Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Sławomir Brzózka

Protokolant: st.sekr.sądowy Małgorzata Idzikowska - Oleszczyk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej C.-Północ w C. I. K.

po rozpoznaniu w dniu 1 sierpnia 2018r.

sprawy R. Z. (1)

s. J. i M., ur. (...) w P.

oskarżonego z art. 286 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora i oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 14 grudnia 2017 r. , sygn. akt XVI K 393/17

orzeka:

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie.

Sygn. akt VII Ka 470/18

UZASADNIENIE

R. Z. (1) został oskarżony o to, że, w dniu 22 września 2015 roku w C. i P. działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, korzystając z sieci internetowej w serwisie ogłoszeniowym (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej poprzez wprowadzenie w błąd co do zamiaru i możliwości wywiązania się z oferty sprzedaży o nr (...) przyczepy marki (...) o nr rej. (...) o nr nadwozia: (...), doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem K. O. oraz M. P. na łączną kwotę 23.862,00 zł, tj. o czyn z art. 286 § k.k.

Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2017 r. w sprawie o sygn. akt XVI K 393/17 Sąd Rejonowy w Częstochowie orzekł w sposób następujący:

1.  oskarżonego R. Z. (1) uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, opisanego w części wstępnej wyroku, stanowiącego przestępstwo określone w art. 286 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 286 § 1 k.k. oraz art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 6 (sześć) miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny w ilości 100 (sto) stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 (dziesięć) złotych;

2.  na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 (dwa) lata;

3.  na mocy art. 72 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do informowania Sądu o przebiegu okresu próby co 3 (trzy) miesiące;

4.  na mocy art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu na poczet orzeczonej kary grzywny okres zatrzymania w sprawie w dniu 5 grudnia 2015 roku przyjmując, że jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się dwóm dziennym stawkom grzywny;

5.  na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz oskarżycieli posiłkowych K. O. i M. P. kwoty 23.862 (dwadzieścia trzy tysiące osiemset sześćdziesiąt dwa) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 grudnia 2015 roku;

6.  na mocy art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił oskarżonemu dowody rzeczowe znajdujące się w karcie 76-77, a opisane w wykazie dowodów rzeczowych Nr 1/16 pod poz. 1-2 na karcie 146 akt sprawy;

7.  na mocy art. 627 k.p.k. zasądził od oskarżonego na rzecz każdego z oskarżycieli posiłkowych kwotę po 1932 (jeden tysiąc trzydzieści dwa) złotych z tytułu ustanowienia pełnomocnika w sprawie;

8.  na mocy art. 627 k.p.k. oraz art. 2 ust. 1 pkt 2 oraz art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa opłatę w wysokości 320 (trzysta dwadzieścia) złotych oraz obciążył go wydatkami w sprawie w kwocie 70 (siedemdziesiąt) złotych.

Apelacje od powyższego wyroku wywiedli R. Z. (1) i Prokurator

Prokurator przedmiotowy wyrok zaskarżył w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze na niekorzyść oskarżonego R. Z. (1) oraz zarzucił mu obrazę prawa procesowego mającą wpływ na treść wyroku, a to przepisu art. 413 § 2 pkt 2 k.p.k. albowiem Sąd w podstawie prawnej orzeczonego obowiązku informowania Sądu o przebiegu okres próby nie wskazał pełnej podstawy jego zastosowania, a to art. 72 § 1 pkt 1 k.k.

W oparciu o powyższy zarzut prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wskazanie w punkcie 3 jako podstawy prawnej zobowiązania oskarżonego do informowania Sądu o przebiegu okresu próby co 3 miesiące art. 72 § 1 pkt 1 k.p.k.

R. Z. (1) przedmiotowy wyrok zaskarżył w całości na swoją korzyść oraz zarzucił mu naruszenie przepisów postępowania, mających wpływ na treść wyroku:

-

art. 6 k.p.k., tj. naruszenia prawa oskarżonego do obrony poprzez pozbawienie oskarżonego w toku postępowania pierwszoinstancyjnego realnej możliwości podjęcia obrony swoich praw oraz zgłoszenia wniosków dowodowych i wydanie wobec nieobecnego oskarżonego działającego bez obrońcy wyroku skazującego przy braku umożliwienia oskarżonemu złożenia wyjaśnień na etapie postępowania sądowego i przedłożenia dodatkowej dokumentacji dowodowej w sprawie, z powodu jak przypuszcza, nie przedstawienia Przewodniczącemu SSR w niniejszej sprawie przez administrację Sądu, w tym nie powołania obrońcy z urzędu a tym samym możliwości korzystania z pomocy prawnej, na wyznaczony przez Sąd termin posiedzenia na dzień 7 grudnia 2017 r., złożonych w formie dokumentu przesłanego operatorem Pocztą Polską S.A. z dowodem nadania z dnia 5.12.2017 roku oraz złożonego w formie korespondencji mailowej, kierowanej do Przewodniczącego SSR XVI Wydziału Karnego jeszcze raz w dniu rozprawy, tj. 7 grudnia 2017 roku o godz. 12.07, co doprowadziło do sytuacji, w której oskarżony działając bez obrońcy, nie mógł osobiście przedstawić Sądowi stosownej argumentacji a co więcej, nie zawiadomienia oskarżonego o nowo powołanym terminie, w którym jak się okazało 14 grudnia 2017 roku zapadł wyrok skazujący,

-

art. 4 k.p.k.w zw. z art. 7 k.p.k., poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, poprzez niedostateczną, a do tego nieobiektywną i sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego, wybiórczą i jednoznacznie ukierunkowaną na ukaranie oskarżonego analizę dowodów w postaci wyjaśnień oskarżonego oraz powołanego a nie przesłuchanego świadka K. F. oraz dołączonej przez oskarżonego dokumentacji, co skutkowało błędnymi ustaleniami faktycznymi mającymi istotny wpływ na treść orzeczenia, a to przez przyjęcie, że oskarżony popełnił zarzucany mu czyn wyczerpujący znamiona art. 286 § 1 k.k., podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego, w tym wyjaśnień oskarżonego i analiza akt postępowania prowadzi do wniosku, że w sprawie nie zgromadzono jednoznacznych dowodów na przypisanie oskarżonemu zamiaru oszustwa, co skutkowało co najmniej przedwczesnym przyjęciem przez Sąd pierwszej instancji, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu przestępstwa,

-

art. 366 § 1 k.p.k. poprzez nie wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy przez Sąd pierwszej instancji, a przede wszystkim jakie faktycznie były warunki umowy zamówienia a w dalszej kolejności sprzedaży zawartej pomiędzy stronami, czy umowa dotyczyła sprzedaży przyczepy importowanej i poprzestaniu w tym zakresie na zeznaniach tylko oskarżycieli posiłkowych, choć okoliczność, że oskarżony oferował oskarżycielom do sprzedania przyczepę dostępną na terenie miejsca prowadzenia działalności, nie wynika poza zeznaniami oskarżycieli z żadnego innego dowodu, a w szczególności dołączone m.in. do akt faktury sprzedaży a także korespondencja mailowa, przeczy zeznaniom oskarżycieli posiłkowych, co dalej w konsekwencji skutkowało rozstrzygnięciem na niekorzyść oskarżonego wszelkich pojawiających się w sprawie wątpliwości i wydaniem wyroku skazującego,

-

art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. polegającą na jedynie lakonicznym odniesieniu się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do istotnych kwestii mogących mieć wpływ bezpośredni na rozstrzygnięcie sprawy, a mianowicie okoliczności, z powodów jakich Sąd dał wiarę zeznaniom oskarżycieli posiłkowych, którzy w procesie kłamali oraz na jakiej podstawie całkowicie odmówił wiarygodności wyjaśnieniom złożonym przez oskarżonego, podczas gdy miały one poparcie w dołączonej do akt sprawy korespondencji pomiędzy stronami, dowodów w postaci wystawionych faktur oraz przeprowadzonych rozmów.

Mając na względzie powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uniewinnienie go od popełnienia zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja R. Z. (1) okazała się zasadna . Uwzględniony został podniesiony zarzut istotnego naruszenia prawa do obrony, mającego wpływ na treść wyroku . Wobec uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania apelacja Prokuratora okazała się bezprzedmiotowa.

Jednym z elementarnych standardów współczesnego procesu karnego jest prawo strony do uzyskania profesjonalnej pomocy ze strony fachowego podmiotu, jakim jest obrońca. Możliwość prawidłowego korzystania z prawa do obrony zarówno w znaczeniu materialnym, jak i formalnym ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia realizacji postulatu rzetelnego procesu. Od strony normatywnej stosowną regulację zawiera dyspozycja art. 6 k.p.k., zgodnie z którą oskarżonemu przysługuje prawo do korzystania z pomocy obrońcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2015 r., III KK 309/15, Prok.i Pr.-wkł. 2016/3/6, LEX nr 1943849, KZS 2016/3/21). W ocenie Sądu odwoławczego to prawo R. Z. (1) zostało w przedmiotowej sprawie naruszone.

Przesłanym drogą elektroniczną pismem z dnia 24 października 2017 r. R. Z. (1) wniósł o ustanowienie mu obrońcy z urzędu. Przedmiotowe pismo zostało również nadane pocztą i wpłynęło do Sądu Rejonowego w dniu 2 listopada 2017 r.

Na rozprawie w dniu 7 grudnia 2017 r. Sąd pierwszej instancji wydał postanowienie o nieuwzględnieniu wniosku o ustanowienie obrońcy z urzędu , dokończył postępowanie dowodowe, zamknął przewód sądowy , udzielił głosu stawającym stronom. Dnia 14 grudnia 2017 r. wydał w sprawie wyrok. Tymczasem zgodnie z treścią art. 81 § 1a k.p.k. na postanowienie sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy służy zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu. R. Z. (1) nieobecny na terminie rozprawy 7 grudnia 2017 r. , nie reprezentowany już na tym etapie przez fachowego obrońcę, faktycznie nie dowiedział się o treści wydanego postanowienia i o możliwości jego zaskarżenia. Sąd odwoławczy ma oczywiście na względzie, iż brak doręczenia postanowienia ogłoszonego ustnie na rozprawie nie stanowi z zasady uchybienia przepisom o doręczeniach, jednakże ponad wszelką wątpliwość miał wpływ na ograniczenie prawa R. Z. (1) do obrony. W realiach sprawy Sąd Rejonowy ze względu na zasady lojalności procesowej powinien przesłać odpis postanowienia o odmowie wyznaczenie obrońcy z urzędu R. Z. (2), a postępowanie zakończyć po uprawomocnieniu się tego postanowienia , w taki sposób aby R. Z. (1) , któremu odmówiono wyznaczenia obrońcy z urzędu miał możliwość ustanowienia sobie obrońcy z wyboru i z jego udziałem wziąć udział w rozprawie. W przeciwnej sytuacji prawo do żądanie wyznaczenia obrońcy z urzędu byłoby tylko formalne. Konieczne jest bowiem zapewnienie stronie możliwości zweryfikowania prawidłowości orzeczenia Sądu w tym przedmiocie wniesionym przez nią zażaleniem. Pamiętać należy ,że przepis art. 81 § 1 a k.p.k. został wprowadzony wskutek wydania wyroku z dnia 8 października 2013 r. przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie K 30/11. Trybunał Konstytucyjny stwierdził w przedmiotowym wyroku ,że art. 81 § 1 kodeksu karnego w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu jest niezgodny z art. 42 ust.2 w związku z art. 45 ust. 1 i z art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Stosownie do treści art. 436 k.p.k. Sąd Okręgowy ograniczył rozpoznanie wniesionych środków odwoławczych do zarzutu naruszenia prawa do obrony podniesionego przez R. Z. (1) , jako że niewątpliwie jego rozpoznanie jest wystarczające do wydania w niniejszej sprawie orzeczenia, natomiast rozpoznanie pozostałych zarzutów było w tej sytuacji przedwczesne i bezprzedmiotowe.

Z tych wszystkich względów Sąd odwoławczy na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. orzekł jak w sentencji wyroku.