Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2018 roku

Sąd Okręgowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Remigiusz Chmielewski

Sędziowie: SO Leszek Wojgienica (spr.)

SO Karol Radaszkiewicz

Protokolant: st. sekr. sąd. Jolanta Jankowska

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej Beaty Ewert

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2018 roku sprawy: 1/ K. S., syna K. i M. z d. R., urodzonego (...) w M. – oskarżonego z art. 193 kk i in.; 2/ R. P., syna A. i B. z d. L., urodzonego (...) w B. – oskarżonego z art. 193 kk i in.; 3/ Z. R., syna T. i D. z d. S., urodzonego (...) w B. – oskarżonego z art. 193 kk i in., na skutek wniesionej na korzyść oskarżonych apelacji prokuratora od wyroku Sądu Rejonowego w B. z dnia 22 lutego 2018 roku, w sprawie (...)

I.  Zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

II.  Kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

VII Ka 434/18

UZASADNIENIE

1/ K. S. został oskarżony o to, że:

I.  w dniu 02.05.2015r. w msc. (...), gm. G., woj. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami wdarł się na ogrodzoną posesję oraz do domu J. M. i P. M. oraz wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca tego nie opuścił, tj. o czyn z art. 193 k.k.

II.  w dniu 02.05.2015r. w msc. D. i okolicach na pastwiskach należących do Z. R., gm. G., woj. (...), w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, kierował najpierw wobec P. M., a następnie na posesji nr (...) w msc. D. wobec J. M. i P. M. groźby karalne pozbawienia życia, uszkodzenia ciała i zniszczenia mienia, które to groźby wzbudziły w zagrożonych uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione, tj. o czyn z art. 190§1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

III.  w dniu 02.05.2015r. w msc. (...), gm. G., woj. (...), zniszczył mienie w postaci siłowników od bramy wjazdowej poprzez ich przełamanie, czym wyrządził szkodę w wysokości 4000 zł na rzecz J. M. i P. M., tj. o czyn z art. 288§1 k.k.

2/ R. P. został oskarżony o to, że:

IV.  w dniu 02.05.2015r. w msc. (...), gm. G., woj. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami wdarł się na ogrodzoną posesję oraz do domu J. M. i P. M. oraz wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca tego nie opuścił, tj. o czyn z art. 193 k.k.;

V.  w dniu 02.05.2015r. w msc. (...), gm. G., woj. (...), kierował wobec J. M. i P. M. groźby karalne pozbawienia życia, uszkodzenia ciała i zniszczenia mienia, które to groźby wzbudziły w zagrożonych uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione, tj. o czyn z art. 190§1 k.k.;

3/ Z. R. został oskarżony o to, że:

VI.  w dniu 02.05.2015r. w msc. (...), gm. G., woj. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami wdarł się na ogrodzoną posesję oraz do domu J. M. i P. M. oraz wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca tego nie opuścił, tj. o czyn z art. 193 k.k.;

VII.  w dniu 02.05.2015r. w msc. (...), gm. G., woj. (...), kierował wobec J. M. i P. M. groźby karalne pozbawienia życia, uszkodzenia ciała i zniszczenia mienia, które to groźby wzbudziły w zagrożonych uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione, tj. o czyn z art. 190§1 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z dnia 22 lutego 2018 roku, w sprawie (...):

I.  Oskarżony K. S. został uznany za winnego zarzucanych mu czynów, opisanych w punkcie I , II i III aktu oskarżenia z tym tylko ustaleniem, że uszkodzeniu uległ jeden siłownik wraz z centralą, a wartość szkody opisanej w punkcie III aktu oskarżenia wynosiła 1682 zł i za to:

a/ odnośnie czynu opisanego w punkcie I a/o na podstawie art. 193 k.k. został skazany i wymierzono mu karę 3 (trzech ) miesięcy pozbawienia wolności;

b/ odnośnie czynu opisanego w punkcie II a/o na podstawie art. 190§1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. został skazany, zaś na podstawie art. 190 §1 k.k. wymierzono mu karę 8 ( ośmiu ) miesięcy pozbawienia wolności;

c/ odnośnie czynu opisanego w punkcie III a/o na podstawie art. 288§1 k.k. został skazany i wymierzono mu karę 5 ( pięciu ) miesięcy pozbawienia wolności.

II.  Oskarżony R. P. został uznany za winnego zarzucanych mu czynów, opisanych w punkcie IV i V aktu oskarżenia i za to:

a/ odnośnie czynu opisanego w punkcie IV a/o na podstawie art. 193 k.k. został skazany i wymierzono mu karę 3 ( trzech ) miesięcy pozbawienia wolności;

b/ odnośnie czynu opisanego w punkcie V a/o na podstawie art. 190§1 k.k. został skazany i wymierzono mu karę 5 ( pięciu ) miesięcy pozbawienia wolności.

III.  Oskarżony Z. R. został uznany za winnego zarzucanych mu czynów, opisanych w punkcie VI i VII aktu oskarżenia i za to:

a/ odnośnie czynu opisanego w punkcie VI a/o na podstawie art. 193 k.k. został skazany i wymierzono mu karę 3 ( trzech ) miesięcy pozbawienia wolności;

b/ odnośnie czynu opisanego w punkcie VII a/o na podstawie art. 190§1 k.k. został skazany i wymierzono mu karę 5 ( pięciu) miesięcy pozbawienia wolności.

IV.  Na podstawie art. 85 §1 i §2 k.k. w zw. z art. 86 §1 k.k. połączono orzeczone wobec oskarżonych K. S., R. P. i Z. R. kary jednostkowe pozbawienia wolności i wymierzono im kary łączne:

- oskarżonemu K. S. 10 ( dziesięciu ) miesięcy pozbawienia wolności;

- oskarżonemu R. P. 7 ( siedmiu ) miesięcy pozbawienia wolności;

- oskarżonemu Z. R. 7 ( siedmiu ) miesięcy pozbawienia wolności.

V.  Na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70§ 1 k.k. wykonanie orzeczonych wobec oskarżonych K. S., R. P. i Z. R. kar pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na okres próby 2 (dwóch) lat;

VI.  Na podstawie art. 72 § 1 pkt 2, pkt 7a, pkt 8 k.k. i art. 72§1a k.k. orzeczono wobec oskarżonych K. S., R. P. i Z. R. obowiązki:

- przeproszenia na piśmie pokrzywdzonych za pośrednictwem sądu w terminie jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się wyroku;

- powstrzymania się od zbliżania się na odległość poniżej 50 m do pokrzywdzonych J. M. i P. M. oraz przebywania w pobliżu ich posesji w odległości poniżej 5 m;

VII.  Na podstawie art. 46§1 k.k. orzeczono od oskarżonego K. S. na rzecz każdego z pokrzywdzonych J. M. i P. M. kwotę po 3000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zaś od oskarżonych R. P. i Z. R. na rzecz każdego z pokrzywdzonych J. M. i P. M. kwotę po 1000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz od oskarżonego K. S. dodatkowo kwotę 1682 zł na ich rzecz tytułem naprawienia szkody;

VIII.  Na podstawie art. 627 k.p.k. zasądzono od oskarżonych K. S., R. P. i Z. R. na rzecz oskarżycielki posiłkowej J. M. po 1/3 części kwoty 4600 zł tytułem zwrotu poniesionych przez nią wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika z wyboru oraz na rzecz oskarżyciela posiłkowego P. M. po 1/3 części kwoty 4600 zł tytułem zwrotu poniesionych przez niego wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika z wyboru;

IX.  Na podstawie art. 624§1 k.p.k. i art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych ( tekst jednolity – Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 z późn. zm. ) zwolniono oskarżonych K. S., R. P. i Z. R. od zapłaty Skarbowi Państwa wydatków sądowych, ale wymierzono każdemu z nich opłatę sądową w kwocie po 180 zł.

Apelację od tego wyroku wniósł prokurator, który na podstawie art. 425 kpk i art. 444 kpk zaskarżył go w całości na korzyść oskarżonych K. S., R. P. i Z. R., na podstawie art. 438 pkt 1 k.p.k. i art. 427 § 2 kpk zarzucając obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 4 § 1 kk poprzez uznanie, że aktualnie obowiązująca ustawa karna jest względniejsza dla oskarżonych w sytuacji, gdy całościowa ocena konkurujących ustaw wskazuje, iż w konkretnym przypadku ustawa obowiązująca w chwili popełnienia czynów zarzucanych jest względniejsza, albowiem nie przewidywała obligatoryjnego nałożenia obowiązków probacyjnych stypizowanych w art. 72 kk w przypadku orzeczenia środka probacyjnego w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, a nadto przepisy ustawy dające możliwość lub nakładające obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia na podstawie art. 46 § 1 kk nie przewidywały odesłania do przepisów prawa cywilnego.

Podnosząc tak sformułowany zarzut autor apelacji złożył wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie, iż w przedmiotowej sprawie względniejsza dla K. S., R. P. i Z. R. jest ustawa kodeks karny w brzmieniu obowiązującym w dniu popełnienia zarzucanych im czynów, czyli sprzed nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 20 lutego 2015 roku, i w konsekwencji uzupełnienie podstawy prawnej skazania oraz wymierzonych kar i środków probacyjnych oraz karnych w pkt I-VII o przepis art. 4 § 1 kk.

Skarżący nie zgodził się z poglądem wyrażonym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że in concreto, mimo zmiany na niekorzyść oskarżonych warunków skorzystania z warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz środków karnych – nawiązki zamiast zadośćuczynienia za doznana krzywdę, rozstrzygnięcie nie różni się niczym od tego, które wydane byłoby według stanu prawnego sprzed 1 lipca 2015 roku, a w konsekwencji przepis art. 4 § 1 kk nie powinien być zastosowany. Wyraził pogląd, że skoro Kodeks karny nie przewidywał do 1 lipca 2015 roku obligatoryjnego nałożenia obowiązków probacyjnych stypizowanych w art. 72 kk w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, to należało oprzeć orzeczenie w tym zakresie o przepisy ustawy obowiązującej w dacie czynów, albowiem w tej ustawie nakładanie takich obowiązków było fakultatywne. Skoro natomiast sąd nie wyjaśnił, czy orzekłby te obowiązki stosując przepisy nieobowiązujące w dacie wyrokowania przeto należy uznać, że orzeczono rzeczone obowiązki właśnie z uwagi na ich obligatoryjny charakter. Odnosząc się do kwestii dotyczącej orzeczonych nawiązek autor apelacji powołał się natomiast na judykat SA w Katowicach z dnia 7 września 2016 roku, w sprawie II A Ka 203/16, na jego podstawie uznając, że względniejsza dla oskarżonych była treść przepisu art. 46 § 1 kk sprzed nowelizacji, a więc ta z daty czynów, albowiem przepis „stary” nie przewidywał odniesienia do przepisów prawa cywilnego i nastąpiło przeniesienie „obowiązku naprawienia szkody z kategorii środków karnych do środków kompensacyjnych, wyłączonych spod działania zasad wymiaru kary określonych w art. 53-56 kk. Autor apelacji nie kwestionował równocześnie wymiaru kwotowego orzeczonych środków kompensacyjnych, uznając je za „słuszne”, również z punktu widzenia ich zróżnicowania.

Sąd odwoławczy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Skarżący nie kwestionował wynikającej z uzasadnienia zaskarżonego wyroku argumentacji, operującej konkretnością oceny, jako warunku stosowania reguł prawa intertemporalnego. Sąd pierwszej instancji jak najbardziej zasadnie stwierdził, że przeprowadzenie takiej analizy in abstracto jest w zasadzie niemożliwe, jakkolwiek może się wydawać, że względniejsza była ustawa obowiązująca w dacie czynów. In concreto natomiast nie dostrzegł żadnych różnic uznając, że w procesie stosowania prawa na podstawie przepisów nieobowiązujących oraz tych obowiązujących w dacie wyrokowania ostateczny kształt orzeczenia byłby taki sam, a więc suma dolegliwości byłaby również taka sama. Z poglądem wyrażonym przez sąd a quo nie sposób się nie zgodzić.

Analizując zarzuty środka odwoławczego należy dojść do oczywistego wniosku, że również prokurator uznał za celowe orzeczenie wobec oskarżonych obowiązków związanych z probacją. Wszak nie pojawił się w apelacji zarzut, że suma tych dolegliwości jest nie do zaakceptowania. Skoro zatem prokurator zgodził się z zaskarżonym orzeczeniem w zakresie, w jakim wynikają z niego nałożone na oskarżonych obowiązki, a można było je orzec tak według „starej”, jak też według „nowej” ustawy, przeto ich obligatoryjny, czy też fakultatywny charakter nie powoduje zróżnicowania odpowiedzialności karnej. Co innego, gdyby skarżący starał się skutecznie wykazać, że z obowiązków nałożonych w związku z probacją należałoby zrezygnować. Nic takiego z apelacji tymczasem nie wynika.

Podobnie należy ocenić orzeczenie o zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę oraz obowiązku naprawienia szkody. W istocie, w nowym stanie prawnym obowiązek naprawienia szkody nie jest już środkiem karnym, ale kompensacyjnym, nadto – w procesie orzekania stosuje się przepisy prawa cywilnego. Tyle, że - jak celnie podkreśla się w literaturze - „nie można przeceniać przy ocenie charakteru tego środka, że orzekając go stosuje się przepisy prawa cywilnego. Na tle dotychczasowego usytuowania tego środka też przyjmowano, że stosuje się te przepisy („Zagadnienia teorii i nauczania prawa karnego …. Księga jubileuszowa prof. M. Szewczyk. Pod redakcją W. Górowskiego, P. Kardasa, T. Sroki, W. Wróbla; Warszawa 2013 str. 229). W piśmiennictwie słusznie podkreśla się, że zamieszczenie art. 46 k.k. w rozdziale Va niewiele zmienia, gdyż obowiązek naprawienia szkody dalej pozostaje środkiem o charakterze mieszanym, z tym, że akcenty zostały przesunięte w kierunku elementów cywilistycznych” (Komentarz do KK; R Stefański 2018; Wydawnictwo Legalis). Za prawidłowością takiej oceny przemawia choćby treść przepisu art. 46 § 1 kk sprzed nowelizacji, która weszła w życie 1 lipca 2015 roku. Wynika bowiem z niego, że ustawodawca natenczas zakazał stosowania przepisów prawa cywilnego o możliwości zasądzenia renty. Wyłączenie takie dowodzi, że przyjęto za zasadę stosowanie innych przepisów prawa cywilnego. Potwierdza taki pogląd choćby wyrok SN z dnia 10 sierpnia 2017 roku, w sprawie II CSK 844/16 (Biuletyn SN 2017/11; OSNC 2018/5/53), wedle tezy którego „obowiązek wynikający z art. 46 kk w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015 roku nie był wyłącznie obowiązkiem prawnokarnym, takim jak np. obowiązek zapłaty grzywien i kar pieniężnych, lecz miał cywilnoprawny charakter. Obowiązki majątkowe mające – mimo braku wyraźnego wskazania normatywnego – charakter cywilnoprawny należą do spadku – art. 922 § 1 kc”. Orzeczone przez sąd a quo środki kompensacyjne, z punktu widzenia ich charakteru oraz wysokości można było orzec tak w starym, jak też nowym stanie prawnym. Nie dość na tym, nie różnicuje ich również płaszczyzna prawa cywilnego. Widać z powyższego, że nie było żadnych powodów by stosować przepis art. 4 § 1 kk i w zakresie nałożonych obowiązków, jak też środka kompensacyjnego orzeczenie oprzeć o przepisy ustawy obowiązującej w dacie czynów. Z tego właśnie powodu zaskarżony wyrok utrzymano w mocy (art. 437 § 1 kpk w zw. z art. 438 pkt 1 kpk), kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciążając Skarb Państwa (art. 636 § 1 kpk).