Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SA Sławomir Bagiński

Protokolant: Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 maja 2018 r. w B.

sprawy z odwołania K. K.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o odsetki i wyrównanie renty socjalnej

na skutek apelacji wnioskodawcy K. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 6 grudnia 2017 r. sygn. akt III U 810/17

I. oddala apelację.

II. wniosek o wypłatę renty socjalnej za okres od 1 czerwca 2010r. do 31 stycznia 2014r. przekazuje Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ((...) w O.) celem rozpoznania.

III.przyznaje adwokatowi T. W. wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 147,60 (sto czterdzieści siedem 60/100) złotych, w tym należny podatek od towarów i usług ze Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Ostrołęce).

SSA Bożena Szponar - Jarocka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Sławomir Bagiński

Sygn. akt III AUa 195/18

UZASADNIENIE

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia 20 lipca 2017 r. ponownie ustalił K. K. wysokość renty rodzinnej rolniczej w zbiegu z rentą socjalną. Tą samą decyzją wypłacono mu rentę socjalną należną za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. w kwocie 21.787,41 zł. Kwotę tę w dniu 1 sierpnia 2017 r. przesłano na rachunek bankowy odwołującego, ale nie wypłacono od niej odsetek ustawowych z tytułu nieterminowego wypłacenia świadczenia.

W odwołaniu od tej decyzji K. K. wskazał, że otrzymywał rolniczą rentę rodzinną po ojcu, a decyzją ZUS z dnia 20 kwietnia 2010 r. przyznano mu również rentę socjalną od dnia 1 czerwca 2010 r. Zdaniem odwołującego decyzja ZUS powinna zostać przesłana do KRUS w celu dokonania zbiegu świadczeń i przyznania jednej renty. Tymczasem była mu wypłacana jedynie renta rodzinna. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zaskarżoną decyzją wypłacił mu kwotę zaległej renty socjalnej, jednakże bez odsetek za zwłokę.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o jego oddalenie. Wskazał, że nie ma podstaw do przyznania odsetek za zwłokę, gdyż w art. 15 ust. 2 Ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej nie zostały powołane przepisy art. 85 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dlatego od wypłaconej renty socjalnej nie można ustalać odsetek. W konsekwencji decyzją z dnia 20 lipca 2017 r. odwołującemu wypłacono rentę socjalną należną za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. w kwocie 21.787,41 zł bez odsetek.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 6 grudnia 2017 r. zmienił zaskarżoną decyzję i od kwoty renty socjalnej wypłaconej K. K. za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. w kwocie 26.981,41 zł przyznał odwołującemu ustawowe odsetki za okres od dnia 20 lutego 2014 r. do dnia 1 sierpnia 2017 r. W pozostałym zakresie Sąd oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że K. K. jest niepełnosprawny od urodzenia i posiada na stałe ustalony stopień niepełnosprawności. Przebywa w (...)w Z.. Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Inspektoratu w P. z dnia 7 października 2003 r. przyznano mu prawo do renty socjalnej na stałe, a decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 12 kwietnia 2010 r. odwołujący nabył od dnia 21 stycznia 2010 r. prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu - S. K. i prawo do dodatku pielęgnacyjnego. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przekazał do wiadomości Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Inspektoratowi w P. decyzję przyznającą rentę rodzinną w celu dokonania oceny zbiegu świadczeń.

W dniu 20 kwietnia 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w P. wydał decyzję o zbiegu uprawnień do renty socjalnej z rentą rodzinną ustaloną przez Prezesa KRUS i wskazał, że Prezes KRUS będzie wypłacał oba świadczenia w zbiegu. ZUS nie przesłał jednak tej decyzji do KRUS, a z dniem 1 czerwca 2010 r. wstrzymał wypłatę renty socjalnej. Dalsze świadczenie w zbiegu miał wypłacać KRUS, ponieważ jednak nie otrzymał decyzji ZUS z dnia 20 kwietnia 2010 r., wypłacał odwołującemu jedynie rentę rodzinną z ubezpieczenia społecznego rolników i dodatek pielęgnacyjny.

W dniu 13 lutego 2017 r. Prezes KRUS, dokonując weryfikacji akt, wystąpił z pismem do ZUS o udzielenie informacji, czy K. K. pobiera rentę socjalną oraz dodatek sierocy. W odpowiedzi otrzymał informację, że odwołujący nie pobiera takich świadczeń. Wobec tego, Prezes KRUS w dniu 24 lutego 2017 r. wydał decyzję o ponownym ustaleniu wysokości renty rodzinnej rolniczej, którą przyznał odwołującemu także dodatek dla sierot zupełnych.

W dniu 14 marca 2017 r. wpłynęło do ZUS pismo (...)w Z. z zapytaniem, dlaczego K. K. nie otrzymał renty socjalnej. W piśmie tym wskazano, że K. K. otrzymuje jedynie rentę rodzinną z KRUS z dodatkiem pielęgnacyjnym i dodatkiem dla sierot zupełnych. W dniu 23 marca 2017 r. do KRUS wpłynęła z ZUS dokumentacja dotycząca odwołującego (kserokopie decyzji z dnia 7 października 2003 r. i z dnia 20 kwietnia 2010 r., przyznających prawo do renty socjalnej) w celu dokonania zbiegu uprawnień do renty socjalnej z uprawnieniami do renty rodzinnej. Decyzją z dnia 6 kwietnia 2017 r. ZUS wskazał wysokość renty socjalnej od dnia 1 stycznia 2010 r. i dodał, że KRUS dokona zbiegu uprawnień do renty rodzinnej i renty socjalnej. Pismem z dnia 19 kwietnia 2017 r. Prezes KRUS zwrócił się do ZUS prośbą o wyjaśnienie, od kiedy należy odwołującemu wypłacić wyrównanie z zachowaniem zasad z art. 135 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz czy wypłaty wyrównania należy dokonać z odsetkami. W dniu 29 czerwca 2017 r. ZUS poinformował Prezesa KRUS, że zasady wznowienia wypłaty świadczeń reguluje art. 135 ust. 3 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a z uwagi na to, że w art. 15 pkt 2 Ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej nie został powołany art. 85 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie ustala się odsetek za zwłokę w ustaleniu prawa do renty socjalnej i jej wypłacie. Decyzją Prezesa KRUS z dnia 10 maja 2017 r. przeliczono odwołującemu od dnia 1 marca 2017 r. rentę rodzinną rolniczą w zbiegu z rentą socjalną, wskazując, że świadczenie będzie wypłacane około 20 dnia każdego miesiąca. Wypłatę renty socjalnej podjęto od dnia 1 marca 2017 r.

W dniu 3 lipca 2017 r. do KRUS wpłynął wniosek odwołującego o wznowienie wypłaty renty socjalnej. W dniu 20 lipca 2017 r. Prezes KRUS wydał zaskarżoną decyzję o ponownym ustaleniu renty rodzinnej rolniczej w zbiegu z rentą socjalną. Tą samą decyzją wypłacono odwołującemu rentę socjalną, należną za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. w kwocie 21.787,41 zł. Kwotę tę w dniu 1 sierpnia 2017 r. przesłano na rachunek bankowy odwołującego, ale nie wypłacono od niej odsetek.

Sąd Okręgowy uznał za bezsporne to, że na podstawie decyzji Prezesa KRUS z dnia 20 lipca 2017 r. K. K. została wypłacona renta socjalna, należna za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r., w kwocie 21.787,41 zł, ale nastąpiło to z opóźnieniem, gdyż Prezes KRUS był zobowiązany wypłacać ją w zbiegu z rentą rodzinną rolniczą już od dnia 1 czerwca 2010 r. Odwołującemu przysługiwały bowiem dwa świadczenia w zbiegu: renta rodzinna rolnicza i renta socjalna, ale ZUS wstrzymał mu wypłatę renty socjalnej od dnia 1 czerwca 2010 r., wskazując, że dalej oba świadczenia w zbiegu będzie wypłacał KRUS. Poza sporem jest też, że ZUS nie przesłał Prezesowi KRUS decyzji z dnia 20 kwietnia 2010 r., którą orzekł o zbiegu uprawnień do renty socjalnej z rolniczą rentą rodzinną ustaloną przez Prezesa KRUS, na skutek czego Prezes KRUS podjął wypłatę renty socjalnej w zbiegu z rentą rodzinną dopiero od dnia 1 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego, że odsetki za zwłokę w wypłacie renty socjalnej na skutek błędu organu rentowego nie są należne, ponieważ w Ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej nie ma odniesienia do art. 85 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Sąd odwołał się do art. 135 ust. 1 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i art. 85 ust. 1 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zaznaczył, że art. 85 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi podstawę normatywną przyznania ubezpieczonemu odsetek w przypadku nieustalenia prawa do świadczenia lub niewypłacenia świadczenia. Dotyczy on nie tylko świadczeń z ubezpieczenia społecznego, ale także zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów, dlatego – zdaniem Sądu – może odnosić się też do renty socjalnej, która nie jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego (nie jest zależna od okresów składkowych), ale jest jednak zlecona do wypłaty organowi rentowemu. W celu oceny, czy art. 85 ust. 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ma zastosowanie do rent socjalnych, Sąd odwołał się do art. 15 pkt 1 Ustawy o rencie socjalnej, który odsyła do art. 118 ust. 1-5 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd zaznaczył, że wprawdzie art. 15 pkt 2 Ustawy o rencie socjalnej nie zawiera odesłania do art. 85 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 6 lipca 2011 r. (II UZP 5/11) w sprawach o rentę socjalną ma zastosowanie przepis art. 118 ust. 1a Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i art. 85 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis art. 85 ust. 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi o zwłoce w przyznaniu świadczenia, nie definiując go jako świadczenie z ubezpieczenia społecznego, tak jak to ma miejsce w przypadku art. 84. Ustawodawca pośrednio, poprzez odwołanie się do terminów "przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych", wskazał, że zakres przedmiotowy tej normy wykracza poza świadczenia z ubezpieczenia społecznego i odnosi się też do świadczeń innych, zleconych do wypłaty. Ich wypłatę "zlecają" – w ramach zadań powierzonych – odrębne przepisy (ustawy), w tym przepisy Ustawy o rencie socjalnej. Sąd Najwyższy wskazał też, że wydane na podstawie art. 85 ust. 2 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych stanowi, że akt ten określa szczegółowe zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub w wypłaceniu świadczeń, do których przyznawania i wypłacania są zobowiązani ZUS oraz płatnicy składek (§ 1 ust. 1) oraz że określone w rozporządzeniu zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w wypłaceniu świadczeń z ubezpieczeń społecznych stosuje się również do obliczania i wypłacania odsetek za opóźnienie w wypłaceniu przez Zakład świadczeń zleconych mu do wypłaty na mocy odrębnych przepisów lub umów międzynarodowych (§ 1 ust. 21), co również potwierdza przedstawiony kierunek wykładni. Poza tym zakreślenie w art. 85 ust. 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych granic odpowiedzialności za zwłokę i objęcie nią także decyzji w przedmiocie renty socjalnej nie wymaga dodatkowego potwierdzenia w ustawie o rencie socjalnej poprzez zwrotne odesłanie do tego przepisu w tej ustawie. Podwójna regulacja tej samej kwestii jest zbędna.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił argumentację Sądu Najwyższego, uznając, że w przypadku opóźnienia w wypłacie renty socjalnej, które nastąpiło z winy organu rentowego, ubezpieczonemu należne są odsetki. Sąd Okręgowy zaznaczył, że dopiero decyzją Prezesa KRUS z dnia 10 maja 2017 r. przeliczono odwołującemu rentę rodzinną rolniczą i rentę socjalną od dnia 1 marca 2017 r. Z akt KRUS wynika, że organ rentowy zastosował art. 135 ust. 3 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych, bowiem decyzją z dnia 20 lipca 2017 r. przyznał odwołującemu wyrównanie renty socjalnej za okres 3 lat, tj. od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. Uznając, że wypłata renty socjalnej z opóźnieniem nastąpiła z winy organu rentowego, Sąd stwierdził, że od kwoty tego wyrównania należne są ustawowe odsetki.

Sąd uznał, że odsetki są należne od dnia 20 lutego 2014 r., bowiem w decyzjach Prezesa KRUS dotyczących rolniczej renty rodzinnej termin płatności świadczenia określono na około 20 dnia danego miesiąca i taką datę płatności wskazano też w decyzji zbiegowej Prezesa KRUS z dnia 10 maja 2017 r. Zdaniem Sądu z akt KRUS wynika też, że kwotę wyrównania renty socjalnej przekazano odwołującemu na konto w dniu 1 sierpnia 2017 r. Zgodnie z § 2 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, jeżeli świadczenie jest wypłacane osobie uprawnionej na rachunek bankowy, za dzień wypłaty świadczeń uważa się dzień przekazania należności na pocztę lub do banku. Z tego względu Sąd uznał, że K. K. należą się odsetki od kwoty 26.981,41 zł za okres od dnia wymagalności, tj. od dnia 20 lutego 2014 r. do dnia 1 sierpnia 2017 r. Sąd dodał, że odsetki powinny być liczone od kwoty renty socjalnej wypłaconej K. K. za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. w wysokości 26.981,41 zł. Z kolei oddalił odwołanie w zakresie dalej idącego żądania K. K. o wypłatę odsetek również za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 19 lutego 2014 r. Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i § 2 k.p.c.

W apelacji K. K. zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w części dotyczącej punktu II i zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych skutkujący tym, że Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo w pozostałym zakresie odwołania (w zakresie punktu II) na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., pomimo że nie ustalił należycie rzeczywistego stanu faktycznego, przez co pominął w swoim rozstrzygnięciu kwestię konieczności ponownego ustalenia prawa do świadczeń od dnia 1 czerwca 2010 r. poprzez konieczność zmiany przez Prezesa KRUS w decyzji z dnia 20 lipca 2017 r. decyzji z dnia 20 marca 2011 r. na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 6 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co nastąpiło na skutek błędu organu rentowego;

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie zarzutów, żądań, treści decyzji i wniosków strony zawartych w treści uzupełnienia do odwołania, które zostały przesłane w ślad za treścią odwołania od decyzji Prezesa KRUS z dnia 20 lipca 2017 r. (treść uzupełnienia odwołania w aktach sprawy);

3.  naruszenie art 325 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji w zakresie żądań strony zawartych w treści uzupełnienia do odwołania przesłanych w ślad za złożonym odwołaniem od decyzji Prezesa KRUS z dnia 20 lipca 2017 r., w tym również nieprawidłowe uzasadnienie wyroku w powyższym zakresie, w którym to Sąd pierwszej instancji nie wypowiedział się ani jednym zdaniem w treści uzasadnienia;

4.  naruszenie art. 114 ust. 1 pkt 6 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 114 ust. 1e pkt 3 i ust. 1f pkt 1 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. poprzez oddalenie odwołania w pozostałym zakresie (w zakresie punktu II), pomimo że:

a)  Sąd pierwszej instancji powinien był uchylić lub zmienić zaskarżoną decyzję Prezesa KRUS z dnia 20 lipca 2017 r., w zakresie w którym Prezes KRUS w treści swojej decyzji nie zmienił z urzędu prawomocnej decyzji KRUS z dnia 20 marca 2011 r. znak: (...)(w związku z przyznaną rentą socjalną od dnia 1 czerwca 2010 r. decyzją ZUS z dnia 20 kwietnia 2010 r., znak: (...)- (...)), do czego zobowiązywał Prezesa KRUS art. 114 ust. 1 pkt 6 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

b)  Sąd pierwszej instancji powinien był uchylić lub zmienić zaskarżoną decyzję, bowiem nie ustala ona prawa do świadczeń w prawidłowej wysokości, tj. od dnia 1 czerwca 2010 r. do dnia 31 stycznia 2014 r., w związku z przyznaną rentą socjalną od dnia 1 czerwca 2010 r.

Odwołujący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i wydanie orzeczenia co do istoty sprawy, w tym również poprzez zmianę decyzji Prezesa KRUS z dnia decyzji z dnia 20 marca 2011 r. w treści zaskarżonej decyzji Prezesa KRUS z dnia 20 lipca 2017 r. i ustalenie prawa do świadczeń z tytułu renty socjalnej w zbiegu z rentą rodziną oraz ich wysokości od dnia 1 czerwca 2010 r., a następnie wypłatę zaległych świadczeń od dnia 1 czerwca 2010 r. do dnia 31 stycznia 2014 r. wraz z odsetkami za zwłokę na podstawie art. 12 ust. 3 Ustawy o rencie socjalnej w zw. z art. 85 ust. 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W zakresie wniosków ewentualnych odwołujący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części, tj. pkt II, i przekazanie Sądowi pierwszej instancji sprawy do ponownego rozpoznania w zaskarżonej części. Ponadto odwołujący wniósł o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Okoliczności faktyczne sprawy, które doprowadziły do wydania zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, nie pozostają sporne. Wynika z nich, że na skutek błędu organów rentowych (Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) nie była wypłacana K. K. od dnia 1 czerwca 2010 r. renta socjalna w zbiegu z rolniczą rentą rodzinną. Dopiero na podstawie decyzji Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 10 maja 2017 r. podjęto od dnia 1 marca 2017 r. wypłatę renty socjalnej w zbiegu z pobieraną przez odwołującego rolniczą rentą rodzinną. W dniu 3 lipca 2017 r. K. K. złożył (sporządzony w dniu 30 czerwca 2017 r.) wniosek o wznowienie wypłaty renty socjalnej od maja 2014 r., tj. za 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia, wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę. Na podstawie obecnie zaskarżonej decyzji rolniczego organu rentowego z dnia 20 lipca 2017 r. ponownie ustalono wysokość renty rodzinnej rolniczej przysługującej K. K. od dnia 1 lutego 2014 r. i ustalono, że wraz z rentą rodzinną będą wypłacane dodatek pielęgnacyjny i renta socjalna. Na podstawie tej decyzji wyrównano świadczenie zbiegowe za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r., przyznając odwołującemu kwotę 26.981,41 zł, która po odliczeniu zaliczki na podatek oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne (w tym kwoty odliczonej od podatku i świadczenia) wyniosła 21.787,41 zł. Taka kwota została wypłacona odwołującemu w dniu 1 sierpnia 2017 r. Rolniczy organ rentowy nie wypłacił odwołującemu odsetek ustawowych za zwłokę w wypłacie renty socjalnej.

Na etapie postępowania sądowego K. K. domagał się wypłaty odsetek za zwłokę od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. Zgłosił również wniosek o wypłatę renty socjalnej od dnia 1 czerwca 2010 r. (tj. od dnia wstrzymania wypłaty świadczenia) do dnia 31 stycznia 2014 r., twierdząc, że nie ma zastosowania w niniejszej sprawie art. 135 ust. 3 Ustawy o emeryturach i rentach z Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, nakazujący wznowienie wypłaty świadczenia od dnia jego wstrzymania, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu. Odwołujący argumentował, że w sprawie nie mogło dojść do wstrzymania wypłaty świadczenia, jeżeli nie było ono w ogóle wypłacane przez Prezesa KRUS. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną w sprawie decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 20 lipca 2017 r. oraz przyznał odwołującemu ustawowe odsetki za okres od dnia 20 lutego 2014 r. do dnia 1 sierpnia 2017 r. od kwoty renty socjalnej wypłaconej K. K. za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. w wysokości 26.981,41 zł, zaś w pozostałym zakresie oddalił odwołanie. Na etapie postępowania apelacyjnego odwołujący domaga się wpłaty ustawowych odsetek za zwłokę w wypłacie renty socjalnej za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 19 lutego 2014 r. oraz wypłaty renty socjalnej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 czerwca 2010 r. (od dnia wstrzymania przez ZUS wypłaty renty socjalnej) do dnia 31 stycznia 2014 r. (do dnia poprzedzającego dzień, od którego wyrównano świadczenie na podstawie art. 135 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). W pierwszej kolejności ocenie podlega rozstrzygnięcie Sąd Okręgowego, którym nie uwzględniono roszczenia odwołującego o ustawowe odsetki za zwłokę w wypłacie renty socjalnej za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 19 lutego 2015 r.

Zasady przyznawania i wypłacania świadczeń emerytalno-rentowych reguluje Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1383; zwana dalej „ustawą emerytalną”). W myśl art. 118 ust. 1 tej ustawy, który ma zastosowanie w sprawach o rentę socjalną na podstawie odesłania zawartego w art. 15 pkt 1 Ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2013 r., poz. 982), organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Jednakże w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. 1a).

Prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych reguluje art. 85 ust. 1 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 963). Zgodnie z tym przepisem jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi odpowiedzialności.

Analizując te przepisy prawne, Sąd Okręgowy słusznie przyjął, że choć art. 15 pkt 1 i pkt 2 Ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2013 r. poz. 982) nie zawiera odesłania do art. 85 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (test jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.), który określa zasady wypłaty przez organ rentowy odsetek z tytułu nieterminowego nieustalenia prawa do świadczenia lub niewypłacenia świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych, to stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w uchwale z dnia 6 lipca 2011 r. (II UZP 5/11), potwierdziło, że w sprawach o rentę socjalną (jako świadczenia zleconego do wypłaty na mocy odrębnych przepisów) ma zastosowanie zarówno art. 118 ust. 1a Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i art. 85 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z tego też względu w razie nieterminowego wypłacenia renty socjalnej należą się osobie ubezpieczonej odsetki od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, określonych przepisami prawa cywilnego.

Niewątpliwie w świetle okoliczności niniejszej sprawy na skutek błędu organu rentowego nie została wypłacona K. K. renta socjalna od dnia 1 czerwca 2010 r., ponieważ od tego dnia Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w P. wstrzymał przyznaną odwołującemu na podstawie decyzji z dnia 7 października 2003 r. rentę socjalną. Wstrzymanie wypłaty tego świadczenia poprzedzało wydanie w dniu 20 kwietnia 2010 r. decyzji o zbiegu uprawnień do renty socjalnej z rolniczą rentą rodzinną ustaloną przez Prezesa Kasy Ubezpieczenia Społecznego Rolników, na podstawie której to decyzji Prezes Kasy Ubezpieczenia Społecznego Rolników miał wypłacać oba świadczenia pozostające w zbiegu (tj. rentę socjalną i rolniczą rentę rodzinną). Ponieważ Prezes KRUS nie otrzymał decyzji ZUS z dnia 20 kwietnia 2010 r., to wypłacał odwołującemu jedynie rentę rodzinną z ubezpieczenia społecznego rolników i dodatek pielęgnacyjny. Oznacza to, że niewypłacenie renty socjalnej w terminie (tj. od dnia 1 czerwca 2010 r.) nastąpiło z winy organu rentowego i z tego tytułu należą się odwołującemu ustawowe odsetki za opóźnienie.

Datę początkową i końcową wypłaty odsetek determinuje okres, za który wypłacono odwołującemu zaległą rentę socjalną. To zaś, za jaki okres należało wypłacić tę rentę, regulują przepisu Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wbrew stanowisku odwołującego, skoro prawo do renty socjalnej zostało wstrzymane z powodu zlecenia jego wypłaty innemu podmiotowi, to w sprawie ma zastosowanie art. 135 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych (określający przesłanki wznowienia wypłaty wstrzymanego świadczenia), nie zaś art. 114 ust. 1 tej ustawy, określający przesłanki ponownego ustalenia prawa do świadczenia bądź jego wysokości np. gdy przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego (pkt 6 art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej). Artykuł 114 ustęp 1 punkt 6 tej ustawy miałby zastosowanie, gdyby na skutek błędu organu rentowego zostało niezasadnie przyznane prawo do świadczenia bądź nie przyznano w ogólne tego świadczenia bądź też ustalono błędną jego wysokość. Tymczasem renta socjalna została przyznana odwołującemu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na stałe i była wypłacana przez ten organ do dnia 31 maja 2010 r., a od dnia 1 czerwca 2010 r. wypłatę tego świadczenia i pozostającej z nim w zbiegu rolniczej renty rodzinnej miał dokonywać Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Samo prawo do renty socjalnej bądź jego wysokość nie uległo zmianie i nie było też kwestionowane przez żadną ze stron. Świadczenie to nadal miało być wypłacane w tej samej wysokość (zgodnej z obowiązującymi przepisami prawnymi). Zmianie uległ jedynie podmiot wypłacający rentę socjalną. W niniejszej sprawie nie chodzi też o nieprzyznanie świadczenia w ogóle bądź przyznanie go w niewłaściwej wysokości na skutek błędu organu rentowego, ale o niepodjęcie na skutek błędu organu rentowego świadczenia, którego wypłata została wstrzymana. Ponieważ prawo do renty socjalnej istnieje i nie jest też kwestionowane prawo do tego świadczenia ani jego wysokość, to nie może mieć w sprawie zastosowania art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy emerytalnej.

Wstrzymanie renty socjalnej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i niepodjęcie tego świadczenia przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na skutek błędu obu tych organów powoduje, że wypłata renty socjalnej zasadnie została wznowiona na podstawie art. 135 ustawy emerytalnej. Zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej (który ma również zastosowanie do renty socjalnej na podstawie odesłania z art. 15 pkt 1 Ustawy o rencie socjalnej) w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2. W przypadkach określonych w art. 134 ust. 1 pkt 5 (gdy świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego) wypłatę świadczenia wznawia się od miesiąca, w którym ją wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty (art. 135 ust. 2 ustawy emerytalnej). Jeżeli zaś wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, wypłatę wznawia się poczynając od miesiąca, w którym je wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu (art. 135 ust. 3 ustawy emerytalnej).

W niniejszej sprawie ma zastosowanie art. 135 ust. 3 ustawy emerytalnej, ponieważ niepodjęcie wypłaty renty socjalnej od dnia 1 czerwca 2010 r. nastąpiło na skutek błędu organu rentowego. Wypłaty tego świadczenia może jednak nastąpić za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu. Wniosek o wznowienie wypłaty renty socjalnej został złożony dopiero w dniu 3 lipca 2017 r., ale przed tą datą rolniczy organ rentowy podjął z urzędu postępowanie wyjaśniające w sprawie i decyzją z dnia 10 maja 2017 r. wznowił wypłatę renty socjalnej w zbiegu z rolniczą rentą rodzinną od dnia 1 marca 2017 r., ustając termin płatności rolniczej renty rodzinnej na 20 dzień każdego miesiąca. Z kolei obecnie zaskarżoną decyzją z dnia 20 lipca 2017 r. wypłacono odwołującemu w dniu 1 sierpnia 2017 r. należną rentę socjalną za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. w kwocie 21.787,41 zł netto (26.981,41 zł brutto).

Sąd Okręgowy słusznie przyjął, że z powodu wypłaty renty socjalnej z opóźnieniem z winy organu rentowego należą się odwołującemu ustawowe odsetki od kwoty wyrównania świadczenia. Należy podzielić też stanowisko Sądu Okręgowego, że datą początkową wypłaty tych odsetek determinuje dzień, do którego najpóźniej wypłacane są świadczenia na rzecz odwołującego. Zgodnie z decyzjami Prezesa Kasy Ubezpieczenia Społecznego stały termin płatności rolniczej renty rodzinnej (w tym i renty socjalnej) oscyluje około 20 dnia każdego miesiąca. Z tego też względu za początkową datę wypłaty odsetek ustawowych od kwoty wyrównania renty socjalnej za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. należy uznać dzień 20 lutego 2014 r. Końcową datę wypłaty tych odsetek determinuje dzień wypłaty kwoty wyrównania, a to – zgodnie z decyzją z dnia 20 lipca 2017 r. – nastąpiło w dniu 1 sierpnia 2017 r. W świetle tego, Sąd Okręgowy zasadnie przyznał odwołującemu prawo do odsetek ustawowych za okres od dnia 20 lutego 2014 r. do dnia 1 sierpnia 2017 r., liczonych od kwoty renty socjalnej wypłaconej odwołującemu za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. To też oznacza, że roszczenie odwołującego o wypłatę ustawowych odsetek za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 19 lutego 2014 r. nie zasługuje na uwzględnienie, zaś apelacja podlega oddaleniu na podstawie art. 385 Kodeksu postępowania cywilnego (pkt I sentencji wyroku).

Z uwagi na to, że przedmiotem zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji organu rentowego z dnia 20 lipca 2017 r. była wysokość ustawowych odsetek od wyrównania renty socjalnej wypłaconego K. K. za okres od dnia 1 lutego 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r., nie była możliwa ocena jego żądań o wypłatę tego świadczenia wraz z odsetkami za okres od dnia 1 czerwca 2010 r. do dnia 31 stycznia 2014 r., tj. za okres od pierwszego dnia miesiąca, w którym wstrzymano wpłatę renty socjalnej, do dnia poprzedzającego dzień, od którego wyrównano świadczenie na podstawie art. 135 ust. 3 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z takim żądaniem wnioskodawca wystąpił dopiero w toku postępowania sądowego (w odwołaniu i apelacji). Zdaniem Sądu Apelacyjnego wniosek ten należy traktować jako „nowy wniosek”, który na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 Kodeksu postępowania cywilnego podlega przekazaniu do rolniczego organu rentowego w celu jego rozpoznania (pkt II sentencji wyroku).

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 oraz § 4 ust. 1 i ust. 3 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 15 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r., poz. 1714, w brzmieniu obowiązującym od dnia 13 października 2017 r.) – pkt III sentencji wyroku.

SSA Bożena Szponar-Jarocka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Sławomir Bagiński