Sygn. akt KIO 1840/17
WYROK
z dnia 19 września 2017 r.
Krajowa Izba Odwoławcza – w składzie: Przewodniczący: Piotr Kozłowski
Protokolant: Adam Skowroński
po rozpoznaniu na rozprawie 18 września 2017 r. w Warszawie odwołania wniesionego
4 września 2017 r. do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej
przez wykonawcę: Orange Polska S.A. z siedzibą w Warszawie
w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego pn. Zakup usługi transmisji danych dla
jednostek organizacyjnych prokuratury (nr postępowania PK XF 261.19.2017)
prowadzonym przez zamawiającego: Prokuratura Krajowa z siedzibą w Warszawie
orzeka:
1. Uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu Prokuraturze Krajowej
z siedzibą w Warszawie dokonanie zmiany specyfikacji istotnych warunków
zamówienia polegającej na wprowadzeniu procedury umożliwiającej wykonawcy
wykazanie należytego przeprowadzenia szkolenia w sytuacji, gdy średnia ocen
z ankiet ewaluacyjnych wystawionych przez uczestników szkolenia nie osiągnęła
wymaganego wskaźnika co najmniej 50% ocen pozytywnych oraz
doprecyzowaniu, czy wykonawca w sytuacji nienależytego przeprowadzenia
szkolenia będzie zobowiązany niezależnie od obowiązku ponownego
przeprowadzenia szkolenia do zapłaty kary umownej.
2. Kosztami postępowania obciąża zamawiającego Prokuraturę Krajową z siedzibą
w Warszawie i:
2.1. zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 15000 zł 00 gr
(słownie: piętnaście tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez odwołującego
Orange Polska S.A. z siedzibą w Warszawie;
2.2. zasądza od zamawiającego Prokuratury Krajowej z siedzibą w Warszawie
na rzecz odwołującego Orange Polska S.A. z siedzibą w Warszawie kwotę
Sygn. akt KIO 1840/17
15000 zł 00 gr (słownie: piętnaście tysięcy złotych zero groszy) stanowiącą koszty
postępowania odwoławczego poniesione z tytułu wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1579) na niniejszy wyrok – w terminie 7 dni od dnia
jego doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej
do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ………………………………
Sygn. akt KIO 1840/17
U z a s a d n i e n i e
Zamawiający Prokuratura Krajowa z siedzibą w Warszawie prowadzi na podstawie
ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz.
1579) {dalej również: „ustawa pzp” lub „pzp”} w trybie przetargu nieograniczonego
postępowanie o udzielenie zamówienia na usługi pn. Zakup usługi transmisji danych dla
jednostek organizacyjnych prokuratury (nr postępowania PK XF 261.19.2017).
Ogłoszenie o tym zamówieniu 25 sierpnia 2017 r. zostało opublikowane w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej nr 2017/S_162 pod poz. 335187. W tym samym dniu
Zamawiający zamieścił na swojej stronie internetowej również specyfikację istotnych
warunków zamówienia {dalej również: „specyfikacja”, „SIWZ” lub „s.i.w.z.”}.
Wartość przedmiotowego zamówienia przekracza kwoty określone w przepisach
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy pzp.
4 września 2017 r. Odwołujący Orange Polska S.A. z siedzibą w Warszawie {dalej
również: „Orange”} wniósł w formie pisemnej do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej
odwołanie od postanowienia specyfikacji dotyczącego opisu przedmiotu zamówienia
w zakresie objętym poniższym zarzutem.
Odwołujący zarzucił Zamawiającemu następujące naruszenia przepisów ustawy pzp:
1. Art. 29 ust. 1 i art. 7 ust. 1 – przez opisanie przedmiotu zamówienia w sposób
niejednoznaczny, niewyczerpujący oraz nieuwzględniający wszystkich wymagań
i okoliczności mogących mieć wpływ na sporządzenie oferty w odniesieniu do procedury
odbioru szkoleń, gdyż nie będzie ona polegała na weryfikacji, czy szkolenie obejmowało
elementy wskazane w opisie przedmiotu zamówienia, lecz będzie w istocie uzależniona
od subiektywnych opinii uczestników szkolenia.
2. Art. 140 ust. 1 – przez to, że powyższy mechanizm odbioru szkoleń może polegać
na innych czynnościach niż przewidziane w opisie przedmiotu zamówieniach i ofercie,
a zamierzających do zaspokojenia dodatkowych oczekiwań uczestników szkoleń,
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie Zamawiającemu
dokonania zmiany specyfikacji polegającej na wprowadzeniu jako podstawy odbioru szkoleń
pisemnego protokołu potwierdzającego ich realizację zgodnie z wymaganiami opisanymi
w załączniku nr 1 do SIWZ w pkt XI.1-XI.20.
Ponadto Odwołujący sprecyzował powyższą listę zarzutów wskazanie następujących
okoliczności prawnych i faktycznych dla uzasadnienia wniesienia odwołania.
Odwołujący zacytował brzmienie pkt XI.22 opisu przedmiotu zamówienia zawartego
w załączniku nr 1 do SIWZ: Odbiór szkoleń odbędzie sią na podstawie wyników ankiet
Sygn. akt KIO 1840/17
wypełnionych przez uczestników szkolenia oraz raportu Wykonawcy z przeprowadzonego
szkolenia wraz z dołączoną listą obecności uczestników. Zamawiający dokonuje odbioru
szkolenia poprzez potwierdzenie odbioru na raporcie z przeprowadzonego szkolenia
przekazanym przez Wykonawcą. W przypadku gdy średnia ocen ankiet ewaluacyjnych nie
osiągnie 50% ocen pozytywnych Wykonawca zobowiązany jest powtórzyć szkolenie
w wyznaczonym przez Zamawiającego terminie, pod rygorem naliczenia kar umownych.
Zaplata kar umownych nie zwalnia z obowiązku powtórzenia szkolenia.
Odwołujący zarzucił, że przewidziany przez Zamawiającego mechanizm odbioru
szkoleń nie odnosi się do kwestii merytorycznych opisanych w pkt od 1 do 20 części XI OPZ,
gdzie Zamawiający wskazał na szereg wymagań, które spełnić ma wykonawca
przygotowując i przeprowadzając szkolenia, w tym m.in. opracowanie zakresu
i szczegółowego planu szkoleń, który podlega akceptacji Zamawiającego (pkt Xl.5 OPZ).
Stąd zdaniem Odwołującego weryfikacja poprawności przeprowadzenia szkoleń i dokonanie
ich odbioru powinny nastąpić w oparciu o zaakceptowany przez Zamawiającego zakres
i plan szkoleń.
Zdaniem Odwołującego wprowadzony mechanizm powoduje, że możliwe, a nawet
bardzo prawdopodobne, jest zmanipulowanie wyników ankiet, gdyż uczestnicy mogą
negatywnie ocenić szkolenie również w sytuacji, gdy zostało ono przeprowadzone przez
wykonawcę prawidłowo. Na ocenę uczestników wpływać mogą bowiem czynniki
pozamerytoryczne, np. praca personelu pomocniczego (kelnerzy, hostessy), dobór potraw
w menu, wygląd sali. Co więcej, w przypadku prawidłowego przeprowadzenia szkolenia
przez wykonawcę, uczestnicy zainteresowani ponownym udziałem w takim szkoleniu mogą
z premedytacją negatywnie ocenić szkolenie.
Dodatkowo Odwołujący zwrócił uwagę na nieprecyzyjny opis sankcji, jakie obciążać
będą wykonawcę w przypadku niedokonania odbioru szkolenia lub szkoleń przez
Zamawiającego. Odwołujący zarzucił, że przywołane postanowienie jest niejednoznaczne
w odniesieniu do sankcji, gdyż nie pozwala ustalić, czy Zamawiający naliczy kary tylko, jeśli
wykonawca nie powtórzy szkolenia w wyznaczonym czasie, czy też naliczy kary w każdym
przypadku, gdy średnia ocen ankiet ewaluacyjnych nie osiągnie 50% ocen pozytywnych.
Zamawiający złożył na posiedzeniu pisemną odpowiedź na odwołanie, w której wniósł
o jego oddalenie, w szczególności następująco uzasadniając swoje stanowisko.
Zdaniem Zamawiającego z art. 29 ust. 1 i 2 pzp wynika, że podstawowym
obowiązkiem zamawiającego jest określenie przyszłego przedmiotu świadczenia. Przy czym
przez świadczenie, jak się wskazuje w doktrynie prawa cywilnego, należy rozumieć
zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesowi
Sygn. akt KIO 1840/17
wierzyciela. Zakres świadczenia wykonawcy wyznacza przede wszystkim opis przedmiotu
zamówienia. W przypadku procedury udzielania zamówienia publicznego treść przyszłego
zobowiązania określa specyfikacja istotnych warunków zamówienia wraz z załącznikami,
które szczegółowo określają przedmiot świadczenia, oraz projekt (wzór) umowy – z
dokumentów tych musi wynikać właściwy zakres świadczenia. Stąd zamawiający winien
dokonać pełnego opisu przyszłego przedmiotu świadczenia w taki sposób, aby dłużnik
(wykonawca) posiadał wiedzę o tym, jak ma się zachować w celu wykonania tego
świadczenia.
W ocenie Zamawiającego w prowadzonym aktualnie postępowaniu spełnił powyższe
wymagania, gdyż określił w sposób jednoznaczny i pełny, jak ma wyglądać zakup usług
transmisji danych dla jednostek organizacyjnych prokuratury, tj., że wykonawca zobowiązany
jest m.in. do przeprowadzenia szkoleń jako przedostatniego z elementów wyszczególnionych
w § 2 wzoru umowy, z których każdy został szczegółowo opisany w załączniku nr 1 do SIWZ.
Według Zamawiającego ponieważ Odwołujący nie kwestionuje dokonanego opisu
przyszłego świadczenia w zakresie konieczności przeprowadzenia szkoleń dla personelu
zamawiającego, czyli nie ma jakichkolwiek zastrzeżeń co do sposobu przeprowadzenia
szkoleń (zakresu merytorycznego itp.), nie może stawiać zarzutu wadliwego opisu
przedmiotu zamówienia. A kwestionowanie sposobu odbioru wykonania umowy w zakresie
szkoleń nie mieści się w dyspozycji normy art. 29 ust. 1 pzp, co powoduje, że zarzut
odwołania jako błędny powinien zostać oddalony.
Na marginesie Zamawiający podkreślił, że w przypadku każdej umowy wierzyciel
(zamawiający) jest uprawniony do dokonania oceny spełnienia świadczenia przez dłużnika.
W praktyce najczęściej brak jest jakichkolwiek postanowień umownych dotyczących
procedury odbioru, poza koniecznością sporządzenia protokołu obioru, który stanowi
podstawę do wystawienia faktury przez wykonawcę. Jest to wystarczające z uwagi na
konstrukcję przepisów powszechnie obowiązujących, w szczególności Kodeksu cywilnego –
skoro wykonawca spełnił swoje świadczenie, należy mu się umówione wynagrodzenie i bez
znaczenia jest kwestia sporządzenia protokołu.
Odnosząc powyższe do wniesionego odwołania, Zamawiający stwierdził, że jeżeli
wykonawca udowodni, że wpływ na ocenę dokonaną w ankietach miały czynniki
pozamerytoryczne np. praca personelu pomocniczego, dobór potraw w menu, wygląd sali
itp., ale samo szkolenie zostało przeprowadzone w sposób zgodny z SIWZ (uczestnicy
dysponują wymaganą wiedzą), może domagać się umówionego wynagrodzenia.
Niezależnie od powyższego Zamawiający podniósł, że przeprowadzanie ankiet
w usługach szkoleniowych jest nie tylko powszechną praktyką, ale standardem.
Zamawiający wskazał, że według słownika jęz. polskiego ewaluacja oznacza
Sygn. akt KIO 1840/17
określenie wartości czegoś. Precyzyjniej ewaluacja to obiektywna ocena projektu, programu
lub polityki na wszystkich etapach, tj. planowania, realizacji i mierzenia rezultatów, która
powinna dostarczyć rzetelnych i przydatnych informacji, pozwalając wykorzystać zdobytą
wiedzę w procesie decyzyjnym. Często dotyczy ona procesu określenia wartości lub
ważności działania, polityki lub programu.
Zamawiający podniósł, że obecnie każdy projekt realizowany ze środków UE (nie
tylko w zakresie usług szkoleniowych, edukacyjnych czy oświatowych) winien zostać
poddany ewaluacji, co wynika z wydanego przez Radę Unii Europejskiej rozporządzenia nr
1083/206 z 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu
Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/199.
Zamawiający wskazał również, że tradycja badań ewaluacyjnych sięga początków XX
wieku, a ich kolebką są Stany Zjednoczone.
Ponadto zwrócił uwagę, że w niektórych branżach określono szczególne ramy
ewaluacji, opisując jak to wygląda w oświacie i w szkolnictwie wyższym, skupiając się
szczególnie na ewaluacji wewnętrznej, czyli autoewaluacji.
Zamawiający podał, że zgodnie z pkt 4 i 5 rozdziału XI OPZ zakres i szczegółowy
plan szkoleń wykonawca przedstawi Zamawiającemu do akceptacji minimum 10 dni
roboczych przed rozpoczęciem pierwszego szkolenia. Dla każdego typu szkoleń wykonawca
przygotuje materiały szkoleniowe, które zostaną przekazane Zamawiającemu do akceptacji
minimum 10 dni przed rozpoczęciem szkolenia.
Według Zamawiającego ponieważ z powyższych postanowień i innych postanowień
umownych wynika jednoznacznie, że wykonawca przygotowuje wszelkie materiały
szkoleniowe, mieści się w tym również sporządzenie ankiet według przyjętej przez siebie
metodyki. W związku z tym nie ma podstaw do podnoszenia jako zarzutu możliwości
manipulowania ankietami przez uczestników szkoleń.
W piśmie z 6 września 2017 r. Zamawiający poinformował Izbę, że 5 września 2017 r.
zamieścił kopię odwołania na swojej stronie internetowej.
Izba ustaliła, że do Prezesa Izby nie wpłynęło żadne zgłoszenie przystąpienia
do postępowania odwoławczego w tej sprawie
Ponieważ odwołanie nie zawierało braków formalnych, a wpis od niego został
uiszczony – podlegało rozpoznaniu przez Izbę.
W toku czynności formalnoprawnych i sprawdzających Izba nie stwierdziła,
aby odwołanie podlegało odrzuceniu na podstawie przesłanek określonych w art. 189 ust. 2
Sygn. akt KIO 1840/17
pzp. Nie zgłoszono również w tym zakresie odmiennych wniosków.
Z uwagi na brak podstaw do odrzucenia odwołania lub umorzenia postępowania
odwoławczego, Izba skierowała sprawę do rozpoznania na rozprawie, podczas której Strony
podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.
Po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem Stron postępowania odwoławczego,
uwzględniając zgromadzony materiał dowodowy, jak również biorąc pod uwagę
oświadczenia i stanowiska zawarte w odwołaniu, odpowiedzi na odwołanie, a także
wyrażone ustnie na rozprawie i odnotowane w protokole, Izba ustaliła i zważyła,
co następuje:
Zgodnie z art. 179 ust. 1 pzp odwołującemu przysługuje legitymacja do wniesienia
odwołania, gdy ma (lub miał) interes w uzyskaniu zamówienia oraz może ponieść szkodę
w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy.
W ocenie Izby Odwołujący jako wykonawca zainteresowany ubieganiem się w tym
postępowaniu o przedmiotowe zamówienie, którego opis przedmiotu zamówienia
kwestionuje jako niejednoznaczny, wykazał spełnienie powyższych przesłanek, co nie było
też sporne.
Izba ustaliła następujące okoliczności jako istotne dla rozpoznania sprawy:
We wzorze umowy stanowiącej załącznik nr 1 do s.i.w.z. zdefiniowano szkolenia jako
zajęcia dydaktyczne, teoretyczne i praktyczne, rozumiane jako szkolenia wstępne i szkolenia
specjalistyczne, przeprowadzone dla personelu technicznego Zamawiającego przez
wykonawcę zgodnie z wymaganiami zawartymi w załączniku nr 1 do umowy, czyli opisie
przedmiotu zamówienia {dalej również: „OPZ”}.
Z rozdziału XI OPZ dotyczącego szkoleń wynika, co następuje:
Po pierwsze – wykonawca w ramach umowy zobowiązany jest do przeprowadzenia
trzech kategorii szkoleń: 1) szkolenia wstępnego z zakresu realizacji usługi typu B
(dotyczącej zapewnienia scentralizowanego, odseparowanego od będącej przedmiotem
usługi typu A sieci WAN-PROK, dostępu do sieci Internet dla wszystkich jednostek
organizacyjnych prokuratury); 2) szkolenia administratorów-instruktorów z zakresu SBUP
(czyli Systemu Bezpieczeństwa Usługi typu B), SZUP (czyli Systemu Zarządzania Usługi
typu B) i SMLB (czyli Systemu Monitorowania i Korelacji Logów Usługi typu B); 3) szkolenia
specjalistycznego w formie voucherów.
Po drugie – szkolenie wstępne skierowane jest do 60 osób z personelu technicznego
Sygn. akt KIO 1840/17
Zamawiającego i ma polegać na 3-dniowych warsztatach technicznych (dla grup
maksymalnie 20-osobowych) w zakresie zagadnień organizacyjnych projektu oraz informacji
technicznych dotyczących obsługi SBUB, SZUB i SMLB.
Po trzecie – druga kategoria szkolenia skierowana jest do 32 administratorów-
instruktorów, polegać zarówno na wprowadzeniu teoretycznym, jak i warsztatach
obejmujących ćwiczenia praktyczne z zakresu konfiguracji i rozwiązywania problemów
eksploatacyjnych z dostępem do konsoli zarządzania poszczególnymi urządzeniami (przez
które rozumie się zarówno sprzęt, jak i oprogramowanie dostarczone przez wykonawcę w
ramach realizacji umowy) w toku 5-dniowych sesji dla 8-osobowych grup.
Po czwarte – przygotowane przez siebie zakres i szczegółowy plan powyższych
szkoleń oraz materiały szkoleniowe mają zostać przedstawione Zamawiającemu do
akceptacji minimum 10 dni roboczych przed rozpoczęciem odpowiednio pierwszego
szkolenia lub danego szkolenia.
Po piąte – powyższe szkolenia mają być przeprowadzone przez wykonawcę przed
terminem odbioru zestawienia i uruchomienia łączy realizujących Usługę typu B,
a wykonawca ma zapewnić uczestnikom szkoleń zakwaterowanie i wyżywienie w hotelu
o standardzie minimum 3-gwiazdkowym, a także zaplecze techniczno-dydaktyczne, w tym
infrastrukturę sprzętową niezbędną dla przeprowadzenia warsztatów, w tym dla każdego
uczestnika samodzielny dostęp do konsoli urządzeń SBUP lub interfejsu graficznego
(w zależności od konfigurowanych parametrów) oraz stację roboczą umożliwiającą dostęp do
konsoli zarządzającej urządzeń realizujących Usługę typu B oraz do sieci Internet.
Po szóste – szkolenia specjalistyczne z zakresu administracji, użytkowania,
utrzymania i obsługi urządzeń SBUP, SZUB i SMLB skierowane są do 32 administratorów
i muszą odbyć się w autoryzowanych przez producenta rozwiązania centrach szkoleniowych.
Po siódme – wykonawca zapewni przeprowadzenie wszystkich 3 kategorii szkoleń
w języku polskim przez wykwalifikowaną kadrę posiadającą wiedzę teoretyczną i praktyczną
z zakresu przedmiotu zamówienia w formie stacjonarnej, zapewniając materiały szkoleniowe
dla uczestników i dostarczając Zamawiającemu multimedialne materiały szkoleniowe
w postaci zapisu na płycie CD-ROM lub innym równoważnym nośniku.
Po ósme – przeprowadzone szkolenia mają zostać potwierdzone protokołem odbioru
szkolenia (zawierającym: nazwę, tematykę i czas trwania warsztatów; datę i miejsce
przeprowadzenia; imienną listę osób uczestniczących w warsztatach; imię i nazwisko oraz
specjalizację osób prowadzących warsztaty), który podlega zatwierdzeniu przez
Zamawiającego. Odbiór szkoleń ma się odbyć na podstawie ankiet wypełnionych przez ich
uczestników oraz raportu wykonawcy z przeprowadzonego szkolenia wraz z załączoną listą
uczestników. Przy czym Zamawiający zastrzegł, że jeżeli średnia ocen z ankiet
Sygn. akt KIO 1840/17
ewaluacyjnych nie osiągnie wskaźnika 50% ocen pozytywnych, wykonawca będzie
zobowiązany powtórzyć szkolenie w wyznaczonym przez Zamawiającego terminie, pod
rygorem zapłaty kar umownych, których zapłata nie zwalania z obowiązku powtórzenia
szkolenia.
Natomiast w rozdziale XI OPZ, nie licząc powyższego zastrzeżenia odwołującego się
do wyników ankiet ewaluacyjnych, brak jest postanowień regulujących ewaluację szkoleń,
w szczególności kto i w jaki sposób ma ją przygotować i przeprowadzić oraz według jakiej
metodologii.
Stanowisko Zamawiającego, jakoby z pkt 5 i 7 rozdziału XI OPZ, względnie z całości
regulacji zawartej w tym rozdziale, wynikało, że do przygotowania ankiet ewaluacyjnych
uprawniony i zobowiązany jest wykonawca, nie ma pokrycia w treści opisanych powyżej
postanowień. Ponieważ ewaluacja rezultatów szkolenia stanowi odrębne w stosunku
do planu szkolenia czy materiałów szkoleniowych zagadnienie merytoryczne, nie ma
podstaw, aby w sposób dorozumiany przyjąć takie założenie na podstawie postanowień
regulujących zupełnie inne kwestie. Zamawiający, który nie był w stanie wskazać żadnych
konkretnych postanowień dotyczących ewaluacji szkleń, de facto potwierdził, że sposób
przeprowadzenia ewaluacji szkoleń nie został uregulowany w s.i.w.z.
W tych okolicznościach Izba stwierdziła, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
Izba rozważyła, z uwzględnieniem okoliczności dotyczących tej sprawy, zakres
zastosowania art. 29 ust. 1 pzp, który stanowi, że przedmiot zamówienia opisuje się
w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych
określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ
na sporządzenie oferty.
Jak podkreślił Sąd Okręgowy w Szczecinie w uzasadnieniu wyroku z 23 kwietnia
2009 r. (sygn. akt VIII Ga 80/09), specyfikacja istotnych warunków zamówienia od momentu
jej udostępnienia jest wiążąca dla zamawiającego – jest on obowiązany do przestrzegania
warunków w niej umieszczonych. Elementem specyfikacji o szczególnym znaczeniu jest opis
przedmiotu zamówienia. Zamawiający powinien dokonać zgodnie z wymogami określonymi
w art. 29-31 Prawa zamówień publicznych. Opis przedmiotu zamówienia umieszczony
w SIWZ powinien wskazywać wykonawcy wszystkie warunki i przedmiot jego przyszłego
świadczenia, gdyż od niego będzie zależeć w pierwszym rzędzie decyzja wykonawcy
o złożeniu oferty, a następnie kalkulacja cenowa. Przepisy ustawy Prawo zamówień
publicznych w art. 29 wyznaczają sposób dokonywania opisu przedmiotu zamówienia przez
Sygn. akt KIO 1840/17
zamawiającego. Podstawowym obowiązkiem zamawiającego jest dokonanie opisu w sposób
jednoznaczny i wyczerpujący, a więc taki, który zapewnia, że wykonawcy będą w stanie, bez
dokonywania dodatkowych interpretacji, zidentyfikować, co jest przedmiotem zamówienia
(jakie usługi, dostawy czy roboty budowlane), i że wszystkie elementy istotne dla wykonania
zamówienia będą w nim uwzględnione. Opis przedmiotu zamówienia powinien pozwolić
wykonawcom na przygotowanie oferty i obliczenie ceny z uwzględnieniem wszystkich
czynników wpływających na nią. Ustawa podaje także, że opisu należy dokonać za pomocą
dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń oraz uwzględniając wszystkie wymagania
i okoliczności mogące mięt wpływ na sporządzenie oferty. Do tego typu okoliczności
i wymagań należy zaliczyć m.in. wymogi dotyczące gwarancji na przedmiot zamówienia – jej
zakres i okres obowiązkowego świadczenia z gwarancji, miejsce spełnienia świadczenia,
świadczenia dodatkowe związane z świadczeniem głównym i inne związane z nim
obowiązki, także dotyczą w podmiotowych warunków udziału w zamówieniu.
Sąd zaznaczył również, że decydująca dla oceny poprawności sporządzenia opisu
przedmiotu zamówienia winna byt perspektywa wykonawcy. Okoliczność, że inny
wykonawca składa ofertę zgodną z założeniem zamawiającego, nie ma znaczenia, gdyż
wystarczy, że określenie przedmiotu zamówienia mogło wprowadzić w błąd jakiegokolwiek
wykonawcę.
W pierwszej kolejności należy zauważyć, że najobszerniejsze wywody odpowiedzi
na odwołanie, dodatkowo rozszerzone złożonym na rozprawie artykułem z fachowego
periodyku, okazały się zbędne. Odwołujący oświadczył bowiem na rozprawie, że nie
kwestionuje potrzeby wprowadzenia ewaluacji szkoleń, a brak opisu procesu ewaluacji w taki
sposób, aby umożliwiał jak najbardziej zobiektywizowaną ocenę jakości szkolenia,
a w konsekwencji obowiązek powtórzenia szkolenia ograniczał się do sytuacji, w której
rzeczywiście zostało ono nierzetelnie przeprowadzone przez wykonawcę. Natomiast
szczupłość regulacji dotyczącej ewaluacji w OPZ kontrastuje z obszernymi wywodami
zawartymi w odpowiedzi na odwołanie i artykule z periodyku „Personel i zarządzanie”
dotyczącym ewaluacji szkoleń złożonym na rozprawie, co pośrednio potwierdza, że kwestia
ta została jedynie zdawkowo potraktowana w specyfikacji przygotowanej przez
Zamawiającego. Tymczasem we wspomnianym artykule wskazuje się m.in., że ewaluacja nie
sprowadza się do ankiet, gdyż stanowi proces, który powinien rozpoczynać się od wyboru
właściwej metody ewaluacji, wyboru narzędzia ewaluacji (np. ankiety), zebrania danych
(np. badanie ankietowe), analizy zebranych danych, a kończyć wnioskami i rekomendacjami.
Ponadto w świetle powyższego artykułu zupełnie nieadekwatne jest stanowisko
zajęte przez Zamawiającego na rozprawie, jakoby sam nie mógł sporządzić ankiet
Sygn. akt KIO 1840/17
ewaluacyjnych, gdyż nie wie, na jakich urządzeniach (czyli według terminologii OPZ sprzęcie
i oprogramowaniu) zostanie oparte rozwiązanie wdrożone przez danego wykonawcę na
etapie realizacji umowy. Ewaluacja, która ma mierzyć poziom satysfakcji uczestników
szkolenia, nie jest uwikłana w dziedzinę będącą jego przedmiotem, co uwidacznia
zamieszczona w artykule tabela wymieniająca w odniesieniu do grup tematycznych
przykładowe badane aspekty występujące w ankietach ewaluacyjnych, takie jak: cele
szkolenia – znajomość, ocena stopnia osiągnięcia; wiedza, szkolone umiejętności
i kompetencje – ocena osiągniętego poziomu, ocena kompletności przekazywanej wiedzy;
prowadzący szkolenie – przygotowanie szkolenia, wiarygodność merytoryczna, zrozumiałość
języka; materiały szkoleniowe – ocena ilości i jakości; elementy programu szkolenia
(zawartość merytoryczna) – ocena braków i ważności; metody szkoleniowe (wykład,
dyskusja, ćwiczenie, odgrywanie roli, film etc.) – ocena metod i częstotliwości stosowania;
ocena jakości przeprowadzonego szkolenia – aktywizowanie uczestników, odpowiadanie na
ich pytania; organizacja szkolenia i sprawy administracyjne – sala, wyżywienie, hotel, ocena
organizacji szkolenia; pomoce audiowizualne – wykorzystanie rzutnika, kamery, wideo,
komputera; ogólna ocena szkolenia – atmosfera, jakość, przydatność w aktualnej
lub przyszłej pracy zdobytej wiedzy lub umiejętności); dane o osobie wypełniającej ankietę
i szkoleniu – temat, data, trener.
W drugiej kolejności Izba zaznacza, że bezzasadne jest stanowisko Zamawiającego,
jakoby zawarty w odwołaniu zarzut naruszenia art. 29 ust. 1 pzp podlegał oddaleniu jako
niedotyczący opisu przedmiotu zamówienia w odniesieniu do szkoleń, gdyż przedmiotem
zaskarżenia nie jest żadne z postanowień załącznika nr 1 do umowy dotyczących sposobu
przeprowadzenia szkoleń, ich zakresu merytorycznego, wymagań organizacyjnych, a jedynie
kwestia sposobu potwierdzenia odbioru przedmiotu świadczenia przez Zamawiającego.
Obszerne wywody teoretyczne zaprezentowane w odpowiedzi na odwołanie {powyżej
zrelacjonowane w niezbędnym dla ich zrozumienia zakresie} zupełnie abstrahują od faktu,
że zaskarżone postanowienie stanowi element opisu przedmiotu zamówienia sporządzonego
przez Zamawiającego. Ponadto proponowane przez Zamawiającego rozgraniczenie
pomiędzy opisem przedmiotu świadczenia a sposobem odbioru świadczenia, nawet jeżeli da
się uzasadnić na gruncie teoretyczno-cywilistycznym, zupełnie nie przystaje
do wypracowanego w doktrynie i orzecznictwie dotyczącym zamówień publicznych
rozumienia art. 29 ust. 1 pzp (m.in. w powyżej przywołanym orzeczeniu), które paradoksalnie
również zostało zaprezentowane w odpowiedzi na odwołanie.
Przede wszystkim umknęło uwadze Zamawiającego, że nawet przy prezentowanym
przez niego stanowisku zastrzeżenie obowiązku ponownego przeprowadzenia szkolenia
przez wykonawcę w oczywisty sposób wprowadza do treści zobowiązania wynikłego
Sygn. akt KIO 1840/17
z umowy w sprawie realizacji przedmiotowego zamówienia dodatkowe świadczenie
wykonawcy. A przedmiotem zaskarżenia jest brak wyczerpującego opisania w sposób
zobiektywizowany, w jakich okolicznościach wykonawca będzie musiał je spełnić. Nie budzi
przy tym żadnych wątpliwości, że w konsekwencji utrudnia to rzetelną wycenę oferty, gdyż
wykonawca musi liczyć się z tym, że będzie musiał dwukrotnie wykonać świadczenie, skoro
ocena jego należytego wykonania jest co najmniej częściowo uzależniona od czynników,
na które nie ma wpływu, czyli oceny wyrażonej przez uczestników szkolenia w ankietach
ewaluacyjnych.
Zamawiający uzależnił odbiór szkoleń, czyli uznanie należytego wykonania
świadczenia, którego przedmiotem jest szkolenie, wyłącznie od subiektywnej opinii
uczestników szkolenia, która może nie być adekwatna (choćby z powodów wskazywanych
w odwołaniu), nie wprowadzając w ramach umowy żadnego mechanizmu umożliwiającego
wykonawcy wykazanie, że szkolenie zostało przeprowadzone z należytą starannością,
w sposób odpowiadający opisowi przedmiotu zamówienia, pomimo negatywnych ocen
wystawionych przez uczestników szkolenia w ankietach ewaluacyjnych. Oznacza to de facto,
że Zamawiający obarczył wykonawcę zamówienia odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka za
osiągnięcie określonego rezultatu, którym jest nie tyle nabycie przez adresatów szkolenia
określonych kompetencji, ale za ich subiektywne poczucie usatysfakcjonowania. Tymczasem
nie ma powodów, aby wykonawca nie mógł uwolnić się od obowiązku powtórzenia szkolenia,
jeżeli wykaże, że przeprowadził je z należytą starannością w sposób, który obiektywnie
umożliwiał nabycie tych kompetencji, a nieosiągnięcie takiego rezultatu wynika z okoliczności
dotyczących uczestników szkolenia, za które nie ponosi odpowiedzialności (np. brak
obecności podczas całych zajęć danego uczestnika) lub zakładany cel szkolenia obiektywnie
został osiągnięty, a negatywna ocena wynikająca z ankiet nie jest adekwatna.
Izba zważyła, że zaprezentowane w odpowiedzi na odwołanie stanowisko
Zamawiającego, jakoby wykonawca mógł zwolnić się od ponownego przeprowadzenia
szkolenia, jeżeli udowodni, że na negatywną ocenę wynikającą z ankiet miały wpływ czynniki
pozamerytoryczne, zmuszałoby wykonawcę do wdania się w spór z Zamawiającym. Przede
wszystkim abstrahuje od treści postanowienia, które uzależnia obowiązek ponownego
spełnienia świadczenia li tylko od nieosiągnięcia określonej średniej ocen wystawionych
przez uczestników, stąd uzasadnione jest, jak to powyżej wskazano, że w istocie wykonawca
odpowiada na zasadzie ryzyka za osiągnięcie wymaganego wskaźnika.
Nie zasługuje również na uznanie stanowisko Zamawiającego, który na rozprawie
deprecjonował znaczenie zaskarżonego postanowienia w odniesieniu do zastrzeżenia kary
umownej na wypadek nieprzeprowadzenia ponownego szkolenia w razie negatywnej oceny
wynikającej z ankiet, podnosząc, że nie ma ona odzwierciedlenia w postanowieniach samej
Sygn. akt KIO 1840/17
umowy. Skoro opis przedmiotu zamówienia stanowi załącznik nr 1 do tej umowy, jest jej
integralną częścią, której postanowienia wiążą na równi do tych, które zawarte są we wzorze
umowy. Niezależnie od tego skoro Zamawiający potwierdza, że zaskarżone postanowienie
w tym zakresie jest wadliwe lub zbędne, winien je usunąć, aby usunąć niejednoznaczność,
która może być zarzewiem sporu na etapie realizacji zamówienia.
Natomiast nie miało znaczenia dla uwzględnienia odwołania, że Izba nie podzieliła
argumentacji odwołania jakoby zakwestionowane postanowienie mogło prowadzić
do naruszenia wynikającej z art. 140 ust. 1 pzp zasady, że zakres świadczenia wykonawcy
wynikający z umowy jest tożsamy z jego zobowiązaniem wynikającym z oferty. Skoro opis
przedmiotu zamówienia przewiduje obowiązek powtórzenia szkolenia, zobowiązanie
wykonawcy wynikające z oferty musiałoby również odpowiadać w tym zakresie treści
specyfikacji, a tym samym stałoby się ono również treścią zawartej umowy. Izba zważyła,
że właśnie brak zgody Odwołującego na zaciągnięcie takiego zobowiązania, jako
nieskonkretyzowanego w sposób odpowiadający zasadom z art. 29 ust. 1 pzp, przywiódł go
do wniesienia odwołania od tego postanowienia umowy.
Mając powyższe na uwadze, Izba stwierdziła, że naruszenie przez Zamawiającego
art. 29 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych może mieć istotny wpływ na wynik
prowadzonego przez niego postępowania o udzielenie zamówienia, wobec czego – działając
na podstawie art. 192 ust. 1, 2 i ust. 3 pkt 1 ustawy pzp – orzekła, jak w pkt 1 sentencji.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do jego wyniku
na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 ustawy pzp w zw. z § 3 pkt 1 i § 5 ust. 2 pkt 1
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości
i sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 41, poz. 238 ze zm.) – zaliczając do tych
kosztów uiszczony przez Odwołującego wpis oraz zasądzając jego równowartość
od Zamawiającego na rzecz Odwołującego.
Przewodniczący: ………………………………