Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 20 listopada 2017 roku w sprawie z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. przeciwko S. G. o zapłatę 1220,73 złotych, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 835,36 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od kwoty 775,29 zł za okres od dnia 10 maja 2014 roku do dnia zapłaty, przy czym zakres od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty w wysokości nie większej niż odsetki maksymalne za opóźnienie i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 40,07 zł za okres od dnia 25 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 20 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w części oddalającej powództwo. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 359 § 2 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 3 ust. 2 pkt 1) ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz U z 2011 r. Nr 126, poz. 715, z późn. zm.) – poprzez błędne uznanie przez Sąd I instancji, że ustalona przez strony umowy pożyczki opłata za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania stanowi naruszenie zapisu o maksymalnych odsetkach wynikających z czynności prawnej, podczas gdy naliczenie tychże opłat nie stanowi obejścia ww. regulacji, stanowiąc wyłącznie wyraz swobody kontraktowej wyrażonej w art. 353 ¹ k.c;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 3 ust 2 pkt 1 ustawy z 2011 roku poprzez błędną wykładnię ww. przepisów, co w konsekwencji doprowadziło Sąd I instancji do błędnego przyjęcia, że strony nie mogły w granicach swobody umów postanowić o zastrzeżeniu na rzecz pożyczkobiorcy dodatkowej usługi w postaci obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania;

3. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 24 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu przez Sąd I instancji, iż działanie powoda w ramach realizowania fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania narusza dobra osobiste pozwanej, podczas gdy pozwana wyraziła dobrowolnie zgodę na realizowanie przez powoda ww. usługi, co wyłącza możliwość zastosowania ww. przepisu;

4. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie prowadzące do przyjęcia, że postanowienie umowne zastrzegające wysokość fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy (pozwanej) ma charakter niedozwolonego postanowienia umownego w rozumieniu tego przepisu, podczas gdy prawidłowa interpretacja postanowień umownych w tym zakresie prowadzi do uznania, że nie kształtują one praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani nie naruszają rażąco jego interesów, a tym samym przesłanki uznania ww. postanowienia umownego za niedozwolone nie zostały spełnione;

5. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U.2017.1132, dalej: u.z.n.k.), poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji wyciągnięcie przez Sąd I instancji negatywnych skutków procesowych, podczas gdy sposób wyliczenia prowizji oraz opłaty za usługę dodatkową obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa powoda, i brak obowiązującego przepisu prawa, który nakłada na powoda obowiązek wykazania sposobu obliczenia prowizji oraz opłaty za usługę dodatkową obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania;

6. sprzeczność Istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., które miało wpływ na treść orzeczenia przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki I doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego poprzez:

- błędne przyjęcie, że opcja obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania nie była opcją dobrowolną, podczas gdy z treści zebranego w sprawie materiału wynika wprost, iż pożyczkobiorca może dodatkowo skorzystać z ww. opcji, a brak skorzystania z ww. opcji nie niesie dla pożyczkobiorcy żadnych negatywnych skutków;

- błędne przyjęcie, że dostarczenie kwoty pożyczki pozwanemu było zjawiskiem wcześniejszym aniżeli moment wyrażenia przez pozwaną zgody na opcję dodatkową obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania, co w konsekwencji spowodowało błędne uznanie przez Sąd I Instancji, że opcja dodatkowa obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pozbawiona była przymiotu dobrowolności, podczas gdy z materiału zebranego w sprawie wynika wprost, że kwota do wypłaty pozwanej została przekazana wraz z podpisaniem przez obie strony umowy pożyczki;

- błędne przyjęcie, że opłata za opcję dodatkową obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pełni w przedmiotowej umowie pożyczki tą samą funkcję, co odsetki kapitałowe, podczas opłata ta stanowiła pokrycie kosztów świadczenia na rzecz pozwanej fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania;

- błędne przyjęcie, że fakultatywna usługa obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania stanowiła mechanizm przymuszania pozwanej do spłaty zobowiązania, co doprowadziło Sąd I instancji do błędnego uznania, że świadczenie fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania jest de facto bezprawnym działaniem powoda, i że pozwana z tytułu świadczenia na jej rzecz ww. usługi nie odnosiła żadnych korzyści;

- błędne przyjęcie, że fakultatywna usługa obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania naruszała w sposób bezprawny sferę prywatności pozwanej jak również jej ognisko domowe, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału wynika w sposób jednoznaczny, iż pozwana wyraziła zgodę na fakultatywną usługę obsługi pożyczki zamieszkania, tym samym godziła się na wizyty przedstawiciela powoda celem realizowania ww. usługi, i tym samym otrzymywała ekwiwalent świadczenia;

W konkluzji wskazanych zarzutów powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 1220,73 zł oraz kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych ewentualnie o: uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym i z tego względu zgodnie z przepisem art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku tego sądu powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia i w konsekwencji przyjmuje za swoje, uznając za zbędne powielanie ich w treści uzasadnienia.

Poza niewątpliwie trafnymi argumentami zawartymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku należy wskazać, że powód nie wykazał w zakresie dochodzonej kwoty 385,37 zł tytułem skorzystania przez pozwaną z opcji obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania, aby w ogóle doszło do jakiejkolwiek wizyty przedstawiciela powoda u pozwanej w celu odbioru należności ratalnych w miejscu zamieszkania pozwanej. Natomiast niewątpliwie opłata ta, jako wygórowana rażąco narusza interes konsumenta, a zatem postanowienia umowy w tym zakresie są nieważne. Sąd Okręgowy przyjętą przez Sąd I instancji ocenę w całości podziela. O ile Sąd Okręgowy nie neguje, iż usługa polegająca na odbiorze pożyczki w domu, która polega m.in. na wykonaniu konkretnych czynności przez przedstawicieli przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy wiąże się z określonymi kosztami z tym związanymi, to powód w żadnym zakresie nie udowodnił, by czynności te były podejmowane w stosunku do pozwanej.

Opłata ta została przewidziana w § 2 ust. 1 umowy pożyczki i wskazana ryczałtowo na kwotę 385,37 zł. Jednakże opłata ta nie może być pobierana za okres po rozwiązaniu umowy pożyczki i nie może być niezależna – tak jak w przedmiotowej sprawie – od ilości rzeczywiście przeprowadzonych w miejscu zamieszkania konsumenta wizyt związanych z wypłaceniem lub spłatą rat pożyczki. W przedmiotowej umowie już w momencie jej przedstawienia do podpisu konsumentowi we wzorcu umowy zamieszczono postanowienia dotyczące wysokości należnej z tego tytułu opłaty, nie dając mu w tym zakresie możliwości swobodnego podjęcia decyzji. Podkreślenia wymaga przy tym, że przy ustaleniu wysokości opłaty nie uwzględniono ani kwoty udzielonej pożyczki, ani ilości wizyt, które mają być przeprowadzone w związku z jej obsługą w miejscu zamieszkania konsumenta. W ocenie Sądu Okręgowego, postanowienie umowne o takiej treści jest niezgodne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes konsumenta, który nie ma żadnego wpływu na wysokości wskazanego kosztu dodatkowego pożyczki i na obciążenie go tego typu opłatą, postanowienia te naruszają zasadę ekwiwalentności świadczeń. Nie można nie zauważyć również, że wysokość naliczonej opłaty z tego tytułu budzi poważne zastrzeżenia.

Okoliczność, iż pozwana w toku postępowania nie zaprzeczyła twierdzeniom powoda w tym zakresie nie zwalniało powoda z obowiązku przytoczenia okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) i wskazania na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Wskazać bowiem należy, iż sytuacji, gdy powód dochodzi konkretnego roszczenia, to na nim przede wszystkim, w myśl art. 6 k.c., spoczywa ciężar udowodnienia zarówno faktu, iż dana wierzytelność rzeczywiście mu przysługuje, jak i wysokości tej wierzytelności. Dopiero zatem w razie przedstawienia przez stronę powodową konkretnych dowodów na okoliczność istnienia i wysokości wierzytelności, pozwana powinna przedstawić własne dowody w celu obalenia twierdzeń powoda. Wówczas bowiem konkretyzuje się w stosunku do pozwanego ciężar dowodowy wynikający treści art. 6 k.c., którego procesowym odpowiednikiem jest art. 232 k.p.c. Tym samym powód już w pozwie powinien przedstawić dowody wskazujące na zasadność i wysokość dochodzonej należności, umożliwiając stronie pozwanej ich weryfikację i odniesienie się do nich stosownie do stanu sprawy, czego powód nie uczynił z wiadomych tylko sobie względów. W ocenie Sądu Okręgowego, brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, iż ocena materiału dowodowego stanowiła ingerencję dowodową Sądu pierwszej instancji wbrew obowiązującej zasadzie kontradyktoryjności.

W tym stanie rzeczy przesądzenie o braku udowodnienia przez powoda roszczenia w zaskarżonym zakresie czyniło wystarczającą podstawę do oddalenia powództwa w tej części, bez konieczności dokonywania oceny prawnej zawartej przez strony umowy pożyczki.

Bezzasadny był zarzut naruszenia art. 58 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że oferowanie przez powoda fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy stanowi obejście ustawy w zakresie regulującym wysokość odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 ¹ k.c.).

Wbrew stanowisku apelującego Sąd I instancji słusznie przyjął, że zastrzeżenie kwoty 385,37 zł tytułem opłaty za skorzystanie przez pozwaną z opcji obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania jest w istocie próbą obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Opłata ta zastrzeżona była w wysokości odpowiadającej prawie 43% kwoty pożyczki przekazanej pozwanej do wypłaty
( 900 złotych ), zaś taki zabieg niewątpliwie prowadzi do naruszenia interesów konsumenta. Okoliczność, iż przepisy ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 roku nie zawierają obecnie maksymalnego progu prowizji nie oznacza możliwości nieograniczonej swobody regulacji w tym zakresie, w szczególności zastrzegania ich w wysokości wygórowanej poprzez nadanie im formy opłaty za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania. Pomimo, iż w obecnym systemie prawnym brak jest ustawowo określonego limitu prowizji i opłat związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki i strony posiadają swobodę kontraktową w tym zakresie, to nie można pomijać wyznaczonych przepisem art. 353 ¹ k.c. ograniczeń w swobodnym umownym kształtowaniu treści zobowiązania, który wskazuje trzy źródła tych ograniczeń: przepisy prawne, zasady współżycia społecznego i właściwości (naturę) stosunku. Przepis ten nakazuje jednocześnie, aby poddawać badaniu nie tylko treść, ale i cel zobowiązania przy ocenie, czy strony dokonały czynności prawnej we wskazanych granicach wyznaczonych im przez zasadę swobody umów. Pozwana niewątpliwie posiadała swobodę w zakresie zawarcia umowy pożyczki z powodową spółką. Nie oznacza to jednak, że podmiot udzielający pożyczki może w sposób zupełnie dowolny kształtować prawa i obowiązki oznaczone w umowie zawartej poprzez zastosowanie gotowego wzorca umownego, powodując automatycznie niepożądanego efektu w postaci choćby narzucenia przez przedsiębiorcę – przy wykorzystaniu jego silniejszej pozycji – postanowień umownych, które nie będą korzystne dla konsumenta.

Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie jest prawidłowe i znajduje pełną akceptację Sądu Okręgowego, a szczegółowa i pogłębiona argumentacja zawarta w uzasadnieniu nie wymaga powielania jej w niniejszym uzasadnieniu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy z mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 505 ¹² § 3 k.p.c. oddalił apelację.