Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. w W.

przeciwko B.w H.

o zwolnienie spod egzekucji

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 11 lipca 2017 r. sygn. akt I C 1908/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Robert Jurga SSA Andrzej Struzik SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I ACa1600/17

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym przeciwko B.w H. strona powodowa (...) Bank S.A. w W. wniosła o:

- zwolnienie w trybie art. 841 k.p.c. spod zajęcia środków pieniężnych w kwocie 198.917,09 złotych znajdujących się na rachunku bankowym o numerze (...) prowadzonym przez powoda na rzecz (...) sp. z.o.o. z siedzibą w W.,

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11.07.2017 r. sygn. akt I C 1908/16 Sąd Okręgowy w Krakowie:

I.  zwolnił spod zajęcia środki pieniężne w kwocie 198.917,09 zł znajdujące się na rachunku bankowym nr (...) prowadzonym przez stronę powodową (...) Bank. S.A. w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. w W., zajętym przez S. H. Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym (...)w K. w sprawie egzekucyjnej o sygn. KM 2774/16, wszczętej z wniosku strony pozwanej B.w H.;

II.  zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 17.163,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jako okoliczność niesporna Sąd Okręgowy wskazał, że strona powodowa nie przekazała S. H. Komornikowi sądowemu przy Sądzie Rejonowym (...)w K. kwoty 198.917,09 zł tytułem zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego w sprawie egzek. o sygn. akt Km 2774/16 i w konsekwencji kwota ta nie trafiła do strony pozwanej.

Ponadto Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pismem z dnia 24 maja 2016 r strona powodowa wezwała Bank (...) w W. do zapłaty z tytułu gwarancji spłaty kredytu w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis kwoty 200.792,09 zł w związku z niewywiązywaniem się przez kredytobiorcę t. K. W. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą K. W. (...)z obowiązku spłaty kredytu udzielonego przez stronę powodową. W treści wezwania wskazano, aby przelewu dokonać na konto strony powodowej nr (...).

W dniu 27-06-2016 r S. H. Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym (...)w K. na wniosek wierzyciela tj. strony pozwanej dokonał zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego (...) sp. z o.o. w W..

W dniu 19 września 2016 r Bank (...) w W. dokonał przelewu w wysokości 198.917,09 zł tytułem „realiz. gwarancji za zobowiąz. K.W. (...)um. (...), po br. prow. 1875 pln” na rachunek nr (...) należący do (...) sp. z o.o. w W..

Strona powodowa w sposób dostateczny wezwaniem do zapłaty z dnia 24-05-2016 r (k. 31), historią operacji (k. 32), wyciągiem z ksiąg Banku (...) (k. 33) wykazała, że wskazała (...) w sposób omyłkowy rachunek dłużnika strony pozwanej zamiast własny. W treści wezwania z dnia 24-05-2016 r jest w sposób jasny napisane, że (...) powinien był zapłacić „na rachunek Banku (...)” tj. strony powodowej, a nie podmiotu trzeciego tj. (...) sp. z o.o. w W.. Z historii operacji wynika natomiast w sposób jednoznaczny, że właścicielem rachunku nr (...) jest (...) sp. z o.o. w W..

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy wskazał następujące prawne motywy rozstrzygnięcia w sprawie:

Strona pozwana zarzuciła, że pozew powinien być wniesiony najpóźniej w dniu
19-10-2016 r. Tymczasem pozew został wniesiony poprzez oddanie w placówce pocztowej w tym właśnie dniu, a zatem w terminie.

Zgodnie z treścią art. 726 k.c. bank ma prawo obracać środkami niewykorzystywanymi aktualnie przez posiadacza rachunku. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy już w uchwale z dnia 14-06-1962 r w sprawie o sygn. akt VI Ko 23/62 publ. OSPiKA 1962/11/303) posiadacz rachunku traci własność środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym, ale nabywa roszczenie do banku o zwrot takiej samej ich ilości. Pogląd ten koresponduje wprost z treścią art. 889 § 1 k.p.c. stanowiącym o „egzekucji wierzytelności z rachunku bankowego”. Komornik nie dokonuje bowiem zajęcia własności rachunku bankowego, tylko wierzytelności dłużnika w stosunku do banku o wypłatę należności.

Z uwagi na powyższe przelane w dniu 19-09-2016 r środki na rachunek
nr (...) stały się własnością strony powodowej. Dłużnik strony pozwanej (...) sp. z o.o. w W. nabył w stosunku do strony powodowej jedynie wierzytelność o ich wypłatę. To, że środki te w żaden sposób nie należały się dłużnikowi tj. (...) sp. z o.o. w W. wynika w sposób jednoznaczny z treści wezwania do (...) wskazującego omyłkowo rachunek bankowy dłużnika zamiast własny oraz treść przelewu kwoty 198.917,09 zł, jaki wpłynął na rachunek bankowy dłużnika. Zatem w przypadku, gdyby ta kwota z zajętego rachunku trafiła poprzez komornika do strony pozwanej, to ta byłaby w sposób oczywisty bezpodstawnie wzbogacona kosztem strony powodowej. W sytuacji, gdy te środki nie zostały jednak jeszcze przekazane komornikowi przez stronę powodową, to wręcz absurdalnym byłoby zezwolenie komornikowi na wypłatę tych środków tylko po to, by na następny dzień strona powodowa uzyskała legitymację czynną w procesie przeciwko stronie pozwanej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. To byłoby sztuczne mnożenie spraw. Niezależenie od tego okoliczności faktyczne w niniejszej sprawie idealnie wpasowują się w treść art. 841 § 1 k.p.c. Strona powodowa jest osobą trzecią w postępowaniu egzekucyjnym o sygn. akt Km 2774/16. Zajęta została w tym postępowaniu wierzytelność dłużnika względem strony powodowej z rachunku bankowego. Zajęcie rachunku narusza prawa strony powodowej, ponieważ znalazły się na nim środki będące własnością strony powodowej do wypłaty których dłużnik nie ma tytułu prawnego.

Z uwagi na powyższe Sąd orzekł, jak w pkt I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzeł jak w pkt II wyroku na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Strona pozwana wniosła apelację od niniejszego wyroku, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na treść wydanego wyroku, a to:

a) art. 725 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie faktu, że dyspozycja przelewu Banku (...) do (...) Bank na rachunek bankowy (...) sp. z o.o. ma charakter konstytutywny i z chwilą zapisu środków pieniężnych na rachunku bankowym (...) sp. z o.o., tylko posiadacz tego rachunku jest dysponentem tych środków i wyłącznie na jego zlecenie bank dokonuje rozliczeń pieniężnych.

b) art. 726 k.c.:

- poprzez jego błędną wykładnię tj. przyjęcie, że zajęcie rachunku bankowego (...) sp. z o.o. narusza prawa strony powodowej, gdyż na rachunku znalazły się środki będące własnością strony powodowej,

- poprzez jego niewłaściwe zastosowanie tj. przyjęcie, że do badania relacji zachodzącej pomiędzy pozwaną (wierzycielem egzekwującym z rachunku bankowego) a powodem (jako wierzycielem (...)), należy stosować wyłącznie relacje dotyczące natury stosunku prawnego zachodzącego między stronami umowy o prowadzenie rachunku bankowego tj. (...) Bank, a (...) sp. z o.o., podczas gdy w tym zakresie Sąd powinien zbadać komu przysługuje wierzytelność z rachunku bankowego (bo z natury umowy o prowadzenie rachunku bankowego wynika, że Bank prowadzący rachunek z chwilą zapisania środków pieniężnych na rachunku bankowym zawsze staje się ich właścicielem), a w dalszej kolejności zastosować przepisy odnoszące się do praw wierzyciela egzekwującego z tytułu zajęcia rachunku bankowego.

c) Art. 841 §1 k.p.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że powodowi przysługuje na podstawie tego przepisu legitymacja czynna do złożenia powództwa ekscydencyjnego przeciwko pozwanej, podczas gdy żadne prawo powoda przez działanie pozwanej naruszone nie zostało (tym bardziej prawo własności ruchomości na które powołuje się powód), gdyż pozwana dokonała jedynie zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego. Powództwo w tej sprawie, lecz na całkiem innej podstawie prawnej przysługuje Bankowi (...) w stosunku do (...) sp. z o.o. jako bezpodstawnie wzbogaconemu posiadaczowi rachunku bankowego.

2. naruszenie przepisów procesowych, które miało istotny wpływ na treść wydanego wyroku, a to:

a) art. 328§2 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c.:

- poprzez niewłaściwe zastosowanie, tj. nie wypowiedzenie się w zakresie oceny dopuszczonych dowodów postanowieniem z dnia 11 lipca 2017 r., które to dowody wskazywały na informowanie powódki przez pozwaną, że nie ma podstaw do żądania zwolnienia zajętego rachunku bankowego,

b) art. 328§2 k.p.c.:

- poprzez niewłaściwe zastosowanie tj. nie zawarcie w sporządzonym uzasadnieniu wyjaśnienia podstawy prawej w zakresie praw do wierzytelności w kwocie 198.917,09 zł powstałej z chwilą uznania rachunku bankowego (...) sp. z o.o., tj. nie wypowiedzenie się komu przysługują prawa z tytułu powstałej wierzytelności oraz kto jest jej dysponentem, jak również kto ma prawo do zajęcia tej wierzytelności i prowadzenia z niej egzekucji i komu winny te środki zostać niezwłocznie przekazane,

- poprzez niewłaściwe zastosowanie, tj. nie wyjaśnienie sposobu wykładni i zastosowania wskazanych przepisów, a to art. 726 k.c. oraz art. 841 §1 k.p.c. i art. 889§ 1 k.p.c., co uniemożliwia kontrolę prawidłowości rozumowania Sądu w zakresie wskazanych przez niego przepisów,

c) art. 321 §1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie tj. wyjście poza przedmiot żądania pozwu przejawiający się w uzasadnieniu swojej decyzji (wyroku) w zakresie zwolnienia rachunku bankowego spod zajęcia poprzez teoretyczne „ustrzeżenie" strony powodowej przed „hipotetyczną" szkodą w jej majątku, jednocześnie stwierdzając, że gdyby takiej decyzji by nie podjął, to strona pozwana byłaby bezpodstawnie wzbogacona kosztem strony powodowej, co wskazuje że Sąd swoją decyzję opierał również na normach art. 405 k.c. - określając jednocześnie jako „absurdalne" zezwolenie komornikowi na wypłatę tych środków.

d) Art. 841 §1 k.p.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że powodowi przysługuje na podstawie tego przepisu legitymacja czynna do złożenia powództwa ekscydencyjnego przeciwko pozwanej, podczas gdy żadne prawo powoda przez działanie pozwanej naruszone nie zostało (tym bardziej prawo własności ruchomości na które powołuje się powód) gdyż pozwana dokonała jedynie zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego. Powództwo w tej sprawie, lecz na całkiem innej podstawie prawnej przysługuje Bankowi (...) w stosunku do (...) sp. z o.o. jako bezpodstawnie wzbogaconemu posiadaczowi rachunku bankowego.

e) art. 887 k.p.c. w zw. z art. 893 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie wobec braku uznania, że wierzyciel z chwilą zajęcia wchodzi w prawa posiadacza rachunku bankowego i ma prawo prowadzenia egzekucji,

d) art. 889§1 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że stronie pozwanej nie przysługuje prawo egzekucji z rachunku bankowego (...) sp. z o.o., gdyż możliwa jest tylko egzekucja z wierzytelności, a pozwana dokonując zajęcia i egzekucji narusza prawo własności środków zgromadzonych na tym rachunku będących własnością powoda.

W oparciu o powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości,

2. zasądzenie powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa według norm prawem przepisanych,

ewentualnie

3. uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i pozostawienie orzeczenia o kosztach procesu za wszystkie instancje temu Sądowi.

Powód wniósł o oddalenie apelacji strony przeciwnej i zasądzenie na swoja rzecz od przeciwnej strony kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Trzeba zacząć od samej konstrukcji egzekucji z rachunku bakowego, która w gruncie rzeczy jest szczególną odmianą egzekucji z wierzytelności. Na czym bowiem polega egzekucja z wierzytelności. Egzekucja z wierzytelności, a w ślad za tym i z rachunku bankowego - bo przecież właściciel rachunku bankowego ma wierzytelność do banku, ma prawo żądać wypłaty środków tam zgromadzonych - polega na tym, że jeżeli dłużnik egzekwowalny ma określoną wierzytelność, określone uprawnienie, to on nie może jej sam wykonać. Natomiast wykonuje je komornik na rzecz wierzyciela egzekwującego, mając takie samo uprawnienie, jakie miałby dłużnik egzekwowalny.

Jeżeli dłużnik egzekwowalny nie miałby jakiegoś uprawnienia, to nie może go również wykonać komornik w drodze egzekucji, bo miałby wtedy więcej praw niż sam dłużnik, czyli w ramach egzekucji egzekwował by coś, czego dłużnikowi robić nie wolno, czego by sam dłużnik by nie dokonał. Czyli realizowałby jakieś prawa, które nie służyłyby dłużnikowi.

Jeżeli przez pryzmat tego spojrzy się na to zdarzenie, to należy się zastanowić, czy właściciel rachunku bankowego (...) sp. z o.o. mogłaby zadysponować tą kwotą, która znalazła się na jej rachunku bez podstawy prawnej. Oczywiście bank musiałby wykonać taką dyspozycję pewnie, ale gdyby spółka zadysponowała w taki sposób, mając niewątpliwie świadomość, że te środki wpłynęły bez podstawy prawnej, bo w zaistniałym stanie prawnym nie sposób przyjąć, że takiej świadomości nie miała, to nie mielibyśmy z niczym innym do czynienia, jak z przestępstwem przywłaszczenia dokonanym przez osobę które by zadysponowały ta kwotą na rzecz tej (...) sp. z o.o., czy też w imieniu tej spółki. Byłoby to po prostu przestępstwa, czyli naruszeniem prawa, czyli taka dyspozycja byłaby z mocy prawa nieważna. Skoro tak to i komornik nie może egzekwować tej kwoty na rzecz wierzyciela egzekwującego, bo trzeba by przyjąć wtedy, że egzekucja może polegać na tym, że wierzyciel korzysta z przestępstwa, którego mógłby dopuścić się dłużnik, gdyby zechciał się dopuścić, choć w realiach niniejszej sprawy przestępstwa takiego się nie dopuścił.

Zadziwiająca konstrukcja powstałaby przy egzekucji. Dłużnikowi nie wolno wypłacić środków, bo by się dopuścił popełnienia przestępstwa, natomiast komornik z owoców takiego przestępstwa, które mogłoby mieć miejsce, może skorzystać pomimo tego, że nawet sam dłużnik może nie chciałby z tego skorzystać. Tako konstrukcja jest po prostu nie do przyjęcia i z tego właśnie względu należy przyjąć, że taka egzekucja tej kwoty była niedopuszczalna. Oczywiście powstaje problem jak należy rozumieć w tej sytuacji sformułowanie zwarte w art. 841 k.p.c. legitymowany czynnie jest ten czyje prawa to narusza. Oczywiście nie mamy w tym artykule ograniczenia jedynie do sytuacji, że chodziłoby o osobę, która jest właścicielem przedmiotu do którego jest kierowana egzekucja, do którego osoba ta ma ściśle określone uprawnienia. Zatem należy rozumieć to również w taki w sposób, że w przepisie tym chodziłoby w pewnym sensie także o pośrednie naruszenie praw, a tutaj niewątpliwie mamy do czynienia z takim, skoro (...) Bank S.A. był najkrócej mówiąc beneficjentem gwarancji, z tytułu której taka kwota niewątpliwie została przekazana. Z tego tytułu należy zatem przyjąć, że narusza to prawa (...) Banku S.A., bez względu na to, czy(...)Bank mógłby przelać tą kwotę na inny rachunek w wyniku swojego swobodnego działania.

W tej sytuacji brak było podstaw do uwzględnienia zarzutów naruszenia prawa procesowego, jak i materialnego podniesionego w apelacji. Dlatego Sąd Apelacyjny, uznając apelacja za bezzasadną, orzekł jak w pkt 1 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono jak w pkt 2 sentencji według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., a co do wysokości: odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa zgodnie z stawkami określonymi w § 2 pkt 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804), w brzmieniu określonym rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1667), a to wobec faktu, że apelacja została wniesiona po dniu 27 października 2016 r.

SSA Robert Jurga SSA Andrzej Struzik SSA Jerzy Bess