Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Andrzej Dyrda

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2018 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa R. Ż.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju

z dnia 19 grudnia 2017 r., sygn. akt I C 988/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 1271,49 zł (tysiąc dwieście siedemdziesiąt jeden złotych czterdzieści dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25 lutego 2017 r.;

b)  oddala powództwo w pozostałej części;

c)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 8,43 zł (osiem złotych czterdzieści trzy grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 36,45 zł (trzydzieści sześć złotych czterdzieści pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Andrzej Dyrda

UZASADNIENIE

Powód R. Ż. wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 2.695,97 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25 lutego 2017r. do dnia zapłaty w związku z nieważnością umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym zawartej w dniu 28 listopada 2012r. pomiędzy powodem, a pozwanym, na podstawie OWU na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką podstawową opłacaną regularnie (...) o oznaczeniu (...)/11/07/01 potwierdzoną polisą nr (...) z uwagi na okoliczność, iż zawarcie umowy miało na celu obejście prawa, tj. ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz ustawy ⁷ o funduszach inwestycyjnych a także ukształtowanie zobowiązania ubezpieczyciela sprzecznie z właściwością (naturą) stosunku zobowiązaniowego lub zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 2.695,97 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25 lutego 2017r. do dnia zapłaty i unieważnienie ww. umowy z uwagi na stosowanie przez pozwanego nieuczciwych praktyk rynkowych poprzez wprowadzenie powoda w błąd.

Wskazał, iż ewentualnie wnosi o uznanie za bezskuteczne postanowień Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (OWU) na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką podstawową opłacaną regularnie (...) o oznaczeniu (...)/11/07/01 tj. § 28, § 30 ust. 2-5 oraz ust. 14 tabeli opłat i limitów jako niedozwolonych, gdyż zapisy te stanowią w rzeczywistości ukrytą opłatę likwidacyjną i zarówno warunki jej pobierania, jak i jej wysokość nie były uzgodnione indywidualnie z powodem i nie wiążą go, ponieważ kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy i w związku z tym wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1271,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25.02.2017r. do dnia zapłaty.

Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że 28 listopada 2012r. zawarł z (...) SA w W. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, na podstawie OWU na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką podstawową opłacaną regularnie (...) o oznaczeniu (...)/11/07/01, potwierdzoną polisą nr (...). Powód miał płacić składki miesięcznie w wysokości 250 zł, natomiast suma ubezpieczenia wynosiła 100 zł. Wskazał, że przez okres obowiązywania umowy wpłacił pozwanemu kwotę 9.888,99 zł, natomiast pozwany stwierdził, że wartość jego rachunku wynosi 7.193,02 zł po potrąceniu tytułem opłaty likwidacyjnej kwot 1.271,49 zł stanowiącej 15% wartości rachunku. Umowę wypowiedział 17 czerwca 2016r. Powód podniósł, że zawarta umowa ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest umową nieważną z uwagi na stosowanie przez pozwanego nieuczciwych praktyk rynkowych poprzez wprowadzenie powoda w błąd, zawarcie umowy miało na celu obejście ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz ustawy o funduszach inwestycyjnych, a także ukształtowanie zobowiązania ubezpieczyciela sprzecznie z właściwością stosunku zobowiązaniowego. W ocenie powoda pozwany winien mu zwrócić kwotę 2695,97 zł stanowiąca różnicę pomiędzy sumą wpłat dokonanych przez powoda w wysokości 9888,99 zł, a kwotą zwróconą powodowi przez pozwanego w wysokości 7.193,02 zł.

Na wypadek nieuznania nieważności umowy powód podniósł abuzywność postanowień umownych dotyczących pobranej przez pozwanego opłaty likwidacyjnej i opłaty za wykup w myśl art. 385' pkt 17 kc oraz art. 385' kc tj. §28,30 ust. 2-5 OWU oraz ust. 14 tabeli opłat i limitów. W związku z tym powód domaga się ewentualnie kwoty 1271,49 zł stanowiącą pobraną przez pozwanego z rachunku powoda ukrytą opłatę likwidacyjną równą 15% wartości rachunku.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że umowa ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, w szczególności z ustawą o działalności ubezpieczeniowej. Argumentował, że zamiarem stron postępowania było zawarcie umowy ubezpieczenia na życic z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, której istota polega na długoterminowości a cechą tych ubezpieczeń jest długookresowe inwestowanie środków powierzanych przez klienta zakładowi ubezpieczeń. Podkreślił, że przepisy powszechnie obowiązującego prawa dopuszczają oferowanie tego typu ubezpieczeń na życie oraz wskazał, iż nie dopuścił się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta oraz nie jest odpowiedzialny za działania lub zaniechania odrębnego od pozwanego podmiotu gospodarczego, którego pracownik zawarł umowę z powodem. Podał, że w dokumentacji pozwanego znajdują się informacje o ryzyku inwestycyjnym oraz o wskaźniku wykupu, a powód otrzymał ogólne warunki ubezpieczenia przed zawarciem umowy. Wyjaśnił, że powodowi, który zdecydował się rozwiązać umowę ubezpieczenia w czwartym roku jej trwania, na podstawie Decyzji Prezesa UOKiK wypłacone zostało świadczenie w wysokości 85% wartości rachunku podstawowego oraz 100% konta dodatkowego w kwocie 7.193,02 zł. Podkreślił, że w orzecznictwie kwestionowane były postanowienia skutkujące brakiem wypłaty świadczenia w ogóle lub wypłatą świadczenia o ponad połowę niższego niż wartość rachunków udziałów. Wyjaśnił, że Prezes UOKIK zaakceptował opłaty likwidacyjne w wysokości nawet między 25 a 40% rachunków udziałów uznając, że opłaty w takiej wysokości nie naruszają interesów konsumentów w sposób rażący, co wyłącza abuzywność kwestionowanych postanowień OWU. Podniósł, że pozwany dostosowując się do decyzji Prezesa UOKik z dnia 02.11.2015r. (...) znacząco obniżył wysokość wynikającego z umowy wskaźnika wykupu w przypadku jej wcześniejszego rozwiązania, co w jego ocenie, stanowi sprawiedliwe wyważenie słusznych interesów konsumentów i pozwanej. Wskazał także, iż wartość wykupu jest świadczeniem głównym, a wypłacana wartość wykupu uwzględnia koszty poniesione przez pozwanego związane z dystrybucją i zawarciem umowy oraz koszty prowadzenia działalności gospodarczej, które w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy nie będą mogły zostać pokryte z opłat, jakie pobierane byłyby przez cały okres, na jaki umowa została zawarta.

Sąd Rejonowy w jastrzębiu-Z. wyrokiem z dnia 19 grudnia 2017r. oddalił powództwo oraz zasądził od powoda R. Ż. na rzecz pozwanego (...) SA w W. kwotę 917 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że powód R. Ż. złożył wniosek o zawarcie z pozwanym (...) SA w W. umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...), (...) o wysokości składki podstawowej 250 zł miesięcznie. Alokacja składki została podzielona na Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe: A.- Akcji 30%, A. Akcji (...) 20%, A. — Portfel Akcji 30%, A. — (...) 20%. Podmiotem działającym w imieniu pozwanego był (...) SA (...). Powód w umowie oświadczył, że zapoznał się z treścią Regulaminu świadczenia usług drogą elektroniczną przez (...) S.A. oraz że zapoznał się z treścią Ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami ze składką podstawową opłacaną regularnie (...), (...)/11/07/01, Tabeli opłat i limitów oraz Regulaminów ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych oferowanych do umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi indeks (...)/11/07/01. Oświadczył także, iż przed zawarciem umowy ubezpieczenia został pouczony, iż inwestowanie w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe jest obarczone ryzykiem inwestycyjnym oraz o tym, że wartość jednostek uczestnictwa jest zmienna i może ulec istotnym zmianom w zależności od sytuacji rynkowej. Zawarcie umowy między stronami zostało potwierdzone przez pozwanego wystawieniem polisy nr (...). Umowa została zawarta w dniu 28.11.2012r., wysokość składki podstawowej określono na 250 zl miesięcznie, sumę ubezpieczeniową określono na 100 zl, zaś jako datę zakończenia ochrony ubezpieczeniowej wskazano, iż nastąpi to zgodnie z§3 ust. 4-8. W myśl polisy ubezpieczającym i ubezpieczonym był R. Ż., zaś uposażoną była K. Ż.. Zgodnie z §3 ust. 4 Ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ze składką podstawową opłacaną regularnie (dalej zwana OWU) wniosek ubezpieczeniowy, OWU, polisa, załączniki do polisy, regulaminy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, Tabela opłat i limitów oraz inne dokumenty uzgodnione przez strony stanowią integralną część umowy ubezpieczenia i określają warunki umowy ubezpieczenia. W myśl §3 ust. 4 OWU z zastrzeżeniem postanowień ust. 8 umowa ubezpieczenia zawierana jest na czas określony. Minimalny okres obowiązywania umowy ubezpieczenia wynosi 10 lat. Zgodnie z §3 ust.5 OWU jeżeli w dniu podpisania przez Ubezpieczającego wniosku ubezpieczeniowego Ubezpieczony nie ukończył 55 roku życia, umowa ubezpieczenia zawierana jest do najbliższej rocznicy polisy przypadającej po ukończeniu przez Ubezpieczonego 65 roku życia. W myśl §3 ust.7 OWU okres obowiązywania umowy nie uwzględnia okresów zawieszenia składki podstawowej i w każdym przypadku ulega przedłużeniu o czas odpowiadający długości okresu zawieszenia opłacania składki podstawowej. § 3 ust. 8 stanowi, iż umowa ubezpieczenia po upływie okresu, na który została zawarta, przekształca się w umowę ubezpieczenia zawarta na czas nieoznaczony, chyba że ubezpieczający najpóźniej w ostatnim dniu okresu obowiązywania umowy złożył Towarzystwu oświadczenie o nieprzedłużaniu umowy. Zgodnie z §28 OWU zawarcie umowy ubezpieczenia wiąże się ze znacznymi kosztami, na które składają się koszty wdrożenia produktu ubezpieczeniowego i koszty akwizycji. Koszty zawarcia i wykonania umowy ubezpieczenia oraz marża Towarzystwa są uwzględnione w wysokości wskaźnika wykupu. Rozliczenie kosztów zawarcia i wykonania umowy ubezpieczenia jest rozłożone w czasie trwania umowy w związku z sukcesywnym pobieraniem opłaty administracyjnej i opłaty za zarządzanie. Rozliczanie kosztów zawarcia i wykonania umowy przez Towarzystwo znajduje odzwierciedlenie w stopniowym zwiększaniu wartości wskaźnika wykupu zgodnie z Tabelą opłat i limitów, o ile ubezpieczający nie zawiesił opłacania składki podstawowej. §30 ust. 1 OWU stanowił, iż począwszy od drugiej rocznicy polisy, Ubezpieczający ma prawo dokonać wypłaty wartości wykupu. W ust. 2 wskazano, że do wyliczenia kwoty wypłaty wartości wykupu stosowany jest wskaźnik wykupu. W ust. 3 wyjaśniono, że wartość wykupu składa się z dwóch składników: iloczynu wartości podstawowej polisy i wskaźnika wykupu i wartości dodatkowej polisy. Ust. 4 stanowi, iż Towarzystwo zatrzymuje kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy wartością jednostek uczestnictwa odpisywanych w celu realizacji dyspozycji wypłaty wartości wykupu i kwotą przeznaczoną do wypłaty. W celu dokonania wypłaty wartości wykupu Ubezpieczający powinien doręczyć Towarzystwu wniosek o dokonanie wypłaty wartości wykupu oraz przedłożyć kopie dokumentu potwierdzającego jego tożsamość. W myśl ust. 5 złożenie wniosku o wypłatę wartości wykupu jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy- ubezpieczenia. Zgodnie z § 32 OWU ubezpieczony może odstąpić od umowy ubezpieczenia poprzez złożenie Towarzystwu oświadczenia o odstąpieniu od umowy ubezpieczenia, w formie pisemnej w terminie 45 dni od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia, a jeżeli ubezpieczający jest przedsiębiorca w terminie 15 dni. W tabeli opłat i limitów określono wskaźnik wykupu tj. w 3 roku polisy 20% wartości rachunku, w 4 roku polisy 40%, w 5 roku polisy 60%, w 6 roku polisy 70%, w 7 roku polisy 75%, w 8 roku polisy 80%, w 9 roku polisy 84%, w 10 roku polisy 88%, od 11 do 19 roku polisy 99,5%, od 20 roku polisy 100%. Powód został poinformowany przez agenta pozwanego, ze jest to bezpieczna inwestycja, że należy odkładać pieniądze przez 10 lat, będą one inwestowane, a po tych 10 latach nastąpi zysk. Powód nie dysponował specjalistyczną wiedzą odnośnie rynków finansowych, rynków inwestycyjnych i inwestowania.

W dniu 2 listopada 2015 roku Prezes Urzędu Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję nr (...) w związku z uprawdopodobnieniem stosowania przez (...) S.A. w W. praktyk naruszających zbiorowe interesy

konsumentów i nakazał pozwanemu (...) S.A. podjąć działania w celu ograniczenia kwot pobieranych w wyniku zastosowania opłaty likwidacyjnej lub wskaźnika wykupu. Dla produktów z wskaźnikiem wykupu, wartość wskaźnika wykupu po zmianie powinna się kształtować w ten sposób, iż wartość wykupu powinna wynieść : w 1 roku polisy 75% wartości rachunku, w 2 roku polisy 75%, w 3 roku polisy 80%, w 4 roku polisy 85%, w 5 roku polisy 88%, w 6 roku polisy 90%, w 7 roku polisy 91%, w 8 roku polisy 92%, w 9 roku polisy 93%, w 10 roku polisy 94%, od 11 do 19 roku polisy 100%. Powód pismem z dnia 17.06.2016r. wypowiedział przedmiotową umowę, przez ten okres wpłacił pozwanemu kwotę 9888,99 zł.

Wartość jego rachunku wyniosła 8459,02 zł. Pozwany pismem z dnia 27.06.2016r. zaproponował powodowi zawarcie aneksu do umowy poprzez ustalenia nowych wartości wskaźnika wykupu, zgodnie z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 2 listopada 2015 roku nr (...). W 4 roku polisy wartość wykupu wyniosła 85%. Pozwany wypłacił powodowi kwotę 7193,02 zł potrącając tytułem opłaty związanej z wykupem kwotę 1271,49 zł, co stanowiło 15% wartości rachunku zgodnie z powyższym aneksem.

Powód wzywał pozwanego do zapłaty kwoty 2850,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 2.695,97 zł od 18.06.2016r. wskazując, że pozwany nie był uprawniony do potrącania jakiejkolwiek opłaty likwidacyjnej w tym także w wysokości ustalonej w aneksie do umowy. W odpowiedzi pozwany wskazał, że ograniczył kwotę pobieraną w wyniku zastosowania wskaźnika wykupu zgodnie z aneksem, dlatego wezwanie do zapłaty było niezasadne.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, ze zgodnie z art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Sąd dokonując analizy umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...),

(...) o wysokości składki podstawowej 250 zł miesięcznie oraz wskazując postanowienia tej umowy, wskazał, że zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustaw}'. § 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. § 3 jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Sąd odwołując się do argumentacji powoda o wprowadzeniu go w błąd, jak również decyzji Prezesa UOKiK z dnia 2 listopada 2015r. nr (...) w której uznał, iż pozwany stosując opłaty likwidacyjne z tytułu rozwiązania umowy ubezpieczenia naruszył zbiorowe interesy konsumentów, przy czym zastrzegł że decyzja ta nie dotyczy powoda, gdyż zawarta z nim umowa została oznaczona jako (...)/11/07/01, stwierdził, że powód nie wykazał, iż został wprowadzony w błąd.

Sąd nadto określając zakres obowiązków informacyjnych pozwanego, jako profesjonalisty w zakresie udzielania ubezpieczeń zobowiązany, podkreślił, że wniosek złożony przez powoda celem zawarcia umowy z pozwanym, nie jest obszerny, nie zawiera definicji ani sformułowań nieznanych dla przeciętnego konsumenta, w szczególności została w nim wskazana wysokość stawki podstawowej 250 zł miesięcznie oraz na jakie fundusze kapitałowe i w jakiej wysokości zostanie ona podzielona. Zasady zawarcia umowy zostały zawarte na jednej stronie. Nadto, powód we wniosku zaznaczył, iż przed zawarciem umowy został pouczony o ryzyku inwestycyjnym, że wartość jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych jest zmienna i może ulegać istotnym zmianom w zależności od sytuacji rynkowej, co może powodować, że wartość środków przysługujących ubezpieczającemu może być wyższa lub niższa od wpłaconych składek. Zaznaczył także, iż zawarł świadomie umowę ubezpieczenia po dokonaniu analizy potrzeb i oczekiwań, akceptując długoterminowy horyzont inwestycyjny. Sąd nadto wskazał, iż powód zeznawał, iż został poinformowany, że zysk może nastąpić dopiero po 10 latach trwania umowy. Skoro zatem powód został poinformowany o istnieniu ryzyka inwestycyjnego, jak również o tym, że wartość środków przysługujących ubezpieczającemu może być niższa od sumy wpłaconych składek, Sąd stwierdził, że powód nie był nieświadomy ryzyka inwestycyjnego. Sąd nadto zwrócił uwagę, że powód nie zaprzeczał, iż wiedział o długoterminowości umowy, jak również oświadczył, iż zapoznał się z treścią Ogólnych warunków ubezpieczenia, tabelą opłat i limitów oraz regulaminów. Z tych względów, Sąd uznał brak podstaw do stwierdzenia, że umowa jest nieważna wskutek zastosowania nieuczciwych praktyk rynkowych przez pozwanego poprzez wprowadzenie powoda w błąd.

W dalszej części Sąd stwierdził, że zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym zostały określone w ustawie z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej, a następnie w ustawie z dnia 11 września 2015 roku o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. W załączniku w Dziale I - (...) na życie w grupie 3 określono także ubezpieczenia na życie, związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, w których świadczenie zakładu ubezpieczeń jest ustalone w oparciu o określone indeksy lub inne wartości bazowe. W ocenie Sądu zawarcie takiej umowy jest dopuszczalne przez prawo, a okoliczność jaka jest suma ubezpieczenia zależy wyłącznie od stron, przy czym im wyższa suma ubezpieczenia tym mniejsza część składki przypadnie na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy, a brak regulacji zabraniającej ustalenia sumy ubezpieczenia na 100 zł.

Sąd nadto wskazał, że z tabeli Opłat i Limitów (sprzed dokonania zmiany aneksem) wynikało, iż dopiero po 20 latach powód nie poniesie kosztów wypowiedzenia umowy, co nie jest równoznaczne z tym że po 20 latach dopiero nie poniesie straty. Powód umówił się bowiem z pozwanym, że ten przez długi czas będzie inwestować środki powoda w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe. Pozwany w § 28 OWU wyraźnie wskazał, iż zawarcie umowy ubezpieczenia wiąże się ze znacznymi kosztami, na które składają się koszty wdrożenia produktu ubezpieczeniowego i koszty akwizycji. Koszty zawarcia i wykonania umowy ubezpieczenia oraz marża Towarzystwa są uwzględnione w wysokości wskaźnika wykupu. Rozliczenie kosztów zawarcia i wykonania umowy ubezpieczenia jest rozłożone w czasie trwania umowy w związku z sukcesywnym pobieraniem opłaty administracyjnej i opłaty za zarządzanie. Rozliczanie kosztów zawarcia i wykonania umowy przez Towarzystwo znajduje odzwierciedlenie w stopniowym zwiększaniu wartości wskaźnika wykupu zgodnie z Tabelą Opłat i Limitów, o ile ubezpieczający nie zawiesił opłacania składki podstawowej. W ocenie Sądu logicznym jest, że im dłużej umowa trwa tym ubezpieczyciel potrafi sobie zrekompensować koszty zawarcia umowy. Sąd nadto wskazał, że nie można przy tym przesądzić, że np. po kilku, kilkunastu latach powód nie osiągnąłby zysku przewyższającego koszty wartości wykupu. Powód został pisemnie pouczony o ryzyku inwestycyjnym oraz o tym, że wartość zgromadzonych środków może być zarówno wyższa, jak też niższa od wpłaconych składek. Powód wypowiedział umowę po niespełna 4 latach trwania umowy, a więc znacznie przed planowanym terminem zakończenia umowy. Sąd podkreślił, że powód nie wziął pod uwagę faktu, że pozwany zawierając z nim umowę poniósł określone koszty, chociażby prowizji, natomiast opłata związana z wykupem miała zagwarantować pozwanemu, że w okresie 10 lat te koszty w przeważającej części zostaną mu zrekompensowane. Sąd wskazał, że środki powoda były inwestowane i cały zysk w sytuacji dobrej koniunktury przypadłby wyłącznie powodowi, jednakże ryzyko złej koniunktury ponosił również powód. Sąd uznał, że ubezpieczyciel w rzeczywistości zastrzegł sobie w umowie określone opłaty tytułem prowadzenia konta powoda oraz rekompensatę z tytułu przedwcześnie wypowiedzianej umowy.

Sąd nie zgodził się z twierdzeniami powoda, iż nie miał wpływu na lokowanie swoich środków, gdyż we wniosku wskazał na jakie fundusze kapitałowe i w jakiej wysokości przeznaczy swoją miesięczną składkę. Sąd nie podzielił również stanowiska powoda, iż użycie w umowie, OWU oraz regulaminach wyrażeń nie w pełni zrozumiałych dla powoda, miałoby powodować nieważność umowy albowiem umowa ubezpieczenia na życie z ufk zawiera sformułowania typowe dla takiej umowy, a ponadto, konsument nie jest zwolniony od przeczytania umowy, natomiast w sytuacjach wątpliwości winien zasięgnąć porady. Sąd nadto wskazał, że powód miał możliwość odstąpienia od umowy w terminie 45 dni od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia.

Z tych względów, Sąd uznał, iż zasądzenie od pozwanego kwoty 2695,97 zł wraz z odsetkami z uwagi na nieważność umowy nie było uzasadnione.

Odnosząc się natomiast do żądania ewentualnego (uznania za bezskuteczne postanowień Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowych ze składka podstawową opłacaną regularnie „ (...) o oznaczeniu (...)/11/07/01 tj. § 28, § 30 ust. 2-5 OWU oraz ust. 14 tabeli opłat i K., jako niedozwolonych, gdyż zdaniem powoda zapisy te stanowią w rzeczywiści ukryta opłatę likwidacyjną i zarówno warunki jej pobierania, jak i jej wysokość nie były uzgodnione indywidualnie z powodem i nie wiążą go, ponieważ kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy) co do kwoty 1.271,49 zł wraz z odsetkami, Sąd zwrócił uwagę, że § 28 OWU stanowi, iż zawarcie umowy ubezpieczenia wiąże się ze znacznymi kosztami, na które składają się koszty wdrożenia produktu ubezpieczeniowego i koszty akwizycji. Koszty zawarcia i wykonania umowy ubezpieczenia oraz marża Towarzystwa są uwzględnione w wysokości wskaźnika wykupu. RozHczenie kosztów zawarcia i wykonania umowy ubezpieczenia jest rozłożone w czasie trwania umowy w związku z sukcesywnym pobieraniem opłaty administracyjnej i opłaty za zarządzanie. RozKczanie kosztów zawarcia i wykonania umowy przez Towarzystwo znajduje odzwierciedlenie w stopniowym zwiększaniu wartości wskaźnika wykupu zgodnie z Tabelą opłat i K., o ile ubezpieczający nie zawiesił opłacania składki podstawowej. Zgodnie z §30 ust. 1-5 OWU począwszy od drugiej rocznicy poKsy, Ubezpieczający ma prawo dokonać wypłaty wartości wykupu. Do wykczenia kwoty wypłaty wartości wykupu stosowany jest wskaźnik wykupu. Wartość wykupu składa się z dwóch składników: iloczynu wartości podstawowej poKsy i wskaźnika wykupu i wartości dodatkowej pohsy. Towarzystwo zatrzymuje kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy wartością jednostek uczestnictwa odpisywanych w celu reakzacji dyspozycji wypłaty wartości wykupu i kwotą przeznaczoną do wypłaty. W celu dokonania wypłaty wartości wykupu Ubezpieczający powinien doręczyć Towarzystwu wniosek o dokonanie wypłaty wartości wykupu oraz przedłożyć kopie dokumentu potwierdzającego jego tożsamość. Złożenie wniosku o wypłatę wartości wykupu jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy ubezpieczenia.

Sąd nadto wskazał, że w tabek opłat i K. przed wprowadzeniem aneksu przez pozwanego określono wskaźnik wykupu w ten sposób, iż w 3 roku poksy jest to 20% wartości rachunku, w 4 roku poksy 40%, w 5 roku poksy 60%, w 6 roku poksy 70%, w 7 roku poksy 75%, w 8 roku poksy 80%, w 9 roku poksy 84%, w 10 roku poksy 88%, od 11 do 19 roku poksy 99,5%, od 20 roku poksy 100%. Sąd podkreśkł, iż pozwany zaproponował powodowi zawarcie aneksu do umowy, w którym ustalono, nowe wskaźniki wykupu zgodnie z decyzją Prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów z dnia 2 kstopada 2015 roku nr (...), w której ustalono, że wartość wykupu powinna wynieść : w 1 roku poksy 75%, w 2 roku poksy 75%, w 3 roku poksy 80%, w 4 roku poksy 85%, w 5 roku poksy 88%, w 6 roku poksy 90%, w 7 roku poksy 91%, w 8 roku poksy 92%, w 9 roku poksy 93%, w 10 roku poksy 94%, od 11 do 19 roku poksy 100%. Sąd wskazał, że pozwany wypłacił powodowi wartość wykupu zgodnie z ww. decyzją, tj. zastosował 85% stawkę wykupu jako właściwą dla wypowiedzenia umowy przez powoda w 4 roku trwania umowy.

Sąd dokonując wykładni powyższych postanowień OWU miał na względzie brzmienie art.

(...) kc, a stanowiącego, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione nie wiążą go, jeżek kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżek zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Sąd stwierdził, że do stwierdzenia klauzuk za abuzywną muszą zostać spełnione cztery przesłanki: umowa musi być zawarta z konsumentem,

postanowienia tej umowy nie zostały uzgodnione z konsumentem w sposób indywidualny, a ponadto kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy co jednak nie dotyczy głównych świadczeń stron, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, a ich ciężar udowodnienia spoczywa na powodzie, czemu ten nie sprostał.

Sąd wyjaśniając pojęcie dobrych obyczajów oraz wskazując na szczególne znaczenie reguł uczciwości i rzetelności tzw. „kupieckiej”, uznał, iż zasady te, przy tworzeniu umowy ubezpieczenia na życie powinny, nie zostały naruszone. Sąd wskazał, że ubezpieczyciel powinien przygotować warunki kontraktu, tak aby rozkład ciężaru i ryzyka związanego z jego wykonywaniem umowy nie był istotnie zniekształcony na niekorzyść konsumenta, natomiast konsument ma prawo wymagać, aby konstrukcja produktu dopasowana była do jego potrzeb i wymagań, a w przypadku, gdy tak nie jest, będzie mógł ją wypowiedzieć bez ponoszenia z tego tytułu sankcji finansowych.

W dalszej części Sąd zwrócił uwagę, że o kwestii dopuszczalności zastosowania przez pozwanego powyższych postanowień OWU przesądził Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzji z dnia 2 listopada 2015 roku nr (...). Sąd podkreślił przy tym, że umowa zawarta przez powoda z pozwanym miała charakter długoterminowy, a z tytułu jej zawarcia pozwany poniósł określone koszty. Nadto pozwany w § 28 OWU dokładnie wyjaśnił, że w wartości wykupu są uwzględnione koszty zawarcia i wykonania umowy oraz marża i że jest to rozłożone w czasie., natomiast w § 30 ust.1-5 OWU określono zasady wykupu. W ocenie Sądu zapisy OWU nie są abuzywne. Pozwany zawarł z powodem umowę licząc na jej trwanie przez kilkanaście-kilkadziesiąt lat i nie wymagał zrekompensowania mu tych kosztów w dniu zawarcia umowy, lecz rozłożył zrekompensowanie tych kosztów w czasie. Prezes UOKiK takiego rozwiązania nie zakwestionował, a jedynie nakazał ograniczyć kwoty w wyniku zastosowania wskaźnika wykupu zgodnie ze wskazaną w decyzji tabelą wskaźnika wykupu. Powód wypowiedział umowę w 4 roku trwania umowy. Zgodnie z ww. decyzją w sprawach związanych z ubezpieczeniem na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym w 4 roku trwania umowy wartość wykupu powinna wynosić 85% wartości rachunku, co w ocenie Prezesa UOKiK, nie świadczy o abuzywności tego postanowienia umownego. Sąd wskazał, że pozwany dostosował umowę zawartą z powodem do zaleceń wskazanych w w/w decyzji, gdyż na skutek wypowiedzenia umowy przez powoda, przedłożył mu aneks, w którym dostosował wartość wykupu do decyzji Prezesa UOKiK ustalając wskaźnik wykupu na 85%, a następnie zgodnie z tym wypłacił powodowi kwotę 7.193,02 zł, jako 85% wartości rachunku podstawowego, który wynosił 8.459,02 zł. Z tych względów Sąd uznał, że Prezes UOKiK określił adekwatny wskaźnik wykupu biorąc pod uwagę interesy obu stron umowy, w tym poniesione koszty przez pozwanego.

Pozwany przedłożył także zestawienie operacji dokonanych na koncie powoda, w których dokładnie wskazano, jakiego typu operacje były dokonywane, w jaki sposób na poszczególne fundusze kapitałowe została podzielona składka podstawkowa, jaka jest wartość transakcji, liczba i cena jednostki, a także rodzaj opłat pobieranych przez pozwanego typu opłata za ryzyko, opłata administracyjna, opłata za zarządzanie, opłata za przewalutowanie. Powód w żaden sposób nie podważył tych wyliczeń pozwanego ani nie wskazał, które wyliczenia były niezasadne lub błędne.

Nie została tym samym spełniona jedna z koniecznych przesłanek art. 385 ¹ k.c., gdyż zakwestionowane postanowienia OWU w zw. z dokonanymi zmianami w Tabeli Opłat i limitów na mocy aneksu do umowy z dnia 27.06.2016r. nie kształtowały praw i obowiązków powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani w sposób rażący nie naruszały jego interesów, gdyż po wypowiedzeniu przez powoda umowy rozliczono go według postanowień OWU i Tabeli Opłat i Limitów, które nie były abuzywne.

W związku z powyższym na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd oddalił powództwo.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi powoda, jako przegrywającego proces. Pozwany poniósł następujące koszty: 17 zł tytułem opłaty

skarbowej oraz 900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych Dz.U.2015.1804 ze . zm.)

Apelację od tego orzeczenia wniósł powód zaskarżając wyrok w całości.

Zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, co mogło mieć wpływ na treść wydanego wyroku, tj:

a)  art. 12 ust. 1 pkt. 4 w zw. z art. 4 ust. 1. 2 i 5. art 5 i 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez ich niezastosowanie i niestwierdzenie nieważności zawartej pomiędzy stronami umowy z powodu wprowadzenia powoda w błąd pomimo złożonych przez powoda zeznań zgodnie z którymi powód został: aa) zapewniony o tym, że zawarta przez niego umowa to bezpieczna inwestycja, a w przypadku wypłaty środków przed upływem 10 lat od zawarcia umowy, powodowi zostanie zwrócona co najmniej zainwestowana kwota oraz bb) przez przedstawiciela pozwanego zapewniony o tym, inwestycja nie wiąże się dla niego z żadnym ryzykiem inwestycyjnym.

b)  art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. poprzez ich niezastosowanie i niestwierdzenie nieważności zawartej pomiędzy stronami umowy z uwagi na sprzeczność z naturą (właściwością) stosunku zobowiązaniowego, a także z zasadami współżycia społecznego podczas gdy z zeznań powoda wynika, że przed zawarciem umowy nie dostała od przedstawiciela żadnych dokumentów, a przede wszystkim OWU

c)  art. 4 i 5 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy zachowanie pozwanego należało uznać za nieuczciwą praktykę rynkową bowiem było sprzeczne z dobrymi obyczajami, zniekształcało zachowanie rynkowe powoda będącego przeciętnym konsumentem przed zawarciem umowy, a także było działaniem wprowadzającym w błąd. które spowodowało podjęcie przez powoda decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął

d)  art. 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy zachowanie pozwanego należało uznać na nieuczciwą praktykę rynkową polegającą na zaniechaniu wprowadzającym w błąd. bowiem pozwany pominął istotne informacje potrzebne powodowi będącemu przeciętnym konsumentem do podjęcia decyzji dotyczącej umowy, przede wszystkim w zakresie niepoinformowania powoda o sposobie wyceny wartości jednostki, a także o tym że może on utracić nie tylko wypracowany zysk ale także zainwestowane środki i tym samym zachowanie pozwanego spowodowało podjęcie przez powoda decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął

e)  art. 12 ust. 1 pkt. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez jego niezastosowanie i uznanie że w/w przepis jako proceduralny nie może być samodzielną podstawą do stwierdzenia nieważności umowy

f)  art. 13 ust. 4 pkt. 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej z 22.05.2003r., Dz. U. 2003 Nr 124 poz. 1151 z późniejszymi zmianami poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy powód wbrew brzmieniu w/w przepisu nie została poinformowana o sposobie wyceny wartości jednostek ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego art. 58 k.c. w zw. z art. 69. 74b i 75 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi poprzez ich niezastosowanie i niestwierdzenie nieważności zawartej pomiędzy stronami umowy, która miała na celu obejście prawa, a to ustaw} ⁷ o obrocie instrumentami finansowymi;

g)  art. 353' k.c. w zw. z art. 58 k.c. poprzez ich niezastosowanie i niestwierdzenie nieważności zawartej pomiędzy stronami umowy z uwagi na sprzeczność z naturą

(właściwością) stosunku zobowiązaniowego, a także z zasadami współżycia społecznego

h)  art. 385 ¹ § 1 i 385" k.c. poprzez ich niezastosowanie i niestwierdzenie abuzywności zapisów dotyczących ukrytej opłaty likwidacyjnej w umowie zawartej pomiędzy powodem, a pozwanym

i)  art. 385' kc i art. 6 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że to na powodzie ciążył obowiązek wykazania abuzywności zapisów umownych dotyczących ukrytej opłaty likwidacyjnej, podczas gdy Sąd jest upoważniony i zobowiązany do oceny abuzywności postanowienia umowy z urzędu

Zarzucił również obrazę przepisów prawa procesowego, co mogło mieć wpływ na treść wydanego wyroku, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodu i uznanie, że:

a)  pozwany nie wprowadził powoda w błąd, podczas gdy z zeznań powoda wynika, że stosowane przez pozwanego praktyki rynkowe należało uznać za wprowadzające w błąd. przede wszystkim z uwagi na fakt, że powód został zapewniony o tym, że zawarta przez niego umowa to bezpieczna inwestycja, a w przypadku wypłaty środków przed upływem 10 lat od zawarcia umowy, powodowi zostanie zwrócona co najmniej zainwestowana kwota

b)  pozwany nie wprowadził powoda w błąd, podczas gdy z zeznań powoda wynika, że stosowane przez pozwanego praktyki rynkowe należało uznać za wprowadzające w błąd, przede wszystkim z uwagi na fakt. że powód został przez przedstawiciela pozwanego zapewniony o tym. inwestycja nie wiąże się dla niego z żadnym ryzykiem inwestycyjnym

c)  umowa zawarta z pozwanym jest ważna, pomimo tego, że powód przed podpisaniem umowy nie otrzymał OWU

d)  zapisy dotyczące ukrytej opłaty likwidacyjnej nie są abuzywne, bowiem oczywistym jest. że pozwany powinien móc zrekompensować poniesione koszty, które w przypadku dokonania wypowiedzenia umowy długoterminowej w pierwszych latach trwania umowy mogłyby przekroczyć zysk pozwanego

Na tych podstawach wniósł o zmianę wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda (...),97zl wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25.02.2017r. do dnia zapłaty ⁷ w związku z nieważnością umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym zawartej w dniu 28.11.2012r. pomiędzy powodem a pozwanym, na podstawie OWU na Z. z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką podstawową opłacaną regularnie .. (...)“ o oznaczeniu (...)/11/07/01 potwierdzoną polisą nr (...) z uwagi na okoliczność, iż zawarcie umowy miało na celu obejście prawa (art.58 kc). a to ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz ustawy o funduszach inwestycyjnych a także ukształtowanie zobowiązania Ubezpieczyciela sprzecznie z właściwością (naturą) stosunku zobowiązaniowego (art. 353 ¹ k.c.) lub zasadzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty (...).97zl wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25.02.2017r. do dnia zapłaty ⁷ i unieważnienie w/w umowy z uwagi na stosowanie przez pozwanego nieuczciwych praktyk rynkowych poprzez wprowadzenie powoda w błąd. w myśl art. 12 w zvv. z art.4 ust.l i 2. art.5 i 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym ewentualnie uznanie za bezskuteczne postanowień Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (OWU) na Z. z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką podstawową opłacaną regularnie .. (...)“ o oznaczeniu (...)/11/07/01, tj. § 28. § 30 ust. 2- 5 OWU oraz ust. 14 tabeli opłat i limitów, jako niedozwolonych, gdyż zapisy te stanowią w rzeczywistości ukrytą opłatę likwidacyjną i zarówno warunki jej pobierania, jak i jej wysokość nie były uzgodnione indywidualnie z powodem i nie wiążą go. ponieważ kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy, i w związku tym zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty (...).49 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25.02.2017r. do dnia zapłaty.

Na tych podstawach wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów sądowych za postępowanie przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w podwójnej wysokości.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne nie były co do zasady kwestionowane.

Apelacja zarzuciła co prawda naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., jednakże analiza tego zarzutu prowadzi do wniosku, że skarżący zarzuca niewłaściwą ocenę prawną okoliczności co do, zarówno ważności umowy przedmiotowej umowy jak i braku abuzywności we wskazanych przez powoda postanowieniach umownych.

Odnosząc się do pierwszej kwestii, Sąd Okręgowy w pełni podziela, szczegółową analizę postanowień umownych w kontekście nieważności umowy. W szczególności nie było podstaw do stwierdzenia nieważności tej umowy z uwagi na sprzeczność z naturą (właściwością) stosunku zobowiązaniowego albowiem treść wiążącego strony stosunku umownego ma charakter nieco bardziej złożony. Nie ulega wątpliwości, że zawarta umowa, co do zasady miała charakter długoterminowy i właśnie w tej długoterminowej pespektywie zostały określone prawa i obowiązki każdej ze stron. W szczególności zwrócić należy uwagę, że powód złożył oświadczenia, iż OWU jak i postanowienie umowne są mu znane, zrozumiał je oraz je akceptuje.

Oceniając natomiast postanowienie umowne, w szczególności w ⁷ kontekście przepisów ustawy- o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, nie sposób również uznać, aby skonstruowana przez pozwanego umowa naruszała obowiązki wynikające z tej ustaw}’.

Odmiennie natomiast należało ocenić naruszenie dobrych obyczajów przez postanowienia umowne.

W świetle materiału sprawy oraz brzmienia art. 385 ¹ § 4 k.c. to pozwaną a nie powoda obciążał ciężar udowodnienia, że postanowienia OWU dotyczące opłat likwidacyjnych zostały z powodem indywidualnie uzgodnione. Pozwana nie przedstawiła na tę okoliczność dowodu. Potwierdzenie zapoznania się przez powoda z ogólnymi warunkami ubezpieczenia nie świadczy o indywidualnym uzgadnianiu z nim tych postanowień.

Sąd skupiając się na poniesionych przez pozwaną kosztów nie zauważył, że sposób konieczności ich poniesienia oraz przeznaczenia opłaty likwidacyjnej na pokrycie kosztów w takiej wysokości nie była przytoczona w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Nadmienić przy tym należy, odnosząc się do charakteru umowy łączącej strony, że wymieniona w niej suma ubezpieczenia była nadzwyczaj niska (lOOzł, co wynika z polisy k. 16), a zatem ryzyko ubezpieczeniowe pozwanej było w przypadku tej umowy minimalne, zaś przeważającym elementem zawartej przez strony umowy był jej charakter inwestycyjny. Także ta okoliczność winna być uwzględniana przy ocenie łączącej strony umowy.

Wskazanie dokładne wysokości opłaty likwidacyjnej w treści ogólnych warunków oraz okoliczności jej pobierania nie jest wystarczające dla uznania, że nie jest to postanowienie niedozwolone w rozumieniu art. 385'§1 k.c.

Zgodnie z tym przepisem, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Oceniane postanowienie umowne nie zostało indywidualnie uzgodnione z powodem, co już wskazano. Nie stanowi ono głównego świadczenia strony, bowiem nie można przyjąć, aby umowa została zawarta celem jej przedterminowego rozwiązania i pobrania przez pozwaną od powoda opłaty likwidacyjnej. Niewątpliwie zatem przewidziana w ogólnych warunkach ubezpieczenia oplata likwidacyjna miała zgodnie z wolą pozwanej zastosowanie w sytuacji nie stanowiącej celu umowy i nieoczekiwanej przez jej strony przy zawieraniu umowy.

Powyższe prowadzi do wniosku, że jednoznacznie postanowienie umowy o opłacie likwidacyjnej może podlegać ocenie w kontekście art. 385 ¹ § 1 k.c. — a to czy stanowi niedozwoloną klauzulę umowną.

Ustawodawca nałożył na ubezpieczyciela szereg obowiązków o charakterze informacyjnym, jakie winien ona realizować przy zawieraniu umowy ubezpieczenia, w tym umowy ubezpieczenia z funduszem kapitałowym. Zgodnie z art. 13 ust.4 pkt 5 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151, z późn. zm.) pozwanej było określenie w umowie zasad ustalania wysokości kosztów oraz wszelkich innych obciążeń potrącanych ze składek ubezpieczeniowych lub z ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego.

Skoro zatem w umowie pomiędzy stronami nie wskazano, że opłata likwidacyjna ma pokrywać ponoszone koszty, jednocześnie nie określając podstaw jej wyliczenia oraz nie określając bliżej jej charakteru, pozwana nie może w toku niniejszej sprawy opierać swego stanowiska na twierdzeniach, że opłata ta miała pokrywać koszty związane z umową. Takie wykazywanie jest bowiem spóźnione, a w świetle obowiązku wskazanego w art. 13 ust.4 pkt 5 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej pozostaje w sprzeczności z treścią zawartej przez strony umowy.

Umowa stron nie określała charakteru opłaty likwidacyjnej jako stanowiącej pokrycie kosztów i nie wymieniała tychże kosztów. Zatem powód jako konsument nie miał możliwości dokonania realnej oceny warunków umowy w tej części wobec braku odpowiednich postanowień przedstawionych mu ogólnych warunków ubezpieczenia.

W tych okolicznościach należy traktować zawarte w OWU postanowienie o opłacie likwidacyjnej jako sankcję za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Takie jej rozumienie, przy uwzględnieniu stosunku wysokości tej opłaty do świadczeń powoda uznać należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Podobną ocenę takiego postanowienia umownego zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 grudnia 2013r., I CSK 149/13. Wskazał on także na istotne znaczenie obowiązku

informacyjnego ubezpieczyciela, na symboliczny charakter ochrony ubezpieczeniowej

w ocenianej umowie, co zaistniało także w niniejszej sprawie. Także w ocenianych przez Sąd Najwyższy w tamtej sprawie ogólnych warunkach ubezpieczenia brak było postanowień

wskazujących, że oplata likwidacyjna służy pokryciu znacznych kosztów ponoszonych przez ubezpieczyciela w związku z zawarciem umowy. Sąd Najwyższy ocenił także, że wykazywanie tychże kosztów ex post w ramach toczącego się już postępowania sądowego jest

niewystarczające. Sąd Najwyższy wskazał, że "rażące naruszenie interesów konsumenta" w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast "działanie wbrew dobrym obyczajom" w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Obie wskazane w tym przepisie formuły prawne służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005r., I CK 832/04,). Wskazał ponadto, że postanowienie umowne dotyczące pobrania opłaty likwidacyjnej w ocenianej przez niego sprawie nakłada na konsumenta obowiązek poniesienia - w razie wypowiedzenia umowy przed upływem 10 lat - opłaty likwidacyjnej pochłaniającej wszystkie środki zgromadzone na jego rachunku podstawowym, jeśli wypowiedzenie umowy następuje w ciągu dwóch pierwszych lat trwania umowy oraz znaczną ich część w następnych latach i to bez względu na wysokość uiszczanej przez konsumenta składki oraz bez względu na wartość zgromadzonych na rachunku środków. Sąd Najwyższy podzielił pogląd, że przejęcie przez ubezpieczyciela całości lub znacznej części tych środków w oderwaniu od rozmiaru uiszczonych przez ubezpieczającego składek rażąco narusza interes konsumenta, a ponadto jest wyrazem nierówności stron tego stosunku zobowiązaniowego, gdyż kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Wbrew ocenie Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy zauważa, że w zawartej przez strony umowie postanowienie o opłacie likwidacyjnej zostało ukształtowane analogicznie do sprawy rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy w przytoczonej uchwale, jakkolwiek szczegółowe postanowienie umowne dotyczące wysokości składki miesięcznej powoda są oczywiście w niniejszej sprawie inne, to nie zmienia to oceny konstrukcji postanowienia o opłacie likwidacyjnej.

Podzielając przytoczony wywód prawny dokonany przez Sąd Najwyższy Sąd Okręgowy uznaje, że postanowienie umowne OWU zawartej pomiędzy stronami umowy ma charakter klauzuli abuzywnej (niedozwolonego postanowienia umownego). Jako takie, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienie takie nie wiąże konsumenta. Przepisy prawa nie przewidują wprowadzenia w miejsce niewiążącego z tej przyczyny postanowienia umownego innego postanowienia, stąd brak podstaw do uznania zasadności potrącenia z należności powoda innej, np. niższej kwoty z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy ubezpieczenia (zaproponowanej w aneksie do umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym potwierdzonej polisą nr

(...)).

Odnosząc się do argumentacji Sądu Rejonowego oraz pozwanej co do odpłatności zawartej przez strony umowy podnieść należy, że poza możliwością dysponowania składkami wpłaconymi przez powoda przy znikomym ryzyku ubezpieczeniowym (z uwagi na niską wysokość sumy ubezpieczenia), z treści OWU oraz przedstawionego na k. 23-25 wyliczenia wynika pobranie przez pozwaną w czasie trwania umowy szeregu opłat (opłata za zarządzanie, oplata za administracyjna opłata za ryzyko, opłata operacyjna, opłata od wykupu). Sposób rozliczenia z pośrednikiem ubezpieczeniowym nie został wskazany w umowie stron, pozostawał zatem całkowicie poza postanowieniami zawartej przez strony umowy i poza wolą powoda, którą obejmować on mógł jedynie postanowienia umowne.

Z pisma pozwanej z dnia 27 czerwca 2016r. wynika, że wyliczona przez pozwaną wartość podstawowa wynosi 8.459,02 zł a wartość dodatkowa 5,49 zł. W piśmie tym nadto wskazano, że kwota potrąceń wyniosła 1.271,49 zł, natomiast powodowi wypłacono kwotę 7.193,02 zł. Skoro powodowi wypłacono dotychczas 7.193,02 zł to przy uwzględnieniu, że postanowienie umowne o możliwości potrącenia opłaty likwidacyjnej nie wiąże powoda, żądaną w niniejszej sprawie kw ^rotę uznać należy za zasadną - na podstawie §29 pkt 3 OWU. Zgodnie z tym postanowieniem, towarzystwo dokonuje jednorazowej wypłaty wartości polisy w terminie 30 dni od dnia doręczenia towarzystwu wniosku i dostarczenia dokumentów o których mowa w § 29 ust. 2. Skoro pozwana wypłaciła powodowi wyliczoną przez siebie część wartości polisy w dniu 27 czerwca 2016.r, domniemywać należy, że warunki wskazane w §29 pkt 2 i 3 zostały przez powoda wykonane (art. 231 kpc). Tym samym, żądanie odsetek od dnia 25 lutego 2017r. było w pełni uzasadnione.

Z tych względów w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono o zmianie zaskarżonego wyroku, oddalając je w pozostałym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparto na art. 100 k.p.c., uznając, że powód utrzymał się ze swoim roszczeniem w 47 %, a zatem winien ponieść koszty procesu w 53 %. Do kosztów tych zaliczono opłatę w kwocie 135 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie po 900 zł, opłatę skarbową w kwocie 17 zł.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono po myśli art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. stosując rozkład tych kosztów wskazany powyżej. Do kosztów tych zaliczono opłatę od apelacji w kwocie 135 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 450 zł.