2013 roku uchylił obowiązek alimentacyjny powódki wobec pozwanej wynikający z wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 20 października 2010 roku sygn. akt RIIIC 87/10.

W pkt II, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej jako bezzasadną.

W oparciu o § 7 pkt 11 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z dnia 3 października 2002 r.) w pkt III i IV Sąd Okręgowy przyznał od Skarbu Państwa na rzecz reprezentujących powódkę i pozwaną adwokatów B. W. i K. F. kwoty po 73,80 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronom z urzędu w postępowaniu odwoławczym.