Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem, wydanym 9 sierpnia 2017 roku w sprawie I C 657/15 Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda D. K. umowę darowizny nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem o powierzchni 22m ², położną w miejscowości M., oznaczonej jako działka numer (...) o powierzchni 0,0802 ha, dla której Sąd Rejonowy we Włocławku prowadzi księgę wieczystą (...), zawartą w dniu 18 listopada 2010 roku pomiędzy dłużnikiem W. S. (1) a pozwanymi K. K. i W. K. (1) w kancelarii notarialnej notariusza J. T., za repertorium A numer (...), dla ochrony wierzytelności regresowej powoda D. K. wobec W. S. (1) w wysokości 19.272,50 zł, związanej z treścią tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w postępowaniu o sygnaturze akt I Nc 1409/10, egzekwowanej w ramach postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego A. R. w sprawie 328/11 oraz w punkcie 2 wyroku, uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda D. K. umowę sprzedaży samochodu osobowego marki C. (...), koloru szarego, rocznik 2006, o numerze rejestracyjnym (...) i numerze silnika (...), numerze nadwozia (...), zawartą w dniu 29 kwietnia 2011 roku pomiędzy W. S. (1) a W. K. (1) dla ochrony wierzytelności regresowej powoda D. K. wobec W. S. (1) w wysokości 19.272,50 zł, związanej z treścią tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w postępowaniu o sygnaturze akt I Nc 1409/10, egzekwowanej w ramach postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego A. R. w sprawie 328/11.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód D. K. prowadził razem z siostrą W. S. (1) sklep z biżuterią. Wynajmowali wspólnie lokal od M. M.. Umowa najmu została zawarta 30 kwietnia 2008 roku. Czynsz najmu wynosił 4.950 zł. W umowie najmu byli wskazani jako najemcy D. K. i W. S. (1), którzy mieli płacić czynsz solidarnie. Powód i W. S. (1) umówili się też między sobą, że będą płacić czynsz po połowie. Zaległości w opłatach czynszowych pojawiły się w listopadzie i grudniu 2009 roku. W marcu 2000 roku komornik wszczął egzekucję przeciwko D. K. i W. S. (2), w której zapłaciła ona na rzecz komornika 5.000 zł. K. K. wiedziała o długach związanych z prowadzeniem lokalu już w 2010 roku. W dniu 18 listopada 2010 roku W. S. (1) umową darowizny przeniosła na rzecz rodziców K. K. i W. K. (1) nieruchomość położoną w miejscowości M.. W grudniu 2010 roku powód zakończył wspólne prowadzenie działalności z siostrą. Strony zdały lokal, który wspólnie wynajmowały. Postanowieniem z 22 stycznia 2011 roku komornik zakończył postępowanie egzekucyjne wobec zaspokojenia roszczenia. W dniu 19 stycznia 2011 roku został wydany kolejny nakaz zapłaty przeciwko D. K. i W. K. (2), na kwotę 47.454,46 zł wraz z odsetkami. W marciu 2011 zostało wszczęte kolejne postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikom. 29 kwietnia 2011 roku W. S. (1) sprzedał swojemu ojcu W. K. (1) samochód marki C. (...) za kwotę 16.000 zł. W dniu 9 września 2011 roku komornik dokonał zajęcia samochodu C. P. w toku egzekucji przeciwko W. S. (1). Wyrokiem wydanym w sprawie I C 693/11 Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi zwolnił wskazany pojazd od egzekucji i oddalił powództwo wzajemne M. M., która wniosła o dokonanie czynności sprzedaży za bezskuteczną wobec niej. D. K. dokonał wpłat z tytułu egzekucji na łączną kwotę 41.500 zł, zaś W. S. (1) dokonała wpłat do września 2016 na kwotę 4.955 zł. Następnie wpłaciła jeszcze 1.264,84 zł. Oceniają materiał dowodowy sprawy, sąd pierwszej instancji nie dał wiary W. S. (1), że środki ze sprzedaży samochodu zostały przeznaczone na spłatę długów, gdyż okoliczność ta nie została poparta żadnymi innymi dowodami. Sąd nie dał też wiary pozwanemu, że nie wiedział o długach córki związanych z opłatami za lokal użytkowy.

Z tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy wyprowadził wniosek o zasadności powództwa. Sąd podkreślił, że w tej sprawie ochronie podlega wierzytelność przyszła powoda. Dłużniczka W. S. (1) wiedziała, że będzie odpowiadać wobec powoda za zapłaconą przez niego w toku egzekucji należność. Sąd dokonał analizy obu zaskarżonych czynności, w stosunku do umowy darowizny dochodząc do wniosku, że dłużniczka, dokonując tej czynności działała z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela. Jedynym motywem działania stron umowy było uchronienie działki przed egzekucją ze strony wierzycieli przyszłych. W odniesieniu do umowy sprzedaży samochodu osobowego sąd podkreślił, że po sprzedaży dłużniczka stała się całkowicie niewypłacalna. Działała w tym zakresie przy świadomości pokrzywdzenia wierzycieli a brak jest dowodów, że środki uzyskane ze sprzedaży samochodu przeznaczyła na zaspokojenie wierzycieli. W dodatku dłużniczka mimo sprzedaży samochodu nadal z niego korzystała. Ojciec dłużniczki zdaniem sądu pierwszej instancji wiedział o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli, gdyż brak było innych powodów, dla których dłużniczka miałaby mu sprzedać samochód. Ojciec dłużniczki miał już inny pojazd, z którego korzystał na co dzień, natomiast dłużniczka pozbyła się swojego jedynego pojazdu. Po sprzedaży z samochodu dalej korzystała, wożąc nim towar (wyrok k. 177, uzasadnienie k. 181 - 185

Apelację od powyższego wyroku wnieśli pozwani. Zaskarżyli oni wyrok w całości. Zarzucili naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci:

1. art. 233 § 1 K.p.c., to jest dokonanie całkowicie dowolnej oceny dowodów poprzez:

a. ustalenie, iż pozwani wiedzieli o zobowiązaniach córki,

b. ustalenie, iż pozwani mieli świadomość pokrzywdzenia wierzyciela,

c. ustalenie, że w skutek odpłatnego zbycia samochodu dłużniczka stała się niewypłacalna w stopniu wyższym, niż przed zbyciem,

d. ustalenie, że w listopadzie 2010 roku W. S. (1) wiedziała, iż jest osobą niewypłacalną,

e. ustalenie, iż środki uzyskane ze sprzedaży samochodu nie zostały spożytkowane na spłatę zobowiązań W. S. (1),

f. ustalenie, że W. S. (1) działała w zamiarze pokrzywdzenia wierzyciela;

2. art. 132 § 1 K.p.c. poprzez niezwrócenie powodowi pisma z 16 lutego 2016 roku, które zostało przesłane tylko do adwokat R. S. z pominięciem adwokata B. S.;

Nadto zarzucili naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 530 K.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, iż w przypadku istnienia wierzytelności względem osób trzecich nie będących stronami postępowania w przedmiocie stwierdzenia nieważności czynności prawnej (akcji paulińskiej) wierzytelność ta ma odniesienie do ewentualnych przyszłych zobowiązań pomiędzy stronami postępowania.

W konsekwencji apelujący wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja podlegała oddaleniu jako niezasadna.

Na wstępie należy podkreślić, że w ocenie sądu odwoławczego Sąd Rejonowy dokonał w pełni prawidłowej oceny materiału dowodowego, w żadnym zakresie nie prezentując stanowiska świadczącego o dowolnym lub wybiórczym charakterze oceny zgromadzonych w toku postępowania materiałów. Apelujący nie rozwija zresztą zarzutów apelacyjnych w jej uzasadnieniu, nie wiadomo zatem dokładnie, na czym rzekoma wadliwość oceny materiału dowodowego miałaby w tej sprawie polegać. Dlatego też – ponad wywód apelacji należy podkreślić, że sąd prowadzący postępowanie w pierwszej instancji rozpoznał wszystkie wnioski dowodowe stron, skrupulatnie zgromadził materiał dowodowy w sprawie, po czym obszernie go rozważył, wyprowadzając z ustalonych w tej sprawie faktów nie budzące wątpliwości wnioski. Sama zaś ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy w żadnym zakresie nie świadczy o dowolności rozumowania. Wnioski wyprowadzone przez sąd pierwszej instancji są w ocenie sądu odwoławczego umotywowane, logiczne i uzasadnione.

Konkretyzacja zarzutu apelacyjnego w odniesieniu do darowizny nieruchomości dotyczy jedynie rzekomej dowolności w przyjęciu, że W. S. (1) chciała działać z pokrzywdzeniem powoda, skoro w listopadzie 2010 roku nie był on jeszcze jej wierzycielem i nie było jeszcze wiadomo, czy powód spłaci za nią jakąś część należności z tytułu czynszu najmu. Jak podnosi apelujący „w najlepszym przypadku W. S. (1) mogła chcieć pokrzywdzenia wierzycieli, którzy byli wierzycielami solidarnymi D. K. i W. S. (1)”. Poglądu takiego jednak nie można podzielić. Słusznie Sąd Rejonowy podkreślał, że powód i W. S. (1) prowadzili wspólnie sklep, z tytułu czego istniały niepokryte należności czynszowe. Przeciwko tym osobom toczyła się już poprzednia egzekucja, w której tylko co do pewnego momentu W. S. (1) spłacała zaległość na równi z powodem. Skoro zatem W. S. (1) miała świadomość narastającego zadłużenia czynszowego jako strona umowy najmu i nie przejawiała gotowości regulowania zadłużenia, uprawniony jest wniosek, że darowując nieruchomość krótko przed wszczęciem przeciwko niej egzekucji, miała świadomość pokrzywdzenia swojego przyszłego wierzyciela w osobie powoda. Skoro wierzytelność przysługująca wynajmującej mogła być zapłacona przez dwie osoby, a W. S. (1) wierzytelności tej nie płaciła mimo wiedzy o jej istnieniu, to musiała mieć świadomość, że faktycznie osobą płacącą za korzystanie z lokalu będzie powód.

Rozważania apelacyjne koncentrują się na zarzucie związanym z rzekomym naruszeniem przez sąd pierwszej instancji prawa materialnego w postaci art. 530 K.c. Apelujący rozwija pogląd, że skoro w dacie darowizny nieruchomości wierzytelność powoda nie istniała (bo powstała 4 miesiące po dokonaniu czynności prawnej), to nie może podlegać ochronie. Apelujący zdaje się jednak zupełnie abstrahować od treści normy prawnej, którą wskazuje w apelacji, a która chroni właśnie pokrzywdzenie swojego przyszłego wierzyciela. Ten zarzut apelacyjny był więc oczywiście nietrafny, jako postawiony ponad treść obowiązującej normy prawnej.

W odniesieniu natomiast do drugiej z podlegających w tej sprawie ocenie czynności prawnych, apelujący skoncentrował się na zarzuceniu sądowi pierwszej instancji, że ten wymagał wykazania dokumentami przeznaczenia środków uzyskanych ze sprzedaży auta po wielu latach od dokonania tej czynności. Apelujący podkreślał, że w oparciu o treść osobowych źródeł dowodowych oraz materiały zebrane w innej sprawie – I C 693/11, sąd pierwszej instancji powinien dojść do przekonania o przeznaczeniu środków uzyskanych za sprzedaż pojazdu na zaspokojenie wierzycieli. Apelujący nie zapoznał się jednak uważnie z materiałami sprawy I C 693/11, na które w swojej apelacji się powołuje. Sąd orzekający w sprawie I C 693/11 ustalał bowiem przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży samochodu wyłącznie na podstawie osobowych źródeł dowodowych. W sprawie wszczętej w 2011 roku, a więc jedynie kilka miesięcy po sprzedaży samochodu, strony czynności także nie przedstawiły żadnych dokumentów potwierdzających, jak w rzeczywistości zostały wydatkowane środki uzyskane w zamian za samochód. Odpada zatem argument o wygórowanych wymaganiach dowodowych stawianych przez sąd pierwszej instancji ze względu na upływ czasu, skoro wymagania dowodowe w tym zakresie nie zostały spełnione także krótko po zawarciu badanej czynności. Należy przy tym podzielić pogląd sądu pierwszej instancji, że nie miał on podstaw do przyjęcia, że W. S. (1) przeznaczyła zgromadzone środki na zaspokojenie (innych niż powód) wierzycieli. Sąd nie był w szczególności związany rozstrzygnięciem zapadłym w sprawie I C 693/11, w którym zapadł wyrok dotyczący wprawdzie tej samej czynności sprzedaży pojazdu, jednak na skutek rozpoznania sprawy przeciwko innemu z wierzycieli o zwolnienie rzeczy od egzekucji, z zarzutem opartym o treść przepisów o skardze pauliańskiej; nie ma więc tożsamości stron procesu. W przypadku skargi pauliańskiej bada się odrębnie pokrzywdzenie każdego z wierzycieli, nie ma zatem przeszkód natury prawnej, aby w stosunku do niektórych wierzycieli powództwo oparte o treść art. 527 K.c. zostało uwzględnione, a co niektórych oddalone; w każdej tego typu sprawie sąd dysponuje odmiennym materiałem dowodowym przedstawionym przez strony i może dokonać jego odmiennej oceny. Sąd pierwszej instancji, oceniając przedstawione mu dowody rozważył zarówno moment dokonania transakcji - zbieżny w czasie z powstaniem kolejnego tytułu egzekucyjnego przeciwko W. S. (1) jak i zachowanie stron w okresie niedługo po podpisaniu umowy, wyrażające się w tym, że pozwany nadal używał tego samego samochodu, który miał przed podpisaniem z W. S. (1) umowy kupna – sprzedaży, ona zaś używała sprzedanego już pojazdu do rozwożenia swojego towaru; w jej posiadaniu samochód znajdował się w momencie zajęcia przez komornika. W tej sytuacji nie sposób zasadnie podważać wniosku Sądu Rejonowego, który doszedł do przekonania o tym, że faktycznie motywem zawarcia umowy kupna przez pozwanego samochodu C. był zamiar pokrzywdzenia wierzyciela.

Sąd Okręgowy nie znalazł także podstaw do podzielenia poglądu apelującego, jakoby wadliwe doręczenie pisma procesowego w toku postępowania mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Podkreślić wypada, że w dacie zamknięcia rozprawy strona pozwana znała stanowisko strony powodowej i kompleksowo się do niego odniosła. Doręczenie pisma nastąpiło zresztą adwokatowi, który wkrótce potem wskazał sądowi swoją osobę jako właściwą dla doręczania jej korespondencji w toku sprawy. Tym samym uchybienie strony powodowej polegające na niewłaściwym zaadresowaniu jednego z pism procesowych, pozostawała bez wpływu na prawidłowość prowadzenia postępowania przez Sąd Rejonowy oraz na prawidłowość wydanego przez ten sąd wyroku.

Z powyższych przyczyn, po rozważeniu zarzutów apelacyjnych i nie znajdując podstaw do uchylenia wyroku z urzędu, Sąd Okręgowy oddalił apelację. Orzeczenie w tym przedmiocie zapadło na podstawie art. 385 K.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zapadło w oparciu o treść art. 98 § 1 K.p.c w związku z art. 108 § 1 K.p.c. Pozwani przegrali postępowanie apelacyjne w całości, nie ujawniły się przy tym żadne okoliczności mogące skutkować zastosowaniem w tej sprawie szczególnej regulacji opisanej w art. 102 K.p.c. Stąd też pozwani zobowiązani są zwrócić powodowi koszty postępowania apelacyjnego, wyrażające się w tej sprawie kwotą 900 zł wynagrodzenia fachowego pełnomocnika powoda, ustaloną zgodnie z § 2 punkt 5 w związku z § 10 ust. 1 punkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).