Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 4 września 2017r. skierowanym przeciwko D. C. powód Bank (...) spółka akcyjna w W. wniósł o nakazanie pozwanemu zapłaty w postępowaniu nakazowym kwoty 97 049,57zł. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 września 2016r. tytułem zwrotu udzielonego pozwanemu kredytu. Uzasadniając zgłoszone żądanie pełnomocnik powoda powołał się na fakt wystawienia przez pozwanego weksla zabezpieczającego roszczenia z umowy kredytu, jak również wskazał, iż umowa powyższa wskutek braku spłaty należności kredytowych została przez powoda wypowiedziana (pozew k. 3 – 4).

Wydanym w dniu 11 września 2017r. nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu (nakaz zapłaty k. 38). We wniesionych od powyższego nakazu zarzutach pozwany powołując się na swoją trudną sytuację materialną jak również na fakt dwukrotnego naliczania przez powoda odsetek od tej samej należności wniósł o oddalenie powództwa (zarzuty k. 41). W kolejnym piśmie z dnia 24 listopada 2017r. pełnomocnik pozwanego:

I wskazał na rozbieżności pomiędzy kwotą wpisaną na wekslu słownie, a kwotą podaną liczbami;

II powołał się na fakt niekompletności przedstawionej przez powoda umowy kredytu między innymi w zakresie opłat i taryf, jakimi powód uprawniony miał być do obciążenia pozwanego;

III podniósł, iż roszczenie o zwrot kredytu zabezpieczała udzielona przez Bank (...) gwarancja, powód zaś nie wykazał, czy skorzystał z powyższej gwarancji;

IV zakwestionował wysokość dochodzonego roszczenia podnosząc jednocześnie, iż weksel jako dokument prywatny nie jest wystarczającym dowodem na jego wysokość (pismo k. 64 – 65).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 19 sierpnia 2016r. powód wypełnił wystawiony przez pozwanego weksel in blanco na kwotę 97 049,57zł. z jednoczesnym określeniem terminu zapłaty na dzień 26 września 2016r. (weksel k. 5). Podstawą wypełnienia weksla była zawarta między stronami deklaracja wekslowa upoważniająca powoda do wypełnienia weksla – w przypadku nieuregulowania przez pozwanego należności wynikających z umowy udzielonego w kwocie 99 000zł. kredytu z dnia 18 kwietnia 2014r. – na kwotę powyższych należności powiększoną o odsetki, prowizje i koszty powoda (deklaracja wekslowa k. 6). Par. 12 ust. 2 umowy upoważnił z kolei powoda do wypowiedzenia umowy kredytu między innymi w przypadku niespłacenia zadłużenia w terminie określonym umową bądź też określonym w kierowanych do pozwanego monitach (umowa kredytu k. 7 - 9). W piśmie z 9 marca 2016r. powód – z uwagi na brak spłaty powstałego po stronie pozwanego zadłużenia zawarł oświadczenie o wypowiedzeniu kredytu, wskazał jednocześnie, iż na zadłużenie powyższe składają się:

I kapitał niezapadły w kwocie 77 000zł.;

II kapitał zapadły w kwocie 13 750zł.;

III odsetki umowne w kwocie 1 846,59zł. ;

IV odsetki od zadłużenia przeterminowanego za okres od 1 do 9 marca 2016r. w kwocie 33,90zł.;

V zaległa prowizja za prowadzenie rachunku w wysokości 300zł. W piśmie powyższym wskazano jednocześnie, iż po upływie wynoszącego 30 dni okresu wypowiedzenia zadłużenie powyższe stanie się wymagalne, co stanowić będzie z kolei podstawę do naliczania od niego odsetek przewidzianych dla zadłużenia przeterminowanego (wypowiedzenie k. 12, dowód doręczenia k. 13).

Doręczonym pozwanemu w dniu 29 sierpnia 2016r. pismem wezwano go do wykupu weksla (wezwanie k. 16, dowód doręczenia k. 17). Pomimo niewywiązania się przez pozwanego z umowy kredytu powód nie skorzystał z udzielonej przez Bank (...) gwarancji bankowej (stanowisko pełnomocnika powoda k. 80).

Sąd zważył, co następuje:

Stosownie do dominującego w literaturze prawniczej zapatrywania, nie można zgodzić się z twierdzeniem, że w postępowaniu nakazowym, w jego fazie zapoczątkowanej wniesieniem zarzutów od nakazu zapłaty zawsze dochodzi do przerzucenia ciężaru dowodu na stronę pozwaną, zależy to bowiem każdorazowo od sytuacji procesowej oraz od tego, którą ze stron w danej sytuacji obciąża materialny ciężar dowodu. Specyfika postępowania nakazowego, którego pierwsza faza oparta jest na dokumentach o wysokim stopniu pewności, powoduje, że istotnie ciężar dowodu będzie obciążał pozwanego, np. podniesienie zarzutów ze stosunku podstawowego w przypadku weksla gwarancyjnego, podniesienia zarzutu spełnienia świadczenia. Nie jest to jednak regułą (Kodeks postępowania cywilnego Komentarz pod redakcją Małgorzaty Manowskiej, Wydanie 2 wydawnictwo Lexis Nexis Warszawa 2013r., str. 927, numer brzegowy 5). .

W sprawie niniejszej strona powodowa wywiodła swoje żądanie z wystawionego przez pozwanego weksla gwarancyjnego. Jak wskazano w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 1967r. w sprawie III CZP 19/66 (OSN 1968, poz. 79), wystawienie weksla własnego rodzi po stronie wystawcy w stosunku do remitenta zobowiązanie zapłaty sumy wekslowej. Jednakże wystawienie weksla samo w sobie nie stanowi nigdy podstawy ekonomicznej zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Także w niniejszej sprawie podstawa ta znajduje się poza stosunkiem wekslowym i ma swoje źródło w stosunku cywilnoprawnym nawiązanym przez fakt zawarcia pomiędzy stronami umowy kredytowej. W takiej też sytuacji wystawienie weksla zabezpieczało zobowiązanie pozwanego wynikające z powyższej umowy. To zaś oznacza, iż powodowi przysługuje obok roszczenia pierwotnego wynikającego ze stosunku cywilnoprawnego, nowe roszczenie oparte na wekslu. W świetle zatem przysługiwania roszczeń z dwóch różnych tytułów jak i przedstawionych w dalszym toku postępowania wyliczeń wysokości przypadającej do zwrotu należności głównej jako pozbawiony znaczenia ocenić należało zarzut pełnomocnika pozwanego nieprawidłowego wypełnienia weksla wyrażającego się sprzecznością pomiędzy kwotą wpisaną słownie, a tą, która określona została liczbowo. Zarzut powyższy nie zasługuje na aprobatę również na gruncie stosunku wekslowego bez konieczności odwoływania się do roszczenia wywiedzionego ze stosunku podstawowego, a to z tego względu, iż wedle art. 6 Prawa wekslowego, weksel, w którym – jak miało to miejsce w niniejszej sprawie – sumę wekslową napisano literami i liczbami, w razie różnicy ważny jest na sumę napisaną literami, która to suma w niniejszej sprawie odpowiada zarówno kwocie dochodzonej pozwem jak i należnościom wynikającym z każdorazowo załączonych do akt sprawy zestawień wpłat pozwanego.

Jak wskazano jednocześnie w dalszym toku rozważań prawnych przywołanej na wstępie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 1967r. w sprawie III CZP 19/66, przedmiot obu roszczeń jest jednak ten sam, pozwanemu przysługują zatem – stosownie do art. 16 Prawa wekslowego - przeciwko roszczeniu wekslowemu te wszystkie zarzuty, jakie mu przysługują przeciwko roszczeniu cywilnemu, jeżeli zaś weksel jest wystawiony in blanco, dłużnikowi przysługuje także zarzut uzupełnienia weksla niezgodnie z wystawionym przez strony porozumieniem. Podniesienie takich zarzutów zmusza z kolei wierzyciela – w celu ich zwalczenia – do powołania się na okoliczności faktyczne dotyczące tego stosunku oraz na przepisy prawne ten stosunek normujące, on bowiem rozstrzyga ostatecznie o tym, czy i w jakim zakresie istnieje po stronie dłużnika zobowiązanie wekslowe zaciągnięte wobec wierzyciela w celu zaspokojenia wierzytelności cywilnej. W ocenie sądu orzekającego w przypadku weksla in blanco, takiego zatem, z jakim mamy do czynienia w niniejszej sprawie, nie sposób mówić jednocześnie o tym, aby wydanie weksla stwarzać miało domniemanie istnienia w chwili jego wydania wierzytelności w wysokości sumy wekslowej, co skutkować miałoby przerzuceniem w ten sposób ciężaru dowodu przeciwnego na pozwanego, a to z tego właśnie względu, iż w chwili wydania weksel ten nie był jeszcze wypełniony żadną sumą. Jak wskazuje się w literaturze prawniczej, wydanie weksla in blanco stwarza specjalny rodzaj zobowiązania wekslowego, różniącego się znacznie od zobowiązania wynikłego z wydania całkowicie wypełnionego dokumentu wekslowego. Uzasadnieniem dla powyższego stanowiska jest fakt ścisłego powiązania weksla in blanco z zawartą pomiędzy stronami umową. Wobec istnienia takiej umowy określającej sposób wypełnienia weksla nie posiada on charakteru dokumentu abstrakcyjnego (Prawo wekslowe i czekowe M. Czarnecki/L. Bagińska, Komentarz wydanie 5, Wydawnictwo C.H.Beck Warszawa 2008r., str. 43, numer brzegowy 97).

W odniesieniu do wydanego na podstawie weksla nakazu zapłaty Sąd Najwyższy w wydanym przez siebie wyroku z dnia 2 lutego 2006r. w sprawie II CK 394/05 zajął jednocześnie stanowisko, wedle którego zarzuty subiektywne, tj. wynikające ze stosunku podstawowego łączącego dłużnika z wierzycielem, powinny być zgłoszone w momencie wniesienia zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty pod rygorem późniejszej ich utraty. W niniejszej sprawie zarzut taki również został zgłoszony, dotyczył on zaś niewyjaśnienia przez stronę powodową sposobu wyliczenia dochodzonej pozwem kwoty, po przedstawieniu zaś załączonego do pisma strony powodowej z dnia 19 lutego 2018r. zestawienia dokonanych przez pozwanego wpłat zarzut powyższy podtrzymywany był w odniesieniu do opiewających na kwotę 5 739,57zł. należności odsetkowych oraz dochodzonych obok nich jak również kapitału kosztów i prowizji na kwotę 560zł. z nieokreślonych bliżej tytułów (pismo k. 85, zestawienie wpłat k. 86, pismo k. 97).

Co się tyczy wysokości przypadającego do zwrotu kapitału określonego przez powoda na kwotę 90 750zł., to strona powodowa przedstawiła przy piśmie z dnia 19 lutego 2018r. wyliczenie powyższej kwoty, jego prawidłowość zaś nie została w żaden sposób zakwestionowana przez zawodowego pełnomocnika pozwanego ani co do matematycznej poprawności powyższego wyliczenia ani też co ewentualnego pominięcia bądź też wadliwego zarachowania którejkolwiek spośród dokonanych przez pozwanego wpłat, jedyny zaś podniesiony co do powyższego wyliczenia zarzut dotyczył możliwości jego uwzględnienia z racji spóźnionego złożenia zawierającego to wyliczenie pisma. W ocenie sądu nie sposób podzielić trafności powyższego zarzutu, jakoby wyliczenie powyższe, załączone po raz pierwszy jeszcze do pisma pełnomocnika powoda z dnia 20 listopada 2017r. miało być czynnością spóźnioną, stwierdzić należy bowiem, iż strona powodowa wyliczenie takie przedstawiła przy pierwszej czynności procesowej dokonanej bezpośrednio w odpowiedzi na zarzuty pozwanego (pismo k. 58, wykaz wpłat k. 59, pismo k. 91). Nie sposób zatem w świetle powyższych okoliczności zasadnie wywodzić, jakoby czynność ta pozostawać miała w sprzeczności z przepisem art. 207 par. 3 kpc., a to z tego względu, iż o ile dla potrzeb uzyskania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wystarczające było przedstawienie samego wypełnionego weksla, to potrzeba wyjaśnienia sposobu wyliczenia kwoty, którą ten weksel wypełniono, pojawiła się dopiero po wdaniu się pozwanego w spór. Zwrócić należy uwagę na fakt, iż po przedstawieniu przez powoda kolejnego, tym razem załączonego do pisma z dnia 19 lutego 2018r. zestawienia wpłat, w którym to zestawieniu po raz wtóry przedstawiono wyliczenie zadłużenia w zakresie należności głównej opiewające na tę samą kwotę co poprzednio, zgłaszane przez pełnomocnika pozwanego zarzuty ograniczyły się do kwestii niewykazania przez stronę powodową pozostałych składników zadłużenia w postaci skapitalizowanych odsetek oraz tak zwanych kosztów i prowizji. Z powyższych względów przyjąć należało, iż żądanie pozwu w zakresie należności głównej wynoszącej 90 750zł. zasługiwało na uwzględnienie.

Co się tyczy kosztów i monitów dochodzonych w wysokości 560zł., to w całej rozciągłości podzielić należało stanowisko prezentowane przez pełnomocnika pozwanego, wedle którego strona powodowa nie wskazała w dostateczny sposób podstaw naliczenia powyższej kwoty jak również nie wyjaśniła mechanizmów jej wyliczenia. Za niewystarczające do dokonania w tym zakresie jakichkolwiek samodzielnych ustaleń uznać należało w szczególności same tylko postanowienia przedstawionej przez powoda umowy kredytu. Postanowienia te w par. 10 ust. 1 odwołują się bowiem jedynie do niespłaconych obok kredytu i odsetek innych jeszcze należności nie precyzując jednak jednocześnie, w jakich przypadkach i wedle jakich kryteriów należności te mają być naliczane. Par 15 umowy z kolei poprzestaje na samym tylko stwierdzeniu, iż dokonywane wpłaty zaliczane mają być w pierwszej kolejności na prowizje, koszty monitów, egzekucji i inne koszty. W par. 23 umowy zawarto natomiast stwierdzenie, iż załącznikami do umowy są: regulamin kredytowania działalności gospodarczej oraz wyciąg z taryfy opłat i prowizji bankowych Banku (...) S.A. dla klientów instytucjonalnych, dokumentów tych pozwana jednak w toku postępowania nie przedstawiła mimo tego, iż wedle wszelkiego prawdopodobieństwa to w nich poszukiwać należy podstaw do naliczania rzeczonych kosztów i prowizji. Fakt, iż w skierowanym do pozwanego piśmie z 9 marca 2016r. powód wskazał, iż na zadłużenie pozwanego poza kapitałem i odsetkami składa się również zaległa prowizja za prowadzenie rachunku w wysokości 300zł., pozwala przypuszczać, iż to ona właśnie jest częścią kosztów i prowizji dochodzonych w łącznej wysokości 560zł. Nie zmienia to jednak faktu, iż przedstawione przez stronę powodową dokumenty nie pozwalają na zweryfikowanie zasadności obciążenia pozwanego powyższą należnością ani w całości ani też w podanej wyżej części, z żadnego z nich bowiem nie wynika, ile wynosić miała powyższa prowizja, jak również, że obciążenie taką właśnie prowizją przewidziane zostało w drodze złożonych przez strony zgodnych oświadczeń woli. Przedstawione przez stronę powodową dokumenty nie pozwalają nadto zorientować się, co poza prowizją w wysokości 300zł. składać ma się na kwotę 560zł., jak również, że zaistniały podstawy do obciążenia pozwanego taką właśnie a nie inną należnością. Z uwagi na powyższe, żądaniu pozwu we skazanej wyżej części należało odmówić ochrony.

Co się tyczy objętych żądaniem pozwu odsetek, to wedle par. 4 umowy, udzielony pozwanemu kredyt procentowany był według zmiennej stopy procentowej odpowiadającej sumie WIBOR 3 m i stałej marży powoda odpowiadającej 4,5 punktu procentowego. Prócz tego jednak powód zgodnie par. 11 umowy uprawniony jest do naliczania od zadłużenia przeterminowanego oprocentowania w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP. Stąd też w przygotowanych przez powoda zestawieniach spłat zadłużenia uwzględniono naliczanie odsetek osobno od kapitału niewymagalnego skapitalizowanych w każdym z przygotowanych przez powoda zestawień wpłat niezależnie od ich daty na kwotę 7 013,07zł., na tyle bowiem wyliczono odsetki do czasu postawienia kredytu w stan natychmiastowej wykonalności oraz osobno od kapitału wymagalnego (zestawienia k. 59, 86). W tym drugim przypadku z uwagi na różne okresy czasu, na które przygotowano powyższe zestawienia, sumy powyższych odsetek różnią się od siebie, co jednak uznać należy za okoliczność w pełni zrozumiałą, podyktowaną każdorazowo dłuższym bądź krótszym okresem czasu, za jaki strona powoda naliczała odsetki dla potrzeb każdego z dwóch złożonych do akt sprawy zestawień wpłat. I tak na dzień 14 listopada 2017r. była to kwota 14 306,53zł., na dzień zaś 18 sierpnia 2016r., a zatem bezpośrednio poprzedzający wystawienie weksla – kwota niższa, wynosząca bowiem 3 068,44zł. Jak zatem wynika z powyższego, wskazane wyżej rozbieżności nie świadczą same w sobie o jakichkolwiek błędach, którymi obarczone miałoby być wyliczenie dochodzonych w niniejszej sprawie odsetek. O wystąpieniu takich błędów nie świadczy w szczególności fakt, iż przedstawiając weksel do zapłaty powód tytułem skapitalizowanych odsetek zażądał kwoty niższej od sumy odsetek naliczonych od zadłużenia wymagalnego i niewymagalnego. Okoliczność powyższa wyjaśniona została zarachowaniem na poczet powyższych odsetek dokonanej przez pozwanego wpłaty. Wprawdzie pismo wyjaśniającej powyższe okoliczności złożone zostało przez stronę powodową dopiero po zamknięciu rozprawy, niemniej jednak mając na uwadze korzystny dla pozwanego charakter podniesionej przez powoda okoliczności skutkującej dochodzeniem od niego zapłaty należności niższej, aniżeli wynikać miałoby to z prostego zsumowania należności odsetkowych, przyjąć należało, iż ujawnienie i uwzględnienie powyższej okoliczności jako podstawy rozstrzygnięcia nie wymaga otwarcia rozprawy celem odniesienia się do niej strony pozwanej. Mając przeto na uwadze, iż pomniejszenie należności odsetkowych o dokonaną przez pozwanego wpłatę nie tylko nie wpłynęło w istocie w żaden negatywny dla pozwanego sposób na możliwość obrony jego praw, ale nastąpiło w istocie z korzyścią dla interesu pozwanego, okoliczność powyższą uznać należało za zdarzenie tego rodzaju, które nie pociąga za sobą konieczności otwierania rozprawy celem umożliwienia stronie pozwanej odniesienia się do niego.

Z uwagi na powyższe, orzeczono jak w sentencji.

Z/ odpisy wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.