Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Barbara Bojakowska

SSO Antoni Smus

Protokolant st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuraturze Rejonowej w (...), Sądowi Okręgowemu w (...) i Sądowi Rejonowemu w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 4 czerwca 2018 roku, sygn. akt I C 216/18

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od powoda D. S. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w (...) 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym,

3.  przyznaje adwokatowi W. S. wynagrodzenie za reprezentowanie powoda w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych brutto, które nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wieluniu.

  Sygn. akt I Ca 336/18

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Wieluniu w sprawie z powództwa D. S. przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w (...), Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu w (...) i Skarbowi Państwa – Prokuraturze Rejonowej w (...)

o zapłatę oddalił powództwo oraz przyznał adwokatowi W. S. kwotę 1.758,50 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi D. S. z urzędu i nakazuje wypłacić ją ze Skarbu Państwa - Sąd Rejonowy
w W.. Sąd nie obciążył powoda D. S. kosztami procesu

  Rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Na podstawie przyjęcia, w dniu 25 maja 2013 roku, ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchaniu w charakterze świadka osoby zawiadamiającej oraz na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, w dniu 30 czerwca 2013 roku, zostało wszczęte dochodzenie w sprawie uporczywego nękania A. A. w K. w okresie od dnia 16 marca 2013 roku do dnia 24 czerwca 2013 roku przez D. S., które to nękanie wzbudza u A. A. uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia i istotnie narusza jej prywatność.

Postanowieniem z dnia 22 listopada 2013 roku Prokurator Prokuratury Rejonowej w Kaliszu umorzył dochodzenie, na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., w sprawie uporczywego nękania A. A. tj. o czyn z art. 190a § 1k.k.

Na postanowienie o umorzeniu dochodzenia zażalenie wniósł pełnomocnik pokrzywdzonej A. A., zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 190a § 1 k.k. oraz przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia tj. art. 297 § 1 pkt 4 i 5 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k., a nadto wystąpił o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającego przesłuchania pokrzywdzonej.

Zawiadomieniem z dnia 20 grudnia 2013 roku Prokuratura Rejonowa w Kaliszu, poinformowała pełnomocnika pokrzywdzonej, iż po zapoznaniu się z aktami sprawy 1 Ds. 1505/13 nie przychyliła się do złożonego przez pełnomocnika zażalenia na postanowienie o umorzeniu dochodzenia, wobec czego sprawa została skierowana z aktami do Sądu Rejonowego w Kaliszu II Wydział Karny.

Postanowieniem z dnia 29 stycznia 2014 roku Sąd Rejonowy w Kaliszu II Wydział Karny, po rozpoznaniu zażalenia na postanowienie z dnia 22 listopada 2013 roku o umorzeniu dochodzenia w sprawie uporczywego nękania A. A. i wzbudzenia w niej uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia i naruszenia jej prywatności w K. w okresie od 16 marca do listopada 2013 roku tj. o przestępstwo z art. 190a § 1 k.k., na podstawie art. 306 § 1 k.p.k., art. 437 § 1 k.p.k., postanowił uchylić zaskarżone postanowienie.

W dniu 27 czerwca 2014 roku został zatwierdzony przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Kaliszu, w sprawie o sygn. 1 Ds. 242/14, sporządzony przez policję akt oskarżenia, bez wniosku w trybie ar. 335 § 1 k.p.k., przeciwko D. S. o przestępstwo z art. 190a § 1 k.k.

Wobec oskarżonego D. S., w dniu 10 listopada 2014 roku, został wydany przez Sąd Rejonowy w Kaliszu VII Wydział Karny sprawie VII K 455/14 wyrok nakazowy, od którego to wyroku w dniu 25 lipca 2014 roku sprzeciw wniósł pełnomocnik oskarżonego D. S..

Po rozpoznaniu sprzeciwu pełnomocnika, postanowieniem z dnia 08 września 2014 roku, Sąd Rejonowy w Kaliszu VII Wydział Karny, na podstawie art. 345 § 1 k.p.k., postanowił przekazać sprawę Prokuraturze Rejonowej w Kaliszu, celem usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego przez zweryfikowanie okoliczności podniesionych przez oskarżonego w toku postępowania w zakresie przyjętej przez niego linii obrony. Na postanowienie to, w dniu 24 września 2014 roku, zażalenie do Sądu Okręgowego w Kaliszu wniosła Prokuratura Rejonowa w Kaliszu. Następnie, postanowieniem z dnia 08 października 2014 roku, Sąd Okręgowy w Kaliszu IV Wydział Karny Odwoławczy, na postawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k., postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi I instancji do merytorycznego rozpoznania.

Po przeprowadzeniu postępowania sądowego, wyrokiem z dnia 14 października 2015 roku w sprawie o sygn. akt VII K 455/14, Sąd Rejonowy w Kaliszu uznał D. S. oskarżonego o to, że w okresie od 16 marca 2013 roku do 12 marca 2014 roku w K. uporczywie nękał A. A. w ten sposób, że z dużą częstotliwością na jej nr telefonu wykonywał bezpośrednie połączenia oraz wysyłał wiadomości SMS o treści wulgarnej oraz znieważającej i też nachodził ją w miejscach publicznych, zamieszkania i pracy, uniemożliwiał jazdę samochodem, zajeżdżając jej drogę, a także wielokrotnie opluwał szybę w jej samochodzie, ponadto w rozmowach ze znajomymi i osobami najbliższymi dla pokrzywdzonej zniesławiał ją słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, czym wzbudził u niej poczucie zagrożenia i w istotny sposób naruszył jej prywatność tj. o czyn z art. 190a § 1 k.k. za winnego zarzucanego mu czynu i wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczności lokalnej w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym. Ponadto, Sąd orzekł środek karny w postaci zakazu osobistego, telefonicznego, korespondencyjnego i za pośrednictwem sieci Internet kontaktowania się z pokrzywdzoną A. A., a na podstawie art. 46 § 1 k.k. obowiązek zapłaty na rzecz pokrzywdzonej A. A. kwoty 2.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia oraz zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej kwotę 3.095,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od tego wyroku złożył, w dniu 02 grudnia 2015 roku, pełnomocnik oskarżonego D. S., a uzupełnienie apelacji dodatkowo także sam oskarżony.
Po przeprowadzeniu apelacyjnego postępowania sądowego Sąd Okręgowy w Kaliszu, wyrokiem z dnia 10 marca 2016 roku w sprawie o sygn. akt IV Ka 7/16, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Kaliszu, w związku z czym skazany musiał wykonać wyrok, tj. nieodpłatną kontrolowaną pracę na cele społeczności lokalnej w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym, przy czym kara ta została wymierzona na okres 6 miesięcy, zapłacić na rzecz pokrzywdzonej A. A. kwotę 2.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia oraz na rzecz oskarżycielki posiłkowej A. A. kwotę 3.095,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Z wyrokiem tym nie zgodził się powód D. S., zarzucając w piśmie z dnia 18 maja 2018 roku zatytułowanym „Zeznania powoda cz. 1”, jak i podczas rozprawy z dnia 21 maja 2018 roku popełnienie podczas postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Kaliszu, a następnie postępowania sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy i Okręgowy w K. szeregu przestępstw, które to doprowadziły do niesłusznego skazania powoda. Organom tym zarzucił brak kontroli nad decyzjami i dokumentami wydawanymi przez instancje niższego rzędu.

Sąd wskazał, że powództwo nie ma oparcia w art. 417 ¹ § 2 k.c., gdyż konieczną przesłanką odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia sądowego jest stwierdzenie tej niezgodności we właściwym postępowaniu. Niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia co do zasady nie powinna być przedmiotem samodzielnych ustaleń sądu orzekającego o odszkodowaniu. Sąd rozpoznający sprawę odszkodowawczą nie jest bowiem, właściwy do indywidualnej oceny legalności konkretnego wyroku lub postanowienia stanowiącego źródło szkody.

Jeżeli ustawa wiąże oznaczone skutki prawne z obowiązywaniem prawomocnego orzeczenia, a jednocześnie reguluje zasady i tryb jego wzruszania z powodu niezgodności z prawem, to prawna skuteczność takich orzeczeń nie może być podważana (kwestionowana) bezpośrednio w każdym procesie odszkodowawczym, z pominięciem zasad i trybu postępowania zastrzeżonego do kontroli prawomocnych orzeczeń. Dlatego też odpowiedzialność władzy publicznej za szkodę wyrządzoną wydaniem niezgodnego z prawem orzeczenia wymaga tzw. prejudykatu w postępowaniu odszkodowawczym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2012 r., V ACa 576/12, Legalis Nr 719115). Tym samym, sąd rozpoznający roszczenie nie może samodzielnie ustalić niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego. Warunkiem uzyskania odszkodowania za szkodę spowodowaną prawomocnym orzeczeniem sądowym jest uzyskanie najpierw, we właściwej procedurze, prejudykatu w postaci stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem. W rozpoznawanej sprawie sytuacja taka jednak nie zaistniała.

Sąd wskazał, że w sprawie nie znajdują również zastosowania normy prawne zawarte w treści przepisu art. 417 § 1 k.c. D. S. osobiście na rozprawie, jak i w złożonym do Sądu piśmie procesowym, wskazywał na wiele błędów popełnionych, jego zdaniem, przez organ Prokuratury Rejonowej w Kaliszu, jak i Sądu Rejonowego i Sądu Okręgowego w Kaliszu oraz podnosił, że w związku z toczącym się przeciwko niemu postępowaniem karnym przed sądami obu instancji doznał szkody. Jednakże w żaden obiektywny sposób nie wykazał, jakimikolwiek dowodami powstania szkody. Sąd nie może opierać się tylko na nie popartych żadnymi dowodami subiektywnych twierdzeniach powoda. Nadto, powód nie wykazał żadnymi dowodami zakresu owej szkody. Powód jedynie podniósł w piśmie procesowym zawierającym wykaz popełnionych przez organy ścigania i ograny sądowe przestępstw,
że domaga się odszkodowania w określonej kwocie, wymieniając co się składa na tę żądaną kwotę.

Ponadto powód, aby móc dochodzić od Skarbu Państwa odszkodowania za niezgodne z prawem wydanie wyroku karnego skazującego, w pierwszej kolejności w ramach właściwego postępowania sądowego w procesie karnym, powinien uzyskać wyrok uniewinniający go od zarzucanych mu czynów poprzez podjęcie czynności zmierzających do wznowienia postępowania prowadzonego przed Sądem Rejonowym w Kaliszu VII Wydział Karny, sygn. akt VII K 455/14.

W związku z tym, iż powód był reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu, Sąd mając na względzie treść § 2, 3, 4 i 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2016 r, poz. 1714 ze zm.), przyznał na rzecz adwokata W. S. łączną kwotę 1.758,50 zł, na którą to kwotę składa się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 1.476,00 zł, w tym VAT w kwocie 276,00 zł oraz zwrot kosztów dojazdu zgodnie załączonym do akt sprawy spisem kosztów (282,50 zł), gdyż takie kwoty odpowiadają charakterowi sprawy, nakładowi pracy pełnomocnika i są zgodne z obowiązującymi stawkami, a poza tym nie zostały opłacone przez powoda – punkt 2 wyroku.

O kosztach postępowania, jak w pkt 3 wyroku rozstrzygnięto na podstawie art. 102 k.p.c., nie obciążając powoda obowiązkiem ich zwrotu na rzecz stron pozwanych, z uwagi na sytuację majątkową i osobistą powoda.

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodził się powód wnosząc apelację i zaskarżając
wyrok w całości. Powód zarzucił:

  1/ naruszenie przepisów postepowania poprzez błędne zastosowanie art. 11 kpc przyjmując, iż wyrok Sądu rejonowego w Kaliszu w sprawie VII K 455/14 nie został zakwestionowany przez powoda w sytuacji w której kwestionował on ten wyrok, a nawet złożył dużą ilość zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstw przez prokuratorów, sędziów i inne osoby, które brały udział w prowadzeniu postępowania przeciwko jego osobie, jak również przeciwko świadkom zeznającym w toku tamtego postepowania.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenia powództwa w całości w stosunku do pozwanego ewentualnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sadowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie z urzędu w postepowaniu drugoinstancyjnym, oświadczając, że koszty te nie zostały opłacone ani w całości ani w części.

Na rozprawie w dniu 12 września 2018 roku pełnomocnik z urzędu powoda sprostował wnioski apelacji w zakresie żądania zmiany orzeczenia w ten sposób, że wniósł o uwzględnienie powództwa w całości.

Pozwany Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w (...) w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i obciążenie powoda kosztami procesu w postępowaniu odwoławczym, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w (...) także wniósł o oddalenie apelacji i obciążenie powoda kosztami procesu w postępowaniu odwoławczym, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

  Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarzut apelacji nie podważał zasadności rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku, co w konsekwencji prowadziło do braku uwzględnienia wniosku zawartego w środku odwoławczym wniesionym przez stronę powodową.

  Sąd Rejonowy wyjaśnił z jakich powodów wywodzi niewykazanie przez powoda istnienia roszczenia i przyczyny oddalenia powództwa. Kontrola instancyjna nie wykazała uchybień przepisom prawa materialnego oraz błędów dotyczących gromadzenia i oceny materiału dowodowego. Dokonane przez Sąd ustalenia faktyczne dotyczące okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy znajdują odzwierciedlenie w przytoczonych na ich poparcie dowodach, a ich prawna ocena oparta na logicznym rozumowaniu i zasadach doświadczenia życiowego zasługuje na jednoznaczną aprobatę. Stąd ustalenia te oraz wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Kwestionowanie zasadności i legalności wyroku wydanego w sprawie VII K 415/14 Sądu Rejonowego w Kaliszu w sposób wskazany w apelacji jest prawnie nieskuteczne. Nie chodzi bowiem o jakiekolwiek działania powoda, lecz o działanie, które zakończone zostało określonym skutkiem procesowym uchylającym moc wiążącą wyroku karnego. Na istnienie takiego skutku powód się nie powołuje. Natomiast w sprawie cywilnej niedopuszczalne jest dokonywanie jakichkolwiek własnych ustaleń co do okoliczności popełnienia przestępstwa,
a nie ujawniły się okoliczności o których mowa w art. 552 § 1 kpk czy też z art. 417 § 1 kpc, co powoduje, że sąd cywilny nie może badać żadnych zarzutów powoda dotyczących sposobu procedowania w zakończonym już postępowaniu karnym. Do takiej oceny uprawnionym był wyłącznie sąd odwoławczy w toku instancji w postępowaniu karnym.

Uwzględnienie żądania pozwu prowadziłoby do niedopuszczalnej w naszym porządku prawnym sytuacji, w której równolegle funkcjonowałyby dwa sprzeczne ze sobą orzeczenia – sądu karnego, w którym prawomocnie przesądzono o tym, że powód popełnił przestępstwo i sądu cywilnego, które fakt ten zanegowałoby, udzielając mu ochrony. Jak zostało wyjaśnione powyżej, proces cywilny nie może być wykorzystywany do weryfikowania prawidłowości prawomocnych wyroków skazujących sądu karnego. Sąd Rejonowy oddalając powództwo nie uchybił regulacji art. 11 k.p.c.

Wobec braku uzasadnionych zarzutów wniesiona przez powoda apelacja podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., a na koszty te złożyły się koszty zastępstwa prawnego pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kaliszu, który reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika, ustalając jego wysokość na podstawie § 2 pkt 4 w związku
z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku
w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018.265).

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1983 r. – Prawo o adwokaturze sąd przyznał od Skarbu Państwa adw. W. S. wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, ustalając jego wysokość
w stawce minimalnej określonej stosownie do przepisów § 8 pkt 4 w związku z § 16 ust. 1 pkt 1 i § 4 ust.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2016.1714).

Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania w sprawie przepisu art. 102 kpc. Powód, decydując się na wniesienie apelacji, znał już motywy, które legły u podstaw oddalenia jego powództwa i korzystając z pomocy przyznanego mu w toku postępowania pierwszoinstancyjnego profesjonalnego pełnomocnika, powinien dokonać oceny zasadności apelacji i ewentualnego ryzyka związanego z koniecznością poniesienia kosztów postępowania, w sytuacji, gdyby nie została ona uwzględniona. Konieczność dokonania takiej oceny należało uwzględnić, analizując okoliczność pozostawania przez powoda
w uzasadnionym subiektywnym przekonaniu o słuszności swoich racji. Ponadto zaznaczyć należy, że z istoty każdego postępowania procesowego wynika jego sporność i zwykle niepewność rozstrzygnięcia, a każda strona domagająca się wydania rozstrzygnięcia sądowego jest z reguły przekonana o słuszności swoich żądań. Subiektywne zatem przekonanie
o słuszności żądania nie jest z pewnością okolicznością, która sama przez się może przemawiać za rozstrzygnięciem o kosztach procesu w oparciu o art. 102 k.p.c., w przeciwnym razie
art. 102 k.p.c. miałby zastosowanie w każdej sprawie, w której powództwo zostałoby oddalone i utraciłby walor wyjątkowości. W konsekwencji za wyłączną przesłankę odstąpienie
od obciążania powoda kosztami procesu nie można było uznać jego sytuacji majątkowej
i życiowej, która legła u podstaw przyznania mu zwolnienia od kosztów sądowych
i ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Ustanowiona w art. 102 k.p.c. zasada słuszności, jako stanowiąca odstępstwo od zasady odpowiedzialności za wynik procesu, jest rozwiązaniem szczególnym, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Wymieniony przepis, choć nie konkretyzuje pojęcia przypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację sądowi orzekającemu, winien być zastosowany wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności, a tego rodzaju przypadek na etapie postępowania apelacyjnego nie zaistniał.