Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

2 marca 2018r.

Sąd Okręgowy w Toruniu w IX Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO A.Walenta

Sędziowie SO: M.Polak

L.Gutkowski (spr)

Protokolant: st.sekr.sąd. K.Kotarska

przy udziale przedst. K. (...). U. (...) w T. A. K.

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2018r. sprawy:

1.  P. K., oskarżonego z art.107 § 1 kks w zw. z art.9§3 kks,

2.  J. D., oskarżonej z art.107 § 4 kks

z powodu apelacji wniesionej przez Naczelnika K. (...). U. (...)w T.

od wyroku Sądu Rejonowego w Grudziądzu z dnia 8 września 2017r.

sygn. akt II K 585/15

I.  uchyla zaskarżony wyrok w części odnoszącej się do oskarżonego P. K. (pkt I i III wyroku) i sprawę w tej części przekazuje Sądowi Rejo-nowemu w Grudziądzu do ponownego rozpoznania;

II.  w pozostałym zakresie tenże wyrok utrzymuje w mocy;

III.  kosztami procesu związanymi z apelacją odnoszącą się do oskarżonej J. D.obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt IX Ka 873/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 września 2017 r. Sąd Rejonowy w Grudziądzu, sygn. akt II K 585/15, uniewinnił P. K. od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa skarbowego określonego w art.107 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks, a J. D. od popełnienia zarzucanego jej wykroczenia skarbowego określonego w art. 107 § 4 kks, kosztami postępowania obciążając Skarb Państwa i zasądzając na rzecz P. K. kwotę 684 zł tytułem zwrotu kosztów poniesionych przez niego w toku postępowania.

Wyrok ten zaskarżył w całości na niekorzyść obojga oskarżonych oskarżyciel publiczny, wywodząc, że nie może się on ostać z uwagi na to, że sąd meriti błędnie uznał, że udostępnianie potencjalnym graczom automatów do gier w lokalu przez J. D. nie wypełniało znamion „prowadzenia gier” i błędnie ocenił zachowanie oskarżonego: zaniechał jego analizy przez pryzmat art. 14 ustawy o grach hazardowych, mimo, że przepisy TFUE przewidują możliwość stosowania nienotyfikowanych przepisów technicznych, a także przyjął, że nie cechowało się ono umyślnością z uwagi na pozostawanie przez oskarżonego w błędzie co do znamion czynu zabronionego. W/w okoliczności uzasadniały zdaniem skarżącego uchylenie zaskarżonego wyroku wobec obojga oskarżonych i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja oskarżyciela okazała się zasadna w części, w jakiej wskazywał on, że zaskarżony wyrok nie mógł się ostać w zakresie, w jakim orzeczono nim o odpowiedzialności oskarżonego P. K..

Jeśli chodziło o rozstrzygnięcie dotyczące oskarżonej J. D., to skarżący niezasadnie je podważał, wywodząc, że sąd błędnie uznał, że jej zachowanie nie wypełniało znamion „prowadzenia gier” w rozumieniu art. 107 § 1 kks. Sam fakt, że to w jej lokalu udostępniona była możliwość rozgrywania gier na automatach potencjalnym graczom – wbrew temu, co twierdził – nie uprawniał do przyjęcia, że tak było. Mając na uwadze, że nie został złożony wniosek o uzasadnienie wyroku, sporządzając je sąd odwoławczy - po myśli art. 457 § 2 kpk – odstąpił od szerszego wyjaśniania powodów zajęcia takiego stanowiska i ograniczył zakres uzasadnienia do wskazania, co przesądziło o uchyleniu wyroku w stosunku do oskarżonego P. K..

W związku z tym stwierdzić należało, że skarżący słusznie wskazał, że rozstrzygnięcie o jego odpowiedzialności było wadliwe.

Nie miał on wprawdzie racji twierdząc, że dyskwalifikowała je okoliczność, że sąd meriti zrezygnował z dokonania oceny zachowania oskarżonego przez pryzmat art. 14 ustawy o grach hazardowych. Z uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2017 r. - która ukształtowała jednolitą linię orzeczniczą w tej materii - jasno wynikało, że kolizja prawa krajowego z prawem unijnym może prowadzić do zastąpienia przepisów krajowych uregulowaniami prawa unijnego albo do wyłączenia normy prawa krajowego przez bezpośrednio skuteczną normę prawa Unii Europejskiej. W konsekwencji norma niestosowania krajowego przepisu technicznego, którego projektu nie notyfikowano Komisji Europejskiej, wynikająca z dyrektywy 98/34) WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.Urz. WE L 204 z 21.07.1998 r., ze zm.), wyłącza możliwość zastosowania w sprawie o przestępstwo z art. 107 § 1 kks przepisu art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 612) w pierwotnym brzmieniu. Poglądu skarżącego, jakoby w wypadku tego przepisu miało być jednak dopuszczalne niewdrożenie „sankcji” niestosowania nienotyfikowanych przepisów technicznych z powołaniem się na art. 36 TFUE, nie sposób było zaaprobować. Brak było podstaw do przyjęcia, że odmowę jej zastosowania mogłaby uzasadniać okoliczność, że ów przepis dotyczył swobód traktatowych podlegających ograniczeniom na podstawie art. 36 TFUE. Przepis art. 107 kks ma wszak na celu ochronę realizacji celów fiskalnych państwa, a więc zupełnie innych dóbr, niż „względy moralności publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej”, wymienione w tym przepisie.

Skarżący zasadnie zarzucił natomiast, że dając wiarę wyjaśnieniom oskarżonego, sąd meriti błędnie przyjął, że pozostawał on w nieświadomości tego, że zachowanie, polegające na urządzaniu gier hazardowych na automatach bez zachowania wymogów przewidzianych przez ustawę o grach hazardowych, jako równoznaczne z działaniem wbrew przepisom tejże ustawy, wypełniało znamiona przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 kks.

Przepisy w/w ustawy w zakresie, w jakim wynikał z nich obowiązek uzyskania koncesji na prowadzenie kasyna gry przez podmiot urządzający gry na automatach były jednoznaczne. Na obowiązek taki jasno wskazywał art. 6 ustawy o grach hazardowych.

Z art. 23a w brzmieniu obowiązującym w chwili popełnienia czynu wyraźnie wynikało też, że automaty i urządzenia do gier, z wyjątkiem terminali w kolekturach gier liczbowych służących wyłącznie do urządzania gier liczbowych, mogą być eksploatowane przez podmioty posiadające koncesję lub zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie gier losowych lub gier na automatach oraz przez podmioty wykonujące monopol państwa, po ich zarejestrowaniu przez naczelnika urzędu celnego.

Treść w/w przepisów, przy pomocy których rekonstruować należało znamiona czynu zabronionego w art. 107 § 1 kks, nie mogła więc budzić żadnych wątpliwości. Oskarżony, jako podmiot funkcjonujący w branży hazardowej – jak trafnie zauważył skarżący – winien te przepisy znać, a co za tym idzie: także zdawać sobie sprawę z tego, że urządzanie gier bez posiadania koncesji i poświadczenia rejestracji automatów wypełnia znamiona czynu zabronionego, polegającego na urządzaniu gier wbrew przepisom ustawy o grach hazardowych.

P. K. - który bronił się twierdząc, że przekonany był, że nie robił nic nielegalnego, bo zgodnie z orzecznictwem i stanowiskami rożnych podmiotów miało być niemożliwe stosowanie art. 6 i 14 ustawy o grach hazardowych jako nienotyfikowanych przepisów technicznych - zdawał się zresztą nie kwestionować tego, że miał świadomość, że przepisy ustawy o grach hazardowych nakładały obowiązek posiadania koncesji i dokonania rejestracji automatów, a co za tym idzie – że formalnie zabronione było przez ustawę o grach hazardowych prowadzenie działalności w zakresie urządzania gier bez spełnienia tych warunków.

W realiach sprawy nieuprawnione było zatem przyjęcie, że urządzając gry bez koncesji na prowadzenie kasyna gry i rejestracji automatów, pozostawał on w błędzie co do znamienia czynu zabronionego stypizowanego w art. 107 kks („działania wbrew przepisom ustawy”), wyłączającym przypisanie mu umyślności wymaganej dla bytu przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 kks, z tego względu, że „miał prawo sądzić, że urządzanie gier nie wymaga zezwolenia”.

Przywołane przez sąd okoliczności w postaci uzyskania przez oskarżonego wiedzy, że z powszechnie dostępnych opinii prawnych sporządzonych przez kancelarie prawne, orzeczeń sądów powszechnych, także w jego sprawach, czy wywiadów autoryzowanych przez celników oraz stanowisk innych podmiotów wynikało, że zarówno art. 6, jak i art. 14 ustawy o grach hazardowych z uwagi na brak notyfikacji nie mogły być stosowane, mogłyby dawać co najwyżej asumpt do rozważenia tego, czy opierając się na nich oskarżony mógł być przekonany, że urządzanie gier losowych bez posiadania koncesji i poświadczenia rejestracji automatów, a więc bez zachowania wymogów jasnej w swej treści ustawy, na pewno nie może rodzić jego odpowiedzialności na podstawie art. 107 § 1 kks z uwagi na uchwalenie ustawy bez notyfikacji Komisji Europejskiej. Innymi słowy – okoliczności te mogłyby uzasadniać ewentualnie przyjęcie, że oskarżony działał w błędzie nie co do znamion czynu zabronionego określonego w tym przepisie, ale co do karalności swojego zachowania wypełniającego formalnie jego znamiona. Rozważania w tym przedmiocie musiałyby jednak uwzględniać fakt, że zgodnie z art. 10 § 4 kks ekskulpujący skutek powiązany jest jedynie z usprawiedliwioną nieświadomością karalności. Skoro do oceny zachowania oskarżonego stosować należy podwyższone standardy właściwe dla podmiotów prowadzących działalność zarobkową w dziedzinie reglamentowanej przez państwo, zastanowić należałoby się zatem nad tym, czy stwierdzenie przez niego, że istniały wątpliwości interpretacyjne, a w świetle orzeczeń oraz stanowisk, które pojawiły się przed popełnieniem przez niego czynu objętego aktem oskarżenia i z tej racji mogły być mu znane przed rozpoczęciem urządzania gier w lokalu J. D. , nie było bezpodstawne przyjęcie, że urządzanie gier wbrew treści art. 6 i 23a ustawy o grach hazardowych nie może rodzić odpowiedzialności na podstawie art. 107 kks, wystarczające było do uznania, że zachowanie oskarżonego nie wypełniło znamion strony podmiotowej przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 kks. Nadmiernym uproszczeniem jest stwierdzenie, że skoro specjaliści zajmujący się stosowaniem prawa (sądy) nie mieli pewności, w jaki sposób interpretować brak notyfikacji art. 6 ustawy o grach hazardowych, to trudno wymagać w tej sytuacji od nie mającego wykształcenia prawniczego oskarżonego, by orientował się w obowiązującym stanie prawnym i prawidłowo interpretował kwestie, które wyjaśniły dopiero TSUE i Sąd Najwyższy.

Mając na uwadze powyższe, sąd odwoławczy uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej oskarżonego P. K. (zawarte w pkt I wyroku orzeczenie o jego winie oraz zawarte w pkt III orzeczenie o zwrocie kosztów poniesionych przez niego) i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Przeprowadzając ponowne postępowanie, Sąd Rejonowy winien mieć na względzie poczynione wyżej uwagi. Dopiero ocena wyjaśnień oskarżonego przy wszechstronnym rozważeniu całokształtu omówionych okoliczności pozwoli na dokonanie prawidłowych ustaleń co do stanu jego świadomości, a tym samym – właściwej prawnokarnej oceny jego zachowania.