Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2013r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 września 2013r. w S.

odwołania R. P.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 23 stycznia 2012 r. Nr (...)

w sprawie R. P.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o prawo do emerytury rolniczej

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala R. P. prawo do emerytury rolniczej od 23 stycznia 2012r.

Sygn. akt.: IV U 294/13 UZASADNIENIE

Decyzją z 23 stycznia 2012r. znak: (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, działając na podstawie art.19 i 20 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników odmówił R. P. prawa do emerytury rolniczej wskazując, że ubezpieczona nie udowodniła wymaganego okresu pracy i podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu wynoszącego co najmniej 25 lat, a jedynie 20 lat, 5 miesięcy i 2 dni.

Odwołanie od w/w decyzji złożyła R. P. wnosząc o jej zmianę i przyznanie jej prawa do emerytury rolniczej. Podniosła, iż decyzja organu rentowego jest błędna, gdyż nie uwzględnia, że w okresie od 1 stycznia 1985r. do 31 grudnia 1991r. ubezpieczona pracowała w gospodarstwie rolnym i opłacała składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Okresu tego organ rentowy nie uwzględnił ustalając prawo ubezpieczonej do emerytury, a po jego doliczeniu do okresu uznanego przez organ okaże się, że ubezpieczona spełnia przesłankę podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat. Było to gospodarstwo rolne należące do rodziców ubezpieczonej, które rodzice prowadzili do śmierci ojca w 1980r. Po tej dacie matka ubezpieczonej ze względu na stan zdrowia nie była w stanie pracować w tym gospodarstwie i jego prowadzenie przejęła ubezpieczona, która na skutek dziedziczenia po ojcu stała się jednocześnie jego współwłaścicielką. W latach 1985-1991 ubezpieczona opłacała składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe dlatego okres ten powinien on uwzględniony przy ustalaniu prawa ubezpieczonej do emerytury (odwołanie k.1-6).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na przepisy prawa i argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, że nie można zgodzić się z twierdzeniem ubezpieczonej, że składki na ubezpieczenie społeczne za lata 1985-1991 zostały opłacone. Brak bowiem dokumentów urzędowych potwierdzających w/w okres ubezpieczenia R. P.. Ponadto nakazy były wystawiane na nazwisko J. i S. A. i składka na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników była odprowadzana tylko od jednej osoby (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.21-22).

Po przeprowadzeniu postępowania, wyrokiem z 21 listopada 2012r. Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił odwołanie ubezpieczonej uznając, że składki na ubezpieczenie rolnicze były opłacane nie za ubezpieczoną, ale za jej matkę, która w spornym okresie – do końca 1988r. podlegała ubezpieczeniu rolniczemu. O tym, że składki były opłacane za J. A. świadczą dowody wpłat, na których widnieją jej dane (wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z 21 listopada 2012r. k.30 i jego uzasadnienie k.33-34).

Na skutek apelacji ubezpieczonej, wyrokiem z 13 marca 2013r. Sąd Apelacyjny w Lublinie uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z 21 listopada 2012r. i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania przez ten Sąd wskazując, że zbadania wymagają przedstawione przez ubezpieczoną dowody opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników oraz innych zobowiązań w kontekście ustalenia, że opłaty te nie mogły być czynione za ojca ubezpieczonej, który zmarł w 1980r., a także tego, że od 1 stycznia 1989r. matka ubezpieczonej jako pobierająca rentę rodzinną była wyłączona z ubezpieczenia społecznego. Wyjaśnienie kwestii za kogo były opłcane składki pozwoli na ustalenie w jakim okresie skarżąca podlegała ubezpieczeniu rolniczemu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 13 marca 2013r. k.67 i jego uzasadnienie k.69-71).

W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 14 grudnia 2011r. R. P., która w dniu(...). ukończyła 60-ty rok życia wystąpiła do Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o ustalenie jej prawa do emerytury rolniczej na podstawie art.19 i 20 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jednocześnie wniosła o zaliczenie do okresu ubezpieczenia okresu pracy w prowadzonym osobiście gospodarstwie rolnym i podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu od 1 stycznia 1985r. do 31 grudnia 1991r. Do wniosku ubezpieczona załączyła dowody wpłat na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników za lata 1985-1991. Na dowodach tych wypisane jest nazwisko : A. J. lub A. S., a jako wpłacający wskazany jest L. P. (mąż ubezpieczonej) – (wniosek o emeryturę z 14 grudnia 2011r. wraz z dowodami wpłat w obwolutach k.1-7 akt emerytalnych ubezpieczonej).

Decyzją z 23 stycznia 2012r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury ponosząc, że wykazała ona 20 lat, 5 miesięcy i 2 dni okresy pracy w gospodarstwie rolnym i podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu zamiast wymaganych co najmniej 25 lat. Organ rentowy zaliczył ubezpieczonej okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców trwający od 6 stycznia 1966r. (po ukończeniu 16-ego roku życia) do 20 sierpnia 1971r., okres pracy w gospodarstwie rolnym teściów trwający od 22 marca 1972r. do 15 września 1972r. oraz okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 października 1997r. do 23 stycznia 2012r. ,tj. do dnia wydania zaskarżonej decyzji (decyzja z 23 stycznia 2012r. k. 43 akt emerytalnych ubezpieczonej).

Ostatni ze wskazanych przez organ rentowy okres ,tj. okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 października 1997r. do 23 stycznia 2012r. został zapoczątkowany po tym jak L. P. – mąż ubezpieczonej zaprzestał od 30 września 1997r. prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie murarstwa i wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o objęcie jego oraz żony R. P. ubezpieczeniem społecznym rolników. Małżonkowie P. w latach 1994-1997 nabyli szereg nieruchomości rolnych, na których prowadzili działalność rolniczą (akty notarialne nabycia nieruchomości rolnych k.2-9, wnioski z 2 grudnia 1997r. o objęcie L. P. i R. P. ubezpieczeniem społecznym rolników k.10-11, oświadczenia L. P. k.14-15 oraz decyzja z 15 grudnia 1997r. o objęciu L. P. i R. P. ubezpieczeniem społecznym rolników k.17 – w aktach organu rentowego - tom dotyczący podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników).

Rodzice ubezpieczonej R. P.– S. A. i J. A. zamieszkiwali w miejscowości (...), gdzie posiadali gospodarstwo rolne o powierzchni 4,15 ha. Wymienieni prowadzili przedmiotowe gospodarstwo rolne, przy czym S. A. pracował jednocześnie (od 1946r.) w Cukrowni im (...) w S.. S. i J. małż. A. posiadali jedno dziecko – ubezpieczoną R. P., która w 1968r. wyszła za mąż za L. P.. W latach 70-tych ubezpieczona zamieszkała wraz z mężem w S.. Ubezpieczona nie pracowała zawodowo, wychowywała dzieci. L. P. prowadził działalność gospodarczą w zakresie murarstwa. W dniu 23 września 1980r. zmarł ojciec ubezpieczonej S. A.. Spadek po wymienionym, w tym przypadający na niego udział w gospodarstwie rolnym nabyły żona J. A. oraz córka R. P. po ½ części każda z nich. Po śmierci męża J. A. prowadziła gospodarstwo rolne jeszcze przez kilka miesięcy. Następnie z uwagi na stan zdrowia - pojawiające się zaburzenia natury psychicznej praktycznie zaniechała działalności rolniczej. Prowadzenie gospodarstwa przejęła ubezpieczona, która codziennie dojeżdżała do gospodarstwa rolnego, jednocześnie opiekowała się matką. W pracach polowych i przy zwierzętach pomagał jej mąż L. P., który jednocześnie prowadził w/w działalność gospodarczą. Pierwszej wiosny po śmierci S. A. ubezpieczona wraz z mężem obsiała ziemię i czyniła to w kolejnych latach. W gospodarstwie założona została hodowla trzody chlewnej, która z roku na rok powiększała się. Sadzone były również warzywa – buraki, ziemniaki. Matka ubezpieczonej od śmierci męża w 1980r. pobierała po nim rentę rodzinną wypłacaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. Inspektorat w S.. Rentę tę pobierała do śmierci w dniu 11 listopada 2000r. W 1985r. stan zdrowia J. A. znacznie się pogorszył, na przełomie 1985 i 1986r. przebywała ona przez trzy miesiące w szpitalu w P. z rozpoznaniem zespół paranoidalny (karta gospodarstwa S. i. J. A.k.96-99 akt sprawy, karta informacyjna z leczenia szpitalnego J. A. w okresie od 20 listopada 1985r. do 12 lutego 1986r. k.15 akt sprawy, postanowienie Sądu Rejonowego w Sokołowie Podlaskim z 2 września 2004r. w sprawie I Ns 358/04 o stwierdzeniu nabycia spadku po S. A. i J. A. k.66 akt organu rentowego – tom dotyczący podlegania ubezpieczeniu społecznemu, zeznania, zeznania świadków: H. W. k.88v-89, L. P. k.88-88v, zeznania ubezpieczonej k.86v-87).

Po śmierci S. A. Urząd Gminy w S. w dalszym ciągu wystawiał nakazy płatnicze z tytułu podatku rolnego oraz decyzje w sprawie wymiaru składki na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników na nazwisko A. S. i J. (nakazy płatnicze oraz decyzja w sprawie wymiaru składki na FUSR k.133-139 akt organu rentowego – tom dotyczący podlegania ubezpieczeniu społecznemu). Faktycznie należności podatkowe, a także składki z tytułu ubezpieczenia OC rolników oraz ubezpieczenia budynków opłacał mąż ubezpieczonej L. P. ze środków wypracowanych w gospodarstwie. Na pokwitowaniach jako płatnika wskazywano różne osoby - J. i S. A., L. i R. P. lub L. P. ze wskazaniem użytkownika lub płatnika w osobie L. P. (pokwitowania wpłat na ubezpieczenie OC rolników oraz z tytułu ubezpieczenia budynków k.143-145 akt organu rentowego – tom dotyczący podlegania ubezpieczeniu społecznemu).

Z uwagi na rozbieżność między dokumentami wystawianymi przez Urząd Gminy w S. na nazwisko S. i J. A. lub J. A. a osobą faktycznego użytkownika gospodarstwa rolnego, w dniu 23 lutego 1993r. mąż ubezpieczonej L. P. podczas wizyty w Urzędzie Gminy w S. w obecności ówczesnego Wójta H. P. sporządził oświadczenie, w którym podał, że od 1985r. użytkuje grunt rolny z pozycji A. J. i S.. Ponadto wskazał, że jego teściowa ma 71 lat, jest przewlekle chora i nie nadaje się do pracy w gospodarstwie (kopia oświadczenia L. P. z 23 lutego 1993r. k.94 akt sprawy oraz zeznania świadka L. P. k.88 i k.108v – minuta od 4 do 10 nagrania, zeznania ubezpieczonej k.87-87v).

W 1985r. L. P. dokonał trzech wpłat na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników , tj. w dniu 15 maja 1985r., 13 września 1985r. i 15 listopada 1985r.

W 1986r. L. P. dokonał czterech wpłat na FUSR ,tj. w dniach 14 lutego 1986r., 14 maja 1986r., 12 września 1986r. i 15 listopada 1986r.

W 1987r. L. P. dokonał czterech wpłat na FUSR ,tj. w dniach 9 lutego 1987r., 15 maja 1987r., 15 września 1987r. i 13 listopada 1987r.

W 1988r. L. P. dokonał czterech wpłat na FUSR ,tj. w dniach 14 lutego 1988r., 11 maja 1988r., 15 września 1988r. i 10 listopada 1988r.

W 1989r. dokonał dwóch wpłat na FUSR ,tj. w dniach 15 września 1989r. i 14 listopada 1989r.

W 1990r. L. P. dokonał czterech wpłat na FUSR ,tj. w dniach 30 kwietnia 1989r., 13 maja 1990r., 13 czerwca 1990r. i 14 listopada 1990r.

W 1991r. L. P. dokonał czterech wpłat na FUSR ,tj. w dniach 12 marca 1991r., 14 maja 1991r., 12 września 1991r. i 15 listopada 1991r.

(dowody wszystkich w/w wpłat w obwolutach za wnioskiem ubezpieczonej o emeryturę). Wpłaty dokonywane były na nazwisko J. A. lub S. A. ze wskazaniem, że wpłaca L. P..

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej R. P. okazało się uzasadnione.

Zgodnie z art.19 ust.1 i ust.1a pkt1 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2008r., Nr 50, poz. 291 ze zm.) emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi (kobiecie), który spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek 60 lat (jeśli urodził się do 31 grudnia 1952r.) i podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, przy czym zgodnie z art.20 ustawy do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art.19 zalicza się okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990 oraz prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983r.

W sprawie niesporne jest, że organ rentowy uznał okresy pracy ubezpieczonej, po ukończeniu 16. roku życia a przed 1 stycznia 1983r., w gospodarstwie rolnym jej rodziców, a następnie teściów. Poza sporem pozostaje również podleganie przez ubezpieczoną ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 października 1997r., co potwierdzone zostało decyzją z 15 grudnia 1997r. o objęciu ubezpieczeniem społecznym (vide: ustalenia faktyczne). Łącznie uznany przez organ rentowy okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego R. P. wyniósł na dzień wydania zaskarżonej decyzji 20 lat, 5 miesięcy i 2 dni.

Ubezpieczona zakwestionowała powyższe stanowisko twierdząc, że okres ten powinien być zwiększony o okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w latach 1985-1991, gdyż w okresie tym prowadziła gospodarstwo rolne i opłacała składki na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników.

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd doszedł do przekonania, że twierdzenia ubezpieczonej są słuszne. Jak wynika z przedstawionych wyżej ustaleń Sądu rodzice ubezpieczonej S. i J. małż. A. byli właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 4,15 ha położonego w (...), które to gospodarstwo osobiście uprawiali. Sytuacja ta uległa jednak zmianie w następstwie śmierci S. A. w dniu 23 września 1980r. Jak wynika ze spójnych zeznań świadków H. W. i L. P. oraz samej ubezpieczonej i co potwierdza złożony przez ubezpieczoną dokument w postaci karty informacyjnej z leczenia szpitalnego J. A., po śmierci męża w 1980r. J. A. zaprzestała prowadzenia gospodarstwa rolnego. Miało to związek z rozwijającą się u niej chorobą, którą zdiagnozowano następnie pod postacią zespołu paranoidalnego. Powyższe skutkowało tym, że prowadzenie przedmiotowego gospodarstwa rolnego przejęła ubezpieczona, przy czym pomagał jej w tym mąż L. P.. W tym miejscu wskazać należy na uregulowania zawarte w obowiązującej wówczas ustawie z 14 grudnia 1982r. o ubezpieczeniu społecznym rolników i członków ich rodzin (Dz.U. z 1989r. Nr 24, poz.133 ze zm.). W myśl art.1 ust.1 tej ustawy ubezpieczenie społeczne rolników indywidualnych obejmuje rolników prowadzących gospodarstwa rolne, przy czym zgodnie z definicją zawartą w art.2 pkt 1 tej ustawy przez rolnika rozumie się osobą prowadzącą gospodarstwo rolne lub dział specjalny samodzielnie albo w charakterze współwłaściciela na gruntach stanowiących jej własność lub będących w jej posiadaniu. Odnosząc przytoczone uregulowanie do okoliczności sprawy stwierdzić należy, że R. P. spełniała ustawowe przesłanki do objęcia jej ubezpieczeniem społecznym rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego na gruntach stanowiących jej własność we wskazanym przez nią okresie. Jak wskazano S. A. zmarł w 1980r. pozostawiając po sobie żoną i córkę (ubezpieczoną). Wprawdzie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po wymienionym zostało wydane przez Sąd Rejonowy w Sokołowie Podlaskim dopiero w 2004r. (vide: ustalenia faktyczne), ale zgodnie z art.925 kc spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia, co następuje z chwilą śmierci spadkodawcy – art.924 kc. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ma zatem charakter deklaratywny ,tj. jedynie stwierdza (potwierdza), kto nabył spadek po danym spadkodawcy. Oznacza to, że przejmując po śmierci ojca prowadzenie gospodarstwa rolnego ubezpieczona była już współwłaścicielką tego gospodarstwa i prowadziła je w imieniu własnym i na własny rachunek. Jej udział w gospodarstwie rolnym wynosił ¼ części (tj. połowa z połowy przypadającej ojcu), a obszar gospodarstwa rolnego wynosił – jak wskazano wyżej - 4,15 ha, wypełniając tym samym definicję gospodarstwa rolnego, o której mowa w art.2 pkt 4 w/w ustawy. Należy ponadto podkreślić, że przejmując prowadzenie gospodarstwa rolnego, a następnie prowadząc to gospodarstwo, ubezpieczona nie pracowała zawodowo, a zatem nie podlegała wyłączeniu z ubezpieczenia w myśl art.3 ust.2 pkt 1 ustawy z 14 grudnia 1982r. W przedstawionych okolicznościach, a także mając na uwadze przedstawione dowody opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne rolników za lata 1985-1991 (czego za lata 1986, 1987, 1988, 1990 i 1991 za wszystkie cztery kwartały) nie może być wątpliwości, że ubezpieczona podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu w wymiarze przekraczającym łącznie z okresem uznanym przez organ rentowy 25 lat.

W przekonaniu Sądu w świetle okoliczności sprawy, w tym logicznych zeznań L. P. i ubezpieczonej nie może być wątpliwości, że w/w składki były opłacane za ubezpieczoną, a nie J. A., czy też S. A. (który od 1980r. nie żył). Z całą pewnością składki te nie mogły być opłacane za J. A. po dniu 1 stycznia 1989r., kiedy to na mocy nowelizacji ustawy z 14 grudnia 1982r. wymieniona jako osoba mająca ustalone prawo do renty rodzinnej po mężu została wyłączona z ubezpieczenia społecznego rolników (art.3 ust.2 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 1982r. w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1989r.). Okoliczności tej nie zmienia stwierdzenie pełnomocnika organu rentowego, że składki opłacane po 1 stycznia 1989r. były traktowane jako składki za J. A., gdyż organ rentowy nie miał wiedzy, że wymieniona pobiera rentę rodzinną wypłacaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (protokół rozprawy z 24 września 2013r. k.108v minuta 10 nagrania). Również składki za okres od 1985r. do końca 1988r. nie były opłacane za J. A.. Świadek L. P., który dokonywał faktycznych wpłat tytułem składek zeznał, że każdorazowo przy wpłacie podawał nazwisko teściowej i teścia – gdyż na nich nadal formalnie zapisane było gospodarstwo – ale jednocześnie każdorazowo podawał swoje nazwisko jako wpłacającego. Dodał, że czynił tak bo było to ważne (tj. wskazanie wpłacającego) w świetle przepisania ziemi na żonę (zeznania L. P. k.88). W przekonaniu Sądu zeznania te nie pozostawiają wątpliwości, że L. P. dokonując wpłat na poczet składek dokonywał ich za swoją żonę R. P., z którą pozostawał we wspólnym gospodarstwie domowym i której pomagał w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Gdyby było inaczej dokonywanie za każdym razem adnotacji o osobie wpłacającej byłoby zbędne i pozbawione jakiegokolwiek znaczenia. O tym, że składki opłacane były za R. P. świadczy również oświadczenie L. P. sporządzone przez niego w lutym 1993r. w obecności ówczesnego wójta (k.94 akt sprawy). Podkreślić wreszcie należy, że składki wpłacane przez L. P. nie mogły dotyczyć jego osoby, gdyż w tym czasie podlegał on ubezpieczeniu społecznemu jako osoba prowadząca działalność gospodarczą (zaświadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 19 czerwca 2013r. k.85 akt sprawy).

Mając na uwadze powyższe okoliczności i działając na podstawie art.477.14§2 Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że R. P. przysługuje prawo do emerytury rolniczej poczynając od 23 stycznia 2012r.