Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy J. M. działającej w imieniu małoletniego K. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

o prawo do renty rodzinnej po zmarłym L. M.

na skutek odwołania J. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z dnia 14 czerwca 2017 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje K. M. (1) prawo do renty rodzinnej po zmarłym L. M. od dnia 21 marca 2017 r.

Sygn. akt: XIII U 2197/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. decyzją z dnia 14 czerwca 2017 r., znak: (...) odmówił K. M. (1) prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 21 marca 2017 r. ojcu L. M.. W uzasadnieniu powyższej decyzji organ rentowy wskazał, że nie zostały spełnione przesłanki do przyznania tego świadczenia, gdyż w ostatnich 10 latach przed zgonem L. M. udokumentowany został okres ubezpieczenia osoby zmarłej wynoszący łącznie 4 lata, 6 miesięcy i 21 dni, podczas gdy minimalny okres wynosi 5 lat. Ponadto ubezpieczenie L. M. ustało 28 lutego 2013 r., a zgon nastąpił w okresie późniejszym niż 18 miesięcy od dnia ustania ubezpieczenia. ZUS wskazał także, że zmarły posiadał zbyt krótki okres ubezpieczenia – 22 lata, 6 miesięcy i 12 dni. (decyzja – k. 38 akt rentowych).

Od powyżej decyzji odwołanie złożyła J. M. – przedstawiciel ustawowy K. M. (1). Wskazała, że decyzja ta jest krzywdząca dla jej dziecka. L. M. w ostatnim okresie życia był niezdolny do pracy z powodu ciężkiej choroby, otrzymywał rentę socjalną z MOPS. Podała, że bez renty dziecko będzie miało trudności w realizowaniu swoich pasji, gdyż nie stać ją na dodatkowe zajęcia dla syna. (odwołanie – k. 2-3).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie. Powołując się na art. 65, 57 ust. 1 i 2 oraz 58 ust. 4 u.e.r., podał argumentację tożsamą do tej z uzasadnienia decyzji. (odpowiedź na odwołanie – k. 4-5).

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. (protokół z rozprawy z dnia 7 marca 2018 r. – k. 47).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

L. M. urodził się (...) w S.. Był ojcem K. M. (1) urodzonego (...) (okoliczności bezsporne, kserokopia skróconego aktu urodzenia K. M. (2) – k. 11 akt organu rentowego).

W okresie od 31 sierpnia 2003 r. do 31 sierpnia 2013 r. L. M.:

- od 31 sierpnia 2003 r. do 31 października 2003 r. zatrudniony był na umowę o pracę na pełen etat w (...) na stanowisku gospodarza budynku mieszkalnego (świadectwo pracy – k. 12 akt organu rentowego);

- od dnia 3 listopada 2003 r. do 30 kwietnia 2006 r. pracował na pełen etat jako dozorca we Wspólnocie Mieszkaniowej (...) (świadectwo pracy – k. 13 akt organu rentowego, dokument ZUS – k. 29 akt organu rentowego);

- od 11 listopada 2006 r. do 10 maja 2007 r. zarejestrowany był w Urzędzie Pracy jako bezrobotny, pobierając z tego tytułu zasiłek (zaświadczenie z Urzędu Pracy – k. 33 akt organu rentowego);

- od 1 marca 2008 r. do 31 grudnia 2010 r. oraz od 1 sierpnia 2011 r. do 30 kwietnia 2012 r. podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub zlecenia na rzecz płatnika składek Wspólnoty Mieszkaniowej (NIP: (...)) (dokument ZUS – k. 18 akt organu rentowego);

- od 1 kwietnia 2012 r. do 28 lutego 2013 r. podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek J. P. (dokument ZUS – k. 26 akt organu rentowego);

- od 1 kwietnia 2013 r. do 31 lipca 2013 r. był zatrudniony przez J. P., prowadzącego działalność gospodarczą (...) na pełen etat na stanowisku glazurnika (świadectwo pracy – k. 15 akt organu rentowego);

W okresie od 20 kwietnia 2013 r. do 20 maja 2013 r. L. M. był hospitalizowany w Szpitalu (...) z rozpoznaniem alkoholowej marskości wątroby, niedokrwistości, hyponatremii i hypokaliemii. Ponownie do szpitala trafił 19 sierpnia 2013 r., kiedy dodatkowo rozpoznano u niego zakażenie dróg oddechowych, wodobrzusze i zespół zależności alkoholowej. Wtedy też, tj. w sierpniu 2013 r. stał się częściowo niezdolny do pracy. Ze szpitala wyszedł 4 września 2013 r. Między innymi z powodu wodobrzusza oraz nasilających się objawów niewydolności wątroby, niedokrwistości, małopłytkowości i zaburzeń elektrolitowych był ponownie hospitalizowany w dniach 30 września 2013 r. – 7 października 2013 r., 14 października 2013 r. – 23 października 2013 r., 16 listopada 2013 r. – 28 listopada 2013 r., 12 grudnia 2013 r. – 20 grudnia 2013 r. oraz 1 lipca 2014 r. – 11 lipca 2013 r. (dokumentacja medyczna – akta organu rentowego, opinia biegłego sądowego S. O. – k. 30-31).

L. M. zmarł dnia 21 marca 2017 r. (okoliczność bezsporna, kserokopia aktu zgonu – k. 10 akt rentowych).

Dnia 6 kwietnia 2017 r. J. M. jako przedstawiciel ustawowy małoletniego K. M. (1) złożyła wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o rentę rodzinna po zmarłym L. M.. Organ rentowy wydał decyzję odmowną. (wniosek – k. 1-9 akt organu rentowego, decyzja – k. 38 akt organu rentowego).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w aktach sądowych oraz aktach rentowych dokumentów oraz opinii biegłego. W ocenie Sądu dokumenty znajdujące się w aktach sprawy są autentyczne, a ich treść nie budzi wątpliwości. Treść tych dokumentów nie była także negowana przez żadną ze stron, a Sąd nie znalazł podstaw by zakwestionować ich rzetelność z urzędu.

Na szczególną uwagę zasługuje świadectwo pracy L. M. (k. 15 akt organu rentowego), załączone przez J. M. do wniosku o przyznanie renty rodzinnej. Wynika z niego, że ubezpieczenie L. M. ustało z dniem 31 lipca 2013 r., a nie jak przyjął organ rentowy z dniem 28 lutego 2013 r. W okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 31 lipca 2013 r. pozostawał bowiem w zatrudnieniu. Nie było powodów by kwestionować autentyczność tego dokumentu, jest on opatrzony własnoręcznym podpisem oraz pieczęcią pracodawcy. Na podstawie tego świadectwa pracy Sąd przyjął, że ostatni okres ubezpieczenia zakończył się z dniem wskazanym w tym dokumencie – tj. 31 lipca 2013 r.

Kluczowym dowodem w sprawie okazała się opinia biegłego lekarza z zakresu chorób wewnętrznych. Biegły na podstawie dokumentacji medycznej nadesłanej na polecenie Sądu przez Szpital (...), wskazał kiedy L. M. stał się niezdolny do pracy. Opinia ta jest spójna, logiczna, nie zawiera sprzeczności. Została sporządzona w przepisanej prawem formie, przez osobę kompetentną i doświadczoną, a zastrzeżeń do niej nie wniosła żadna ze stron. Wobec powyższego Sąd w całości podzielił płynący z niej wniosek, tj. że L. M. od sierpnia 2013 r. był co najmniej częściowo niezdolny do pracy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej: u.e.r. (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 j.t.) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

W myśl art. 68 ust. 1 u.e.r. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej: do ukończenia 16 lat (pkt 1); do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia (pkt 2), albo bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2 (pkt 3).

W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym było, że K. M. (1), jako 11-letni chłopiec, jest uprawnionym członkiem rodziny osoby zmarłej (art. 68 ust. 1 pkt 1 u.e.r.). Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do tego, czy została spełniona druga z wymaganych przez art. 65 ust. 1 u.e.r. przesłanek do przyznania prawa do renty rodzinnej, a mianowicie czy ojciec K. M. (1)– L. M. spełniał warunki wymagane do przyznania mu prawa do emerytury bądź prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 u.e.r. renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2 u.e.r., uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat (art. 58 ust. 1 pkt 5 u.e.r.). Okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej (art. 58 ust. 2 u.e.r.).

W ocenie Sądu, wszystkie wymienione wyżej przesłanki zostały spełnione.

Stosownie do art. 12 u.e.r. niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Przy ocenie niezdolności do pracy w myśl art. 12 powoływanej ustawy o tej niezdolności nie przesądza wyłącznie ocena medyczna stwierdzająca występowanie określonych jednostek chorobowych i ich wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka, tylko decydujące znaczenie ma ocena prawna dokonana w oparciu o okoliczności natury medycznej i okoliczności innej natury, w tym zwłaszcza poziom kwalifikacji ubezpieczonego, możliwości zarobkowania w zakresie tych kwalifikacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Stwierdzenie niezdolności do pracy uzależnione jest od stopnia naruszenia sprawności organizmu uniemożliwiającego podjęcie, czy też kontynuowanie zatrudnienia (tak też Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 16 stycznia 2013 r., sygn. III AUa 1010/12).

W postępowaniu sądowym ocena całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy - weryfikacja orzeczeń lekarzy orzeczników z zasady wymaga wiadomości specjalnych. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych. Jednak w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy ostatecznie zawsze decyduje sąd, gdyż niezdolność do pracy jako przesłanka renty ma tu znaczenie prawne (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. III AUa 658/12).

Organ rentowy przyjął, na podstawie domniemania z art. 65 ust. 2 u.e.r., że w chwili śmierci L. M. był całkowicie niezdolny do pracy, nie rozważając w ogóle czy niezdolność do pracy nie powstała u niego wcześniej. Tym samym ZUS badał warunki wymagane dla przyznania prawa do renty rodzinnej uznając, że niezdolność ta powstała w dniu śmierci L. M. (21 marca 2017 r.).

Tymczasem J. M. w odwołaniu od decyzji podała, że przed śmiercią L. M. cierpiał na ciężką chorobę. Kluczowe dla ustalenia niniejszej sprawy było więc rozstrzygnięcie czy L. M., z uwagi na tę ciężką chorobę, przed dniem śmierci był niezdolny do pracy, a jeżeli tak to od kiedy. W celu ustalenia tej okoliczności Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza internisty-gastrologa. Z niekwestionowanej opinii biegłego S. O. wynika wprost, iż ojciec K. M. (1) był co najmniej częściowo niezdolny do pracy już w sierpniu 2013 r. Wtedy bowiem pojawiło się u niego wodobrzusze i nasiliły się inne objawy niewydolności wątroby, niedokrwistość, małopłytkowość oraz zaburzenia elektrolitowe. Biegły nie miał wątpliwości, że z takimi dolegliwościami człowiek w znacznym stopniu traci zdolność do pracy. Nadto od sierpnia 2013 r. L. M. był kilkakrotnie hospitalizowany w Szpitalu (...), a jak podaje J. M. (k. 10) także i w innych placówkach. Sąd w całości podziela zatem wniosek płynący z powyższej opinii, tj. że od sierpnia 2013 r. L. M. nie mógł już wykonywać pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami – pracy fizycznej (glazurnika czy dozorcy). Stąd też Sąd uznał, że niezdolność do pracy powstała u niego najpóźniej z dniem 31 sierpnia 2013 r.

Mając na uwadze, że L. M. utracił zdolność do pracy z dniem 31 sierpnia 2013 r., na podstawie art. 58 ust. 2 u.e.r. wymagany, 5 – letni okres składkowy i nieskładkowy należy liczyć w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed dniem powstania niezdolności do pracy tj. w latach od 31 sierpnia 2003 r. do 31 sierpnia 2013 r. Należy bowiem zauważyć, że przepis art. 58 ust. 2 u.e.r. zawiera alternatywę: okres składkowy i nieskładkowy ma przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed powstaniem niezdolności do pracy. Nie ma przy tym znaczenia, że udowodnione zostało, że dnia 31 sierpnia 2013 r. L. M. był „tylko” częściowa niezdolność do pracy. Nie ma bowiem wymogu by niezdolność ta była całkowita.

W myśl art. 6 ust. 1 u.e.r. do okresów składowych zaliczamy okresy ubezpieczenia. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej: u.s.u.s. (Dz. U. 2017 poz. 1779 j.t.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów (pkt 1), osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi (pkt 4) i osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych (pkt 9). Okresy te są więc okresami ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 1 u.e.r.

Z dokumentów zgromadzonych przez organ rentowy wynika, że w okresie ostatnich 10 lat liczonych od dnia powstania niezdolności do pracy, L. M. osiągnął 5-letni staż ubezpieczeniowy już z samych tylko okresów składkowych. W okresie od 31 sierpnia 2003 r. do 31 sierpnia 2013 r. L. M. zatrudniony był na podstawie umowy o pracę:

- od 31 sierpnia 2003 r. do 31 października 2003 r. – tj. przez 61 dni;

- od dnia 3 listopada 2003 r. do 30 kwietnia 2006 r. – tj. 2 lata, 5 miesięcy i 28 dni;

- od 1 kwietnia 2012 r. do 28 lutego 2013 r. – tj. 11 miesięcy;

- od 1 kwietnia 2013 r. do 31 lipca 2013 r. – tj. 4 miesiące

Nadto od 11 listopada 2006 r. do 10 maja 2007 r., tj. przez 6 miesięcy L. M. pobierał zasiłek dla bezrobotnych, a w okresie od 1 marca 2008 r. do 31 grudnia 2010 r. (2 lata i 10 miesięcy) a także od 1 sierpnia 2011 r. do 30 kwietnia 2012 r. (9 miesięcy) podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub zlecenia. L. M. legitymuje się więc znacznie wyższym niż 5-letni stażem ubezpieczenia. Spełniony został więc także drugi z warunków z art. 57 ust. 1 u.e.r.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 pkt 3 u.e.r. niezdolność do pracy musi powstać w okresach enumeratywnie wymienionych w tym przepisie, w tym m.in. w okresie ubezpieczenia (art. 6 ust. 1 pkt 1) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. W chwili powstania niezdolności do pracy L. M. nie znajdował się w okresie ubezpieczenia, nie był bowiem zatrudniony na żadnej podstawie, brak jest też informacji by podlegał ubezpieczeniom społecznym z innych tytułów. Od dnia ustania stosunku pracy (tj. 31 lipca 2013 r.) nie podlegał już więc ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu (art. 13 pkt 3 u.s.u.s.).

Jednakże z pewnością niezdolność ta powstała w ciągu ostatnich 18 miesięcy od dnia ustania okresu składkowego. Należy bowiem zauważyć, że z niedługimi przerwami, do dnia powstania niezdolności do pracy, L. M. był aktywny zawodowo. Jego ostatni stosunek pracy ustał z dniem 31 lipca 2013 r., a zatem na miesiąc przed powstaniem niezdolności. Nadto L. M. spełniałby ten warunek nawet gdyby przyjąć, w ślad za organem rentowym, że stosunek ten ustał w dniu 28 lutego 2013 r.

Bezspornie spełniona została także i ostatnia z wymaganych przesłanek. L. M. nie miał ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania – nie osiągnął chociażby wymaganego przez art. 24 ust. 1 u.e.r. wieku emerytalnego.

Wobec powyższego stwierdzić należy, że L. M. spełniał wszystkie przesłanki do przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy.

Stosownie do art. 129 ust. 1 u.e.r. świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Jednakże w razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny (art. 129 ust. 2 u.e.r.).

J. M. złożyła w imieniu swojego syna wniosek o rentę rodzinną w dniu 6 kwietnia 2017 r., a więc w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu śmierci L. M.. W dniu śmierci K. M. (1) spełniał wszystkie warunki do przyznania mu renty rodzinnej. Świadczenie należy zatem wypłacić odwołującemu od dnia śmierci ojca, tj. od dnia 21 marca 2017 r. stosownie do treści art. 129 ust. 2 zd. 1 u.e.r.

Z tych względów wniosek K. M. (1) o przyznanie mu prawa do renty rodzinnej był zasadny. Sąd uznał, że decyzja wydana przez organ rentowy była nieprawidłowa, a zatem na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. należało ją zmienić w ten sposób, że przyznać K. M. (1) prawo do renty rodzinnej po zmarłym L. M. od dnia 21 marca 2017 r.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono, jak w sentencji.

Przewodniczący

SSO Jolanta Lewandowska

(...)