Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przy udziale –

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2014r. w Katowicach

sprawy z odwołania E. B. (E. B.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

z dnia 30 listopada 2012r. sygn. akt IV U 920/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 209/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. poinformował E. B., iż począwszy od 1 stycznia 2011r. pobiera ona emeryturę przyznaną decyzję z dnia 16 marca 2012r. (powinno być 2011r.), która wypłacana jest jako świadczenie korzystniejsze w prawidłowej wysokości, wobec czego
brak podstaw prawnych do wznowienia postępowania i wydania decyzji na podstawie
art. 151 § 1 pkt 1 k.p.a.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona, wskazując, iż nie jest ona zgodna ze stanem faktycznym. W uzasadnieniu odwołania podniosła, iż w efekcie decyzji ZUS z dnia 11 marca 2011r. od dnia 1 kwietnia 2011r. został obniżony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jej świadczenia emerytalnego ze 111,51 % do 108,68 %, w wyniku czego, obniżone zostało jej świadczenie emerytalne. W załączniku do decyzji ZUS z dnia 11 marca 2011r. nie zostały podane powody, dla których podjęto weryfikację wwpw określonego
w pierwszej decyzji ZUS z dnia 20 lipca 1999r., ani powody jego zmniejszenia. Nadto, odwołująca zarzuciła, iż decyzja w sprawie jej wniosku nie uwzględnia stanowiska zawartego w wyroku TK z dnia 28 lutego 2012r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyrokiem z dnia 30 listopada 2012r. w sprawie o sygn. akt IV U 920/12 zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 11 marca 2012r., zobowiązując organ rentowy do przeliczenia ubezpieczonej emerytury według wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 111,51 % od 1 kwietnia 2011r.

Sąd Okręgowy na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego, ustalił następujący stan faktyczny.

Decyzją z dnia 20 lipca 1999r. organ rentowy przyznał E. B. emeryturę nauczycielską. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, tj. od stycznia
1987r. do grudnia 1996r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 111,51 %,
a do ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego przyjęto okresy składkowe w wymiarze 27 lat i 10 miesięcy oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 2 lat i 2 miesięcy.

W dniu 3 stycznia 2011r. ubezpieczona złożyła wniosek o przyznanie jej prawa
do emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego.

Rozpoznając powyższy wniosek, organ rentowy powziął wątpliwości, co do wystawionego przez Zespół Szkół (...)
w C. zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 22 czerwca 1999r.
W związku z powyższym, pismami z dnia 7 stycznia 2011r. i 1 lutego 2011r. organ rentowy zwrócił się do Zespołu Szkół im. (...) w C. o udzielenie informacji. Pismem z dnia 2 lutego 2011r. Zespół Szkół im. (...) w C. wyjaśnił, iż w/w składnik wynagrodzenia dotyczył zakładowego funduszu nagród, jego wypłaty dotyczyły lat, za które był należny i w latach 1981-1989 nie podlegał oskładkowaniu
na ubezpieczenie emerytalno-rentowe i został pomyłkowo wpisany do zaświadczenia. Począwszy od roku 1990, składki od wynagrodzenia z ZFN były naliczane i odprowadzane
na rzecz ZUS.

Decyzją z dnia 16 marca 2011r. organ rentowy przyznał E. B. prawo
do emerytury, poczynając od dnia 1 stycznia 2011r. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto podstawę wymiaru wcześniej przyznanej emerytury. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalono na 108,68 %, a do ustalenia wysokości emerytury przyjęto 36 lat i 7 miesięcy okresów składkowych oraz 2 miesiące okresów nieskładkowych.

W ocenie Sądu I instancji, ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny jest między stronami niesporny. Spór dotyczy kwestii, czy rozpoznając wniosek E. B.
o przyznanie jej prawa do emerytury, organ rentowy miał prawo zweryfikować ustalony wcześniej (na potrzeby emerytury nauczycielskiej) wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, w sytuacji, gdy w zakresie tym nie pojawiły się nowe dowody lub okoliczności.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy przytoczył pogląd wyrażony przez Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 lutego 2012r., K 5/11, którym Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 114 ust. 1 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest niezgodny z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2
oraz z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu tym Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd, iż działanie organu rentowego, polegające na wzruszaniu swoich wcześniejszych decyzji w przedmiocie przyznania ubezpieczonym prawa
do określonego świadczenia, wyłącznie na podstawie innej oceny dotychczas zebranych
w sprawie dowodów, narusza zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez
nie prawa i nie może być aprobowane. Przyjęcie, że art. 114 ust. 1 a ustawy emerytalnej - nawet po upływie wielu lat - przyznaje organowi rentowemu kompetencję do wszczęcia postępowania z urzędu wyłącznie na podstawie odmiennej oceny wcześniej przedłożonych dowodów, narusza zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji. Co więcej, okres pobierania odebranego świadczenia emerytalnego nie jest ani okresem składkowym, ani nieskładkowym w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, co w konsekwencji może stanowić przeszkodę w nabyciu prawa
do innych świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych. Prawo do świadczeń
z ubezpieczenia społecznego nabywa się ex lege, po spełnieniu ustawowych przesłanek. Przesłanki te, co do zasady, są jednoznaczne (wiek, staż pracy, ustanie zatrudnienia)
ale niekiedy ocenne (np. „konieczność stałej opieki”). Osoba, która w celu spełnienia przesłanek niezbędnych do uzyskania świadczenia podjęła stosowne działania (rezygnacja
z pracy, poddanie ocenie stanu zdrowia) i przedłożyła odpowiednie dokumenty, słusznie spodziewa się, że pozytywna decyzja organu rentowego potwierdziła spełnienie wymaganych warunków. Organ rentowy po zbadaniu tych okoliczności wydaje decyzję deklaratoryjną, która ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia realizacji nabytego prawa.

W ocenie Sądu Okręgowego, przytoczona powyżej argumentacja Trybunału Konstytucyjnego znajduje zastosowanie również w sprawie niniejszej, mimo, że zaskarżona w niej decyzja organu rentowego nie dotyczy wprost prawa do świadczenia, a jedynie jego wysokości (wysokości wskaźnika podstaw wymiaru). Nadal bowiem aktualna pozostaje kwestia przerzucenia na ubezpieczoną konsekwencji błędu popełnionego przez organ rentowy przy ocenie prawidłowości złożonego przez nią zaświadczenia o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu z dnia 22 czerwca 1999r. W roku 1999 organ rentowy miał przecież dokładnie takie same możliwości zbadania prawidłowości tego zaświadczenia, jak obecnie, choćby właśnie poprzez zwrócenie się w sprawie jego treści do wystawiającego je Zespołu Szkół im. (...) w C., a mimo to, z możliwości tych nie skorzystał, uznając wystawione zaświadczenie za prawidłowe.

Sąd I instancji wskazał, iż z uwagi na zasadę bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 ust. 2 Konstytucji), niekonstytucyjność prawa istnieje od daty obowiązywania Konstytucji, nie od orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Akt normatywny uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, nie powinien być stosowany przez sąd w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia Trybunału (SN postanowienie z 7 grudnia 2000r. III ZP 27/00). Sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją (wyrok SN z 7 kwietnia 1998r. IPKN 90/98, OSNP 2000/1/6 38576).

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i zobowiązał go do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 11 marca 2012r., równocześnie zobowiązując organ rentowy do przeliczenia emerytury ubezpieczonej według wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, wynoszącego 111,51 % od 1 kwietnia 2011r.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżając powyższy wyrok w całości, zarzucił mu naruszenia prawa materialnego, tj. art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), poprzez niewłaściwe zastosowanie i wznowienie postępowania przed organem rentowym, w sytuacji,
gdy w sprawie nie wystąpiły żadne nowe dowody, ani nie ujawniono żadnych okoliczności.

Powołując się na powyższe, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ubezpieczonej.

W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, iż zaświadczenie Zespołu Szkół (...) w C. z dnia 2 lutego 2011r. było nowym dowodem przedłożonym po uprawomocnieniu się decyzji organu rentowego, przyznającej ubezpieczonej prawo do świadczenia. Ponadto, apelujący wskazał, iż podstawy do wzruszenia zaskarżonej decyzji nie może stanowić orzeczenie TK z dnia 28 lutego 2012r., sygn. akt 5/11, bowiem orzeczenie to dotyczy niezgodności z Konstytucją art. 114 ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie, powodując zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje i uznaje za swoje, niemniej jednak, doszedł do odmiennych wniosków, albowiem Sąd Okręgowy dokonał wadliwej subsumcji prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

Błędnie Sąd Okręgowy wywiódł, że zmiany wskaźnika podstawy wymiaru dokonano na gruncie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wywód przeprowadzony przez Sąd I instancji, dotyczący wykładni art. 114 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz zasady bezpośredniego stosowania Konstytucji, jest prawidłowy, niemniej jednak, nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, umknęło uwadze Sądu I instancji, iż weryfikacja wysokości podstawy wymiaru została dokonana na gruncie art. 27 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, a nie na mocy art. 114 ust. 1 w/w ustawy. Należy przypomnieć, iż asumpt
do zmiany wysokości podstawy wymiary stanowił wniosek ubezpieczonej z dnia 3 stycznia 2011r. o przyznanie jej prawa do emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego. Konsekwencją złożonego wniosku było zainicjowanie postępowania przez organ rentowy
w celu ustalenia spełnienia przez ubezpieczoną przesłanek do otrzymania emerytury
na podstawie art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2013.1440j.t.) oraz ustalenia wysokości świadczenia. Organ rentowy w tym celu pismem z dnia 7 stycznia 2011r. zwrócił się do Zespołu Szkół (...) w C. z wnioskiem o wyjaśnienie, jakiego rodzaju składnik wynagrodzenia został ujęty w zaświadczeniu o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu z dnia 22 czerwca 1999r. W wyniku podjętych działań, organ rentowy ustalił, iż poprzednio wydane zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia
22 czerwca 1999r. zawierało błędne informacje, wobec czego wskaźnik podstawy wymiaru wynosił 108,68 %. Organ rentowy, ustalając prawo do emerytury ubezpieczonej na zasadach ogólnych, wydał decyzję w oparciu o treść art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustalając wskaźnik podstawy wymiaru na wysokości 108,68 %.

Natomiast ocena prawidłowości wydanej przez organ rentowy decyzji z dnia
26 kwietnia 2012r., wskazuje, iż zapadła ona na gruncie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego w oparciu o właściwe przepisy. Przypomnienia wymaga, iż wnioskiem z dnia
27 marca 2012r. o wznowienie postępowania, ubezpieczona domagała się weryfikacji decyzji z dnia 11 marca 2011r., powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012r. Jednakże, jak wykazano wyżej, treść powołanego orzeczenia TK, badającego zgodność z Konstytucją art. 114 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie wywiera skutku na decyzję wydaną w dniu 16 marca 2011r., bowiem została ona wydana w oparciu
o art. 27 w/w ustawy. Ubezpieczona nie ujawniła nowych okoliczności, ani też nie złożyła nowych dowodów w sprawie, na co trafnie zwrócił uwagę organ rentowy.

Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

/-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR